Transcript MİNERALLERİN VÜCUTTAKİ YERİ VE FONKSİYONLARI I Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD1 Mineraller • • • • • • • • • • • • Sodyum (Na) Potasyum (K) Klor (Cl) Magnezyum (Mg) Kalsiyum (Ca) Fosfor (P) Bakır (Cu) Demir (Fe) Çinko (Zn) Kobalt (Co) Molibden (Mo) Manganez.

MİNERALLERİN
VÜCUTTAKİ YERİ VE
FONKSİYONLARI I
Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK
ADÜTF Biyokimya AD
2006
1
Mineraller
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sodyum (Na)
Potasyum (K)
Klor (Cl)
Magnezyum (Mg)
Kalsiyum (Ca)
Fosfor (P)
Bakır (Cu)
Demir (Fe)
Çinko (Zn)
Kobalt (Co)
Molibden (Mo)
Manganez (Mn)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kadmiyum (Cd)
Lityum (Li)
Selenyum (Se)
Krom (Cr)
Nikel (Ni)
Vanadyum (V)
Arsenik (As)
Silisyum (Si)
Bor (B)
Kükürt (S)
İyot (I)
Flüor (F)
Na+, K+, Ca2+, Mg2+, Cl, HCO3, HPO42 önemli
2
elektrolitlerdir.
3
Elektrolitlerin fonksiyonları
• Elektrolitler, vücut sıvılarında çözünmüş olarak
bulunan yüklü taneciklerdir.
4
Elektrolitler,
• Ozmotik basıncın düzenlenmesinde rol oynarlar.
• Suyun vücut sıvı bölüklerine dağılımında etkili
olurlar.
5
Elektrolitler,
• Asit-baz dengesinin düzenlenmesinde etkindirler.
• Kalp ve kas işlevlerinin düzenlenmesinde rol
oynarlar.
6
Elektrolitler,
• Oksidoredüksiyon olaylarının düzenlenmesine
katkıda bulunurlar.
• Metabolik olayları etkilerler.
• Katalizde kofaktör görevi üstlenirler.
7
Sodyum (Na)
vücutta özellikle
ekstrasellüler sıvıda
temel katyon olarak
bulunur
8
Hücre içi sıvı ile hücreler arası sıvı arasındaki
sodyum konsantrasyon farkı, Na+-K+ ATPaz ile
sağlanan aktif taşınımın bir sonucudur.
9
Sodyumun işlevleri:
ozmotik basıncın düzenlenmesinde etkilidir; suyun
dağılımında rol oynar
asit-baz dengesinin düzenlenmesinde Cl ve HCO3 ile
birlikte rol oynar
10
11
Sodyum,
hücre zarı geçirgenliğini düzenler
önemli bileşikler ve hücrelerin yapısında yer alır
kas-sinir uyarılmasında rol oynar; kas-sinir uyarı
denkleminin pay kısmında yer alır
12
Erişkin sağlıklı bir insanda serum sodyum
düzeyinin normal değeri 1407,3 mEq/L
Serum sodyum düzeyinin normalden yüksek
olması hipernatremi olarak tanımlanır.
Serum sodyum düzeyinin normalden düşük
olması hiponatremi olarak tanımlanır
13
Potasyum (K)
vücutta özellikle hücre
içinde bulunur;
intrasellülerin temel
katyonudur.
14
Potasyumun işlevleri:
sodyumun ekstrasellülerdeki işlevlerini
intrasellülerde üstlenir
glikolitik yolda görevli pirüvat kinazı
aktifleyen bir katyondur
doku hücrelerinin fazlalaşmasını sağlayıcı
etkisi vardır
15
Potasyum,
ekstrasellülerde kas aktivitesi ve özellikle
kardiyak aktivite açısından önem taşır
kas-sinir uyarılmasında rol oynar; kas-sinir
uyarı denkleminin pay kısmında yer alır.
diüretik etkisi vardır
16
Erişkin sağlıklı bir insanda serum potasyum
düzeyinin normal değeri 3,5-5,1 mEq/L
Serum potasyum düzeyinin normalden
yüksek olması hiperpotasemi
(hiperkalemi) olarak tanımlanır.
Serum potasyum düzeyinin normalden
düşük olması hipopotasemi (hipokalemi)
olarak tanımlanır.
17
Klorür
(Cl )
temel ekstrasellüler
anyondur.
Proteinat ve diğer anyonların
bulunduğu yerde klorür
iyonu azdır.
18
Plazmada HCO3 konsantrasyonu artınca klorür
kayması diye tanımlanan olayla klorür iyonu
eritrositlerin içine kaçar. Plazmada bikarbonat
konsantrasyonu azalınca da klorür iyonu plazmaya
geri döner.
19
Klorürün işlevleri:
plazma ozmotik basıncının düzenlenmesine
katkıda bulunur
asit-baz dengesinin düzenlenmesinde rol
alır
20
Klorür,
su metabolizmasının düzenlenmesine
katkıda bulunur
amilazı aktifler
mide özsuyunda HCl oluşumuna katılır
21
Erişkin sağlıklı bir insanda serum klorür
düzeyinin normal değeri 98-108 mEq/L
Serum klorür düzeyinin normalden yüksek
olması hiperkloremi olarak tanımlanır
Serum klorür düzeyinin normalden düşük
olması hipokloremi olarak tanımlanır.
22
Magnezyum (Mg)
potasyum ile birlikte temel
intrasellüler
katyonlardandır
23
Magnezyumun işlevleri:
Enerji transferi, depolanımı ve kullanımı ile
ilgili enzimatik reaksiyonların katalizinden
sorumludur. Hücre solunumu, glikoliz,
kalsiyum ve sodyum gibi diğer katyonların
membrandan taşınmasında önemli bir
kofaktördür.
Hücre içi kalsiyum iyon konsantrasyonunun
dinlenme sırasında düşük tutulmasını
sağlamaktadır.
24
Magnezyum,
sinir impulslarının iletilmesinde gerekli
olan asetil kolinin sentezinde ve
yıkılmasında rol oynar
kas-sinir uyarı denkleminin payda kısmında
yer alır; sinir sisteminin aşırı duyarlılığını
azaltır. Plazmada %5 mg üzerinde
magnezyum bulunması anestezi yapar
25
insanda serum magnezyum düzeyinin
normal değeri 1,7-3,0 mg/dL
Serum magnezyum düzeyinin normalden
yüksek olması hipermagnezemi olarak
tanımlanır
Plazmada %5 mg üzerinde magnezyum
bulunması anestezi yapar
Serum magnezyum düzeyinin normalden
düşük olması hipomagnezemi olarak
tanımlanır
26
Kalsiyum (Ca)
Vücutta iskelet sistemi başta olmak üzere yumuşak
dokularda ve hücre dışı sıvılarda bulunur.
İskelet sistemi, hücre içi ve hücre dışı sıvılara
kalsiyum sağlayan ana depo olarak fonksiyon
görmektedir.
27
Plazma kalsiyumunun yaklaşık olarak %50 kadarı
serbest halde, %40 kadarı proteine bağlı, %10
kadarı ise bikarbonat, laktat, fosfat ve sitrat gibi
diffüze olabilen küçük anyonlarla kompleks
oluşturmuştur. Plazmada serbest (iyonize) kalsiyum
fizyolojik olarak aktiftir.
28
Kalsiyumun işlevleri:
kemiklerin ve dişlerin oluşumunda yapı taşı
olarak yer alır
kapiller damarların ve membranların
geçirgenliğini azaltır
normal kas kasılması için gereklidir
29
Kalsiyum,
kanın pıhtılaşması için gereklidir
hormonal etkinliklerin başlatılmasında
ikinci haberci olarak rol oynar
30
Kalsiyum,
sinir impulslarının naklinde etkindir.
Plazma iyonize kalsiyum konsantrasyonu,
kas-sinir uyarı denkleminin payda
kısmında yer alır
lipaz, ATPaz, süksinat dehidrojenaz gibi
bazı enzimlerin aktivatörüdür
31
Erişkin sağlıklı bir insanda serum total
kalsiyum düzeyinin normal değeri 8,5-11,5
mg/dL
Serum kalsiyum düzeyinin normalden
yüksek olması hiperkalsemi olarak
tanımlanır
Serum kalsiyum düzeyinin normalden düşük
olması hipokalsemi olarak tanımlanır
32
Fosfor (P)
Fizyolojik olarak hücre içi ve dışında
fonksiyon görür, ana deposu iskelet
sistemidir.
Hücre dışı sıvıda inorganik fosfat şeklinde
çoğunlukla primer fosfat (H2PO4) ve
sekonder fosfat (HPO42) olarak bulunur.
33
İnorganik fosforun işlevleri:
kemik ve dişlerin oluşumunda kalsiyum ile
birlikte rol alır
kanın normal kalsiyum konsantrasyonunun
korunmasında gereklidir
nükleik asitlerin yapı taşlarındandır
34
İnorganik fosfor,
asit-baz dengesinin düzenlenmesinde rol alır;
H2PO4 / HPO42 tampon sistemi böbreklerde
önemli bir tampon sistemidir
enerjinin hücre aktivitesine transfer edilmesinde ve
karbonhidrat metabolizmasında gereklidir; ATP ve
fosforile metabolik ürünlerin yapı taşlarındandır
35
Erişkin sağlıklı bir insanda serum inorganik
fosfor düzeyinin normal değeri 2,5-4,5
mg/dL
Serum inorganik fosfor düzeyinin normalden
yüksek olması hiperfosfatemi olarak
tanımlanır
Serum inorganik fosfor düzeyinin normalden
düşük olması hipofosfatemi olarak
36
tanımlanır