Transcript (R. Gagne) (D. Ausubel) 06.11.2015 Dr.Ergün kuramsal08 ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ Öğrenme, insanın beyninde gerçekleşir.

(R. Gagne)
(D. Ausubel)
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
1
Öğrenme, insanın beyninde
gerçekleşir. Öğrenmede iç faktörler de
dış faktörler kadar önemlidir.
İç faktörler:
Daha önce öğrenilmiş olan bilgiler,
Zihinsel beceriler
Bilişsel stratejiler
Duyuşsal özellikler
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
2
Öğrenmenin farklı seviyeleri veya tipleri
vardır. Yani her farklı birey (ve bilgi)
tipi, farklı öğretim tipleri gerektirir.
Gagne, beş ana öğrenme kategorisi
(öğrenme ürünü) belirlemiştir: sözel
bilgiler, zihinsel beceriler, bilişsel
stratejiler, motor beceriler ve tutumlar.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
3
Gagne, entellektüel becerileri
basitten karmaşığa doğru
sıralıyor:
1. İşaret öğrenme. Şartlı refleks, korkular..
2. Uyaran-davranım arasında bağ kurma.
Operant koşullanma
3. Basit zincirleme. Uyaran-tepki
bağlantısını otomatikleştirme. Yazı yazma,
araba kullanma.
4. Sözel bağ kurma, konuşma, şiir
ezberleme
5. Ayırtetmeyi öğrenme. Farklı anahtarlar,
farklı trafik ışıkları, farklı tepkiler
6. Kavram öğrenme, sınıflama yapabilme
7. İlke ve ilişkileri öğrenme
8. Problem çözme.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
4
Sözel bilgiler
İsimler, kavramlar, özellikler, fonksiyonlar
vs.
Öğrenci, öğrenme alanının genel bilgi ve
kavramlarını önceden bilmelidir. Konu ile
ilgili gerekli yeni kelimeleri öğrenmelidir.
Açık-seçik ve bütün halinde bir öğrenme
ve anlatma olmalıdır.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
5
Tutumlar
Olaylara, kişilere, nesnelere karşı
vaziyetalış. Öğrenilecek konuya, anlatan
kişiye, sınıfa karşı olumlu bir vaziyetalış
en başta şarttır.
Psikomotor beceriler
Ayakkabı bağlama, bisiklete binme, araba
kullanma, ev aletlerini kullanma. Gerekli bilgi
ve bedensel olgunluk şarttır. Her doğru
öğrenme pekiştireçlerle desteklenmelidir.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
6
Bilişsel stratejiler:
Her bireyin öğrenirken, hatırlarken,
problem çözerken kullandığı kendine has
yöntemler. Bir bilgiye nasıl yaklaşıyor,
anlamaya mı çalışıyor, yoksa
ezberlemeye mi? Değişik yaklaşım ve
yorumları var mı? Analiz ve sentez gücü,
çözüm geliştirme yolları vs. (“Her yiğidin
bir yoğurt yeyişi vardır”)
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
7
Gagne teorisi dokuz öğretim ilkesi ve bunlara
uygun bilişsel olgular belirlemiştir:
1. Dikkat etme (algılama)
2. Öğrenmenin amaçları hakkında bilgi toplama (ümitler,
beklentiler ne?)
3. Daha önceki öğrenilenleri hatırlatarak uyarma (tekrar
uyarma)
4. Yeni uyaranları sunma (seçici algılama)
5. Öğrenmede rehberlik etme (semantik kodlama)
6. Performansı ortaya çıkarma
7. Geribildirim verme (pekiştirme)
8. Performansı değerlendirme
9. Akılda tutmayı ve bilgi transferini geliştirme
(genelleme)
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
8
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
9
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
10
Gagne’nin öğrenme prensipleri
1. Farklı öğrenme hedefleri için farklı
öğretimler gerekir.
2. Öğrenme ortamlarını oluşturarak,
öğrenmenin öğrenen üzerinde gerçekleşmesi
sağlanmalıdır.
3. Her öğrenme sonucu için özel öğretim
işlemleri yapılmalıdır.
4. Öğrenme sıralaması, zihinsel becerileri ve
öğretimin mantıklı bir sıraya konulması için
gereklidir.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
11
Gagne, öğrenmede öğretim teknolojilerinin
rolüne şöyle işaret etmiştir.
* Dikkat çek – Bilgisayarları kullan
* Hedefleri bil – soru sor
* Önceki öğrendiklerini hatırla, gözden geçir
* Uyaranları sun
* Öğrenmeye rehberlik et, örnekler ver
* Performansı ortaya çıkar – öğrencilerin farklı örnekler
vermelerini iste
* Geribildirim ver – verilen örneklerin doğru olup
olmadıklarını kontrol et
* Öğrenilenleri değerlendir – puanla ve teşvik et
* Öğrenmenin kalıcılığını ve yeni alanlara transferini
sağla.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
12
Zihinde Bağlantılar Kurma Teorisi
Anlamlı öğrenme
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
13
Öğrencinin her şeyi yeniden
keşfetmesine (buluş) gerek yoktur.
Öğrenci yeni bilgileri kendi varolan
bilgi sisteminin içine yerleştirerek
öğrenir.
Birey yeni öğrendiklerini zihindeki eski bilgiler
yapısı içine yerleştirerek (organize edilerek)
anlamlı hale getirir. İnsan zihnindeki düzenleyiciler
(organize ediciler), belli ilkelere göre yeni bilgileri
eskiler içine yerleştirir ve yeniden düzenler.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
14
Ausubel’e göre öğrenme, bilgi alma
sırasında ortaya çıkan bilgi parçalarının
üst düzeyde düzenlenmesi, temsil edilmesi
ve aralarında bağ kurulması işlemlerine
dayanır. Öğrenmede en önemli işlem, yeni
malzemeleri daha önce zihinde var olan
sağlam –ama yeninin aynı olmayanbilişsel yapılardaki uygun fikirlerle
bağlantı haline getirmedir (subsumption).
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
15
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
16
Bilişsel yapılar, bütün öğrenilmiş
deneyimlerden zihinde kalan
tortulardır, çünkü deneyimlerin
birçok ayrıntıları, zamana ve duruma
bağlı olan özellikleri kaybolmuştur.
Ausubel tarafından ileri sürülen ana
öğretimsel mekanizma, gelişmiş
düzenleyicilerdir.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
17
Bu düzenleyiciler bir üst düzeyde
soyutlama, genelleme ve kapsama
(inclusiveness) yaparlar. Öğrenilmekte
olan materyalleri açıklama,
bütünleştirme ve aralarında bağ kurma
bu düzenleyicilerin işidir.
Düzenleyiciler (organizer) yeni
öğrenilen bilgilerle, bunlarla ilgili olarak
eskiden var olan fikirler arasında
bağlantı köprüleri kurarlar.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
18
Anlamlı öğrenmede organize ediciler:
Üst düzey kavramların oluşturduğu başlangıç
ifadeleri; bir kavram, ilke, kural veya
genelleme, işlenecek konunun ana hatları...
Mesela, “üçgenler açılarına ve kenarlarına
göre isimlendirilir” kuralı bir organize edicidir.
Eğitim bilimlerinde “hedefler-giriş davranışlarıöğretim ortamları hazırlama ve uygulamadeğerlendirme” yapısı her derste öğrenciye
hatırlatılması gereken bir şablondur.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
19
Organize ediciler, daha sonra öğrenilecek
bilgileri anlamlı bir duruma getirir. Yeni bilgilerin
içine yerleştirileceği çerçeve hazırlanır. Yeni ve
eski bilgiler arasında bir köprü oluşturur.
Organize ediciler:
a) Açıklayıcı (hiç karşılaşılmamış bir konu
hakkında genel açıklamalar)
b) Karşılaştırıcı (benzerlik ve farklılıkların ortaya
konması, olumlu ve olumsuz pekiştireçlerin
benzerlik ve farklılıkları gibi) olmak üzere iki
türlüdür.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
20
Bu öğrenmede en önemli şey anlam ağları
(semantic network) oluşturmaktır. Yeni bir
üçgen öğrenildiğinde diğer üçgenlerle,
geometrik şekillerle, açılarla vs. bir bağlantı
kurulur, bir ağ içine yerleşir. Bir itfaiye
arabası; yangın, ev, sokak, duman, siren, ışık
gibi birçok kavramlar içine yerleşir. Anlam
ağı bir açıdan zihindeki şemalardır. İnsan
yüzü bebek ve çocuklarda bir şema olarak
yerleşir. Ancak maskeler bu şemayı
çarpıttığı için çocukları korkutur.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
21
Anlatma ne kadar açık-seçik olursa,
anlaşılması ve eskilerle birleştirilmesi o
kadar kolay olur. Bu teori ezberlemeye
kesinlikle karşıdır; hiç olmazsa öğrenci
anladığı konuyu kendi ifadeleriyle
anlatabilmelidir. Bu teoriye en uygun
öğretim metodu takrirdir. Ancak derse
başlamadan öğrencinin eski bilgi yapısını
bilmek öğretmede birçok avantajlar
sağlar.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
22
Ausubel’in teorisi Gestalt teorisi ve
şema kavramını temel prensip olarak
kullanan diğer teorilerle ortak
noktalara sahiptir. Yapısalcılar gibi yeni
bilişsel yapıların geliştirilmesini değil
de varolan bilişsel yapıların yeniden
düzenlenmesini öngörmesine rağmen
Bruner’in “spiral öğrenme modeli” ile
de benzerlikleri vardır.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
23
Ausubel, alıp kabul edici (reception) öğrenme ile ezber ve
keşif türü öğrenmeyi birbirinden ayırıyor. Ezberciler
yenilerle eskiler arasında bağlantılar kurma ve anlamlı
bilgiler haline getirmeyi düşünmüyorlar. Keşifçiler de
bilgileri problem çözme yoluyla keşfetmeyi amaçlıyorlar.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
24
Anlamlı öğrenmede iki temel vardır:
Öğretilecek bilgiler kendi içinde anlamlı
bir bütün oluşturmalı (öğretmenin
yapacağı), öğretim malzemeleri eski ve
yeni fikirleri birbiriyle karşılaştırarak
bütünleştirmelidir.
Öğrenci öğrenmeye hazır, istekli ve
kararlı olmalıdır. (öğrencinin yapacağı)
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
25
Hazırlanmış bilgilerin öğrencilere
sunulmasında dikkat edilecek hususlar:
* Anlamlı öğrenmede sözel iletişim esastır. Öğretmen ve
öğrenciler karşılıklı olarak sürekli konuşmalıdır. Öğrencinin,
yeni bilgileri kendi sistemi içine yerleştirip yerleştirmediği
anlaşılmalıdır.
* Ağırlık anlatımda olmasına rağmen, bol örnek, çizimler ve
görsel araç-gereçler kullanmalıdır.
* Önce genel ilke ve kavramlar verilir, tümdengelim düşünme
yolu kullanılır, ayrıntılar ve örnekler daha sonra kullanılır.
* Öğrenme mantıklı bir sıra içinde gerçekleşir. Bütün içinde
ögelerin birbirleriyle ilişkileri açık ve net olarak gösterilmelidir.
06.11.2015
Dr.Ergün
kuramsal08
ÖĞRENME VE ÖĞRETMENİN KURAMSAL TEMELLERİ
26