Transcript Metodat dhe Procedurat Leksioni 9 Dallimi mes Metodave dhe Metodologjise • Metodat – mjete ose teknika te zbatuara ne procesin e kerkimit • Procedurat.

Metodat dhe Procedurat
Leksioni 9
Dallimi mes Metodave dhe Metodologjise
• Metodat – mjete ose teknika te zbatuara ne procesin e
kerkimit
• Procedurat – menyra se si ne vendosim bashke mjetet ose
teknikat, sekuenca ose kombinimi i tyre per arritjen e
objektivave
• Methodologjia, menyra e zgjedhjes dhe zbatimit te
metodave dhe procedurave ne per arritjen e objektivave
dhe per te prodhuar dije te besueshme
Trajtimi i metodave dhe procedurave
• Perspektiva planifikimit te projektit dhe propozimit te
shkruar
• Propozimi permban metodat and procedurat e
planfikuara
• Raporti final permban metodat and procedurat aktuale,
te perdorura
• Propozimi permban metodat and procedurat e
planfikuara dhe mund te kete aresye per te ndryshuar
planet gjate zbatimit te kerkimit.
Permbajtja e prezantimit
1. Qellimi i metodave dhe procedurave
2. Nje perspektive historike mbi metodat empirike
3. Modelet me kerkimin ekonomik
4. Tipet e metodave empirike
5. Konsiderata mbi te dhenat
6. Sugjerime proceduriale
7. Permbledhje
Qellimi i metodave dhe procedurave
• Japin nje plan (dhe e pershkrujane ate) mbi ate se si do te
arrihen objektivat
• Ato kane te bejne me “Cfare”, “Pse”-ne dhe “Si”-ne e
projektit te kerkimit
• Si: rregulla, hapat, specifikimi i modelit, metodat analitike,
Mbledhja e te dhenave dhe administrimi i inputeve,
menyra e testimit, menyra e interpretimit, etj.
• Si lidhen metodat me aktivitetet?
Metodat dhe procedurat
• Niveli i detaijeve – varet nga tipi i punes (ekstension,
industri) dhe pritjet e komitetit tuaj
• Specifikimi i metodes per testimin e hipotezes
– Mund te jene si sasiore dhe cilesore
• Adreson objektivat ne menyre direkte
• Objektivat e kerkimit burojne nga problemi i kerkimit
• Metodat dhe procedurat udhehiqen nga problemi dhe
objektivat dhe jo e kunderta
• Por nese objektivi eshte testimi i nje teknike, atehere kjo
eshte e ndryshme
Metodat dhe procedurat…
• Zgjdhja e metodave dhe procedurare eshte e rendesishme
Fukusi mbi:
• Identifikimi i problemeve te vlefshme te kerkimit
• Specifikimi i objektivave te pershtashme
• Zhvillimi i metodave dhe procedurave per arritjen e ketyre
objektivave
Shembull problemi 1
Sqaroni, nese1.3 miliarde kineze vazhdojne te perdorin qese
plastike ne mneyre te rregullt, do te kete pasoja te
tmerrshme per mjedisin ne Kine, sic po ndodh sot ne qytetet
me te medha, si Pekin, Shangai, Guangzhu dhe Tianzhin. Ne
keto kushte, duhen marre masa per ndryshimin e trendit,
para se impakti te jete i pakthyeshem.
Shembull objektivash
Problemi 1
Objektivi i ketij studimi eshte te percaktoje preferencat e
konsumatoreve per blerjen e qeseve me perberje alternative
materiali si dhe te percaktoje zgjedhjet mes atributeve te
rendesishme te blerjes per bleresit e ketyre qeseve prej
materiali alternativ.
Objektivat specifike
Problemi 1
(1) Vleresimi i atributeve te qeseve te paketimit , te cilat
jane te rendesishme per konsumatoret,
(2) Percaktimi i aspekteve socio-economike qe mund te
ndikojne preferencat e blerjes, dhe
(3) Diskutimi i rezultateve dhe implikimeve te marketingut.
Shembuj metode dhe procedure
Problemi 1
(1) Zhvillimi i nje vezhgimi eksperimenti “conjoint choice” per
mbledhjen e te dhenave mbi preferencave te
konsumatorit
(2) Zhvillimi i anketes dhe mbledhja e te dhenave nga disa
tregje ne Tianjin,
(3) Analiza e te dhenave me metodene klases latente, dhe
(4) Nxjerrja e konkluzioneve dhe shqyrtimi i implikimeve.
http://www.ctahr.hawaii.edu/nrem/staff/downloads/20091
006_Formatted.pdf
Shembull problemi 2
• Shqiperia prodhon dhe konsumon ullinj dhe vaj
ulliri. Sektoret e ullirit dhe vajit te ullirit jane te
rendesishem sepse 100,000 ferma merren me
to.
• Sektoret e ullirit dhe vajit te ullirit konsiderohet
si prioritare per Shqiperine nga qeveria
shqiptare
Formulimi i problemit 2
• Megjithe trendin rrites te prodhimit te ullirit dhe vajit
te ullirit, Shqiperia vazhdon te importoje sasi te
konsiderueshme vaji ulliri (1000 tone)
• Ka potencial per rritjen e prodhimit te vajit te ullirit te
destinuar per tregun e brendshem
• Megjithese ka studime mbi zinxhirin e vleres se ullirit
(DSA, 2008; Skreli et al 2009), nuk ka evidence te
meparshme per preferencat dhe kerkesen
konsumatore per vajin shqiptar te ullirit
Objektivi
Problemi 2
• Objektivi pergjitheshem eshte te mesohet mbi preferencat e
konsumatoreve per vajin e ullirit me qellim qe te zgjerohet
prodhimi dhe shitja ne tregun e brendshem
• Objektivat specifike,
– Indentifikimi i atributeve te rendesishme te vajit te ullirit per
konsumatorit, perfshire krahasimin e vajit te ullirit nga ullri vendit dhe
vajin e ullirit te importuar
– Percaktimi i dmensioneve social-ekonomike qe mund te ndikojne
preferencat e blerjes,
– Identifikimi i segmenteve te tregut per promovim dhe qellime
marketingu
Metodat dhe procedurat –
problemi 2
(1) Zhvillimi i nje eksperimenti te tipit vezhgim “conjoint
choice” per mbledhjen e te dhenave mbi preferencat
e konsumatreve,
(2) Zhvillimi i vezhgimit dhe dhe mbledhja e te dhenave
ne tregun e Tiranes,
(3) Abnaliza e te dhenave me metoden e klases latente,
(4) Nxjerrja e konkluzioneve dhe shqyrtimi i implikimeve.
Perspektiva historike mbi metodat empirike
• Metoda experimentale nga Mills
• Dy teknika eksperimentale
– Metoda e dakordimit (renies dakord)
– Metoda e diferences
Metoda e dakordimit
• Dy klasifikime
– Kriteri pozitiv i dakordimit – KPD
– Kriteri negativ i dakordimit
• KPD – kur shume ndodhje te nje fenomenin te caktuar
kane nje kusht te perbashket, ky kusht shikohet si shkaku i
fenomentit
• Nje lidhje e vendosur mes kushtit C dhe fenomenonit X
Kriteri negativ i dakordimit
• Aresyet per mungesen e te dy kushteve dhe fenomenit
• Eksperimenti pa C rezulton ne mungesen e X
• Siguron lidhje me te forte eshte kriteri i dakordimit?
Metoda e diferences
• Kombinimi i kritereve pozitive dhe negative te dakordimit
• Rasti i kontrollit – pa C , nuk ka X
• Rasti eksperimental – me C, X ekziston
Kjo eshte evidence shume e forte lidhjeje mes C dhe X se ne
rastin e kritereve te meparshem
Lidhja dhe lidhja shkak-pasoje
• Metodat eksperimentale nuk kane kapacitetin per te
vendosur lidhjen shkak-pasoje
• Teknikat tona, te cilat mund te jene teknika vezhgimi ose
statistiokore, mund te vendosin vetem lidhje
• Ato na ndoihmojne te percaktojme, shpesh ne menyre
probabilitare, nese gjerat jane te lidhura me njera-tjetren
Lidhja dhe lidhja shkak-pasoje…
• Evidenca per lidhjet shkak-pasoje derivohet nga zhvillimi i
hipotezave te drejtimit te lidhjes shkak-pasoje nga
aresyetimi konceptual (teoria)
• Pas kesaj shqyrtohet evidenca e lidhjes se pritur.
• Nese ka evidence empirike per te mbeshtetur kete lidhje,
atehere kjo evidence mbeshtet hipotezen e lidhjes shkakpasoje.
• Implikimet e lidhjes shkak-pasoje burojne nga aresyetimi
konceptual (teoria) me shume se sa nga evidenca empirike
Shembull: Prodhimi me i larte i avokados hipotezohet te jete
ndikuar nga cmimi me i larte
Lidhja dhe lidhja shkak-pasoje…
• Kerkimi ka te beje me izolimin dhe matjen ne menyre
sasiore efektet e kushteve individuale
• Ne ekonomi, ne perpiqemi te kuptojme/matim ne menyre
sasiore efektet e variablavete ndryshem mbi nje fenomen
te vecante pavaresisht nga efektet e variablave te tjere
qe ndikojme mbi fenomenin.
• P.sh., cmimi i larte ndikon ne menyre negative mbi konsumin
– kushtet e tjera te mbajtura te pandryshuara (ceteris
parabis)
• Kuptimi i secilit prej faktoreve eshte i rendesishem per
kuptimin e ndikimit kolektiv
Lidhja dhe lidhja shkak-pasoje…
• Kontrolli i variablave ne ekonomi eshte i veshtire per shkak
te kompleksitetit te sistemeve dhe fenomeneve te studjuara
• Eshte e nevojshme te perdoret statistika per te kontrolluar
efektet e variablave ne ekonomi
• Permes teknikave, si analiza regresive, jepet nje mjet per
“kontrollin” statistikor te forcave te tjera
• Disiplina e ekonometrise u zhvillua sidomos me lindjen e
kompjuterave dhe te teknologjise
• Ekonometria – teknike e bazuar ne teorine ekonomike dhe
statistiken e zbatuar
Modelet ne kerkimin ekonomik
• Modelet ekonomike jane abstraksione nga realiteti, i
zhvilluar pjeserisht ose teresisht nga teoria dhe i shprehur
shpesh ne gjuhe matematike per:
– Shpjegime dhe parashikime
– Zbulime
– Pershkrime dhe ilustrime
• Ata mund te perdoren me ose pa te dhena
• Kur modelet ndertohen me qellimin e vleresimit te
struktures ose te parametrave, modelet perbejne nje
forme te hipotezave
Qellimi i nje modeli
• Shpjegon lidhjet ose menyren e funksionimit te sistemeve
• Identikon faktoret ose forcat qe shkaktojne nje fenomen
• Shpjegon ne menyre specifike si veprojne dhe
nderveprojne keta faktore per te shkaktuar fenomenin
• Adaptim teorise per nje set fenomeni formon nje model
• Modeli mund te perdoret per te parashikuar drejtimin e
ndrysihimit dhe si instrumentet e politikes ndikojne
ndryshimin
Specifikimi i modelit
P (i) = f (C, M, T, D, A, GE, HI, ED, CO)
P (i) = Probabiliteti i zgjdhjes se nje profili produkti A perkundrejt B,
C = Kostoja e qese, merr vlerat 0.3 CNY, 1.5 CNY, ose
3.0 CNY.
M = Tipet e materialit, plastike e biodegradueshme, plastike e degradueshme, leter,
dhe veshje.
T
= Numri i hereve te perdorimit, merr vlerat 1, 5 dhe 30.
D = Koha qe materiali te degradohet, merr vlerat 1.5 muaj, 3 muaj dhe 100 vjete.
A = grup mosha: 16 deri18, 19 deri 29, 30 deri 39, 40 deri 49, me shujme se 50.
GE = Gjinia: M ose F.
HI = Grupi i te ardhurave (per muaj) : <3,000 CNY, 3,000 deri 5,000 CNY, dhe >
5,000 CNY.
ED = Niveli i arsimit: diplome shkolle fillore, diplome e shkolles e tetevjecare, diploma
e shkolles se meseme, bachelor dhe me shume.
CO = Konsumi i qeseve plastike ne jave, per familje: <10, 10 to 20, dhe >20.
Shpjegoni lidhjet
P (i) = f (C, M, T, D, A, GE, HI, ED, CO)
- ? + - ? +/-
Parashikoni drejtimin dhe politiken
The probability for individual n in class m choosing
control program i, (Pi), is measured by two types of
characteristics: (1) control program attributes,
including Type (T), Origin (O), Place of Purchase
(P), Taste (Tt), and Cost (C); and (2) individual sociodemographic factors, including gender (G), age (A),
education (E), income (I), Knowledge of different
types of olive oil (K) and Household size (H).
Modelet ne kerkimin ekonomik
• Kur ne bashkojme te dhenat me teorine nennje
model me nje qellim te cajktauar, ne ndertojme
nje model empirik.
• Modelet empirike mund te klasifikohen si
ekonometrike, optimizimi, ose simulimi
Klasifikimi i modeleve empirike
• Ekonometrik – stokastik (me nje gabim
probabilitar dhe pozitiv – nga te dhenat
faktike)
• Optimizimi – normativ (nga objectivat e
deshirueshme, stokastike (shperndarjet
probabilitare derivohen nga jashte modelit)
ose jo-stokastike)
• Simulim – pozitivistik dhe jo-stokastik
Shenime dhe momente per tu
konsideruar me kujdes
• Modelet e optimizimit dhe ato te simulimit zakonisht nukm
kane te bejne me testimin e hipotezave statistikore por
jane me efektivet ne rasttet kur nuk ka ndonje menyre per
te vezhguar fenomenet qe po studjohen.
• At nuk jane perjashtuese te njera tjetres. Modelet
ekonometrike mund te perdoren per simulim.
• Modelet kane kufizime – ato jane mjete per arritjen e
qeillimeve
Shenime dhe momente per tu
konsideruar me kujdes…
• “Perdorimi i metodave matematikore nuk zevendeson
formulimet teorike rigoroze. Ato, nga ana e rtyre, kerkojne
kuptk me te sakte te konstrukteve nga te cilat disiplina
ndertohet” Breimyer 1991.
• Ekonomistet shpesh ngaterrojne domethenien statistikore
me ate shkencore.
Metodat
• Metoda pershkruese
• Metodat statistikore e ekonometrike
– Vleresime te thjeshta statistikore dhe percaktimi i fit dhe i
shperndarjes (testi-t, testi-F)
– Analiza statistikore multivariate mem nje ekuacion
(regresioni, probit, logit te vleresuara me OLS etj.)
– Modelet ekonometrike strukturale (Sistemet e ekuacioneve
simultane, modelet e economise, 2SLS)
– Metodat/modelet e serive kohore (fokusohen mbi mbi
sjelljen e variablave (ekonomike) ose systemet e variablave
ne kohe)
Regresioni i thjeshte
Regresioni i shumefishte
Y = a + b1*X1 + b2*X2 + ... + bp*Xp
http://videolectures.net/ssmt09_kittel_mra/
Specifikimi i modelit
P (i) = f (C, M, T, D, A, GE, HI, ED, CO)
P (i) = Probabiliteti i zgjdhjes se nje profili produkti A perkundrejt B,
C = Kostoja e qese, merr vlerat 0.3 CNY, 1.5 CNY, ose
3.0 CNY.
M = Tipet e materialit, plastike e biodegradueshme, plastike e degradueshme, leter,
dhe veshje.
T
= Numri i hereve te perdorimit, merr vlerat 1, 5 dhe 30.
D = Koha qe materiali te degradohet, merr vlerat 1.5 muaj, 3 muaj dhe 100 vjete.
A = grup mosha: 16 deri18, 19 deri 29, 30 deri 39, 40 deri 49, me shujme se 50.
GE = Gjinia: M ose F.
HI = Grupi i te ardhurave (per muaj) : <3,000 CNY, 3,000 deri 5,000 CNY, dhe >
5,000 CNY.
ED = Niveli i arsimit: diplome shkolle fillore, diplome e shkolles e tetevjecare, diploma
e shkolles se meseme, bachelor dhe me shume.
CO = Konsumi i qeseve plastike ne jave, per familje: <10, 10 to 20, dhe >20.
Shpjegimi i lidhjeve
P (i) = f (C, M, T, D, A, GE, HI, ED, CO)
- ? + - ? +/-
Vleresimi i parametrave
Rezultatet
(referoju pasyres me siper)
• Class 1 are degradable plastics (+ sign) and non-degradable
plastics (-), cost (-) and degradation period (-). Therefore, Class
1 respondents prefer bags made of degradable material,
lower cost, and less time for the material to degrade naturally.
These signs are expected and significant at the 0.05 or 0.01
levels.
• For Class 2, the significant attributes found in this group are
degradable (+) and non-degradable plastics (-), reuse times
(+), and degradation period (-). Again, the signs are expected
and they are all significant at the 0.01 level. Cost has the
expected negative correlation in this class, but was not
significant. Class 2 respondents prefer degradable plastics and
bags that can be used many times, and do not prefer nondegradable plastic bags that take a long time to degrade.
Cost and bags made of either cloth or paper are not important
for this group.
Rezultatet …
(referoju pasyres me siper)
• For Class 3, the significant attributes are cloth (+),
non-degradable plastics (-), paper (+), and time it
takes to degrade (-). These parameters are all
significant at the 0.05 level.
• In Class 4, all parameters except for degradable
plastics and paper are significant and have the
expected signs.
• Class 5 respondents do not prefer high cost (-). They
prefer paper (+), and higher number of times the bag
can be reused (+). These parameters are significant
at the 0.05 or 0.01 level.
Metodat e kerkimit operacional
• Teknikat e optimizimit
– Programimi linear – perdoret per zbatime kerkimi e
menaxhimi; min ose max i funksionit objektiv me kushtin
e respektimit te kufizimeve.
– Programim jo linera – obj. ftns non-linear
• Technika simulimi – positivistike, jo-stokastike
– Buxhetimi – buxheti i ndermarrjes (B/C)
– Simulimi matematik – I/O, CGE per te simuluar nje
rezultat
– Simulim probabilitar- perdorimi i informacionit mbi
probabilitetet si baze per simulimet.
Analiza financiare
Buxheti i ndermarrjes
Analiza e fluksit te parave
Analiza e sensitivitetit
Analiza e buxhetit te ndermarrjes
Siguracioni i riskut politik = 200 $ per farme/muaj
Buxheti i ndermarrjes
Analiza e buxhetit per Humpback tregon te ardhura
pozitive vetrem kur peshku i gjalle transportohet dhe shitet
ne Hong Kong me cmimin mesatar me shumice
Te ardhurat = $157,500 per cikel/ferme
Kostot totrale = $81,588
Te ardhuat neto = $44, 410 per cikel/ferme
Te ardhurat neto te ndermarrjes = $532,920 cikel
Analiza financiare
Buxheti i ndermarrjes
Analiza e fluksit te parave
Analiza e sensitivitetit
Analiza e fluksit te parave
Analiza e fluksit te parave…
Investimet minimale:
$140,000/ferme
$2.1 milione/ndermarrje (10-vite)
IRR e modelit baze ($60/kg)
per humpback grouper
=38%
Analiza financiare
Buxheti i ndermarrjes
Analiza e fluksit te parave
Analiza e sensitivitetit
Analiza e sensitivitetit
Cmimi baze ne nivel ferme $25/kg
Me i ulti: $15 & me i larti $35
Cmimi baze ne tregun me shumice $60/kg
Me i ulti : $40/kg & Me iu larti: $80/kg
Norma e mbi jeteses 50% dhe 90%
Analiza e sensititetit:
Cmimet e tregut dhe normat e mbijetese se peshkut
Analiza e sensititetit:
Cmimet e tregut dhe normat e mbijetese se peshkut
Modeli baze financiar
Analiza e sensititetit:
Cmimet e tregut dhe normat e mbijetese se peshkut
Optimist!
Analiza e sensititetit:
Cmimet e tregut dhe normat e mbijetese se peshkut
Besimi i investitoreve
(Skenari 2 i marketingut)
Konsiderata mbi te dhenat
• Te dhena dytesore– nga shume burime te ndryshme,
nga regjistrimet e pergjitheshme, industria, qeveria.
• Te dhena primare – kur nuk ekzistojne te dhena
dytesore, ka dy alternativa, ose te hiqet dore nga
studimi ose te mblidhen te dhena permes vezhgimit.
– Ne kete rast, duhet ti kushohet rendesi menyres se ndertimit
te pyetjeve per te shmangur shtremberimet.
Keshilla per ndertimin e pyetsoreve
• Kufizohuni tek ajo per te cilen keni nevoje
• Beni te qarte qellimin dhe vleren potenciale te
vezhgimit per ata qe intervistoni
• Pyesni ne nje gjuhe qe nuk ben ghykime: kerkini
informacion dhe opinione pa nenkuptuar nese
ajo eshte e mire/e keqe, e drejte/e gabuar
• Testoni pyetsorin
Mostra per studiumin e qeseve plastike
U plotesuan 2005 pyetsore gjate11 diteve nga10 deri ne 20
qershor, 2008.
Nje ne pese persona u zgjodh per te bere nje interviste
individuale.
Per shkak se cdokush kishte nje eksperience personale ne blerjen e
qeseve plastike dhe secili kishte njohuri baze mbi materialet e
ndryshme te qeseve, nuk ishte e veshtire te shpjegohej
eksperimenti dhe te administrohej vezhgimi.
Sugjerime mbi procedurat
• Mbani parasysh qe procedurat jane te planifikura
dhe faktike
• Konsiderojini metodat dhe procedurat ne terma te
pergjitheshem dhe specifike
• Jini sa me specifike dhe i detajuar qe te jete e mundur
ne specifikime dhe shpjegime, por kini parasysh qe jo
te gjitha detajet mund te poarashikohen para se te
filloje puna analitike
• Mbani parasysh audiencen per te cilat shkruhen
metodat dhe procedurat
Permbledhje
• Dalloni metodat nga procedurat
• Adresoni ate qe duhet bere, si duhet bere dhe pse
• Adresoni problemin e te dhenave, disponibilitetin dhe
perdorimin e tyre
• Indentifikoni teknikat analitike dhe si mund te
kobinohen te dhenat dhe teknikat analitike per
arritjen e objektivave
• Merruni me testimin e hipotezave
Permbledhje...
• Tipet e metodave empirike
• Roli dhe funksionet e modeleve
• Mbledhja e te dhenave, saktesia dhe burimet e
tyre