Transcript RECHTSVERGELIJKING Prof. M.E. Storme OVERZICHT VAN TRADITIES EN RECHTSSTELSELS Inleiding  Tradities van  Tradities van  Tradities van  Tradities van  het christelijke Westen de joodse en islamwereld Indië Oost-Azië.

RECHTSVERGELIJKING
Prof. M.E. Storme
2006
OVERZICHT VAN TRADITIES EN
RECHTSSTELSELS
Inleiding
 Tradities van
 Tradities van
 Tradities van
 Tradities van

het christelijke Westen
de joodse en islamwereld
Indië
Oost-Azië
Westerse rechtstraditie
Algemene historische inleiding
 Continentale (romaans-germaanse)
 Scandinavische
 Byzantijns-orthodoxe
 Anglo-amerikaanse
 Gemengde anglo-continentale

(Westen) Algemene inleiding
Belangrijkste fazen
 Erfgoed van de oudheid
 Vroege Middeleeuwen
 Hoge/Late Middeleeuwen
 Moderne Tijden
 19e eeuw
 Nieuwe breuklijn ca. 2000 ?
Erfgoed van de oudheid (1-2)
 Athene:
polis / burgerschap naast
familie / nomocratie - wetten van
mensen / ethiek en persoon
 Jeruzalem: ethiek en profeten / een
zin van de geschiedenis
(eschatologie)
 Rome
 Christendom
Erfgoed van de oudheid (3) Rome
 Res
iudicata / litis contestatio
 Recht = procedurele remedie
 Formula-proces: praetor / iudex
 Rechtsbronnen: lex, ius honorarium
(edictum), responsa = consilia
 Laatromeins: keizerlijke decreta &
rescripta, keizerlijke edicta
 Corpus iuris van Iustinianus
Erfgoed oudheid (4) Christendom
 Belijdenisgeschriften
(orthodoxie)
 Ecclesia vivit lege romana
 Scheiding kerk-staat: leer van de
twee zwaarden
Anthropologica van het Westen
Westerse verwantschapsstructuren:
- Bilaterale verwantschap
- Exogamie
- Monogamie
- Belang van het paar man/vrouw
 Begrip van « eer »
 Individuele eigendom
 Niet-familiale loyaliteiten

Vroege Middeleeuwen


-


Romeins volksrecht en germaans volksrecht personaliteitsbeginsel
Romeinse structuur leeft voor in de kerk
scheiding kerk-staat
bisdommen en abdijen
Alle recht is privaatrecht
familiale verhoudingen
persoonlijke reciproke verhoudingen; feodaliteit
Weinig formalisering weinig geschreven recht
Hoge Middeleeuwen
Grote toename van recht
 Ontwikkeling canoniek recht
 Ontwikkeling seculier geleerd recht
 Ontwikkeling professionele rechtbanken
 Handelsrecht, Gewoonterecht, Statuten
 Grote charters (constitutionele
documenten)

Hoge Middeleeuwen (2)
canoniek recht






Bronnen (romeins, canones en decretalen,
rechtspraak)
Gregoriaanse hervormingen
Bijbelglossen (Rashi); Glossatoren (zie verder)
Systematisering: Decretum Gratiani
Romeins-canonieke procedure
Verstrenging familierecht
Hoge Middeleeuwen (3)
geleerd recht
Uitgangspunt: de teksten van de oudheid
 De glossatoren:
- Redenen
- Methode
 De commentatoren of Consiliatoren
- Redenen: rechtspraktijk
- Methode: systematisering (scholastiek)
> Mos italicus
 Receptie

Moderne tijden




Reformatie en contrareformatie
Staatsopvattingen (centrale monarchie;
republiek en parlementaire oligarchie
Staat krijgt monopolie op
Legitiem geweld
Wetgeving en uitleg van wetten
Opkomst kapitalisme, natuurwetenschap,
« Verlichting » (radicale en gematigde)
Moderne tijden 2: 19e eeuw



Ontwikkelingen w.b. de overheid:
Opstellen van grondwetten
Legitimatie door verkiezingen; uitbreiding kiesrecht
Trias politica
Verhouding staat-maatschappij: klassieke driedeling
(burgerlijk evenwicht):
Staat: monopolie wetgeving én rechtspraak
Markt: vrijheid van handel en nijverheid
Civil society: fundamentele vrijheden van drukpers,
godsdienst, vereniging
Radicale tendensen (1792, 1917)
Continentale subtraditie


-
Moderne tijden wetgeving & rechtspraak
Modenre tijden: rechtsleer en maatschappij
Humanisme
Usus modernus
Van laatscholastiek naar nieuw natuurrecht
Mercantilisme en kapitalisme
Verlicht despotisme
Continentale subtraditie

-
-
19e en 20e eeuw - het kader
Constitutionalisme: trias politica
Verhouding wetgever-rechter
Verhouding wetgever-uitvoerende macht
Verhouding Staat-Markt-Civil Society
Continentale subtraditie

-
-
19e eeuw - de methode en inhoud
Rechtswissenschaft & Begriffsjurisprudenz
Codificatie als vervanging van het recht
De continentale rechter
Recht als systeem
Continentale subtraditie


-
-
20e eeuw - methode
welk wetenschapsmodel ?
gewijzigde rol van de rechter
20e eeuw - maatschappelijk kader
algemeen stemrecht
totalitarisme en sociaal-democratie
juridisering
strijd om het laatste woord (toetsing van
wetten; mensenrechten)
Frankrijk







-
Politieke geschiedenis
Geschiedenis privaatrecht
Politieke instellingen
Gerecht
Grondwettelijke waarden
Rechtsbronnen
Privaatrecht
Familierecht
Recht en civil society
Frankrijk - politieke geschiedenis

-
-
-
Politieke geschiedenis (1)
groei van de monarchie
absolute monarchie / verlichting
1e revolutie (1789): Assemblée nationale; Déclaration
des droits de l’homme; gelijkheid voor de wet; loi
organisation judiciaire; constitution civile du clergé:
afschaffing gildewezen
2e revolutie (1792): République une et indivisible; la
Terreur; inrichting burgerlijke stand en atheïsme;
echtscheiding; metriek stelsel en republikeinse kalender;
dienstplicht; staatsonderwijs
Convention / Directoire
Consulat / 1e Keizerrijk
Frankrijk - politieke geschiedenis

-
Politieke geschiedenis (2)
Restauratie (1815)
Constitutionele monarchie (1830)
2e republiek / 2e keizerrijk
3e republiek: parlementair; radicaal-liberaalantiklerikaal
4e republiek (1945)
5e republiek (1958)
Frankrijk - geschiedenis privaatr.
Middeleeuwen
- Gerechtelijke instellingen: lokaal/koninklijk
- Rechtsbronnen: canoniek, romeins (beperkt), costumen,
koninklijke wetgeving
- Eerste optekening costumen
 Moderne tijden
- Homologatie costumen
- Rechtspraktijk en doctrine
- Koninklijke Ordonnanties
 Republiek: gerechtelijke hervorming
 Codificatie
 Doctrine na de Code
