Transcript hfst 6 (vwo) - OVO Zaanstad

6 De Republiek in Europa
De Republiek in Europa
Tijd van Regenten en Vorsten • 1600-1700
Vroegmoderne Tijd
Kenmerkende aspecten
• Wereldwijde handelscontacten,
handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie.
• Het streven van vorsten naar absolute
macht.
• De wetenschappelijke revolutie.
• De bijzondere plaats in staatkundig
opzicht en de bloei in economisch en
cultureel opzicht van de Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden.
De Gouden Eeuw
De toepassing van de principes van
het kapitalisme leidt in de 17deeeuwse Republiek tot een ongekende
bloei van de economie:
• in de landbouw richten steeds meer
boeren zich op de markt
• in de nijverheid begint de
manufactuur aan zijn opmars
• de Oostzeehandel of
‘moedernegotie’ legt de basis voor de
bloei van scheepvaart en handel
Hollands Glorie?
• De handel met Oost-Indië vormt het spectaculairste voorbeeld van
het 17de-eeuwse handelskapitalisme.
• De VOC handhaaft haar monopolie in de specerijhandel zo nodig
met grof geweld.
Een kloppend hart
• De beurs van Amsterdam wordt
het levendige centrum van de
ontluikende wereldeconomie
• Ook groeit Amsterdam uit tot de
stapelmarkt van Europa
Een republiek te midden van vorsten
De Republiek neemt binnen Europa
een bijzondere positie in:
• het is een statenbond
• binnen de gewesten maken regenten
de dienst uit
• het hoogste gezag berust bij de
Staten-Generaal
• de stadhouders streven naar een
vorstelijke status
• dit leidt tot confrontaties tussen
staatsgezinden en prinsgezinden
• de stadhouders slagen er niet in
soevereine macht te verwerven
De zonnekoning
De mens is voor de andere mens een
wolf. Ik ben er om iedereen tegen
iedereen te beschermen’
Thomas Hobbes, Leviathan
De regering van de Franse koning
Lodewijk XIV (1643-1715) geldt
als hoogtepunt van het
absolutisme:
• de macht van de koning komt
van God
• hij is daarom alleen
verantwoording verschuldigd aan
God
• de wil van de koning is wet
• zelf staat hij boven de wet: hij is
‘legibus absolutus’
Oorlog, politiek en economie
• Het mercantilisme vormt de
economische kant van het
absolutisme.
• Deze politiek van minister Colbert
dient Frankrijks nationale grootheid.
• Oorlog wordt in deze tijd gezien
als een legitiem middel om
economische en politieke belangen
te verdedigen.
• In het ‘Rampjaar’ 1672 valt
Frankrijk samen met Engeland,
Münster en Keulen de Republiek
aan.
De ‘Glorieuze Revolutie’
Engeland kent een
andere ontwikkeling op
staatkundig gebied:
• In 1649 wordt koning
Karel I, die te veel macht
dreigt te krijgen, op last
van het parlement
onthoofd.
• Willem III, die in 1688
de Engelse troon bestijgt,
moet accepteren dat
Engeland definitief een
constitutionele monarchie
wordt.
Bloeiende wetenschappen
De 17de eeuw is ook op
wetenschappelijk gebied een gouden
eeuw:
• De universiteit van Leiden groeit uit
tot de grootste universiteit van
protestants Europa.
• Het tolerante klimaat in de
Republiek trekt veel buitenlandse
studenten en geleerden aan.
• Er doet zich een
wetenschappelijke revolutie voor,
gekenmerkt door experimenteren,
observatie en samenwerking.
Praktische wetenschappers
• Veel van de
natuurwetenschappelijke
kennis wordt praktisch
toegepast.
• Veel wetenschappers
zijn autodidacten uit de
praktijk.
• Zo vervaardigt de
textielkoopman Antonie
van Leeuwenhoek een
microscoop, waarmee hij
bacteriën en
lichaamscellen bestudeert.
Twee grote geesten
De Republiek brengt twee
grote geesten voort:
• De jurist Hugo de Groot
legt de basis voor het
moderne volkenrecht.
• De filosoof Baruch de
Spinoza is een van de
wegbereiders van de
latere Verlichting.
‘Het is duidelijk dat er wetten zijn
ontstaan, die niet het belang van de
afzonderlijke groepen beoogden,
maar wel het belang van de grote
universele gemeenschap.’
‘Hij die duidelijk zichzelf en zijn eigen
gevoelens begrijpt, heeft God lief; en des te
meer naarmate hij zichzelf en zijn
gevoelens beter begrijpt.’
Internationale geleerden en academies
• Door hun publicaties verspreiden
wetenschappers hun ideeën over
heel Europa.
• Ook corresponderen zij met
geleerden in andere landen.
• Koningen richten academies op,
waarvoor zij wetenschappers uit
heel Europa uitnodigen.
Welvaart voor iedereen?
In vergelijking met omringende landen
is de Republiek welvarend, maar niet
iedereen profiteert in gelijke mate:
• er zijn veel armen, waarvan sommigen
zijn aangewezen op ‘bedeling’
• ‘nieuwkomers’ doen noodgedwongen
gevaarlijk en vuil werk
Godsdienstvrijheid voor iedereen?