Transcript EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER       Hedonizm Egoizm Anarşizm Nietzsche Sartre  Subjektif Temelde Kabul Edenler  Objektif Temelde Kabul Edenler   Faydacı Ahlak  (Utilitarizm)   Sezgici Ahlak  (Entüisyonizm)  Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır? Sokrates Platon Farabi Spinoza Kant.

EVRENSEL AHLAK
YASASINI
REDDEDENLER
EVRENSEL AHLAK
YASASINI KABUL
EDENLER






Hedonizm
Egoizm
Anarşizm
Nietzsche
Sartre
 Subjektif
Temelde Kabul
Edenler
 Objektif Temelde
Kabul Edenler

 Faydacı Ahlak 
(Utilitarizm)

 Sezgici Ahlak

(Entüisyonizm)

Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
Sokrates
Platon
Farabi
Spinoza
Kant
2
EVRENSEL AHLAK YASASINI
REDDEDENLER

İnsanların davranışlarına yön veren ortak bir ilkenin
olmadığını savunan düşünürlerdir. Bunlar:
 Hedonistler (Aristippos ve Epiküros),
 Egoistler (Thomas Hobbes),
 Anarşistler (Proudhon, Bakunin ve Stirrner),
 Nietzsche,
 Sartre’dır.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
3
Hedonizm (Hazcılık)

 Ahlaki eylemin amacı mutluluktur.
 Mutluluk ancak haz ile elde edilebilir.
 İnsanı acıdan uzak tutup hazza yaklaştıran eylem
ahlaki eylemdir.
 İnsanın eylemlerini yönlendiren haz bireyseldir.
 Eylemler evrensel bir temele dayanmadığından
evrensel bir ilkeden de bahsedilemez.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
4
Egoizm (Bencilci Ahlak)

 İnsan doğası gereği kötüdür.
 İnsanın eylemlerinin amacı hayatın korunmasıdır.
 Her birey kendi hayatını sürdürebilmek için
başkalarına zarar verebilir. Önemli olan insanın
kendi çıkarıdır.
 Eylemler bireysel çıkar üzerine kurulu olduğundan
evrensellik söz konusu değildir.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
5
Anarşizm

 İnsanın doğası iyidir.
 Ahlakça iyi olmanın sürekliliği için bireyin
özgürlüğü zorunlu bir önkoşuldur.
 Özgürlüğün yasalarla engellenmesi insanın iyi olan
doğasını bozar.
 İnsanın iyi olan özüne dönmesi her türlü yasanın
reddini gerektirir.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
6
Nietzsche

 Ahlaki değerleri, toplumda egemen olan bireylerin
karakteri belirler.
 Zayıf karakterli insanların egemenliğinde ortaya
çıkacak ahlak sistemi köle ahlakıdır.
 Güçlü karakterli bireylerin yarattığı değerlere dayalı
olan ahlak sistemi efendi ahlakıdır.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
7
Nietzsche

(Nietzsche'nin ‘Köle Ahlakı’ ile demek istediği şey
bir eğretilemedir. ‘Üst-İnsan’ bir köle efendisi; sürü
insanı da zincire vurulu bir köle değildir.)
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
8
Nietzsche

 Sürü (Köle) Ahlakı
 Zayıfın güçlüğe karşı
beslediği hınçtan
kaynaklanır.
 Zayıflığı ön plana
çıkarır.
 Acımaya ve çile çekmeye
değer yükler; yaşamı
yadsır.
 Efendi Ahlakı
 Güç istenciyle ortaya
çıkar.
 Çile ve acının yerine
yaşama değer verir.
 Geleneksel ahlak
anlayışına karşı çıkar.
 Değerlerin yeniden
yaratılmasına dayanır.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
9
Nietzsche

 Modern batı toplumunun ahlakı sürü ahlakıdır.
 Modern batı toplumu ahlaki olarak yozlaşmış ve
bütün değerleri çökmüştür. (Decadance)
 Bu durumun nedeni, modern batı değerlerinin
Hristiyan ahlak anlayışına dayanmasıdır.
 Hristiyan ahlakının temelinde acıma duygusu ve
çilecilik anlayışı vardır.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
10
Nietzsche

 İnsanın yaşam’a katılması için içinde bulunduğu
ahlaki nihilizmden kurtulması gerekir.
 Bunun için bu yozlaşmış değerleri reddedip yerine
kendi değerlerini yaratması şarttır.
 Bunu başaran kişi, üstinsan olarak özgür ve yaşama
hakim olabilir.
 Her insan kendi değerlerini kendisi yaratacağı için
evrensellik söz konusu değildir.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
11
Sartre

 «Varoluş özden önce gelir.»
 Sartre, bu önermesini bilinçli bir varlık olan insan
için kurmuştur.
 İnsan dışındaki varlıklar belli bir öze sahip olarak
vardır.
 Fakat, insanın önceden belirlenmiş bir özü yoktur.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
12
Sartre

 Tanrı olmadığına göre, insanın özünü önceden
belirleyecek hiçbir güç yoktur.
 İnsan dünyaya yalnız bir varlık olarak atılmıştır.
 Bu durum, insanı çaresiz bir şekilde özgürlüğe
mahkum kılmıştır.
 Bu durumda, insanın eylemlerinin tek sorumlusu
kendisidir.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
13
Sartre

 İnsan, özgür ve sorumlu bir varlık olarak
eylemde bulunup kendi özünü belirlemiş olur.
 Bu eylemleriyle insan «kendisini ne yaparsa o olur.»
 İnsan eylemleri bireysel olarak değerlendirileceği
için evrensel bir nitelik taşımaz.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
14
EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL
EDENLER

Kişiden kişiye, zamandan zamana, mekandan mekana
ve durumdan duruma farklılık göstermeyecek şekilde,
bütün insanların üzerinde uzlaşacağı ortak bir ahlak
ilkesinin varlığını kabul ederler.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
15
EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL
EDENLER

Ahlak yasasını kabul eden filozofların, yasayı farklı
şekillerde temellendirmelerine bağlı olarak, iki farklı
anlayış ortaya çıkar.
 Yasayı subjektif temelde açıklayanlar
 Yasayı objektif temelde açıklayanlar
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
16
EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL
EDENLER

 Yasayı subjektif temelde  Yasayı objektif temelde
açıklayanlar
açıklayanlar
 Yasa, insana bağlı
 Yasa, insanın dışında,
birtakım özelliklere göre
insandan bağımsız
ortaya çıkar.
olarak vardır.
 İnsanın doğası ve yaşam  Yasa insanın doğasını ve
tarzı yasayı belirler.
yaşam tarzını belirler.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
17
Yasayı Subjektif Temelde Açıklayanlar

 Faydacı Ahlak (Utilitarizm)
 Fayda, insan davranışının temel ilkesidir.
 Bireysel çıkardan çok, toplumsal yarara dayalıdır.
 «Olabildiğince çok insanın, olabildiğince çok
mutluluğu» söz konusudur.
 Temsilcileri, Jeremy Bentham ve John Stuart Mill’dir.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
18
Faydacı Ahlak (Utilitarizm)

 Jeremy Bentham
 İnsan eylemlerinin amacı mutluluktur.
 Mutluluğa, toplumsal fayda ön planda tutularak
hazla ulaşılabilir.
 Kişi mutluluğa tek başına ulaşamaz.
 Mutluluk, toplum içerisinde ve toplumsal yarar
çerçevesinde ele alındığında ortaya çıkar.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
19
Faydacı Ahlak (Utilitarizm)

 John Stuart Mill
 İnsan eylemlerinin amacı mutluluktur.
 Mutluluğa toplumsal fayda temelinde ulaşılabilir.
 Bireysel çıkar ile toplumsal fayda çakışırsa mutluluk
evrensel olarak sağlanmış olur.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
20
Sezgici Ahlak (Entüisyonizm)

 Sezgici Ahlak (Entüisyonizm )(Henri Bergson)
 Hayat sürekli akış hali içerisindedir. (Süre)
 Sürenin algılanmasında akıl yetersiz kalır. Akla
dayanan bilgi asla tam ve kesin olamaz.
 Gerçeklik sezgi ile bir kerede ve tam olarak kavranır.
 İyi ve kötünün bilgisi de ancak sezgiyle kavranabilir.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
21
Henri Bergson

 Kapalı Ahlak (Topluma
Dayalı Ahlak)
 Toplumsal alışkanlıklar,
töreler ve kanunlardan
beslenir; bunları
sürdürmeyi amaçlar.
 Toplumsal kalıpları
aşamadığından evrensel
değildir.
 Açık Ahlak (Sezgiye Dayalı
Ahlak)
 Toplumsal normlarla
sınırlanmamış ahlaktır.
 Temellerini insanda bulur.
 İnsanın kendini
geliştirmesini ve
özgürleştirmesini sağlar.
 Evrensel bir niteliği vardır.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
22
Yasayı Objektif Temelde Açıklayanlar

 Sokrates
 İnsan davranışının amacı mutluluktur.
 Mutluluğa ulaşmanın tek yolu erdemdir.
 Erdem, mutluluğa götüren bilgidir.
 Bu bilgi herhangi bir alanla ilgili olan bilgi değil;
kişinin kendisi hakkındaki bilgisidir.
 Kendini bilen kişi, yaşamının amacını, kendisi için
neyin iyi olduğunu bilir ve buna göre davranır.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
23
Yasayı Objektif Temelde Açıklayanlar

 Platon
 Ahlak anlayışını idealar dünyasına göre
temellendirir.
 Ahlaki eylemin amacı, mutluluğa ulaşmaktır.
 Mutluluğa ulaşmanın yolu, en yüksek iyi olan iyi
ideasını kavramaktır.
 Bu amacı gerçekleştirmek için erdemli olmak gerekir.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
24
Platon

Erdem ruhun uyumlu bir şekilde çalışmasını
sağlayarak mutluluğun yolunu açar.
Ruhun
Bölümleri
Erdemi
Devletteki
Karşılığı
Farabi’deki
Karşılığı
Üst bölüm
(kafa)
Bilgelik
Yöneticiler
Akıl Erdemi
Orta bölüm
(gövde)
Cesaret
Bekçiler
İrade Erdemi
Alt bölüm
(ayaklar)
Ölçülülük
İşçilerBeden
Zanaatkarlar Erdemi
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
25
Yasayı Objektif Temelde Açıklayanlar

 Farabi
 Düşüncesinin temelinde varlığın birliği (vahdet-i
vücut) fikri vardır.
 Evrendeki her şey, taşma (südur) yolu ile Faal
(Etkin) Akıl’dan, yani Tanrı’dan oluşmuştur.
 Gerçek varlık ve bütün evren Tanrı’dır.
 Ahlaki eylemin amacı mutluluktur.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
26
Farabi

 Mutluluğun yolu, insanın kendisini, dolayısıyla
evreni ve Tanrı’yı bilmesinden geçer.
 Bu bilgiye erdem yardımıyla ulaşılır.
1. Akıl erdemi: Etkin Akıl’a götüren erdemdir.
2. İrade erdemi: İyi ve kötüyü ayırt edip
davranışlarımızı yönlendiren erdemdir.
3. Beden erdemi: İnsanı bedene zararlı şeylerden
koruyan erdemdir.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
27
Spinoza

 Spinoza
 Var olan her şey Tanrı’nın kendisidir. (Panteizm)
 Evren zorunluluk ilkesine göre işler.
 Zorunluluk ilkesine rağmen özgürlük mümkündür.
 Bu da, insanın zorunluluk ilkesinin farkında olup
ona ayak uydurması;
 ve Tanrı ile evrenin birliğini idrak etmesiyle olur.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
28
Spinoza

 Bu bilgi bizi özgürlüğe ulaştıran tek bilgidir.
 En büyük erdem, bu bilgiye ulaşmış olmaktır.
 Erdemli insanın tek isteği Tanrı’nın bilgisine
ulaşmak ve Tanrı’yı sevmektir.
 Bu sevgi ile insan geçici tutkulardan kurtulup
sonsuz mutluluğu elde eder.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
29
Immanuel Kant

 Etik, ancak genel geçer bir yasaya dayandığı
takdirde evrensel olabilir.
 Böyle bir yasa doğa yasası gibi olanı değil; olması
gerekeni içermelidir.
 Bu yasa, kaynağını, insanın dışındaki bir varlıktan
değil; her insanın içinde olan iradeden almalıdır.
 Bu otonomidir. (Özerklik)
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
30
Immanuel Kant

 Otonomi ile gönüllü katılım; dolayısıyla, özgürlük
ortaya çıkar.
 Özgürlük, ahlaki eylemin temel şartıdır.
 Bu durumda, ahlak ilkesine uymak, bir zorunluluk
olmaktan çıkıp, bir ödev halini alır.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
31
Immanuel Kant

 Koşullu Buyruk
(Hipotetik İmperatif)
 Belli bir koşula bağlı
olan buyruktur.
 Tümel ve zorunlu
değildir.
 Eylemin muhtemel
sonuçları dikkate
alınarak ortaya çıkar.
 Koşulsuz Buyruk
(Kategorik İmperatif)
 Herhangi bir koşula
bağlı değildir.
 Evrensel ve zorunludur.
 Eylemin muhtemel
sonuçları dikkate
alınmadan ortaya çıkar.
Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır?
32