Transcript HEPATOBİLİYER HASTALIKLARDA BİYOKİMYASAL TESTLER Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD1 Karaciğerin başlıca fonksiyonları Karaciğerin karbohidrat metabolizması ile ilgili fonksiyonları • • • • glikojenin depo edilmesi ve parçalanması glukoneogenez glukozun pentoz fosfat.

HEPATOBİLİYER
HASTALIKLARDA
BİYOKİMYASAL TESTLER
Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK
ADÜTF Biyokimya AD
2004
1
Karaciğerin başlıca fonksiyonları
2
Karaciğerin karbohidrat metabolizması
ile ilgili fonksiyonları
•
•
•
•
glikojenin depo edilmesi ve parçalanması
glukoneogenez
glukozun pentoz fosfat yolunda yıkılımı
galaktoz ve fruktozun glukoza
dönüştürülmesi
• glukozun diğer monosakkaridlere ve yağa
dönüştürülmesi
3
4
Karaciğerin lipid metabolizması ile ilgili
fonksiyonları
•
•
•
•
•
•
•
yağ asitlerinin sentezi ve oksidasyonu
yağ asitlerinden trigliserid oluşumu
fosfolipid sentezi
lipoproteinlerin sentezi
keton cisimlerinin sentezi
kolesterol biyosentezi
safra asitlerinin ve safranın oluşturulması
5
6
Karaciğerin amino asit ve azot
metabolizması ile ilgili fonksiyonları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
deaminasyon
transaminasyon
endojen amino asitlerin sentezi
plazma proteinlerinin sentezi
üre sentezi
ürik asit sentezi
kreatinin sentezi
porfirin sentezi
safra asitleri sentezi
7
8
Karaciğerin bilirubin metabolizması ile
ilgili fonksiyonları
•
•
•
•
bilirubinin oluşturulması
bilirubinin alınımı
bilirubinin konjugasyonu
bilirubinin atılımı
9
10
Karaciğerin hematolojik fonksiyonu
• pıhtılaşma faktörlerinden faktör I
(fibrinojen), II (protrombin), V, VII, IX ve
X sentezi
• hemoglobinin yıkılımı
• fetüste eritrositlerin yapılması
11
Karaciğerin ekskresyon fonksiyonu
12
Karaciğerin
detoksifikasyon
fonksiyonu 1
13
Karaciğerin
detoksifikasyon
fonksiyonu 2
14
Karaciğerin depolama
fonksiyonu
• Glikojen
• Demir ve bakır
• Vitamin D ve B12
15
Karaciğerin immünolojik
fonksiyonu
• Kupffer hücreleri, fagositoz, antikor
oluşumu ve humoral savunmada rol
oynarlar.
16
Karaciğer hastalıklarında
patolojiler
• hücre harabiyeti
• kolestaz
17
Karaciğer hücre harabiyeti
• Hepatitler
• Siroz
• Akut karaciğer nekrozu
Şok veya sağ kalp yetmezliğine bağlı olarak
ortaya çıkan hepatik konjesyon, uzun süre devam
eden biliyer tıkanma da karaciğer hücre
harabiyetine neden olabilir
18
Kolestaz
• İntrahepatik kolestaz
• Ekstrahepatik kolestaz
Kanda kolesterol artışıyla ksantomatozis,
bilirubin artışıyla sarılık,
safra asidi artışıyla kaşıntı meydana gelir.
yağda çözünen vitaminler emilemez
19
İntrahepatik kolestaz
viral hepatitlerde
klorpromazin ve halotan gibi ilaçların etkisiyle
alkol etkisiyle
gebelikte
karaciğer infiltrasyonlarında
intrahepatik biliyer atrezi, kolanjitis ve biliyer
sirozda ortaya çıkabilir
sıklıkla hücre harabiyeti ile birliktedir
20
Ekstrahepatik kolestaz
karaciğer dışı safra yollarında taş, tümör, kist,
parazit ve dıştan bası
safra yolları atrezisi
safranın koyulaşma sendromu
safra kanallarının fibrozisi durumlarında ortaya
çıkabilir
21
Karaciğer patolojilerini
belirleyen testler
• karaciğer hücre harabiyetini belirleyen
testler
• kolestazı belirleyen testler
• karaciğer disfonksiyonunu belirleyen testler
• karaciğer hastalıklarının etiyolojisini
belirleyen testler
22
Karaciğer hücre harabiyetini
belirleyen testler
• serum trasaminazlarının (ALT ve AST)
tayini
• serum laktat dehidrojenaz (LDH, LD) tayini
• serum glutamat dehidrojenaz (GLDH)
tayini
• izositrat dehidrojenaz (ICDH) tayini
• malat dehidrojenaz tayini
• alkol dehidrojenaz tayini
23
Serum transaminazları (ALT ve
AST) 1
Akut viral hepatitte
klinik semptomlardan 1-2 gün veya birkaç hafta önce
yükselmeye başlar
7-12. günlerde normalin 20-50 ve bazen 100 katı
olmak üzere maksimum olur
2. haftadan itibaren B tipi viral hepatitte daha yavaş
olmak üzere düşmeye başlar
komplikasyon yoksa 3-5. haftada normal düzeye iner
6 aydan sonra da yüksek olması kronikleşmeyi
gösterir
24
Serum transaminazları (ALT ve
AST) 2
Fulminan hepatitte ilk 1-2 gün serum
transaminazları yüksektir. Sonra sarılık artar fakat
transaminazların libere olacağı hücrelerin
tükenmesine bağlı olarak serum transaminazlarının
aktivitesi düşer
Toksik hepatitte ve karaciğeri etkileyen enfeksiyöz
mononükleozda da serum transaminazları yükselir.
Sirozda ve karaciğer karsinomlarında AST daha
fazla olmak üzere serum transaminazları 4-5 kat
artabilir, fakat ALT/AST oranı 1’den küçük kalır
25
Serum laktat dehidrojenaz (LDH,
LD)
Akut viral hepatitte ALT ve AST’ye göre daha az olmak üzere
serum LDH aktivitesi artar; en çok da LDH5 izoenzimi
yükselir
Akut toksik karaciğer hasarlarında aşırı yüksek serum LDH
aktivitesi saptanır
Enfeksiyöz mononükleoz ile oluşan hepatik hasarda LDH2 ve
LDH5 izoenzimleri birlikte yükselirler
Kronik karaciğer hastalıklarında LDH aktivitesinde hafif
değişiklikler olabilir
Karaciğere metastaz yapmış bir karsinomun varlığında çok
yüksek LDH aktivitesi olabilir
26
Kolestazı belirleyen testler
• serum alkalen fosfataz (ALP) aktivitesi
tayini
• serum gama glutamiltransferaz (-GT,
GGT) aktivitesi tayini
• serum 5'-Nükleotidaz (5'-NT) aktivitesi
tayini
• serum lösin aminopeptidaz (LAP) aktivitesi
tayini
27
Serum alkalen fosfataz (ALP)
Karaciğer hastalıklarında, safra
kanaliküllerini örten hücrelerin enzim
üretmelerinde artışa bağlı olarak serum
ALP aktivitesi yükselir
28
Gama glutamil transferaz (GGT,
-GT)
Siroz, metastatik kanser ve hepatik
infiltrasyonun saptanması gereken durumlarda
karaciğer hastalığının çok daha duyarlı bir
göstergesidir
Kolestazda serum GGT düzeyi, normalin 5-30
katı artar
Alkolik karaciğerde kronik hepatit ve alkole bağlı
olmayan siroz olgularına göre yüksek serum GGT
düzeyi saptanır
Viral hepatitte ılımlı serum GGT artışı olur
29
Serum
'
5 -Nükleotidaz
karaciğer hastalıklarının her türünde ve
özellikle parankim hastalıklarında artar.
30
Serum lösin aminopeptidaz
(LAP)
kolestazda ve hepatitte artar
31
Karaciğer disfonksiyonunu
belirleyen testler
• karaciğerin alınım, konjugasyon ve atılım
disfonksiyonunu belirleyen testler
• karaciğerin yapım disfonksiyonunu
belirleyen testler
• karaciğerin çeşitli metabolik
fonksiyonlarında bozulmayı gösteren testler
• karaciğerin detoksifikasyon fonksiyonunu
inceleme testi
32
Karaciğerin alınım, konjugasyon ve atılım
disfonksiyonunu belirleyen testler
serum safra pigmentleri (bilirubin, safra tuzları)
düzeyi tayini
idrarda bilirubin ve bilirubin yıkılım ürünü olan
ürobilinojen tayini
BSP testi
indosiyanin yeşili testi
33
Karaciğerin yapım
disfonksiyonunu belirleyen
testler
serum proteinlerinin tayini
karaciğer flokülasyon testleri
kanama ve pıhtılaşma zamanı tayini
kolinesteraz tayini
lesitin kolesterol açil transferaz (LCAT) tayini
34
Karaciğer patolojilerinde serum
proteinleri 1
Serum albumin düzeyinde azalma, kronik
karaciğer hasarı, portal siroz ve biliyer sirozda
görülür.
Serum
1-globulin
düzeyinde
azalma,
hepatosellüler
yetmezlik
ve
1-antitripsin
eksikliğinde; artış da doku harabiyetinin olduğu
enfeksiyon, ateşli hastalıklar, enflamasyon ve
malignite durumlarında görülür.
Serum 2-globulin düzeyinde azalma, fulminan
karaciğer nekrozunda; artış da kolestaz,
enflamasyon ve malignite durumlarında görülür. 35
Karaciğer patolojilerinde serum
proteinleri 2
Serum
-globulin
düzeyinde
azalma,
hepatosellüler yetmezlikte; artış da kolestaz,
enflamasyon ve malignite durumlarında görülür.
Serum -globulin düzeyi, bütün karaciğer
hastalıklarında artar. Kronik aktif hepatitte IgG
artışı, alkolik sirozda IgA artışı, biliyer sirozda
IgM artışı önemlidir
36
Karaciğerin çeşitli metabolik
fonksiyonlarında bozulmayı
gösteren testler
serum glukoz düzeyi tayini
oral glukoz tolerans testi
galaktoz ve fruktoz tolerans testleri
serum NPN bileşiklerinin tayini
serum total kolesterol düzeyi tayini
serum demir düzeyi tayini
37
Karaciğerin detoksifikasyon
fonksiyonunu inceleme testi
Hippürik asit testi
38
Karaciğer hastalıklarının
etiyolojisini belirleyen testler
• HBsAg ve diğer hepatit markerlerinin tayini,
hepatit tanısı için önemlidir.
• AFP yüksekliği,
karaciğer tümörlerinde saptanır.
• ANA, antimitokondriyal antikor, düz kas
antikorları,
kronik hepatitte pozitiftir
39