W populacji osób mieszkających samodzielnie przynajmniej 1x w roku upada 33% osób > 65 roku życia, 40% > 80.r.ż., a 50% > 90
Download
Report
Transcript W populacji osób mieszkających samodzielnie przynajmniej 1x w roku upada 33% osób > 65 roku życia, 40% > 80.r.ż., a 50% > 90
W populacji osób mieszkających
samodzielnie przynajmniej 1x w roku upada
33% osób > 65 roku życia, 40% > 80.r.ż., a
50% > 90 r. życia.
Wśród hospitalizowanych upadki zdarzają
się u 20% chorych i aż u 50-67%
pensjonariuszy domów opieki.
Ponad połowa osób, które doświadczyły
upadku zwykle upada ponownie, a dotyczy
to szczególnie kobiet i okresu późnej
starości.
Urazy - blisko połowa upadków prowadzi
do jakiegokolwiek urazu.
Ciężkie urazy - 10-15% upadków (rany,
oparzenia, wstrząśnienia mózgu, krwiaki
wewnątrzczaszkowe, zgony).
Złamania - 5-6% upadków.
Unieruchomienie (złamania,
potłuczenia)- zagrożenie powikłaniami:
› zakrzepica żył głębokich,
› zatorowość płucna,
› odwodnienie,
› infekcje,
› odleżyny,
› przykurcze w stawach.
Konieczność hospitalizacji.
Zespół poupadkowy – lęk przed kolejnym
upadkiem, osłabienie wiary w siebie,
niepodejmowanie z obawy przed
upadkiem niektórych czynności (np.
zakupów, sprzątania)
Wtórne upośledzenie aktywności fizycznej.
Upadki są przyczyną około 40% przyjęć do
domów opieki.
Czynniki wewnętrzne wynikają z
zaburzeń w obrębie organizmu.
Są następstwem:
inwolucyjnych zmian starczych,
występujących chorób przewlekłych,
aktualnych ostrych schorzeń,
stosowanej farmakoterapii.
Zmiany inwolucyjne usposabiające ludzi
starszych do upadku dotyczą:
układu nerwowego
narządów zmysłów - wzroku, słuchu,
równowagi, czucia powierzchownego i
głębokiego.
W układzie nerwowym
zwolnienie przewodnictwa nerwowego
wydłużenie czasu reakcji,
zaburzenie integracji reakcji ruchowych i
czuciowych upośledzające zachowanie
stałej pozycji środka ciężkości.
upośledzenie ostrości wzroku,
obniżenie adaptacji do ciemności i
ostrego światła,
ograniczenie widzenia obwodowego i
przestrzennego,
zmniejszenie pobudliwości obwodowej
części narządu przedsionkowego,
zaburzenia czucia położenia ciała.
Niewydolność mechanizmów kontroli
ciśnienia tętniczego po pionizacji hipotonia ortostatyczna.
Zanik komórek mięśniowych
Osłabienie siły mięśniowej.
Zmiany wzorca chodu mniejsze kroki,
spowolnienie, niższe unoszenie stóp nad
podłożem itp
Zaburzenia neurologiczne
udar
przejściowe ataki ischemiczne
parkinsonizm
majaczenie
mielopatia
padaczka i inne choroby napadowe
zespół tętnicy podstawnej i tętnic kręgowych
choroby móżdżku
nadwrażliwość zatoki szyjnej
neuropatia obwodowa
otępienie
Zaburzenia sercowo-naczyniowe
niedociśnienie ortostatyczne
zaburzenia rytmu serca
Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
biegunka
omdlenia podefekacyjne
omdlenia poposiłkowe
Zaburzenia metaboliczne
niedoczynność tarczycy
hipoglikemia
niedokrwistość
hipokaliemia
hiponatremia
odwodnienie
Zaburzenia moczowo-płciowe
omdlenie pomikcyjne
nietrzymanie moczu
nykturia
Choroby narządu ruchu:
Choroba zwyrodnieniowa stawów
Zniekształcenia stóp
Osteoporoza
Miopatia proksymalnych grup mięśni
Zaburzenia psychiczne
depresja
lęk
Choroby narządu wzroku
zaćma,
jaskra,
retinopatia cukrzycowa i nadciśnieniowa
Upadki mogą być pierwszym,
nieswoistym objawem schorzeń ostrych:
zawału serca,
krwawienia z przewodu pokarmowego,
schorzeń infekcyjnych i gorączkowych:
zapalenia płuc,
dróg moczowych.
Działania niepożądane leków:
występują 2-3-krotnie częściej u starszych
osób,
stosowanie więcej niż 4 leków znamiennie
zwiększa ryzyko upadku.
Grupy leków obarczone szczególnym
ryzykiem wystąpienia upadków:
leki hipotensyjne,
leki antyarytmiczne,
leki moczopędne.
Leki moczopędne wywołują
› hipowolemię,
› zaburzenia elektrolitowe,
› zwiększają parcie na mocz, co zmusza
pacjenta do częstego i szybkiego udania się
do toalety.
Środki hipotensyjne mogą być przyczyną
zaburzeń świadomości,
niedociśnienia ortostatycznego
senności.
Leki psychotropowe powodują:
Zaburzenia świadomości i rozumowania,
Upośledzają przewodnictwo nerwowomięśniowego
Prowokują zawroty głowy
Wywołują senność
Czynniki zewnętrzne, czyli środowiskowe
stanowią 30-50% przyczyn upadków.
Do większości upadków dochodzi podczas
wykonywania prostych czynności jak
wstawanie, chodzenie, zwroty, pochylanie
się lub sięganie po wyżej położone
przedmioty.
Tylko 5% upadków zdarza się podczas
wykonywania czynności potencjalnie
niebezpiecznych, jak wchodzenie na
drabinę lub uprawianie sportu.
Oświetlenie
Niewystarczająco jasne
Rażące
Brak wyłączników przy wejściu do
pomieszczeń
Podłoga
Luźno leżące dywaniki
Dywany podarte lub pozawijane na
brzegach
Śliska powierzchnia
Progi
Przewody elektryczne
Schody
Brak poręczy
Nierówne stopnie
Zbyt strome lub za długie
Meble
Zbyt słabe, by się na nich wesprzeć
Fotele i krzesła bez poręczy
Wysoko umieszczone półki i szafki
Ustawienie mebli utrudniające przejście
Łazienka
Niski sedes
Brak uchwytów
Śliska wanna, brodzik
Czynniki środowiskowe
wysokie krawężniki,
nierówne i dziurawe chodniki,
nieprzystosowane wejścia i schody w
budynkach.
płeć żeńska, wiek
niska masa ciała,
upadki w przeszłości,
zaburzenia chodu,
osłabienie siły mięśniowej,
stosowanie więcej niż 4 leków,
leki moczopędne i psychotropowe,
ustalić częstość upadków,
ustalić okoliczności upadku (ich miejsce i
wykonywaną wcześniej czynność),
określić objawy poprzedzające lub
towarzyszące upadkom (np. zawroty
głowy, duszność, ból, kołatanie serca,
utrata przytomności),
w przypadku powtarzających się
upadków ustalić czy okoliczności są
podobne,
zebrać wywiad dotyczący chorób
przewlekłych i stosowanych leków
(rodzaj i dawka),
zebrać wywiad od świadków upadku,
ustalić możliwy udział czynników
zewnętrznych.
W badaniu fizykalnym należy
uwzględnić:
ocenę neurologiczną,
badanie wzroku,
występowanie zaburzeń rytmu serca,
ocenę układu mięśniowo-szkieletowego.
Czteroczęściowy test utrzymania równowagi
Test zawiera 4 statyczne zadania o
wzrastającym stopniu trudności, wykonywane
w pozycji stojącej:
stopy razem.
stopy razem, przesunięcie prawej stopy do
przodu o 1 długości.
stopa za stopą, pięta stopy wysuniętej do
przodu styka się z palcami stopy drugiej.
stanie na jednej, wybranej przez badanego
nodze - wymagany czas 10-30 sekund.
Test “wstań i idź”.
Obejmuje kolejne zadania
zmiana pozycji siedzącej na stojącą,
przejście trzech metrów,
obrót o 180 stopni,
zmiana pozycji ze stojącej na siedzącą.
Test Tinetti uproszczony.
przejście z siedzenia do stania,
unieruchomienie 5 sekundowe,
przejście 3 metrów,
obrót o 180 stopni,
przejście ze stania do siedzenia.
Skala ocen:
badany wymaga pomocy osoby drugiej
podczas wykonywania tych czynności duże ryzyko upadku
badany korzysta z pomocy technicznych
(laska, kula, balkonik) - średnie ryzyko
upadków
badany nie potrzebuje pomocy w czasie
wykonywania czynności - minimalne ryzyko
upadków.
Pomiar przemieszczania się środka
ciężkości.
Pacjent stoi na platformie, na ekranie
komputera można śledzić stopień
wychylenia i szybkość przemieszczania
się środka ciężkości.
Pomiar przeprowadza się w czasie stania
na obu stopach, jednej stopie, przy
oczach otwartych i zamkniętych.
poprawa bezpieczeństwa na schodach
właściwe oświetlenie, poręcze, stopnie
oklejone jaskrawą taśmą,
funkcjonalne urządzenie mieszkania,
odpowiednia wysokość stołów, krzeseł,
półek, łóżka,
modernizacja łazienki (prysznic, maty
antypoślizgowe, uchwyty w sąsiedztwie
prysznica i sedesu, sedes umocowany
wyżej).
wyeliminowanie czynników sprzyjających
upadkom (śliska podłoga, przesuwalne
dywaniki, wysokie progi),
uświadomienie pacjenta i jego rodziny o
zagrożeniach i możliwościach
zapobiegania.
Cechy bezpiecznego obuwia:
stabilizacja stawu skokowego,
łatwe do założenia i zdjęcia,
lekkie,
dopasowane do zniekształceń stopy,
podeszwy antypoślizgowe.
Porady dotyczące bezpiecznych
zachowań:
unikać nagłych ruchów i zwrotów,
nie sięgać po przedmioty położone
wysoko,
unikać skrętów głowy ku tyłowi i
odginania ku tyłowi,
Przy obecności hipotonii ortostatycznej:
posiedzieć chwilę ze spuszczonymi
nogami,
wykonać parę ruchów zginania i
prostowania stóp w kierunki
podeszwowym i grzbietowym,
stosować pończochy lub rajstopy
uciskowe,
dbać o odpowiednie nawodnienie.
Ćwiczenia równowagi
stanie na jednej nodze, stanie i
chodzenie ze stawianiem stóp jedna za
drugą, chodzenie na palcach i piętach,
przysiady.
Ćwiczenia dynamiczne równowagi
polegają na rzucaniu i łapaniu piłki,
grach zespołowych, korzystnie działa
taniec.
Chińskie ćwiczenia Tai Chi to ćwiczenia
oddechowe i układy ruchowe
wykonywane w wolnym tempie.
Brak intensywnych ćwiczeń
wytrzymałościowych i siłowych
Powolny i bardzo dokładnie wykonywany
ruch,
Unikanie zarówno maksymalnego napięcia
mięśni, jak i maksymalnego ich rozluźnienia.
Filozofia wewnętrznej harmonii ducha i
ciała sprzyja dobremu samopoczuciu.
Kontrolę pozycji stojącej poprawiają
ćwiczenia grup mięśniowych zginaczy
grzbietowych i podeszwowych stopy
oraz mięśni podudzia .
Chodzenie na palcach, piętach,
zginanie kolan.
Ćwiczenia prostowników biodra, kolana,
odwodzicieli biodra istotne są dla
przemieszczania się, wstawania, marszu
Trening siły mięśniowej jest szczególnie
ważny dla dolnych partii ciała, gdyż
utrata siły jest w nich większa niż w
górnych częściach ciała.