Transcript W populacji osób mieszkających samodzielnie przynajmniej 1x w roku upada 33% osób > 65 roku życia, 40% > 80.r.ż., a 50% > 90

W populacji osób mieszkających
samodzielnie przynajmniej 1x w roku upada
33% osób > 65 roku życia, 40% > 80.r.ż., a
50% > 90 r. życia.
 Wśród hospitalizowanych upadki zdarzają
się u 20% chorych i aż u 50-67%
pensjonariuszy domów opieki.
 Ponad połowa osób, które doświadczyły
upadku zwykle upada ponownie, a dotyczy
to szczególnie kobiet i okresu późnej
starości.

Urazy - blisko połowa upadków prowadzi
do jakiegokolwiek urazu.
 Ciężkie urazy - 10-15% upadków (rany,
oparzenia, wstrząśnienia mózgu, krwiaki
wewnątrzczaszkowe, zgony).
 Złamania - 5-6% upadków.


Unieruchomienie (złamania,
potłuczenia)- zagrożenie powikłaniami:
› zakrzepica żył głębokich,
› zatorowość płucna,
› odwodnienie,
› infekcje,
› odleżyny,
› przykurcze w stawach.
Konieczność hospitalizacji.
Zespół poupadkowy – lęk przed kolejnym
upadkiem, osłabienie wiary w siebie,
niepodejmowanie z obawy przed
upadkiem niektórych czynności (np.
zakupów, sprzątania)
 Wtórne upośledzenie aktywności fizycznej.
 Upadki są przyczyną około 40% przyjęć do
domów opieki.


Czynniki wewnętrzne wynikają z
zaburzeń w obrębie organizmu.
 Są następstwem:
 inwolucyjnych zmian starczych,
 występujących chorób przewlekłych,
 aktualnych ostrych schorzeń,
 stosowanej farmakoterapii.

Zmiany inwolucyjne usposabiające ludzi
starszych do upadku dotyczą:
 układu nerwowego
 narządów zmysłów - wzroku, słuchu,
równowagi, czucia powierzchownego i
głębokiego.

W układzie nerwowym
 zwolnienie przewodnictwa nerwowego
wydłużenie czasu reakcji,
 zaburzenie integracji reakcji ruchowych i
czuciowych upośledzające zachowanie
stałej pozycji środka ciężkości.

upośledzenie ostrości wzroku,
 obniżenie adaptacji do ciemności i
ostrego światła,
 ograniczenie widzenia obwodowego i
przestrzennego,
 zmniejszenie pobudliwości obwodowej
części narządu przedsionkowego,
 zaburzenia czucia położenia ciała.

Niewydolność mechanizmów kontroli
ciśnienia tętniczego po pionizacji hipotonia ortostatyczna.
 Zanik komórek mięśniowych
 Osłabienie siły mięśniowej.
 Zmiany wzorca chodu mniejsze kroki,
spowolnienie, niższe unoszenie stóp nad
podłożem itp













Zaburzenia neurologiczne
udar
przejściowe ataki ischemiczne
parkinsonizm
majaczenie
mielopatia
padaczka i inne choroby napadowe
zespół tętnicy podstawnej i tętnic kręgowych
choroby móżdżku
nadwrażliwość zatoki szyjnej
neuropatia obwodowa
otępienie
Zaburzenia sercowo-naczyniowe
 niedociśnienie ortostatyczne
 zaburzenia rytmu serca

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
 biegunka
 omdlenia podefekacyjne
 omdlenia poposiłkowe

Zaburzenia metaboliczne
 niedoczynność tarczycy
 hipoglikemia
 niedokrwistość
 hipokaliemia
 hiponatremia
 odwodnienie

Zaburzenia moczowo-płciowe
 omdlenie pomikcyjne
 nietrzymanie moczu
 nykturia

Choroby narządu ruchu:
 Choroba zwyrodnieniowa stawów
 Zniekształcenia stóp
 Osteoporoza
 Miopatia proksymalnych grup mięśni

Zaburzenia psychiczne
 depresja
 lęk

Choroby narządu wzroku
 zaćma,
 jaskra,
 retinopatia cukrzycowa i nadciśnieniowa

Upadki mogą być pierwszym,
nieswoistym objawem schorzeń ostrych:
 zawału serca,
 krwawienia z przewodu pokarmowego,
 schorzeń infekcyjnych i gorączkowych:

 zapalenia płuc,
 dróg moczowych.







Działania niepożądane leków:
występują 2-3-krotnie częściej u starszych
osób,
stosowanie więcej niż 4 leków znamiennie
zwiększa ryzyko upadku.
Grupy leków obarczone szczególnym
ryzykiem wystąpienia upadków:
leki hipotensyjne,
leki antyarytmiczne,
leki moczopędne.

Leki moczopędne wywołują
› hipowolemię,
› zaburzenia elektrolitowe,
› zwiększają parcie na mocz, co zmusza
pacjenta do częstego i szybkiego udania się
do toalety.

Środki hipotensyjne mogą być przyczyną
 zaburzeń świadomości,
 niedociśnienia ortostatycznego
 senności.
Leki psychotropowe powodują:
 Zaburzenia świadomości i rozumowania,
 Upośledzają przewodnictwo nerwowomięśniowego
 Prowokują zawroty głowy
 Wywołują senność

Czynniki zewnętrzne, czyli środowiskowe
stanowią 30-50% przyczyn upadków.
 Do większości upadków dochodzi podczas
wykonywania prostych czynności jak
wstawanie, chodzenie, zwroty, pochylanie
się lub sięganie po wyżej położone
przedmioty.
 Tylko 5% upadków zdarza się podczas
wykonywania czynności potencjalnie
niebezpiecznych, jak wchodzenie na
drabinę lub uprawianie sportu.

Oświetlenie
 Niewystarczająco jasne
 Rażące
 Brak wyłączników przy wejściu do
pomieszczeń

Podłoga
 Luźno leżące dywaniki
 Dywany podarte lub pozawijane na
brzegach
 Śliska powierzchnia
 Progi
 Przewody elektryczne

Schody
 Brak poręczy
 Nierówne stopnie
 Zbyt strome lub za długie

Meble
 Zbyt słabe, by się na nich wesprzeć
 Fotele i krzesła bez poręczy
 Wysoko umieszczone półki i szafki
 Ustawienie mebli utrudniające przejście

Łazienka
 Niski sedes
 Brak uchwytów
 Śliska wanna, brodzik

Czynniki środowiskowe
 wysokie krawężniki,
 nierówne i dziurawe chodniki,
 nieprzystosowane wejścia i schody w
budynkach.

płeć żeńska, wiek
 niska masa ciała,
 upadki w przeszłości,
 zaburzenia chodu,
 osłabienie siły mięśniowej,
 stosowanie więcej niż 4 leków,
 leki moczopędne i psychotropowe,

ustalić częstość upadków,
 ustalić okoliczności upadku (ich miejsce i
wykonywaną wcześniej czynność),
 określić objawy poprzedzające lub
towarzyszące upadkom (np. zawroty
głowy, duszność, ból, kołatanie serca,
utrata przytomności),
 w przypadku powtarzających się
upadków ustalić czy okoliczności są
podobne,

zebrać wywiad dotyczący chorób
przewlekłych i stosowanych leków
(rodzaj i dawka),
 zebrać wywiad od świadków upadku,
 ustalić możliwy udział czynników
zewnętrznych.

W badaniu fizykalnym należy
uwzględnić:
 ocenę neurologiczną,
 badanie wzroku,
 występowanie zaburzeń rytmu serca,
 ocenę układu mięśniowo-szkieletowego.







Czteroczęściowy test utrzymania równowagi
Test zawiera 4 statyczne zadania o
wzrastającym stopniu trudności, wykonywane
w pozycji stojącej:
stopy razem.
stopy razem, przesunięcie prawej stopy do
przodu o 1 długości.
stopa za stopą, pięta stopy wysuniętej do
przodu styka się z palcami stopy drugiej.
stanie na jednej, wybranej przez badanego
nodze - wymagany czas 10-30 sekund.
Test “wstań i idź”.
 Obejmuje kolejne zadania
 zmiana pozycji siedzącej na stojącą,
 przejście trzech metrów,
 obrót o 180 stopni,
 zmiana pozycji ze stojącej na siedzącą.

Test Tinetti uproszczony.
 przejście z siedzenia do stania,
 unieruchomienie 5 sekundowe,
 przejście 3 metrów,
 obrót o 180 stopni,
 przejście ze stania do siedzenia.

Skala ocen:
 badany wymaga pomocy osoby drugiej
podczas wykonywania tych czynności duże ryzyko upadku
 badany korzysta z pomocy technicznych
(laska, kula, balkonik) - średnie ryzyko
upadków
 badany nie potrzebuje pomocy w czasie
wykonywania czynności - minimalne ryzyko
upadków.

Pomiar przemieszczania się środka
ciężkości.
Pacjent stoi na platformie, na ekranie
komputera można śledzić stopień
wychylenia i szybkość przemieszczania
się środka ciężkości.
 Pomiar przeprowadza się w czasie stania
na obu stopach, jednej stopie, przy
oczach otwartych i zamkniętych.

poprawa bezpieczeństwa na schodach
właściwe oświetlenie, poręcze, stopnie
oklejone jaskrawą taśmą,
funkcjonalne urządzenie mieszkania,
 odpowiednia wysokość stołów, krzeseł,
półek, łóżka,
modernizacja łazienki (prysznic, maty
antypoślizgowe, uchwyty w sąsiedztwie
prysznica i sedesu, sedes umocowany
wyżej).
 wyeliminowanie czynników sprzyjających
upadkom (śliska podłoga, przesuwalne
dywaniki, wysokie progi),
 uświadomienie pacjenta i jego rodziny o
zagrożeniach i możliwościach
zapobiegania.

Cechy bezpiecznego obuwia:
 stabilizacja stawu skokowego,
 łatwe do założenia i zdjęcia,
 lekkie,
 dopasowane do zniekształceń stopy,
 podeszwy antypoślizgowe.

Porady dotyczące bezpiecznych
zachowań:
 unikać nagłych ruchów i zwrotów,
 nie sięgać po przedmioty położone
wysoko,
 unikać skrętów głowy ku tyłowi i
odginania ku tyłowi,

Przy obecności hipotonii ortostatycznej:
 posiedzieć chwilę ze spuszczonymi
nogami,
 wykonać parę ruchów zginania i
prostowania stóp w kierunki
podeszwowym i grzbietowym,
 stosować pończochy lub rajstopy
uciskowe,
 dbać o odpowiednie nawodnienie.

Ćwiczenia równowagi
 stanie na jednej nodze, stanie i
chodzenie ze stawianiem stóp jedna za
drugą, chodzenie na palcach i piętach,
przysiady.
 Ćwiczenia dynamiczne równowagi
polegają na rzucaniu i łapaniu piłki,
grach zespołowych, korzystnie działa
taniec.






Chińskie ćwiczenia Tai Chi to ćwiczenia
oddechowe i układy ruchowe
wykonywane w wolnym tempie.
Brak intensywnych ćwiczeń
wytrzymałościowych i siłowych
Powolny i bardzo dokładnie wykonywany
ruch,
Unikanie zarówno maksymalnego napięcia
mięśni, jak i maksymalnego ich rozluźnienia.
Filozofia wewnętrznej harmonii ducha i
ciała sprzyja dobremu samopoczuciu.
Kontrolę pozycji stojącej poprawiają
ćwiczenia grup mięśniowych zginaczy
grzbietowych i podeszwowych stopy
oraz mięśni podudzia .
 Chodzenie na palcach, piętach,
zginanie kolan.
 Ćwiczenia prostowników biodra, kolana,
odwodzicieli biodra istotne są dla
przemieszczania się, wstawania, marszu


Trening siły mięśniowej jest szczególnie
ważny dla dolnych partii ciała, gdyż
utrata siły jest w nich większa niż w
górnych częściach ciała.