Transcript HAREKET SİSTEMİ HASTALIKLARINDA BİYOKİMYASAL TESTLER Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜ Tıp Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı HAREKET SİSTEMİ Kemik Kas Eklem.

HAREKET SİSTEMİ
HASTALIKLARINDA
BİYOKİMYASAL TESTLER
Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK
ADÜ Tıp Fakültesi
Biyokimya Anabilim Dalı
HAREKET SİSTEMİ
Kemik
Kas
Eklem
İnsan vücut ağırlığının
yarısından, 650’den fazla kas
sorumludur.
Bu kaslar, tendonlar vasıtasıyla
kemiklere tutunurlar. İnsan
vücudunda 206 kemik bulunur.
Kemikler birbirlerine
ligamentlerle bağlanırlar ve
böylece eklemler oluşur.
Eklemlerde kemikleri
destekleyen ve birbirlerine
sürtünmelerine karşı koruyan
kıkırdak bulunur.
Vücuttaki kemikler , kaslar,
tendonlar ve ligamentler
hareket sistemini oluştururlar.
Kemikler
Kalsifiye matrikste az sayıda kemik hücreleri
Kompakt (kortikal) kemik
Sünger (trabeküler) kemik
Destek sağlama ve mineral homeostazisi fonksiyonu
Devamlı remodülasyon
Kemik oluşumu
Rezorpsiyon
Kemik oluşumu ve rezorpsiyonun doğası ve dengesinde
bozulma
Kemik metabolizması bozuklukları
Kemik hücreleri
Osteoblastlar
Kortikal ve trabeküler kemiğin yüzeyinde
Kemik matriksinin sentezi
Plazma membranı alkalen fosfatazdan (ALP) çok zengin
Parathormon (PTH), 1,25-dihidroksi vitamin D ve östrojen res.
Kalsitonin reseptörleri yok
Osteositler
Osteoblastların farklılaşmasıyla
Kemik bütünlüğünü korumak için devamlı olarak küçük
miktarlarda matriks sentezi, ender durumlarda kemik rezorpsiyonu
Osteoklastlar
Kemik matriksi demineralize eden ve sindiren enzimler
Kemik matriks
Kollajen lifleri: En çok tip I kollajen
Glikozaminoglikanlar için zemin maddesi
Nonkollajen proteinler: Başlıcası osteokalsin
Hidroksiapatit [Ca10(PO4)6(OH)2] kristalleri
Kollajen metabolize olduğunda hidroksiprolin içeren
oligopeptitler idrarla atılırlar.
Kemik remodülasyonunun hormonal
düzenlenmesi
-PTH, aralıklı olarak verildiğinde olasılıkla lokal IGF-I ve IGF-II
oluşturarak kemik oluşumunu uyarır; devamlı olarak verildiğinde ise
kemik rezorpsiyonuna neden olur.
-1,25(OH)2D (kalsitriol) ve tiroid hormonları, kemik homeostazisi
üzerine PTH gibi bifazik etkiye sahiptirler.
-Kalsitonin, osteoklastlar üzerindeki reseptörlerine bağlanır ve kemik
rezorpsiyonunu inhibe eder.
-Estradiol ve progesteron, osteoblastik aktiviteyi uyarırlar.
-Growth hormon, kemik metabolizması üzerine anabolik etkiye sahiptir.
-Prostaglandinlerin özellikle E serisi lokal kemik rezorpsiyonuna neden
olur.
-İnterleukin-1 gibi birkaç sitokin, osteoklastları aktive ederler.
Kemik turnoverinin biyokimyasal
markerleri
Osteoblastik aktivite markerleri:
Alkalen fosfataz (ALP)
Kemik matriks proteinleri (Osteokalsin, prokollajen,
osteonektin, kemik sialoprotein veya osteopontin)
Osteoklastik aktivite markerleri:
Kollajen çapraz bağlarının amino asitleri (piridinolin
ve deoksipiridinolin)
Hidroksiprolin (Hyp)
Kemik metabolizması bozukluklarının
klinik sonuçları
Osteoporozis
Osteomalazi veya raşitizm
Osteitis fibroza
Paget’s hastalığı
Herediter hemik hastalıkları
Hipofosfatazia
Osteogenezis imperfekta
Osteopetrozis
Kemik tümörleri ve osteomiyelit de kemiklerdeki önemli
patolojilerdir.
Osteoporozis
Kemik kitlesinde ilerleyici azalma, mineralize kemik
miktarında azalma (mineral-kollajen oranı normal) ile
karakterizedir.
Senil osteoporozis
Postmenopozal osteoporozis
İdiyopatik juvenil osteoporozis
İmmobilizasyon ile ilişkili osteoporozis
Kortikosteroid kullanımı ile ilişkili osteoporozis
Cushing’s sendromu, multipl miyeloma, lösemi,
Turner’s sendromu, alkolizm, kronik karaciğer hastalığı ile
ilgili osteoporozis tanımlanmıştır...
Serum Ca, P, PTH, ALP düzeyi normal; kalsitriol düzeyi 
Osteomalazi
Gelişmekte olan çocuklarda raşitizm olarak adlandırılır.
Kemikte mineralizasyon yetersizliği ile karakterizedir.
Vitamin D yetmezliği ile ilişkili osteomalazi
Vitamin D’ye bağımlı osteomalazi
Vitamin D’ye dirençli osteomalazi (hipofosfatemi)
Fosfat ve kalsiyum yetersizliği ile ilişkili osteomalazi
Kronik gastrointestinal hastalık, kronik asidoz,
Fanconi sendromu, kronik renal yetmezlik, antikonvülzan
tedavi ile ilişkili osteomalazi tanımlanmıştır...
Serum Ca ve P düzeyi , PTH ve ALP düzeyi , kalsitriol
normal veya 
Osteitis fibroza
Aşırı PTH salgılanması sonucu oluşur.
Histopatolojik kemik lezyonları ile karakterizedir
Primer hiperparatiroidizm
Kronik renal yetmezlik ile ilişkili (renal osteodistrofi)
osteitis fibroza tanımlanmıştır...
Serum Ca düzeyi normal veya , P düzeyi normal veya ,
PTH ve ALP , kalsitriol normal veya 
Paget’s hastalığı
Kemik oluşumunda bozulmayı izleyen artmış
osteoklastik kemik rezorpsiyonu ile karakterizedir
Serum Ca düzeyi normaldir, hareketsizlik sırasında artar
Serum P düzeyi normal veya hafif artmıştır.
Serum ALP’ında belirgin artış hastalığın ağırlığı ve
yaygınlığı ile doğrudan ilgilidir.
İdrarda hidroksiprolin artışı belirgin olabilir.
Hipofosfatazia
Karaciğer, kemik ve böbrek dokularında genel bir
alkalen fosfataz (ALP) aktivitesi düşmesi ile
karakterizedir.
Perinatal (letal), infantil, çocukluk ve erişkin formları
vardır.
Osteogenezis imperfekta
Anormal Tip I kollajen lifleri sentezi ile karakterizedir.
Osteopetrozis
Osteoklastik kemik rezorpsiyonunda yetersizlik ile
karakterizedir.
Çeşitli tipleri vardır.
Serum Ca, P, ALP düzeyi normaldir
Kemik tümörleri
Osteojenik sarkom:
Serum ALP’ı belirgin artar
Osteolitik kemik tümörleri:
Genellikle normal serum Ca, P ve ALP’ı saptanır.
Metastatik kemik karsinomu:
Özellikle primer prostat tümöründen osteoblastik
metastazlarda serum ALP’ı genellikle artar, Ca normaldir
(nadiren artar), P düzeyi değişkendir.
Özellikle primer bronş, meme, böbrek, tiroid
tümörlerinden osteolitik metastazlarda serum ALP’ı genellikle
normal veya hafif artmıştır, Ca ve P normal veya artmış
olabilir, idrar kalsiyumu sıklıkla artar.
Osteomiyelit
Özellikle akut vakalarda olmak üzere lökosit artabilir.
Sedimantasyon hızı hastaların %50’sinden azında artar.
Metabolik kemik hastalıklarının
tanısında laboratuvar testleri
Vitamin D
PTH
Ca
P
Kalsitonin
ALP
Osteokalsin
İdrarda hidroksiprolin (Hyp, HP) atılımı
Serum vitamin D düzeyi değişiklikleri
Kalsitriol (1,25-dihidroksikolekalsiferol) yetmezliği:
Vitamin D-bağımlı raşitizm
Vitamin D dirençli raşitizm
Postmenopozal ve senil osteoporoz
Hipoparatiroidizm
Kalsitriol (1,25-dihidroksikolekalsiferol) fazlalığı:
Çocukluk
Hiperparatiroidizm
Serum PTH düzeyi değişiklikleri
Hipoparatiroidizm: Serum Ca’u azalır, P’ı artar
Primer idiyopatik hipoparatiroidizm
Sekonder hipoparatiroidizm
Hiperparatiroidizm:
Primer hiperparatiroidizm ( serum Ca, P ve PTH)
Sekonder hiperparatiroidizm
Serum Ca düzeyi değişiklikleri
Hiperkalsemi:
Primer hiperparatiroidizm
Tirotoksikozis
Bebeklik idiyopatik hiperkalsemisi
İmmobilizasyon
Vitamin D intoksikasyonu
Tümörler
Hipokalsemi:
Hipoparatiroidizm (primer veya sekonder)
Vitamin D yetmezliği
İntestinal malabsorpsiyon
Kalsitonin infüzyonu
Serum P düzeyi değişiklikleri
Hiperfosfatemi:
Hipoparatiroidizm
Aşırı vitamin D alımı
Sekonder hiperparatiroidizm
Kırık iyileşmesi dönemi
Magnezyum eksikliği
Hipofosfatemi:
Primer hiperparatiroidizm
Vitamin D eksikliği
Serum kalsitonin düzeyi değişiklikleri
Kalsitonin yetmezliği:
Osteoporoz
Tiroidektomi
Kalsitonin fazlalığı:
Medüller tiroid karsinomu
Renal yetmezlik
Serum ALP aktivitesi değişiklikleri
Serum ALP aktivitesi düşüklüğü:
Hipofosfatazia
Serum ALP aktivitesi artışı:
Osteomalazi
Paget’s hastalığı
Osteoblastik sarkom
Gelişmekte olan çocuklar
Hiperparatiroidizm
Serum osteokalsin düzeyi değişiklikleri
Serum osteokalsin düzeyi artışı:
Osteomalazi
Osteitis fibroza
Paget’s hastalığı
Renal osteodistrofi ( kronik renal yetmezlik)
Hiperparatiroidizm
Tirotoksikoz
Serum osteokalsin düzeyi azalışı:
Hipoparatiroidizm
Hipotiroidizm
Üriner hidroksiprolin (Hyp, HP) artışı
Osteomalazi
Osteoporozis
Paget’s hastalığı
Neoplastik kemik hastalığı
Osteomiyelit
Aseptik (avasküler) kemik nekrozu
Kaslar, kasılıp gevşeyerek vücut kısımlarını hareket
ettirirler.
Kas Hastalıkları
Miyastenia gravis
Polimiyozit
Müsküler distrofi
Miyotonik distrofi
Alkolizm ilişkili miyopati
Familiyal periyodik paralizi
Miyastenia gravis
Vakaların %40’ında antiDNA antikorları saptanır.
Anti nüklear, anti pariyetal
hücreler, anti düz kas, anti
mitokondriyal, anti tiroid
antikorları ve romatoid
faktör bulunabilir.
Serum enzimleri ve
elektrolitleri, kan sayımı ve
sedimantasyon hızı, tiroid
fonksiyon testleri normaldir.
Polimiyozit
Serum enzimleri artmıştır. CK
hastaların üçte ikisinde, aldolaz
%75’inde, LDH %25’inde, AST
%25’inde artar. Sıklıkla steroid
tedavisi ile normale döner.
Serum gama globülinleri artabilir.
Vakaların %20’sinde ANA, %50’sinde
RF artabilir.
Hafif anemi olabilir. Lökosit, fulminan
hastalıkta artabilir. Total eozinofil
sayısı sıklıkla artar. Sedimantasyon hızı
normal veya orta-belirgin derecede
artmış olabilir.
Tiroid fonksiyon testleri normaldir.
Müsküler distrofi
Serum enzimleri artar. CK
hastaların %50’sinde, aldolaz
%20’sinde, LDH %10’unda, AST
%15’inde artar. Serum CK kadın
taşıyıcıların ~%75’inde artar.
Yüksek serum enzim düzeyleri
steroid tedavisinden etkilenmez.
Sedimantasyon hızı genellikle
normaldir. Tiroid fonksiyon testleri
normaldir.
Miyotonik distrofi
Serum enzim artışları hafif ve
düzensizdir.
Tiroid fonksiyonları azalmış
olabilir.
İdrarda 17-ketosteroidler
azalmıştır.
Alkolizm ilişkili miyopati
Serum CK, AST ve diğer
enzimleri artar.
İskemik egzersiz sırasında
kanda laktik asit yükselmesi
azdır.
Miyoglobinüri saptanır.
Familiyal periyodik paralizi
Serum potasyumu atak
sırasında azalır. İdrar
potasyum atılımı da aynı
zamanda azalır.
Serum enzimleri
normaldir.
Serbestçe hareket edebilen eklemler, isteğimize bağlı
hareketlerin yapılmasında büyük rol oynarlar.
Eklem hastalıkları (artritler)
Osteoartrit
Romatoid artrit
Juvenil romatoid artrit (Still hastalığı)
Sjögren sendromu
Reiter sendromu
Gut artriti
Septik artrit (süpüratif veya pürülan artrit)
Artritlerin tanı ve ayırıcı tanısında sinovyal sıvı incelemesi
yararlı olmaktadır.
Sinovyal sıvı
Sinovyal sıvı, interstisyel sıvının intraartiküler aralıktaki
uzantısıdır, plazma transüdası özelliğindedir.
Normalde
görünümü berraktır.
pH’ı 7,3-7,4
dansitesi 1010
viskozitesi suyunkinin 50-200 mislidir
protein konsantrasyonu %1 g ve
albümin/globülin oranı 4’dür
glukoz konsantrasyonu değişkendir
fibrinojen ve lipid içermez
hiyalüronik asit içerir
Sinovyal sıvının analizi
Fiziksel analiz: miktarının, renginin,
görünümünün, dansitesinin, pıhtılı olup
olmadığının, viskozitesinin incelenmesi
Hücresel analiz: eritrosit, lökosit ve diferansiyel
hücre sayımı şeklinde yapılır
Kimyasal analiz: glukoz ve protein tayini,
sodyum ürat kristallerinin varlığının araştırılması
ve musin pıhtı formasyon testini kapsar
Artritlerde sinovyal sıvı özellikleri
Noninflamatuvar
artrit
Test
İnflamatuvar
artrit
Septik artrit
(osteoartrit,
(Gut artriti,
(Bakteriyel veya
travmatik artrit,
psöriasis artriti,
fungal
osteokondromatozis, romatoid artrit,
enfeksiyon,
osteokondritis
SLE artriti,
tüberküloz)
dissekans,
Reiter’s
nöroartropati)
sendromu)
Hemorajik
artrit
(Hemofili,
travma,
pigmente
villonodüler
sinovitis)
Sarı
Sarı-beyaz
Sarı-yeşil
Kırmızıkahverengi
Görünüm
Berrak
Bulanık
Bulanık
Bulanık
Viskozite
Yüksek
Düşük
Düşük
Düşük
Musin pıhtı
formasyonu
İyi
Bozuk
Bozuk
Bozuk
Lökosit
(hücre/mL)
200-2000
2000-100000
10000->100000
>500
<25
>50
>75
>25
Glukoz
~serum
<serum
<serum
~serum
Kültür
negatif
negatif
pozitif
negatif
Renk
Nötrofil (%)
Osteoartrit
Laboratuvar testleri normaldir, tanıda yardımcı
değildir.
Sedimantasyon hızı olasılıkla eklemdeki mekanik değişime
sekonder yumuşak doku değişikliklerine bağlı olarak hafif
artabilir
Romatoid artrit
Romatoid faktör serolojik testleri hastalık 6 ay aktif
kaldıktan sonra pozitif olur
Orta derecede ve normositik hipokrom tipte anemi vardır;
demir, folik asit veya vitamin B12 verilmesine cevap
vermez.
Serum demiri azalmıştır.
Lökosit genellikle normaldir
Sedimantasyon hızının artması ve CRP testi pozitifliği
aktivite ve tedavide kabaca yol gösterir.
Serum Ca, P, ALP’ı normaldir
Juvenil romatoid artrit (Still hastalığı)
Romatoid faktör serolojik testleri hastaların %10-20’sinde
pozitifdir.
Vakaların %55’inde nötrofillerde artış gözlenir
Hipokrom anemi sıktır
Sedimantasyon hızı ve CRP inflamasyonun derecesine
paralel artar.
Sjögren sendromu
Sedimantasyon hızı genellikle artmıştır
Hastaların %50’sinde hafif normokrom, normositik anemi
vardır.
Vakaların üçte biri kadarında lökopeni bulunur.
Reiter sendromu
Sedimantasyon hızı klinik gidişe paralel olarak artar
Lökosit, granülosit artışı ile birlikte artmıştır.
Gut
Serum ürik asit düzeyi artar (yakın geçmişte aspirin
kullananlarda düşük bulunur)
Akut ataklar sırasında orta derecede lökositoz ve
sedimantasyon hızı artışı görülür.
Tofus ve sinovyal sıvıda monosodyum ürat kristallerinin
bulunması teşhis koydurur.
İdrar sedimentinde ürik asit kristalleri ve amorf üratlar
normal bulgulardır.
Septik artrit
Önceki enfeksiyonlara bağlı laboratuvar bulguları saptanır.
KAYNAKLAR
Clinical Chemistry
Theory, analysis, and correlation
Lawrence A.Kaplan, Amedeo J.Pesce
Mosby yayınevi
Teşhiste Laboratuvar Testleri
Özel Laboratuvar Bilgileri
Dr.Jacques Wallach
Türkçesi: Muzaffer Tuzcu, Suna Tuzcu
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/healthtopics.
html