Transcript بسم هللا الرحمن الرحیم • موضوع : • روش تحقیق و مقاله نویس ی • مدرس : حامد پوررستمی • هیئت علمی دانشگاه تهران - پردیس قم •

‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫• موضوع‪:‬‬
‫• روش تحقیق و مقاله نویس ی‬
‫• مدرس‪ :‬حامد پوررستمی‬
‫• هیئت علمی دانشگاه تهران‪ -‬پردیس قم‬
‫• ‪[email protected]‬‬
‫ای مهر طلوع کن که خوابیم‬
‫همه‬
‫در هجر‬
‫رخت در تب و تابیم همه‬
‫هر برزن وبام از رخت روشن‬
‫و ما‬
‫خفاش وشیم‬
‫تعریف و تببین کار و اهمیت آن‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تعریف‪ :‬اين كلمه‪ ،‬مانند كلم ‌ة «حق» از ريشة «ح ق ق» است‪ .‬اين ريشه به معني ثابت‪ ،‬استوار و مطابق‬
‫با واقع است‪ .‬بنابراين‪« ،‬تحقيق» در لغت‪ ،‬به معني كشف حقيقت و رسيدن به كنه يك امر است‪.‬‬
‫تحقیق‪ :‬مواجهه حقیقت جویانه با واقعیتهای طبیعی و قراردادی‬
‫تحقيق عبارت است از پردازش روشمند اطالعات در حوزه‌اي خاص‪ ،‬كه به نو‌آوري مي‌انجامد‬
‫تحقيق‪ ،‬کوشش ی روشمند برای پاسخ‌گويی به مسأله‌های علمی است که منجر به نوآوری و پيشرفت‬
‫علم می‌شود‪.‬‬
‫‪ ‬اهمیت‪:‬‬
‫ای دو صد لعنت بر این تقلید باد‪ .‬مولوی‌‬
‫‪ ‬خلق را تقلیدشان بر باد داد‬
‫‪ ‬سخن گفتن جنایت است‪ ،‬تحقیق آنرا را مباح می کند‪.‬خواجه عبدهللا انصاری‪ ،‬طبقات الصوفیه‪،‬‬
‫ص‪339‬‬
‫‪ ‬موضوع بحث‪:‬‬
‫‪ ‬روش تحقیق و مقاله نویس ی براساس محیط ‪ document map word‬و انتقال فیش و مهندس ی‬
‫آنها در این محیط (همراه با تدوین یک مقاله)‪ .‬ر‪.‬ک‪ :‬محیط جهت آشنایی و کار تا جلسه آینده‬
‫‪ ‬نکات‪:‬‬
‫‪ ‬با یادگیری فنون و روشهای تحقیق نوین و الکترونیکی‪ ،‬می توان روش تحقیق دستی و قدیمی را هم‬
‫آموخت اما با روش تحقیق قدیمی‪ ،‬نمی توان به روش تحقیق نوین و ابزارهای آن دست یازید‪.‬‬
‫‪ ‬از تحقیق مقلدانه تا تقلید محققانه‬
‫مراحل تحقیق و تهیه یک اثر علمی‬
‫•‬
‫طرح‪ :‬انتخاب و تبیین موضوع ‪ -‬مهندس ی و شاکله بندی آن‬
‫•‬
‫ی(تتبع به عنوان یکی از اضالع‬
‫اجرا‪ :‬شناسایی منابع‪ -‬فیش بردار ‌‬
‫تحقیق)‪ -‬تجزیه و تحلیل داده ها ‪ -‬مرتب کردن و ساماندهی آنها‬
‫•‬
‫گزارش‪ :‬نگاشتن اثر با روش و ساختار استاندارد و فنی‬
‫مراحل تهیه مقاله از منظر کارل اسلید‬
‫• انتخاب موضوع‬
‫• تهیه فهرست منابع‬
‫• یادداشت بردای از منابع‬
‫• تدوین چارچوب تحقیق(تعیین ساختار مقاله و عنوانهای آن)‬
‫• تهیه پیش نویس مقاله‬
‫• بازنگری و ویرایش مقاله‬
‫• آماده کردن نسخه نهایی‬
‫ر‪.‬ک‪ :‬کارل اسلید‪ ،‬سبک و شیوه ص‪ 27‬به نقل از روش تحقیق‪ ،‬نکونام‪،‬‬
‫ص‪51‬‬
‫مرحله اول‬
‫انتخاب موضوع و تبیین مساله تحقیق‬
‫مرحله دوم‬
‫گزینش‪ ،‬طراحی و تشریح روشهای کار‬
‫مرحله سوم‬
‫گردآوری اطالعات و دادهها‬
‫طرح‬
‫اجرا‬
‫مرحله چهارم‬
‫مرحله پنجم‬
‫طبقهبندی و تجزیه و تحلیل و تفسیر دادهها‬
‫تدوین گزارش تحقیق‬
‫گزارش‬
‫انواع مقاله‬
‫‪)1‬تحقیقی‪ :‬ارائه نظریه و یافته ای نوین‬
‫‪)2‬تحلیلی‪ :‬پرورش یا نقد یا توسعه نظریه ای با استفاده از یافته ها و پژوهشهای دیگران‬
‫‪)3‬مرور ‌ی‪ :‬مرور‪ ،‬توصیف و ارزیابی یک نظریه در آثار و آراء‬
‫‪ )4‬گردآوری‪ :‬گردآوری و انعکاس آرای گوناگون درباره یک موضوع خاص‬
‫انواع مجالت علمی‪ :‬تخصص ی‪ -‬ترویجی‪ -‬پژوهش ی – ‪,… ISI –ISC‬‬
‫‪)1‬طرح‬
‫‪)1‬انتخاب موضوع و عنوان‬
‫‪)2‬پی ریزی طرح اولیه ( نقشه راه)‬
‫‪)1‬انتخاب موضوع و عنوان‬
‫‪ ‬تفاوت موضوع با عنوان‬
‫موضوع‪ :‬آنچه که پیرامون آن تحقیق و بررس ی صورت می گیرد‬
‫عنوان‪ :‬عبارتی که عینا و مشخصا در ابتدای مقاله یا رساله می آید‬
‫‪ ‬منابع انتخاب موضوع‬
‫‪ ‬تامالت و مطالعات دانشجو‪ ،‬مشاوره با اساتید و محققان‪ ،‬بررس ی تحقیقات میدانی و‬
‫مشکالت و معضالت فراروی جامعه‪ ،‬بررس ی فراخوان همایشها و جشنواره ها(ر‪.‬ک‪:‬‬
‫نمونه فراخوانها)‪ ،‬بررس ی نشت ها و میزگردهای مراکز علمی و پژوهش ی‪ ،‬بررس ی پایگاها‬
‫و مراجع اینترنتی‬
‫‪ ‬نکاتی پیرامون موضوع مقاله‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫به روز بودن و مبتال به بودن‬
‫پاسخگوي خألهاي معرفتي بودن‬
‫پاسخگوي نيازهاي اجتماعي و جهاني‬
‫محدود و دارای دامنه مشخص بودن و ضرورت تناسب با نوع تحقیق(مقاله‪ ،‬پایان نامه و‪)..‬‬
‫مساله محور بودن‬
‫‪ ‬نکاتی پیرامون عنوان مقاله‬
‫‪ ‬تكراري نباشد‪،‬‬
‫‪ ‬تطويل بالضرورت نداشته باشد‪،‬‬
‫‪ ‬عدم ابهام و نارسايي و ناظر به محتوا بودن‪،‬‬
‫‪ ‬خطابي يا شعرگونه نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬عدم استفاده از عباراتی مانند"آشنايي با"‪" ،‬نگاهي به"‪" ،‬درآمدي بر" و امثال آنها در ابتدای عنوان‪،‬‬
‫‪ ‬ناظر به مساله بودن‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬تحقیقی پیرامون عقل و علم‬
‫تعامل عقل و علم در روایات اهل بیت (ع)‬
‫از موضوع محوری تا مساله محوری‬
‫‪ )1-1‬اثر موضوع محور‌‪:‬‬
‫تحقیق و گردآوری داده پیرامون یک موضوع بدون در نظر گرفتن سوال اصلی و فرعی‬
‫مثال‪ :‬معانی صبر در روایات‪ -‬بررس ی عقل در فلسفه – اصول مدیریت از منظر اسالم –‬
‫بررس ی احادیث مهدویت در جوامع روایی متقدم اهل سنت – یا در صحیح بخاری‌‬
‫نکته‪ :‬ممکن است در دل یک تحقیق موضوع محور‪ ،‬به چند مسئله و سوال بنیادین پاسخ‬
‫داده شود‪.‬‬
‫‪)2-1‬اثر مساله محور‌‪:‬‬
‫تحقیق و پژوهش بر اساس شکل گیری یک مسئله‬
‫با فرضیه معین؛‬
‫مثال‪:‬کیفیت تعامل عقل و علم در اندیشه شیعه؟ فرضیه‪(:‬ممکن است فرد عالم باشد ولی‬
‫در عین حال جاهل اما اگر عاقل باشد دیگر جاهل نیست ولو علم کمی داشته باشد)‪.‬‬
‫بدون فرضیه نامعین؛‬
‫مثال‪ :‬علت شهرت و رواج مکاتب چهارگانه اهل سنت چیست؟ فرضیه = ؟‬
‫فرق سوال با مسئله‬
‫سؤال‪:‬‬
‫بر اثر جهل و ندانستن ايجاد مي‌شود‪.‬‬
‫پاسخ‌گويي به آن با رجوع به افراد و يا منابع امكان‌پذير است‪.‬‬
‫مجهولي است كه فرد‪ ،‬پاسخ آن را نمي‌داند‪.‬‬
‫مسأله‪:‬‬
‫بر اثر دانستن كلية اطالعات موجود در يك زمينه ايجاد مي‌شود‪.‬‬
‫براي يافتن پاسخ آن‪ ،‬مراجعه به افراد و يا منابع ديگر‪ ،‬سودي ندارد‪.‬‬
‫مجهولي است كه جامعة علمي به آن نپرداخته است و پاسخ آن را نمي‌داند‪.‬‬
‫فرآيند پاسخ‌گويي به سؤال‌ها‪ ،‬نوعي آموزش است؛ در حالي كه فرایند پاسخ‌گويي به مسأله‪ ‌،‬پ ‌ژوهش و‬
‫تحقيق است‪.‬‬
‫مثال جریان افتادن سیب از درخت زمانی مساله بود اما حاال دیگر ممکن است یک سوال باشد‪.‬‬
‫فرضیه ‪ :‬پاسخ اولیه و اجمالی به مساله تحقیق‬
‫نقش فرضیه در انجام تحقیق‪:‬‬
‫‪)1‬مطالعه منابع و ادبیات مربوط به موضوع جهتدار شود‪.‬‬
‫‪)2‬پژوهشگر را نسبت به جنبههای موقعیتی و معنیدار مساله پژوهش حساستر مینماید‪.‬‬
‫‪)3‬فرض یییه باع ییث می‌ش ییود ت ییا محق ییق مس ییاله پ ییژوهش را بهت ییر درک ک ییرده و روش ییهای جم ییعآوری‬
‫اطالعات را بهتر تعیین نماید‪.‬‬
‫‪)4‬فرضیه چارچوبی را برای تفسیر اطالعات جمعآوری شده و نتیجهگیری از آن ارائه میدهد‪.‬‬
‫شاخصه های یک طرح مطلوب‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫ارائة فرضیة جدید‪ ،‬نقد جدید و حرفی جدید‬
‫پاسخ به شبهة ای نو‬
‫پاسخی نو به شبهه‬
‫اقامه دلیلی جدید برای ادراک و اثبات مدعا مثال ارائه دلیلی نو برای معاد جسمی یا‬
‫برای ضرورت وجود معاد‬
‫تبیین مبنا و اصلی جدید در منطق کشف دین‬
‫پردازش قاعده یا ضابطه‌ای نو‬
‫به روز بودن و مبتال به بودن‬
‫پاسخگوي خألهاي معرفتي بودن‬
‫پاسخگوي نيازهاي اجتماعي و جهاني‬
‫تمرین‪ :‬انتخاب موضوع و عناوین پژوهش ی استاندارد و مطلوب‬
‫مثال‪ :‬راهکارهای رعایت عدالت در نظام پرداخت و جبران خدمات‬
‫مثال‪ :‬آسیب شناس ی اخالق اقتصادی در الگوی پیشرفت اسالمی‪ -‬ایرانی‬
‫مثال‪ :‬آسیب شناس ی اخالق اداری در الگوی پیشرفت اسالمی‪ -‬ایرانی‬
‫مثال‪ :‬رسالت رسانه زمینه ساز در مواجهه با دجال آخرالزمان‬
‫مثال‪ :‬تعامل عقل و علم در منظومه معرفتی شیعه یا روایات اهل بیت علیهم السالم‬