Transcript 05 WIP Nacjonalizm (Nationalism)
Slide 1
Współczesne ideologie polityczne
Zajęcia nr 5 Nacjonalizm
dr Michał Urbańczyk
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
WPiA UAM Poznań
[email protected]
Slide 2
Nacjonalizm
Wprowadzenie:
Wykład nr 01-02 oraz wykład nr 3 z
przedmiotu „Narody i nacjonalizmy
europejskie”, zamieszczone na stronach
katedry w zakładce „Materiały dla studentów”:
http://prawo.amu.edu.pl/strona-glowna/jednostkiorganizacyjne/katedry/Katedra-Doktryn-Polityczno-Prawnychi-Filozofii/materiay-dla-studentow/narody-i-nacjonalizmyeuropejskie-dr-micha-urbaczyk
Slide 3
Nacjonalizm
Pochodzenie słowa naród – XIII wiek,
pochodzący od łacińskiego nasci –
narodzić się. Jako termin polityczny
słowo naród zaczęło być używane pod
koniec XVIII wieku.
Termin „nacjonalizm” użyto po raz
pierwszy w okresie rewolucji francuskiej
w druku w roku 1789 (przez Augustyna
Barruela).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/52/Augustin_Barruel.png
Slide 4
Nacjonalizm
Idea nacjonalizmu zrodziła się w czasie
rewolucji francuskiej – wcześniej państwa były
księstwami, królestwami, zaś ich mieszkańcy byli
poddanymi wiernymi władcy i panującej dynastii.
Dopiero wielka rewolucja przyniosła zmianę – którą
dokonywano w imię narodu francuskiego – ogółu
mieszkańców królestwa.
Ogromny wpływ na takie pojmowanie wywarły
prace Jana Jakuba Rousseau. Zgodnie zatem z
zapatrywanie rewolucyjnym poddani korony
francuskiej mieli stać się obywatelami Francji.
Slide 5
Nacjonalizm
http://alzadoencanto.wordpress.co
m/tag/la-carroza-de-bolivar/
Idee nacjonalistyczne szybko
rozprzestrzeniły się w Europie XIX
wieku. Następnie zawędrowały do
Ameryki Łacińskiej, gdzie Simón
Bolivar wyzwolił kolonie spod
panowania hiszpańskiego.
W połowie XIX wieku mieliśmy do
czynienia z Wiosną Ludów (1848),
którym także przyświecały idee
nacjonalistyczne.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b7/Maerz1848_berlin.jpg
Slide 6
Nacjonalizm
Wiek XIX był okresem tworzenia się narodów, zaś ruchy
nacjonalistyczne zmieniły mapę Europy, powoli burząc
fundamenty autokratycznych imperiów Rosji, Turcji czy
Austrii.
W końcu idee nacjonalistyczne
miały ogromne znaczenie przy
zjednoczeniu Niemiec (1871)
i Włoch (1861-1870).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/17/Wernerprokla.jpg
Jako pewna doktryna nacjonalizm najwięcej
zwolenników znalazł wśród klasy średniej, którą
pociągała idea jedności narodowej i rządu
konstytucyjnego ( nacjonalizm liberalny).
Slide 7
Nacjonalizm
Jako ruch masowy nacjonalizm wkroczył na arenę
dziejów wraz z końcem XIX wieku. Ze względu na
jego atrakcyjność hasła nacjonalistyczne
przejmowane były przez polityków
konserwatywnych i reakcyjnych.
W tym ujęciu nacjonalizm głosił spójność społeczną,
porządek i stabilność. Patriotyzm przestał być
pobudzany wizją wolności politycznej i demokracji,
ale za pomocą odwoływania się do historycznych
zwycięstw.
W ten sposób nacjonalizm stawał się
szowinistyczny i ksenofobiczny.
Slide 8
http://thefreakaccountant.files.wordpress.com/2013/04/coronation-ofnapoleon-bonaparte-emperor-of-france.jpg
szowinizm (fr. chauvinisme od
naz. N. Chauvin, naiwny
entuzjasta cesarza, bohater
komedii E. Scribe’a z 1831 r.) 1.
postawa charakteryzująca się
brakiem tolerancji wobec innych,
a gloryfikacją własnej grupy, do
której się należy. 2. skrajna
odmiana nacjonalizmu uznająca
prawo własnego narodu do
podbojów i panowania nad
innymi narodami, przejawiająca
się również bezkrytycznym
stosunkiem do własnego narodu i
pogardą, nienawiścią do innych
narodowości; n.os. szowinista (fr.
chauviniste).
Slide 9
http://www.plastyk.nazwa.pl/galeria/dyplomy/grafika/DYPLOMY%202011/slide
s/Adam%20Miko%C5%82ajczak%20ksenofobia.jpg
http://img38.imageshack.us/img38/3364/kkkzg.jpg
ksenofobia (gr. ksénos
‘obcy’ + phóbos
‘strach’) społ.,
psychol. postawa
charakteryzująca się
przesadnie
okazywaną obawą,
niechęcią lub
wrogością w stosunku
do cudzoziemców i
tego co zagraniczne;
n.os. ksenofob.
Slide 10
Nacjonalizm
Każdy naród postrzegany był jako wyjątkowy i
najlepszy. Takie ujęcie nacjonalizmu zasłużyło się
zwłaszcza polityce ekspansji kolonialnej.
Inne ujęcie nacjonalizmu prezentowane było pod
koniec I wojny światowej przez prezydenta USA
Woodrow Wilsona, który opowiedział się za zasadą
samostanowienia narodów.
http://www.jewishvirtuallibrary.org/images/hitler1.jpg
Nacjonalizm w swej wynaturzonej
formie odegrał wreszcie
decydująca rolę w rozwoju faszyzmu
i nazizmu przyczyniając się do
wybuchu II wojny światowej.
Slide 11
Woodrow Wilson - ur. 28 XII 1856,
Staunton (stan Wirginia), zm. 3 II 1924,
Waszyngton, polityk amerykański;
związany z Partią Demokratyczną;
1913–21 prezydent; kontynuował
program reform wewnętrznych ery
postępu; 1917 wypowiedział wojnę
Niemcom i Austro-Węgrom; 1918
przedstawił program pokojowy (14
punktów W.); 1919 jeden z głównych
uczestników paryskiej konferencji
pokojowej; orędownik utworzenia
Ligi Narodów; 1919 Pokojowa
Nagroda Nobla.
http://encyklopedia.pwn.pl/index.php?module=haslo&id=3996425
Slide 12
Naszym programem jest program pokoju światowego. Program ten - naszym zdaniem jedynie możliwy jest następujący:
1. - Porozumienia pokojowe jawnie zawarte, po których nie będzie już żadnych, bez względu na ich naturę,
porozumień tajnych, dyplomacja zaś będzie działać jawnie i publicznie.
2. - Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, tak w czasie pokoju, jak i w czasie
wojny, z wyjątkiem wypadków, w których morza te byłyby zamknięte całkowicie lub częściowo
przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.
3. - Zniesienie, na ile to będzie możliwe, wszelkich barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu
równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego
utrzymania.
4. - Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do
minimum odpowiadającemu bezpieczeństwu wewnętrznemu kraju.
5. - Załatwienie wszystkich pretensji kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie
bezstronnej, a opartej na ścisłym przestrzeganiu zasady, że przy rozstrzyganiu wszystkich tych
kwestii suwerenności interesy ludności zainteresowanej mieć muszą wagę równą słusznym
żądaniom Rządu, którego tytuł prawny ma być określony.
6. - Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie wszystkich problemów wiążących się z
Rosją, tak aby zapewnić jak najlepszą i najszerszą współpracę innych narodów świata, która by
dała Rosji stosowną okazję do określenia, bez przeszkód i utrudnień, w warunkach pełnej
niezależności, swej drogi politycznej i narodowej; aby zapewnić jej szczere przyjęcie do Ligi
Wolnych Narodów z Rządem, który ona sama sobie wybierze; aby zapewnić jej wreszcie jak
największą pomoc, pomoc, jaka okazałaby się potrzebna i jakiej Ona sobie by życzyła. Sposób, w
jaki bratnie narody będą traktowały Rosję w najbliższych miesiącach, będzie probierzem ich
dobrej woli i zrozumienia potrzeb Rosji, niezależnie już od ich własnych interesów i ich rozumnej
sympatii.
7. - Cały świat zgodzi się na to, iż Belgia musi być ewakuowana i restytuowana bez żadnych prób
ograniczenia jej suwerenności, z której korzysta na równi z innymi wolnymi narodami. Żaden
akt bardziej niż ten właśnie nie pomoże w przywróceniu zaufania narodów do praw ustalonych i
określonych, a mających regulować ich wzajemne stosunki. Bez tego aktu zadośćuczynienia cały
układ i moc wszystkich praw międzynarodowych byłyby na zawsze osłabione.
Slide 13
8. - Całe terytorium francuskie musi zostać uwolnione, a te jego części, które uległy najazdowi,
powinny zostać całkowicie odbudowane. Krzywda, która została wyrządzona Francji przez
Prusy w 1871 r., w tym co dotyczy Alzacji i Lotaryngii, a która zakłócała pokój świata przez
blisko pięćdziesiąt lat, powinna zostać naprawiona tak, aby pokój mógł zostać przywrócony
raz na zawsze, w interesie wszystkich.
9. - Pewne "poprawienie" granic włoskich powinno zostać przeprowadzone wzdłuż dającej się
wyraźnie oznaczyć linii narodowości.
10. - Co do ludów Austro-Węgier, którym pragniemy zapewnić miejsce wśród narodów,
powinna zostać stworzona, najszybciej jak to tylko będzie możliwe, szansa autonomicznego
rozwoju.
11. - Rumunia, Serbia i Czarnogóra muszą być ewakuowane; zwrócone im zostaną ich terytoria.
Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, a stosunki między różnymi państwami
bałkańskimi muszą zostać oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających
linie podziału wspólnot i narodowości, tak jak zostały one ustalone przez historię.
12. - Co do tureckich części obecnego Imperium Osmańskiego, to zostanie im zapewniona pełna
suwerenność i bezpieczeństwo, lecz innym narodowościom, które żyją obecnie pod
rządami Imperium, musi, z drugiej strony, zostać zapewnione trwałe bezpieczeństwo istnienia
i możliwość rozwoju bez przeszkód; musi im być nadana autonomia. Dardanele zostaną
otwarte na stałe i będą stanowiły wolne, dla wszystkich okrętów wojennych i handlu
wszystkich narodów, przejście, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.
13. - Powinno zostać stworzone niepodległe państwo polskie, obejmujące terytoria zamieszkane
przez ludność niezaprzeczalnie polską i któremu musi zostać zapewniony wolny
dostęp do morza; niepodległość polityczna, gospodarcza oraz integralność terytoriów
zamieszkanych przez tę ludność będą zagwarantowane przez konwencję międzynarodową.
14. - W oparciu o formalne konwencje musi zostać utworzona powszechna Liga Narodów, której
celem będzie zapewnić wzajemne gwarancje niepodległości politycznej i integracji
terytorialnej tak małym, jak i wielkim państwom.
Slide 14
Tłumaczenie tekstu orędzia prezydenta:
http://www.armianiemiecka.tpf.pl/Dokument/1918a.htm
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Big_four.jpg
Strona poświęcona prezydentowi Wilsonowi:
http://www.woodrowwilson.org/
Slide 15
Nacjonalizm
Po II wojnie światowej nacjonalizm odegrał ogromną
rolę w ramach polityki dekolonializacyjnej w
Afryce i Azji.
Antykolonializm zrodził nowe formy
nacjonalizmu, łącząc go z marksizmem w
Chinach, Wietnamie, części Afryki, nadając mu
charakter przede wszystkim antyzachodni.
Jeszcze inny typ nacjonalizmu powstał na Bliskim
Wschodzie, gdzie połączył się z islamem, tworząc
wybuchową mieszkankę, która jest dziś głównym
przeciwnikiem demokracji liberalnej.
Slide 16
Nacjonalizm
Nacjonalizm:
może być postrzegany raczej jako doktryna, a nie
w pełni ukształtowana ideologia,
częstokroć ma charakter zjawiska
psychologicznego ze względu na kładziony nacisk
na przeżywanie więzów narodowych czy lojalności
wobec danego narodu,
schizofreniczny charakter polityczny –
progresywny i reakcyjny, demokratyczny i
autokratyczny, racjonalny i racjonalny, lewicowy
prawicowy.
Slide 17
Nacjonalizm
W każdym z tych ujęć ma jednak cztery
elementy wspólne:
NARÓD,
WSPÓLNOTA
ORGANICZNA,
SAMOSTANOWIENIE,
POLITYKA TOŻSAMOŚCI.
Slide 18
Nacjonalizm
naród
naród - ogół mieszkańców pewnego
terytorium mówiących jednym językiem,
związanych wspólną przeszłością oraz kulturą,
mających wspólne interesy polityczne i
gospodarcze.
http://sjp.pwn.pl/haslo.php?id=2487039
naród - zbiorowość ludzi wyróżniająca się
wspólną świadomością narodową, czyli
poczuciem przynależności do wspólnoty
definiowanej aktualnie jako naród.
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3945889/narod.html
Slide 19
Nacjonalizm
naród
Szerzej o interpretacji terminu „naród” w
internetowej wersji encyklopedii PWN;
Jerzy Szacki „Naród”:
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3945889/narod.
html
http://modelunsummer.wikispaces.com/file/view/what-is-nation-branding.jpg/240049399/what-is-nation-branding.jpg
Slide 20
Nacjonalizm
naród
Naród jest główną zasadą organizacji
politycznej.
Narody są jednostkami kulturowymi, zbiorem
ludzi, których łączą wspólne wartości i
tradycje: wspólny język, religia, historia,
zamieszkują ten sam teren.
Ważne, że nie istnieją żadne obiektywne
kryteria, mówiące nam kiedy mamy do
czynienia z narodem:
Slide 21
Nacjonalizm
naród
język – istnieją narody, które mają wspólny
język, ale nie mają wspólnej tożsamości
(Australijczycy, Amerykanie, Kanadyjczycy),
są też narody, które nie mają wspólnego
języka (Szwajcarzy),
religia – Irlandia PŁN, islam; jednocześnie w
żadnym kraju katolickim nie ma poczucia
wspólnoty obejmującej jednostki nie
należące do narodu jedynie ze względu na
religię,
Slide 22
Nacjonalizm
naród
jedność etniczna i rasowa – niemieckie
określenie Volk, więzy krwi, nacjonalizm
Afroamerykaninów opiera się w głównej mierze na
więzach etnicznych,
historia i kultura – tradycja, kultura może być
bardzo odmiennie pojmowana, każdy naród ma
swoje święta, jednocześnie może być jak w
wypadku USA – odwołanie do tradycyjnego
przywiązania do konstytucji, wolności
obywatelskich, wolnego rynku, demokracji.
Slide 23
Nacjonalizm
naród
Naród może być pojmowany:
subiektywnie – jako byt psychopolityczny,
który jest zbiorem ludzi, który postrzegają
siebie jako naturalną wspólnotę polityczną,
wyróżniającą się wzajemnym oddaniem i
przywiązaniem patriotycznym,
obiektywnie – jako splot wielu czynników
i tak często ocenianych subiektywnie.
Slide 24
Nacjonalizm
naród
Oba te ujęcia dały początek dwóm koncepcjom
narodu:
ekskluzywne – znaczenie ma jedność historii i
tradycji, tożsamość narodowa jest więc czymś
niezmiennym, prowadzi to do rasowego
pojmowania narodu,
inkluzyjne – znaczenie ma świadomość
obywatelska, poczucie patriotyzmu, w takim ujęciu
narody mogą być wielorasowe, wieloetniczne,
wielokulturowe, wieloreligijne, główne znaczenie
ma poczucie jednostki przynależności do danego
narodu.
Slide 25
Nacjonalizm
organiczna wspólnota
Ludzkość naturalnie dzieli się na narody. Płeć kulturowa, klasa,
religia, język, maja znaczenie różne w danych społeczeństwach
– WIĘZY NARODOWE MAJĄ TE ZNACZENIE STAŁE.
Wspólnota narodowa jest szczególna.
Zarówno pojmowana w sposób wyobrażony, jak i organiczny.
Wyobrażony – konstrukt jedynie mentalny.
Takie konstruktywistyczne podejście mówi, że sam
nacjonalizm konstruuje naród.
Slide 26
Nacjonalizm
samostanowienie
U początków idei nacjonalizmu leżała
symbioza z ideą samostanowienia.
Najpełniej wyrażona w myśli Jana Jakuba
Rousseau – suwerenność ludu – wola
powszechna przynależy jednolitemu
pod względem kulturowym ludowi.
Slide 27
Nacjonalizm
samostanowienie
Państwo nie powinno opierać się na absolutnej
władzy monarchy, lecz na niepodzielnej woli
zbiorowej całej wspólnoty.
Stąd też pojmowanie narodu francuskiego jako
obywateli, a nie poddanych.
W takim ujęciu naród był po prostu naturalną
wspólnotą polityczną.
Slide 28
Nacjonalizm
samostanowienie
W takim ujęciu narodowość i państwowość
są ze sobą nierozerwalnie związane. Celem
nacjonalizmu staje się utworzenie państwa
narodowego:
a)
albo w drodze zjednoczenia,
b)
albo w drodze uzyskania niepodległości –
wyzwolenia spod obcego panowania.
Slide 29
Nacjonalizm
samostanowienie
Dla nacjonalistów państwo jest najwyższa formą
organizacji politycznej – daje ono perspektywę
spójności kulturowej i jedności politycznej, gdy
obywatelstwo i narodowość się pokrywają.
Władza może być sprawowana przez naród, lub też
dla niego zgodnie z interesem narodowym. Zdarza
się jednak, że idea nacjonalistyczna nie wiąże się
bezpośrednio z idea samostanowienia, leczy
wystarcza jej określona doza autonomii politycznej.
Slide 30
Nacjonalizm
polityka tożsamości
Każda forma nacjonalizmu zajmuje się kwestią
tożsamości – względy obiektywne jak
terytorium, język, religia, mają takie same
znaczenie jak względy subiektywne: wola,
pamięć, oddanie ojczyźnie.
http://www.presseurop.eu/files/images/article/Beppe-Giacobbe-europe-identity.jpg?1343835816
Slide 31
Nacjonalizm polityka tożsamości
Nacjonalizm kulturowy kładzie nacisk na
regenerację narodu jako odrębnej cywilizacji,
a nie wspólnoty politycznej.
Nacjonalizm kulturowy jest mistyczny.
Nacjonalizm etniczny kładzie nacisk na
lojalność odrębnej ludności, kultury, grupy czy
obszaru.
Slide 32
Nacjonalizm a patriotyzm
PATRIOTYZM - (łac. patria = ojczyzna, gr. patris) – termin
pojmowany w sposób wieloznaczny; p. to postawa
szacunku i miłości do własnej ojczyźny, wyrażana m.in.
przez chęć ponoszenia za nią ofiar w wypadku zagrożenia,
ale także realizowany w drodze spełniania obowiązków
obywatelskich jak płacenie podatków, uczestnictwo w
wyborach.
Często podkreśla się, iż p. charakteryzuje się
przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste.
Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie
narodowej tradycji, kultury czy języka.
Slide 33
Nacjonalizm a patriotyzm
Patriotyzm to codzienna praca, aktywność społeczna,
polityczna i gospodarcza dla pomyślności własnej wspólnoty, a
także dbałość o dobre imię swojego kraju i narodu.
Istotną rolę ogrywa w p. przywiązanie do symboli narodowych
takie jak flaga, godło i hymn swojej ojczyzny.
P. oznacza rozwinięte poczucie dumy i godności
narodowej, jest jednak zdcydowanie odmienny od
szowinizmu czy ksenofobii. P. ozancza bowiem także
konieczną krytykę negatywnych cech własnej
wspólnoty.
Slide 34
Nacjonalizm a patriotyzm
Patriotyzm cechuje się otwartością wobec innych
narodów oraz uznaniem ich praw do suwerenności i
niepodległości (równorzędne traktowanie innych
wspólnot narodowych i państw).
Współcześnie patriotyzm opiera się przede wszytkim
na kategorii obywatela i na rozumieniu narodu w
sensie kulturowo-politycznym (a nie jako przede
wszystkim etniczną wspólnotę krwi).
Slide 35
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Najstarsza forma nacjonalizmu początkami sięga
rewolucji francuskiej.
Twórcą jest Giuseppe Mazzini, Simon Bolivar, 14
punktów Woodrow Wilsona. Obrona
suwerenności ludu Rousseau, Sun Jat Sen,
Jawaharlal Nehru w XIX wieku te dążenia
łączyły się z ideami liberalnymi.
Mazzini mówił o zjednoczeniu państw włoskich
co oznaczało pozbycie się wpływów
austriackich.
Slide 36
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Sun Jat-sen (1866-1925)
chiński polityk chiński, twórca i
lider Kuomintangu,
twórca nowoczesnych i
demokratycznych Chin,
odegrał istotną rolę w obaleniu
rządów mandżurskiej dynastii
Qing,
prezydent Republiki Chińskiej.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Sun_Jat-sen
Slide 37
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Jawaharlal Nehru [dżewa'herlal nehru],
(1889-1964),
indyjski polityk,
lider socjalistycznego skrzydła
Indyjskiego Kongresu Narodowego w
czasie walk z Wlk. Brytanią o
niepodległość,
pierwszy premier Indii (od 1947 roku),
http://pl.wikipedia.org/wiki/Jawaharlal_Nehru
Slide 38
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
1.
2.
Te idee łączyły się z obroną wolności
jednostki oraz tego, że narodom, jak
jednostkom – także przysługuje prawo do
samostanowienia:
sprzeciw wszelkim formom nacisku i obcej
dominacji,
idea samorząd, który oznacza
konstytucjonalizm i zasadę reprezentacji.
Slide 39
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Powyższym zasadom towarzyszyło przeświadczenie,
że narody, podobnie jak jednostki są równe –
granice państwa powinny się pokrywać z granicami
narodów. Pamiętajmy, że Mazzini zakładając Młode
Włochy założył równocześnie Młodą Europę.
Wilson wierzył, ze przyczyna i wojny światowej był
stary porządek, opierający się na autokratycznych
monarchiach.
W tym ujęciu nacjonalizm liberalny jest tolerancyjny
i racjonalny.
Slide 40
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Krytyka:
Narody są kluczem do harmonii
politycznej i międzynarodowej. W
rzeczywistości ideał politycznie
zjednoczonego i kulturowo
homogenicznego państwa narodowego
można osiągnąć jedynie przez politykę
przymusowej deportacji mniejszości i
całkowitego zakazu imigracji.
Slide 41
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm konserwatywny
W dobie nowożytnej nacjonalizm stał się wyznaniem
wiary dla większości konserwatystów:
rozwija się w państwach o ugruntowanej
państwowości,
b) głównym elementem jest spójność społeczna i
porządek społeczny, istotny jest patriotyzm,
c) organiczny charakter narodu,
d) istoty ludzkie są niedoskonale i ograniczone i
poszukują sensu i bezpieczeństwa we wspólnocie
narodowej,
a)
Slide 42
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm konserwatywny
a)
b)
utrzymanie jedności narodowej dzięki
wspieraniu lojalności patriotycznej i
dumy z własnego narodu,
de Gaulle – wykorzystywanie ideologii
nacjonalistycznej do przeprowadzenia
elementów konserwatywnych,
Slide 43
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm konserwatywny
konserwatywny charakter nacjonalizmu
wspierany jest odwołaniami do tradycji, i
historii,
b) angielski nacjonalizm łączony z monarchia
brytyjską,
c) sprzeciw wobec imigracji – wielokulturowość,
ekskluzywna definicja narodu
d) sprzeciw wobec organizacji
ponadnarodowych, wspólnej europejskiej
waluty,
zarzuty: forma manipulacji elit.
a)
Slide 44
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm ekspansjonistyczny
Koniec XIX wieku – wyścig o kolonie, radość
w wybuchu I wojny światowej,
Szowinizm, przekonanie o dominacji i
wyższości jednego narodu, ideologia
wyższości radowej i kulturowej, brzemię
białego człowieka.
Panslawizm rosyjski,
Nacjonalizm niemiecki,
Slide 45
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm ekspansjonistyczny
Szowinizm narodowy – jednostki i niezależne
grupy tracą swoja tożsamość w ramach
narodu,
W stosunku do jednostek wyizolowanych i
bezsilnych, Integracja negatywna – w
odniesieniu do wroga – wyraźny podział na
ich i nas.
Slide 46
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm antykolonialny i postkolonialny
Ludy Azji i Afryki – poczucie narodowości i
wyzwolenia, specyficzna forma nacjonalizmu,
Europejczycy przywieźli ze sobą ziarno destrukcji,
Antykolonializm wiązano z upośledzeniem
gospodarczym, stąd odwołanie do socjalizmu,
wyrażał, wartość współpracy i wspólnoty, marksizm
dawał analizę nierówności i zrozumienie
kolonializmu i podważenie rządów kolonialnych,
Slide 47
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm antykolonialny i postkolonialny
Walka klasowa stała się walką kolonialną
przeciw wyzyskowi i uciskowi.
Symbioza marksizmu i nacjonalizmu
Socjalizm nacjonalistyczny
Socjalizm afrykański, odrzucenie idei
zachodnich, antyamerykanizm,
Rosnące znacznie RELIGII,
Slide 48
Koniec
Materiały opracowane w oparciu o literaturę
zalecaną na zajęcia „Współczesne ideologie
polityczne”.
Współczesne ideologie polityczne
Zajęcia nr 5 Nacjonalizm
dr Michał Urbańczyk
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
WPiA UAM Poznań
[email protected]
Slide 2
Nacjonalizm
Wprowadzenie:
Wykład nr 01-02 oraz wykład nr 3 z
przedmiotu „Narody i nacjonalizmy
europejskie”, zamieszczone na stronach
katedry w zakładce „Materiały dla studentów”:
http://prawo.amu.edu.pl/strona-glowna/jednostkiorganizacyjne/katedry/Katedra-Doktryn-Polityczno-Prawnychi-Filozofii/materiay-dla-studentow/narody-i-nacjonalizmyeuropejskie-dr-micha-urbaczyk
Slide 3
Nacjonalizm
Pochodzenie słowa naród – XIII wiek,
pochodzący od łacińskiego nasci –
narodzić się. Jako termin polityczny
słowo naród zaczęło być używane pod
koniec XVIII wieku.
Termin „nacjonalizm” użyto po raz
pierwszy w okresie rewolucji francuskiej
w druku w roku 1789 (przez Augustyna
Barruela).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/52/Augustin_Barruel.png
Slide 4
Nacjonalizm
Idea nacjonalizmu zrodziła się w czasie
rewolucji francuskiej – wcześniej państwa były
księstwami, królestwami, zaś ich mieszkańcy byli
poddanymi wiernymi władcy i panującej dynastii.
Dopiero wielka rewolucja przyniosła zmianę – którą
dokonywano w imię narodu francuskiego – ogółu
mieszkańców królestwa.
Ogromny wpływ na takie pojmowanie wywarły
prace Jana Jakuba Rousseau. Zgodnie zatem z
zapatrywanie rewolucyjnym poddani korony
francuskiej mieli stać się obywatelami Francji.
Slide 5
Nacjonalizm
http://alzadoencanto.wordpress.co
m/tag/la-carroza-de-bolivar/
Idee nacjonalistyczne szybko
rozprzestrzeniły się w Europie XIX
wieku. Następnie zawędrowały do
Ameryki Łacińskiej, gdzie Simón
Bolivar wyzwolił kolonie spod
panowania hiszpańskiego.
W połowie XIX wieku mieliśmy do
czynienia z Wiosną Ludów (1848),
którym także przyświecały idee
nacjonalistyczne.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b7/Maerz1848_berlin.jpg
Slide 6
Nacjonalizm
Wiek XIX był okresem tworzenia się narodów, zaś ruchy
nacjonalistyczne zmieniły mapę Europy, powoli burząc
fundamenty autokratycznych imperiów Rosji, Turcji czy
Austrii.
W końcu idee nacjonalistyczne
miały ogromne znaczenie przy
zjednoczeniu Niemiec (1871)
i Włoch (1861-1870).
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/17/Wernerprokla.jpg
Jako pewna doktryna nacjonalizm najwięcej
zwolenników znalazł wśród klasy średniej, którą
pociągała idea jedności narodowej i rządu
konstytucyjnego ( nacjonalizm liberalny).
Slide 7
Nacjonalizm
Jako ruch masowy nacjonalizm wkroczył na arenę
dziejów wraz z końcem XIX wieku. Ze względu na
jego atrakcyjność hasła nacjonalistyczne
przejmowane były przez polityków
konserwatywnych i reakcyjnych.
W tym ujęciu nacjonalizm głosił spójność społeczną,
porządek i stabilność. Patriotyzm przestał być
pobudzany wizją wolności politycznej i demokracji,
ale za pomocą odwoływania się do historycznych
zwycięstw.
W ten sposób nacjonalizm stawał się
szowinistyczny i ksenofobiczny.
Slide 8
http://thefreakaccountant.files.wordpress.com/2013/04/coronation-ofnapoleon-bonaparte-emperor-of-france.jpg
szowinizm (fr. chauvinisme od
naz. N. Chauvin, naiwny
entuzjasta cesarza, bohater
komedii E. Scribe’a z 1831 r.) 1.
postawa charakteryzująca się
brakiem tolerancji wobec innych,
a gloryfikacją własnej grupy, do
której się należy. 2. skrajna
odmiana nacjonalizmu uznająca
prawo własnego narodu do
podbojów i panowania nad
innymi narodami, przejawiająca
się również bezkrytycznym
stosunkiem do własnego narodu i
pogardą, nienawiścią do innych
narodowości; n.os. szowinista (fr.
chauviniste).
Slide 9
http://www.plastyk.nazwa.pl/galeria/dyplomy/grafika/DYPLOMY%202011/slide
s/Adam%20Miko%C5%82ajczak%20ksenofobia.jpg
http://img38.imageshack.us/img38/3364/kkkzg.jpg
ksenofobia (gr. ksénos
‘obcy’ + phóbos
‘strach’) społ.,
psychol. postawa
charakteryzująca się
przesadnie
okazywaną obawą,
niechęcią lub
wrogością w stosunku
do cudzoziemców i
tego co zagraniczne;
n.os. ksenofob.
Slide 10
Nacjonalizm
Każdy naród postrzegany był jako wyjątkowy i
najlepszy. Takie ujęcie nacjonalizmu zasłużyło się
zwłaszcza polityce ekspansji kolonialnej.
Inne ujęcie nacjonalizmu prezentowane było pod
koniec I wojny światowej przez prezydenta USA
Woodrow Wilsona, który opowiedział się za zasadą
samostanowienia narodów.
http://www.jewishvirtuallibrary.org/images/hitler1.jpg
Nacjonalizm w swej wynaturzonej
formie odegrał wreszcie
decydująca rolę w rozwoju faszyzmu
i nazizmu przyczyniając się do
wybuchu II wojny światowej.
Slide 11
Woodrow Wilson - ur. 28 XII 1856,
Staunton (stan Wirginia), zm. 3 II 1924,
Waszyngton, polityk amerykański;
związany z Partią Demokratyczną;
1913–21 prezydent; kontynuował
program reform wewnętrznych ery
postępu; 1917 wypowiedział wojnę
Niemcom i Austro-Węgrom; 1918
przedstawił program pokojowy (14
punktów W.); 1919 jeden z głównych
uczestników paryskiej konferencji
pokojowej; orędownik utworzenia
Ligi Narodów; 1919 Pokojowa
Nagroda Nobla.
http://encyklopedia.pwn.pl/index.php?module=haslo&id=3996425
Slide 12
Naszym programem jest program pokoju światowego. Program ten - naszym zdaniem jedynie możliwy jest następujący:
1. - Porozumienia pokojowe jawnie zawarte, po których nie będzie już żadnych, bez względu na ich naturę,
porozumień tajnych, dyplomacja zaś będzie działać jawnie i publicznie.
2. - Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, tak w czasie pokoju, jak i w czasie
wojny, z wyjątkiem wypadków, w których morza te byłyby zamknięte całkowicie lub częściowo
przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.
3. - Zniesienie, na ile to będzie możliwe, wszelkich barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu
równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego
utrzymania.
4. - Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do
minimum odpowiadającemu bezpieczeństwu wewnętrznemu kraju.
5. - Załatwienie wszystkich pretensji kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie
bezstronnej, a opartej na ścisłym przestrzeganiu zasady, że przy rozstrzyganiu wszystkich tych
kwestii suwerenności interesy ludności zainteresowanej mieć muszą wagę równą słusznym
żądaniom Rządu, którego tytuł prawny ma być określony.
6. - Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie wszystkich problemów wiążących się z
Rosją, tak aby zapewnić jak najlepszą i najszerszą współpracę innych narodów świata, która by
dała Rosji stosowną okazję do określenia, bez przeszkód i utrudnień, w warunkach pełnej
niezależności, swej drogi politycznej i narodowej; aby zapewnić jej szczere przyjęcie do Ligi
Wolnych Narodów z Rządem, który ona sama sobie wybierze; aby zapewnić jej wreszcie jak
największą pomoc, pomoc, jaka okazałaby się potrzebna i jakiej Ona sobie by życzyła. Sposób, w
jaki bratnie narody będą traktowały Rosję w najbliższych miesiącach, będzie probierzem ich
dobrej woli i zrozumienia potrzeb Rosji, niezależnie już od ich własnych interesów i ich rozumnej
sympatii.
7. - Cały świat zgodzi się na to, iż Belgia musi być ewakuowana i restytuowana bez żadnych prób
ograniczenia jej suwerenności, z której korzysta na równi z innymi wolnymi narodami. Żaden
akt bardziej niż ten właśnie nie pomoże w przywróceniu zaufania narodów do praw ustalonych i
określonych, a mających regulować ich wzajemne stosunki. Bez tego aktu zadośćuczynienia cały
układ i moc wszystkich praw międzynarodowych byłyby na zawsze osłabione.
Slide 13
8. - Całe terytorium francuskie musi zostać uwolnione, a te jego części, które uległy najazdowi,
powinny zostać całkowicie odbudowane. Krzywda, która została wyrządzona Francji przez
Prusy w 1871 r., w tym co dotyczy Alzacji i Lotaryngii, a która zakłócała pokój świata przez
blisko pięćdziesiąt lat, powinna zostać naprawiona tak, aby pokój mógł zostać przywrócony
raz na zawsze, w interesie wszystkich.
9. - Pewne "poprawienie" granic włoskich powinno zostać przeprowadzone wzdłuż dającej się
wyraźnie oznaczyć linii narodowości.
10. - Co do ludów Austro-Węgier, którym pragniemy zapewnić miejsce wśród narodów,
powinna zostać stworzona, najszybciej jak to tylko będzie możliwe, szansa autonomicznego
rozwoju.
11. - Rumunia, Serbia i Czarnogóra muszą być ewakuowane; zwrócone im zostaną ich terytoria.
Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, a stosunki między różnymi państwami
bałkańskimi muszą zostać oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających
linie podziału wspólnot i narodowości, tak jak zostały one ustalone przez historię.
12. - Co do tureckich części obecnego Imperium Osmańskiego, to zostanie im zapewniona pełna
suwerenność i bezpieczeństwo, lecz innym narodowościom, które żyją obecnie pod
rządami Imperium, musi, z drugiej strony, zostać zapewnione trwałe bezpieczeństwo istnienia
i możliwość rozwoju bez przeszkód; musi im być nadana autonomia. Dardanele zostaną
otwarte na stałe i będą stanowiły wolne, dla wszystkich okrętów wojennych i handlu
wszystkich narodów, przejście, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.
13. - Powinno zostać stworzone niepodległe państwo polskie, obejmujące terytoria zamieszkane
przez ludność niezaprzeczalnie polską i któremu musi zostać zapewniony wolny
dostęp do morza; niepodległość polityczna, gospodarcza oraz integralność terytoriów
zamieszkanych przez tę ludność będą zagwarantowane przez konwencję międzynarodową.
14. - W oparciu o formalne konwencje musi zostać utworzona powszechna Liga Narodów, której
celem będzie zapewnić wzajemne gwarancje niepodległości politycznej i integracji
terytorialnej tak małym, jak i wielkim państwom.
Slide 14
Tłumaczenie tekstu orędzia prezydenta:
http://www.armianiemiecka.tpf.pl/Dokument/1918a.htm
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Big_four.jpg
Strona poświęcona prezydentowi Wilsonowi:
http://www.woodrowwilson.org/
Slide 15
Nacjonalizm
Po II wojnie światowej nacjonalizm odegrał ogromną
rolę w ramach polityki dekolonializacyjnej w
Afryce i Azji.
Antykolonializm zrodził nowe formy
nacjonalizmu, łącząc go z marksizmem w
Chinach, Wietnamie, części Afryki, nadając mu
charakter przede wszystkim antyzachodni.
Jeszcze inny typ nacjonalizmu powstał na Bliskim
Wschodzie, gdzie połączył się z islamem, tworząc
wybuchową mieszkankę, która jest dziś głównym
przeciwnikiem demokracji liberalnej.
Slide 16
Nacjonalizm
Nacjonalizm:
może być postrzegany raczej jako doktryna, a nie
w pełni ukształtowana ideologia,
częstokroć ma charakter zjawiska
psychologicznego ze względu na kładziony nacisk
na przeżywanie więzów narodowych czy lojalności
wobec danego narodu,
schizofreniczny charakter polityczny –
progresywny i reakcyjny, demokratyczny i
autokratyczny, racjonalny i racjonalny, lewicowy
prawicowy.
Slide 17
Nacjonalizm
W każdym z tych ujęć ma jednak cztery
elementy wspólne:
NARÓD,
WSPÓLNOTA
ORGANICZNA,
SAMOSTANOWIENIE,
POLITYKA TOŻSAMOŚCI.
Slide 18
Nacjonalizm
naród
naród - ogół mieszkańców pewnego
terytorium mówiących jednym językiem,
związanych wspólną przeszłością oraz kulturą,
mających wspólne interesy polityczne i
gospodarcze.
http://sjp.pwn.pl/haslo.php?id=2487039
naród - zbiorowość ludzi wyróżniająca się
wspólną świadomością narodową, czyli
poczuciem przynależności do wspólnoty
definiowanej aktualnie jako naród.
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3945889/narod.html
Slide 19
Nacjonalizm
naród
Szerzej o interpretacji terminu „naród” w
internetowej wersji encyklopedii PWN;
Jerzy Szacki „Naród”:
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3945889/narod.
html
http://modelunsummer.wikispaces.com/file/view/what-is-nation-branding.jpg/240049399/what-is-nation-branding.jpg
Slide 20
Nacjonalizm
naród
Naród jest główną zasadą organizacji
politycznej.
Narody są jednostkami kulturowymi, zbiorem
ludzi, których łączą wspólne wartości i
tradycje: wspólny język, religia, historia,
zamieszkują ten sam teren.
Ważne, że nie istnieją żadne obiektywne
kryteria, mówiące nam kiedy mamy do
czynienia z narodem:
Slide 21
Nacjonalizm
naród
język – istnieją narody, które mają wspólny
język, ale nie mają wspólnej tożsamości
(Australijczycy, Amerykanie, Kanadyjczycy),
są też narody, które nie mają wspólnego
języka (Szwajcarzy),
religia – Irlandia PŁN, islam; jednocześnie w
żadnym kraju katolickim nie ma poczucia
wspólnoty obejmującej jednostki nie
należące do narodu jedynie ze względu na
religię,
Slide 22
Nacjonalizm
naród
jedność etniczna i rasowa – niemieckie
określenie Volk, więzy krwi, nacjonalizm
Afroamerykaninów opiera się w głównej mierze na
więzach etnicznych,
historia i kultura – tradycja, kultura może być
bardzo odmiennie pojmowana, każdy naród ma
swoje święta, jednocześnie może być jak w
wypadku USA – odwołanie do tradycyjnego
przywiązania do konstytucji, wolności
obywatelskich, wolnego rynku, demokracji.
Slide 23
Nacjonalizm
naród
Naród może być pojmowany:
subiektywnie – jako byt psychopolityczny,
który jest zbiorem ludzi, który postrzegają
siebie jako naturalną wspólnotę polityczną,
wyróżniającą się wzajemnym oddaniem i
przywiązaniem patriotycznym,
obiektywnie – jako splot wielu czynników
i tak często ocenianych subiektywnie.
Slide 24
Nacjonalizm
naród
Oba te ujęcia dały początek dwóm koncepcjom
narodu:
ekskluzywne – znaczenie ma jedność historii i
tradycji, tożsamość narodowa jest więc czymś
niezmiennym, prowadzi to do rasowego
pojmowania narodu,
inkluzyjne – znaczenie ma świadomość
obywatelska, poczucie patriotyzmu, w takim ujęciu
narody mogą być wielorasowe, wieloetniczne,
wielokulturowe, wieloreligijne, główne znaczenie
ma poczucie jednostki przynależności do danego
narodu.
Slide 25
Nacjonalizm
organiczna wspólnota
Ludzkość naturalnie dzieli się na narody. Płeć kulturowa, klasa,
religia, język, maja znaczenie różne w danych społeczeństwach
– WIĘZY NARODOWE MAJĄ TE ZNACZENIE STAŁE.
Wspólnota narodowa jest szczególna.
Zarówno pojmowana w sposób wyobrażony, jak i organiczny.
Wyobrażony – konstrukt jedynie mentalny.
Takie konstruktywistyczne podejście mówi, że sam
nacjonalizm konstruuje naród.
Slide 26
Nacjonalizm
samostanowienie
U początków idei nacjonalizmu leżała
symbioza z ideą samostanowienia.
Najpełniej wyrażona w myśli Jana Jakuba
Rousseau – suwerenność ludu – wola
powszechna przynależy jednolitemu
pod względem kulturowym ludowi.
Slide 27
Nacjonalizm
samostanowienie
Państwo nie powinno opierać się na absolutnej
władzy monarchy, lecz na niepodzielnej woli
zbiorowej całej wspólnoty.
Stąd też pojmowanie narodu francuskiego jako
obywateli, a nie poddanych.
W takim ujęciu naród był po prostu naturalną
wspólnotą polityczną.
Slide 28
Nacjonalizm
samostanowienie
W takim ujęciu narodowość i państwowość
są ze sobą nierozerwalnie związane. Celem
nacjonalizmu staje się utworzenie państwa
narodowego:
a)
albo w drodze zjednoczenia,
b)
albo w drodze uzyskania niepodległości –
wyzwolenia spod obcego panowania.
Slide 29
Nacjonalizm
samostanowienie
Dla nacjonalistów państwo jest najwyższa formą
organizacji politycznej – daje ono perspektywę
spójności kulturowej i jedności politycznej, gdy
obywatelstwo i narodowość się pokrywają.
Władza może być sprawowana przez naród, lub też
dla niego zgodnie z interesem narodowym. Zdarza
się jednak, że idea nacjonalistyczna nie wiąże się
bezpośrednio z idea samostanowienia, leczy
wystarcza jej określona doza autonomii politycznej.
Slide 30
Nacjonalizm
polityka tożsamości
Każda forma nacjonalizmu zajmuje się kwestią
tożsamości – względy obiektywne jak
terytorium, język, religia, mają takie same
znaczenie jak względy subiektywne: wola,
pamięć, oddanie ojczyźnie.
http://www.presseurop.eu/files/images/article/Beppe-Giacobbe-europe-identity.jpg?1343835816
Slide 31
Nacjonalizm polityka tożsamości
Nacjonalizm kulturowy kładzie nacisk na
regenerację narodu jako odrębnej cywilizacji,
a nie wspólnoty politycznej.
Nacjonalizm kulturowy jest mistyczny.
Nacjonalizm etniczny kładzie nacisk na
lojalność odrębnej ludności, kultury, grupy czy
obszaru.
Slide 32
Nacjonalizm a patriotyzm
PATRIOTYZM - (łac. patria = ojczyzna, gr. patris) – termin
pojmowany w sposób wieloznaczny; p. to postawa
szacunku i miłości do własnej ojczyźny, wyrażana m.in.
przez chęć ponoszenia za nią ofiar w wypadku zagrożenia,
ale także realizowany w drodze spełniania obowiązków
obywatelskich jak płacenie podatków, uczestnictwo w
wyborach.
Często podkreśla się, iż p. charakteryzuje się
przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste.
Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie
narodowej tradycji, kultury czy języka.
Slide 33
Nacjonalizm a patriotyzm
Patriotyzm to codzienna praca, aktywność społeczna,
polityczna i gospodarcza dla pomyślności własnej wspólnoty, a
także dbałość o dobre imię swojego kraju i narodu.
Istotną rolę ogrywa w p. przywiązanie do symboli narodowych
takie jak flaga, godło i hymn swojej ojczyzny.
P. oznacza rozwinięte poczucie dumy i godności
narodowej, jest jednak zdcydowanie odmienny od
szowinizmu czy ksenofobii. P. ozancza bowiem także
konieczną krytykę negatywnych cech własnej
wspólnoty.
Slide 34
Nacjonalizm a patriotyzm
Patriotyzm cechuje się otwartością wobec innych
narodów oraz uznaniem ich praw do suwerenności i
niepodległości (równorzędne traktowanie innych
wspólnot narodowych i państw).
Współcześnie patriotyzm opiera się przede wszytkim
na kategorii obywatela i na rozumieniu narodu w
sensie kulturowo-politycznym (a nie jako przede
wszystkim etniczną wspólnotę krwi).
Slide 35
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Najstarsza forma nacjonalizmu początkami sięga
rewolucji francuskiej.
Twórcą jest Giuseppe Mazzini, Simon Bolivar, 14
punktów Woodrow Wilsona. Obrona
suwerenności ludu Rousseau, Sun Jat Sen,
Jawaharlal Nehru w XIX wieku te dążenia
łączyły się z ideami liberalnymi.
Mazzini mówił o zjednoczeniu państw włoskich
co oznaczało pozbycie się wpływów
austriackich.
Slide 36
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Sun Jat-sen (1866-1925)
chiński polityk chiński, twórca i
lider Kuomintangu,
twórca nowoczesnych i
demokratycznych Chin,
odegrał istotną rolę w obaleniu
rządów mandżurskiej dynastii
Qing,
prezydent Republiki Chińskiej.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Sun_Jat-sen
Slide 37
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Jawaharlal Nehru [dżewa'herlal nehru],
(1889-1964),
indyjski polityk,
lider socjalistycznego skrzydła
Indyjskiego Kongresu Narodowego w
czasie walk z Wlk. Brytanią o
niepodległość,
pierwszy premier Indii (od 1947 roku),
http://pl.wikipedia.org/wiki/Jawaharlal_Nehru
Slide 38
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
1.
2.
Te idee łączyły się z obroną wolności
jednostki oraz tego, że narodom, jak
jednostkom – także przysługuje prawo do
samostanowienia:
sprzeciw wszelkim formom nacisku i obcej
dominacji,
idea samorząd, który oznacza
konstytucjonalizm i zasadę reprezentacji.
Slide 39
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Powyższym zasadom towarzyszyło przeświadczenie,
że narody, podobnie jak jednostki są równe –
granice państwa powinny się pokrywać z granicami
narodów. Pamiętajmy, że Mazzini zakładając Młode
Włochy założył równocześnie Młodą Europę.
Wilson wierzył, ze przyczyna i wojny światowej był
stary porządek, opierający się na autokratycznych
monarchiach.
W tym ujęciu nacjonalizm liberalny jest tolerancyjny
i racjonalny.
Slide 40
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm liberalny
Krytyka:
Narody są kluczem do harmonii
politycznej i międzynarodowej. W
rzeczywistości ideał politycznie
zjednoczonego i kulturowo
homogenicznego państwa narodowego
można osiągnąć jedynie przez politykę
przymusowej deportacji mniejszości i
całkowitego zakazu imigracji.
Slide 41
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm konserwatywny
W dobie nowożytnej nacjonalizm stał się wyznaniem
wiary dla większości konserwatystów:
rozwija się w państwach o ugruntowanej
państwowości,
b) głównym elementem jest spójność społeczna i
porządek społeczny, istotny jest patriotyzm,
c) organiczny charakter narodu,
d) istoty ludzkie są niedoskonale i ograniczone i
poszukują sensu i bezpieczeństwa we wspólnocie
narodowej,
a)
Slide 42
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm konserwatywny
a)
b)
utrzymanie jedności narodowej dzięki
wspieraniu lojalności patriotycznej i
dumy z własnego narodu,
de Gaulle – wykorzystywanie ideologii
nacjonalistycznej do przeprowadzenia
elementów konserwatywnych,
Slide 43
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm konserwatywny
konserwatywny charakter nacjonalizmu
wspierany jest odwołaniami do tradycji, i
historii,
b) angielski nacjonalizm łączony z monarchia
brytyjską,
c) sprzeciw wobec imigracji – wielokulturowość,
ekskluzywna definicja narodu
d) sprzeciw wobec organizacji
ponadnarodowych, wspólnej europejskiej
waluty,
zarzuty: forma manipulacji elit.
a)
Slide 44
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm ekspansjonistyczny
Koniec XIX wieku – wyścig o kolonie, radość
w wybuchu I wojny światowej,
Szowinizm, przekonanie o dominacji i
wyższości jednego narodu, ideologia
wyższości radowej i kulturowej, brzemię
białego człowieka.
Panslawizm rosyjski,
Nacjonalizm niemiecki,
Slide 45
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm ekspansjonistyczny
Szowinizm narodowy – jednostki i niezależne
grupy tracą swoja tożsamość w ramach
narodu,
W stosunku do jednostek wyizolowanych i
bezsilnych, Integracja negatywna – w
odniesieniu do wroga – wyraźny podział na
ich i nas.
Slide 46
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm antykolonialny i postkolonialny
Ludy Azji i Afryki – poczucie narodowości i
wyzwolenia, specyficzna forma nacjonalizmu,
Europejczycy przywieźli ze sobą ziarno destrukcji,
Antykolonializm wiązano z upośledzeniem
gospodarczym, stąd odwołanie do socjalizmu,
wyrażał, wartość współpracy i wspólnoty, marksizm
dawał analizę nierówności i zrozumienie
kolonializmu i podważenie rządów kolonialnych,
Slide 47
Rodzaje nacjonalizmu
Nacjonalizm antykolonialny i postkolonialny
Walka klasowa stała się walką kolonialną
przeciw wyzyskowi i uciskowi.
Symbioza marksizmu i nacjonalizmu
Socjalizm nacjonalistyczny
Socjalizm afrykański, odrzucenie idei
zachodnich, antyamerykanizm,
Rosnące znacznie RELIGII,
Slide 48
Koniec
Materiały opracowane w oparciu o literaturę
zalecaną na zajęcia „Współczesne ideologie
polityczne”.