Transcript DOS
Slide 1
System operacyjny
System operacyjny DOS i jego
zadania. Rodzaje plików.
Slide 2
Pojęcie i rola systemu operacyjnego - SO
SYSTEM OPERACYJNY to:
nadrzędny i niezbędny program kontrolujący pracę komputera.
•
– Przyjmuje polecenia od użytkownika, umożliwia uruchomienie innych
programów i nadzoruje ich działanie.
– Zarządza komunikacją z urządzeniami podłączonymi do komputera,
zapis na dysku twardym, drukowanie lub wyświetlanie informacji na
ekranie.
Każdy system operacyjny ma zwykle wbudowanych kilkanaście
dodatkowych aplikacji - programy użytkowe, proste gry, edytor tekstu
czy program graficzny.
• Systemy operacyjne dzieli się ze względu na sposób, w jaki
komunikują się z użytkownikiem, na
- GUI (graficzny interfejs użytkownika)
- systemy operacyjne pracujące tylko w trybie tekstowym.
• Najbardziej znane systemy operacyjne to:
MS-DOS, Windows 95, Windows 98, Windows Millennium, Windows NT, Windows
2000, Windows XP, Windows Server 2003, Windows Vista, Windows 7
UNIX, Linux,
Mac OS.
Slide 3
System operacyjny
•
•
System operacyjny (Operating System) – oprogramowanie zarządzające
sprzętem komputerowym, tworzące środowisko do uruchamiania i kontroli
zadań użytkownika.
W celu uruchamiania i kontroli zadań użytkownika system operacyjny
zajmuje się:
– planowaniem oraz przydziałem czasu procesora poszczególnym zadaniom,
– kontrolą i przydziałem pamięci operacyjnej dla uruchomionych zadań,
– dostarcza mechanizmy do synchronizacji zadań i komunikacji pomiędzy
zadaniami,
– obsługuje sprzęt oraz zapewnienia równolegle wykonywanym zadaniom
jednolity, wolny od interferencji dostęp do sprzętu.
•
Dodatkowe przykładowe zadania, którymi może ale nie musi zajmować się system
operacyjny to: ustalanie połączeń sieciowych, zarządzanie plikami.
•
System operacyjny zarządza czterema aspektami operacji komputerowych:
procesami, alokacją pamięci, operacjami wejścia wyjścia (I/O) plików i
urządzeniami wejścia/wyjścia.
Z jego pomocą programy przez sterowniki urządzeń sięgają do sprzętu
komputerowego.
Slide 4
Wymagania SO, API, budowa SO
• System operacyjny ma być:
–
–
–
–
Bezpieczny (bezawaryjny, dane nie znikają)
Wydajny, użyteczny
Może dodatkowo ustalać połączenia sieciowe, zarządzać plikami
Zadania użytkownika korzystają z interfejsu API – Application
Programming Interface lub wywołań systemowych.
• SO zajmuje się szczegółami obsługi sprzętu
• Interfejs użytkownika – bezpośrednia interakcja użytkownika z
komputerem lub wywołania systemowe
• API lub wywołanie systemowe – element konieczny
• Interfejs użytkownika - opcjonalny
Slide 5
Budowa SO
• Jądro – planowanie czasu procesora,
przełączanie zadań, synchronizacja i
komunikacja zadań, obsługa przerwań i
urządzeń zewnętrznych, obsługa pamięci –
przydział, ochrona …
• Powłoka – program komunikujący użytkownika
z SO
• System plików
Slide 6
System operacyjny jako interfejs między
użytkownikiem a komputerem
System operacyjny tworzy środowisko dla uruchamiania i pracy programów
Slide 7
Podział SO
•
•
Czasu rzeczywistego (RTOS)
Czasowo niedeterministyczne
• Ze względu na sposób realizacji przełączania:
– Z wywłaszczaniem zadań
– Bez wywłaszczania
• Otwarte – do uruchomienia na dowolnej maszynie danego rodzaju
• Wbudowane – zaszyte, np. w pojazdach
• Pod względem środowiska do implementacji SO
•
– Programowe
– Sprzętowe
Zazwyczaj otwarte SO są programowe, czasowo niedeterministyczne, stosujące
wywłaszczenie przy przełączaniu zadań
Wbudowane – czasowo deterministyczne, bez wywłaszczania zadań, często
realizowane sprzętowo
Slide 8
Znane systemy operacyjne
•
Do znanych systemów operacyjnych można zaliczyć :
Amiga: AmiOS
Apple: Apple DOS, Mac OS – komputery MAcIntosh
Atari: Atari TOS, FreeMint
Be: BeOS
DEC: AIS, OS-8, VMS
IBM: OS/2. A/X, OS/390. VM/CMS, DOS/360, OS/360, OS/400 – na komputery AS/400
ICL: EXEC, JEAN, GEORGE
MS i pochodne: DOS: MS-DOS, PC-DOS, Free DOS, DOS, QDOS
•
•
•
Windows: 95 i 98, Windows NT, Windows Millenium ,
Windows 2000, Windows XP, Windows Vista, Windows 7
Novell: Novel Netware, Novell DOS
NEXT: NeXTStep pracujący na komputerach NeXT.
UNIX i pochodne: AIX, BSD, HP-UX, IRIX, SCO UNIX, Sun Solaris, Unix wersja 7
QNX, Ultrix, Venix, Xenix,
Solaris firmy Sun Microsystems
rodzina systemów Linux
SO czasu rzeczywistego: LynxOS, OS9, QNX, RT-Linux, Suse Linux Enterprise
Real Time
Slide 9
Schemat pracy z komputerem
• Każdy komputer pracuje pod kontrolą systemu operacyjnego SO.
Jest to program absolutnie konieczny do korzystania z komputera.
Program ten musi być wprowadzony do pamięci operacyjnej i dopiero
potem możemy zacząć normalną prace z komputerem.
Polecenie człowieka SO Polecenie dla procesora
• Pod względem sposobu komunikacji z użytkownikiem
rozróżniamy:
– Systemy tekstowe - komunikujące się za pomocą wydawanych z
lini poleceń komend (pierwsze wersje DOSu)
– Systemy graficzne - komunikujące się za pomocą graficznych
okienek i symboli (ikon). Obsługa komputera polega na
manipulowaniu, za pomocą kursora myszy lub klawiszami,
symbolami które odpowiadają określonym zadaniom (Windows,
MacOS i inne).
Slide 10
SYSTEM OPERACYJNY DOS
• System operacyjny jest programem nadzorującym prace
wszystkich urządzeń systemu komputerowego:
pamięci operacyjnej (RAM, ROM)
oraz urządzeń wejścia/wyjścia (dyski, klawiatura, drukarka,
monitor,...)
i tworzy środowisko w którym pracują inne programy.
System operacyjny pełni funkcje:
– zapewnia obsługę dialogu pomiędzy użytkownikiem a
komputerem
– nadzoruje wymianę informacji miedzy poszczególnymi
urządzeniami
– organizuje zapis informacji na dysku
– zarządza pamięcią operacyjną
– ułatwia tworzenie i uruchamianie nowych programów
– sygnalizuje błędy
Slide 11
DOS i jego wersje
•
•
•
•
•
•
DOS - Disk Operating System jest jednym z najbardziej znanych, obok Microsoft
Windows, systemów operacyjnych. Jest to system tekstowy. Stosowano do niego
ewentualnie nakładki graficzne (np. DOS Shell, XTree, Norton Commander.
DOS był najpopularniejszym systemem operacyjnym stosowanym na komputerach
osobistych typu IBM PC
MS-DOS (ang. Microsoft Disk Operating System) to system operacyjny stworzony
przez firmę Microsoft na podstawie nabytego przez nią kodu źródłowego systemu
QDOS, stworzonego przez Seattle Computers.
Jest to wersja systemu operacyjnego DOS przeznaczona dla komputerów IBM-PC.
DOS był ciągle udoskonalany i kolejne wersje oznaczane numerami.
W uszyciu były wersje, przy czym najczęściej spotykano w Polsce do DOS 3.3, DOS
4.0, DOS 5.0, DOS 6.0, DOS 6.2, DOS 6.22.
MS-DOS był najbardziej znaną, ale nie jedyną wersją DOS. W październiku 1983
roku pojawił się PC-DOS firmy IBM. W połowie 1990 roku pojawił się DR-DOS 5.0,
produkt firmy Digital Research
Polecenia systemu operacyjnego w linii poleceń są też w systemach
Windows - polecenie VER pokazuje wersję.
Wejście do poleceń DOS - Uruchom: CMD
Slide 12
MS-DOS
• MS-DOS - Microsoft Disk Operating System
- dyskowy system operacyjny firmy Microsoft
• MS-DOS to:
• Stworzony przez Microsoft i wydany w 1981 r.
(a następnie sukcesywnie ulepszany) najpopularniejszy
przez wiele lat system operacyjny do pecetów.
• MS-DOS charakteryzował prosty, tekstowy interfejs
użytkownika wymagający od niego wpisywania słownych
komend w wierszu poleceń.
• MS-DOS przetrwał w Windows pod postacią tzw. trybu
MS-DOS.
Slide 13
MS DOS – informacje ogólne
•
•
•
•
•
•
DOS (Disk Operating System), pierwszy przenośny system operacyjny
komputerów PC i mikrokomputerów lat 80.
Rezydujący nad BIOSem, zawierający m.in. rozszerzenia programowe procedur
sprzętowych BIOSu i interpreter komend.
DOS jest jednopotokowym systemem operacyjnym w środowisku tekstowym.
Jest nadal używany w takich zaufanych aplikacjach jak fakturowanie, obsługa
magazynów czy księgowość.
Wykorzystujemy go również do wykonywania niektórych operacji administracyjnych i
naprawy systemu Windows.
Nie ma wbudowanych mechanizmów zarządzania pamięcią ani ochrony pamięci
Z tego względu nie jest systemem bezpiecznym dla danych i procesów wymuszanych
sztucznie wielopotokowo lub sieciowo.
Programy DOS-owe mogą być uruchamiane w systemie Windows, OS/2 czy Linux
Dziś systemy Windows mają wbudowany tzw. Wiersz poleceń, który uruchamiamy
poprzez wpisanie skrótu cmd w Uruchom… (W Windows 98 wpisujemy command)
Można również odnaleźć program odpowiedzialny za jego uruchomienie:
C:\Windows\system32\cmd.exe
Slide 14
Inne wersje DOS
MS-DOS był najbardziej znaną, ale nie jedyną wersją DOS.
W październiku 1983 roku pojawił się PC-DOS firmy IBM. W połowie 1990 roku pojawił się DR-DOS
5.0, produkt firmy Digital Research
PC-DOS (także zwany IBM PC DOS)– jeden z trzech systemów operacyjnych, które dominowały na
rynku komputerów osobistych w latach 1985-1995.
Wersja ta została stworzona przez IBM i przez wiele lat była tak podobna do MS-DOS, że wiele
osób je utożsamiało.
Dopiero po wersji 5.0 drogi IBM i Microsoftu rozeszły się, głównie z powodu różnicy w poglądach na
przyszłość systemów operacyjnych.
DR-DOS (ang. Digital Research Disk Operating System) – dyskowy system operacyjny dla komputerów
osobistych opracowany przez firmę Digital Research,
wywodzący się ze starszego systemu tej firmy CP/M. DR-DOS był alternatywą dla systemu MSDOS wydanego przez Microsoft.
Największą popularnością cieszył się w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych, ze względu na
lepszą obsługę sieci, wydajniejsze zarządzanie pamięcią, bogatszy pakiet oprogramowania oraz
niższą od MS-DOS cenę.
Po zakupieniu przez firmę Novell funkcjonował pod nazwą Novell DOS.
Właścicielem praw do systemu jest obecnie firma DeviceLogics. 30 marca 2004 wydany został DRDOS w wersji 8.0. W nowej wersji systemu wprowadzone zostało wsparcie dla systemu plików
FAT32 oraz dla dużych dysków.
FreeDOS (Free-DOS, PD-DOS) - jest wersją systemu operacyjnego DOS dla komputerów PC
stanowiącą wolne oprogramowanie. Celem twórców systemu FreeDOS jest stuprocentowa
zgodność z zamkniętym i komercyjnym MS-DOS.
FreeDOS jest szczególnie polecany do wykorzystania z emulatorem DOSEMU.
Interpreter komend używany przez FreeDOS został nazwany FreeCOM (odpowiednik
COMMAND.COM z MS-DOS).
Slide 15
Organizacja zbiorów dyskowych
•
Aby możliwa była praca z dyskami - przechowywanie informacji - dyski
muszą być do tego przygotowane.
Operacje przygotowania nazywamy "formatowaniem".
Formatowanie polega na logicznym podziale dysku (twardego lub dyskietki)
na sektory i ścieżki.
Organizacja taka umożliwia w późniejszym czasie bezpośredni (nie
sekwencyjny) sposób adresowania miejsca na dysku do zapisu i odczytu.
Po sformatowaniu dysk zawiera kilka części:
- Boot-Sector - może on zawierać system operacyjny, potrzebny do
uruchomienia komputera
- tablica FAT - File Allocation Table - tablica wpisów na dysku (podziału
plików), służy do przechowywania informacji o miejscach wpisów
poszczególnych części plików
- obszar roboczy - obszar przechowywania danych
- ostatnie sektory dysku - identyfikator końca
Organizacja przechowywania zbiorów na dysku polega na podziale pliku na
bloki i wpisanie ich w wolne miejsce.
Tablica FAT zawiera odsyłacz do pierwszego bloku danego pliku oraz jego
dalszych części.
Podczas usuwania zbioru, usuwany jest tylko odsyłacz pierwszego bloku
i dopóki nie zostanie nagrany inny plik, stary zbiór jest możliwy do
odzyskania.
FAT jest więc "spisem treści" dysku
Slide 16
Postać i charakterystyka zbiorów/plików w DOS
– Informacje przechowywane są na dyskach w
postaci zbiorów (plików).
W czasie przetwarzania zbiór zostaje wczytany do
pamięci RAM.
Zbiorem (plikiem) określa się informacje ujęte pod
jedną nazwą
– W procesie przetwarzania zbiór może pełnić
następującą rolę:
• aktywną - jest to program (rozszerzenia .COM, .EXE)
• pasywną - jest to zbiór danych
• przekazywania parametrów dla systemu operacyjnego
(np. CONFIG.SYS)
lub komend do zrealizowania (np. AUTOEXEC.BAT)
Slide 17
Organizacja zapisu na dysku w DOS
•
•
•
•
•
•
•
Dowolna informacja zapisana na dysku nazywa się
zbiorem lub plikiem.
List napisany pod edytorem jest zbiorem.
Zbiorami są również programy napisane na dysku.
Zbiór musi mieć nazwę.
Nazwa może składać się z 1 do 8 znaków, miedzy którymi nie mogą
występować odstępy.
Nazwa może być poszerzona o człon zwany rozszerzeniem.
Rozszerzenie może zawierać od 1 do 3 znaków.
Rozszerzenie oddzielamy od nazwy kropką (.).
Ani w nazwie ani w rozszerzeniu nie mnoga występować znaki o kodzie
dziesiętnym <= 32 (20H).
Nie dopuszcza się również znaków: . , " \ / [ ] : | < > + = ; ,
Nazwa powinna w miarę możliwości odzwierciedlać zawartość informacji
zapisanej w tym zbiorze.
Pewne rodzaje rozszerzeń są zarezerwowane dla zbiorów specjalnego
typu.
.EXE i .COM - programy w postaci binarnej, - wykonywalne
.BAT - zbiory zawierające polecenia systemu operacyjnego.
Rozszerzeń EXE i COM nie wolno nadawać żadnym zbiorom - jedynie
specjalne programy tworzą zbiory o tych rozszerzeniach.
Slide 18
Rozszerzenia, zastrzeżone dla określonych typów zbiorów
• - SYS - plik systemowy
- PAS - programy w Pascalu
- FOR - programy w Fortran
- BAS - programy w Basic
- C - -"- C
- PRG – programy w DBASE, Clipper
- LSP – programy w LISP, np.. AutoLISP w AutoCADzie
- BAK - kopie zapasowe, poprzednia wersja pliku
- BIN - binarne
- ASM - programy w asemblerze
- LIB - biblioteki programów
- OBJ - kody wynikowe asemblera lub kompilacji
- TMP - tymczasowe
- TXT - tekstowe
- DAT - dane
- DOC - dokument (edytor WORD)
- XLS – Excel
- DWG – pliki rysunków z AutoCADa
i inne, np.. DGN, DXF, HTM, HTML, PPT, DLL, INI, BMP, JPG…
Slide 19
Katalogi, podkatalogi, drzewa
•
•
Dysk, czy dyskietka, na której chcemy zapisywać zbiory musi być najpierw
sformatowana.
Sformatowany dysk ma wydzielony pewien obszar na katalog (directory).
Katalog tworzony w procesie formatowania nazywa się katalogiem głównym (root)
oznaczany znakiem \.
Katalog jest to miejsce, gdzie zapisywane są nazwy zbiorów umieszczanych na
dysku. Jest to jakby spis treści dysku.
Za pomocą poleceń systemu operacyjnego można utworzyć dodatkowe katalogi.
Katalogi te będą podkatalogami katalogu głównego.
W każdej chwili pracy komputera tylko jeden katalog może być katalogiem
bieżącym.
Katalogi wraz z podkatalogami tworzą na dyskach struktury zwane drzewami (tree).
Katalogi i podkatalogi możemy traktować jako spisy rozdziałów dużego podręcznika.
Z punktu widzenia systemu operacyjnego katalog jest tez zbiorem, tylko trochę
innego typu.
Zawartość tego zbioru (katalogu) to nazwy zbiorów w nim zapisanych.
W praktyce rzadko nadajemy nazwie katalogu rozszerzenie.
Na dyskietce 360KB może być 112 pozycji (zbiory i katalogi) w katalogu głównym, na
dyskietce 1.2 MB - 224 nazwy,
na dysku twardym, niezależnie od pojemności, może być 512 nazw zbiorów
i katalogów.
Każdy katalog niższego rzędu może mieć dowolna ilość nazw innych
zbiorów i katalogów
Slide 20
Drzewo katalogów
• Przykład drzewa katalogów:
C:\
|-------DBASE
|
|
|--------EDIT
|
|
|
|
|-------PASCAL
|-------DANE
|-------PROGRAMY
|-------CHI
|-------NE
|-------PE
|-------WordPad
|-------TP6
|-------TP7
Slide 21
Charakterystyka zbioru/pliku w DOS
• Nazwa [.rozszerzenie].
•
•
•
•
•
•
Długość nazwy (name) - do 8 znakow,
Długość rozszerzenia (extension) - do 3 znakow
Rozmiar zbioru (size) w bajtach
Data i czas utworzenia zbioru
Atrybuty zbioru: R A S H
R - tylko do odczytu (read only), A - archiwizowany
H - ukryty (hidden), S - systemowy
• Adres fizycznego miejsca na dysku
• Adres logiczny (path - ścieżka) - adres katalogu, w
którym zbiór zapisano
Slide 22
PODSTAWOWE INFORMACJE O DOS
•
•
•
•
•
System operacyjny DOS składa się z kilkudziesięciu modułów.
Większość z nich to krótkie programy, cześć zaś zawiera dane konieczne
do sterowania przez DOS różnymi elementami komputera.
Główny moduł systemu operacyjnego DOS to program o nazwie
COMMAND.COM, ładowany do pamięci komputera w procesie jego
uruchamiania.
Program ten realizuje podstawowe polecenia systemu operacyjnego DOS,
zwane poleceniami wewnętrznymi.
Jeżeli zlecimy komputerowi - programowi DOS - wykonanie jakiegoś
zadania, którego nie może zrealizować COMMAND.COM,
to wczytuje on (COMMAND.COM) z dysku odpowiedni moduł systemu
operacyjnego (odpowiedni program - polecenie zewnętrzne), który wykona
to zadanie.
Po wykonaniu moduł ten (program) jest usuwany z pamięci.
Wszystkie moduły zapisujemy na dysku w osobnym katalogu - na ogół
DOS.
Chcąc zrobić cokolwiek za pomocą komputera, trzeba znać choćby
podstawowe polecenia systemu operacyjnego.
Slide 23
Budowa systemu operacyjnego DOS
• System operacyjny DOS tworzą programy:
- moduł BIOS, umieszczony w pamięci ROM, który zapewnia
obsługę podstawowych operacji we/wy i wczytuje pozostała część
systemu z dysku
- pliki IO.SYS, MSDOS.SYS, COMMAND.COM,
- polecenia zewnętrzne systemu - pliki dyskowe (na ogół w katalogu
DOS lub Windows)
- 2 dodatkowe zbiory, tworzone przez użytkownika:
CONFIG.SYS i AUTOEXEC.BAT
(nie muszą być, jeśli maja być ładowane, to są w katalogu głównym)
•
Pliki IO.SYS, MSDOS.SYS (lub w wersji PC-DOS: IBMBIO.COM i
IBMDOS.COM)
to tzw. pliki ukryte - niewidoczne pod DOS.
Slide 24
Charakterystyka plików systemowych
•
IO.SYS
–
•
MSDOS.SYS
–
•
plik z interpretatorem poleceń wewnętrznych, ładowany podczas uruchamiania systemu oraz
po wykonaniu każdego polecenia, które wymazało go z pamięci
Składa się z 2 części: rezydentnej i ładowalnej.
config.sys
–
•
zapewnia współpracę z programami użytkowymi, m.in. zarządza plikami, pamięcią i
procesami towarzyszącymi realizacji programów.
Plik z procedurami obsługi odwołań systemowych, ładowany podczas uruchamiania
systemu. Jądro systemu operacyjnego.
Umożliwia komunikacje miedzy programami użytkowymi a systemem operacyjnym.
Zarządza plikami dyskowymi, buforami dyskowymi, wczytuje Command.com.
Właściwy DOS - interpretacja poleceń z innych programów i przekazywanie do BIOS.
COMMAND.COM
–
•
plik z procedurami obsługi urządzeń, ładowany podczas uruchamiania systemu.
Moduł podstawowych operacji we/wy. Pozwala na dołączenie właściwego systemu do
modułu BIOS.
Zawiera tez programy obsługi standardowych urządzeń (klawiatura, monitor, dysk, drukarka)
plik tekstowy, opisujący konfiguracje systemu, interpretowany podczas uruchamiania
systemu
autoexec.bat
–
plik z poleceniami, wykonywanymi w trybie wsadowym, bezpośrednio po uruchomieniu
systemu
Slide 25
Symbole grupowe, nazwy urządzeń, strumienie
• Symbole grupowe: * i ?
•
•
* - zastępuje dowolna grupę znów
? - zastępuje pojedynczy znak
• Nazwy urządzeń:
A: , B: - stacje dyskietek
C: , D: ... - dyski stale (lub partycje dysków lub wolumeny sieciowe)
NUL lub NUL:- urządzenie puste
CON, CON: - konsola (klawiatura przy czytaniu, ekran przy pisaniu)
PRN, PRN:, LPT1 - drukarka pierwsza
LPT2 - drukarka2
AUX, COM1 - złącze szeregowe 1
COM2 - złącze szeregowe 2
Strumienie:
> plik, > urządzenie - wypisanie wyników do podanego pliku lub
urządzenia, kasowanie starej zawartości
>> plik, >> urządzenie - dopisanie wyników do pliku lub urządzenia
Slide 26
Polecenia DOS
•
•
•
Polecenia DOS:
- wewnętrzne - rezydentne, zawarte w pamięci operacyjnej komputera (RAM) aż do
wyłączenia
- zewnętrzne - ładowalne programy z dysku,
w postaci plików o rozszerzeniach .COM i .EXE
PROMPT - zachęta - znak gotowości systemu do pracy
Po włączeniu komputera i uruchomieniu systemu pojawia się na ekranie znak
gotowości systemu do pracy - PROMPT:
np.
C>_
gdzie C oznacza dysk aktualny, > znak większości, _ kursor
C:\>
- C: - dysk,
\ katalog bieżący, tu główny
Wprowadzanie poleceń, komunikat systemu gdy zla komenda
•
•
Wydanie polecenia systemowi DOS należy zakończyć klawiszem [Enter].
Jeśli system operacyjny nie zrozumie polecenia, na ekranie monitora pojawi się
komunikat typu:
Bad command or file name (Złe polecenie lub zła nazwa pliku)
Slide 27
Najprostsze polecenia DOS
•
CLS [Enter]
Wymazanie ekranu i umieszczenie kursora w lewym górnym rogu
ekranu
•
A: [Enter]
C: [Enter]
•
VER [Enter] Wyświetlenie wersji systemu operacyjnego, np.
MS=DOS Version 6.2
•
DATE [Enter] Wyświetlenie daty bieżącej systemowej.
W formacie amerykańskim lub narodowym, w zależności od ustawień w
pliku Config.sys (Country.sys).
Naciśniecie [Enter] pozostawia date bez zmian
•
TIME [Enter] Wyświetla aktualny czas, z możliwością zmiany.
p - po południu, a - przed południem.
•
VOL [Enter]
Dysk A: staje się dyskiem bieżącym
Dysk C: -"-
Wyświetlenie na ekranie nazwy bieżącego dysku
Slide 28
Polecenia dotyczące katalogów
ChDir lub CD
Zmiana katalogu bieżącego
• Jest to polecenie rezydentne.
Wymaga podania nazwy jednoznacznej katalogu lub
ścieżki dostępu do podkatalogu.
• PRZYKŁADY
CD\ lub CD \
• powoduje przejście do podkatalogu głównego w
napędzie bieżącym.
CD a:\
• przejście do katalogu głównego w napędzie A
CD..
• przejście do katalogu nadrzędnego
Slide 29
DIR – lista plików i podkatalogów w katalogu
• DIR [dysk:][ścieżka][nazwa_pliku] [/A[[:]atrybuty]] [/B] [/C] [/D] [/L]
[/N] [/O[[:]sortowanie]] [/P] [/Q] [/S] [/T[[:]pole_czasowe]] [/W] [/X] [/4]
• Dir/w – katalog szeroki (nazwa i rozszerzenie)
• DIR/P , DIR|MORE – zatrzymanie co ekran
• DIR/P/ON lub DIR/ON/P – nazwy plików i katalogów w
porządku alfabetycznym, strona po stronie
• DIR/W/ON – z sortowaniem, w 3 kolumnach
• DIR > plik.txt – skierowanie wyników do pliku
• Można stosować symbole wieloznaczne ? i *
Slide 30
MKDIR lub MD – tworzenie katalogu
MKDIR [dysk:] ścieżka
MD [dysk:] ścieżka
Przy włączonych rozszerzeniach poleceń polecenie MKDIR zmienia się następująco:
W razie potrzeby polecenie MKDIR tworzy wszystkie pośrednie katalogi w ścieżce.
Na przykład, przyjmując, że katalog \A nie istnieje wtedy polecenie:
mkdir \A\b\c\d
odpowiada poleceniom:
–
mkdir \A
–
chdir \a
–
mkdir b
–
chdir b
–
mkdir c
–
chdir c
–
mkdir d
które należy wpisać, jeżeli rozszerzenia są wyłączone.
Slide 31
RD lub RMDIR- usuwa katalog
• RMDIR [/S] [/Q] [dysk:]ścieżka
• RD [/S] [/Q] [dysk:]ścieżka
• /S
Usuwa wraz z określonym katalogiem wszystkie
katalogi i pliki w nim umieszczone. Stosuje się do
usuwania drzewa katalogów.
•
/Q
Tryb cichy, nie żąda potwierdzenia usuwania
drzewa katalogów, jeśli została użyta opcja /S
Slide 32
TREE – drzewo katalogów
Przedstawia graficznie strukturę folderów na dysku lub w
określonej ścieżce.
• TREE [dysk:][ścieżka] [/F] [/A]
•
–
/F Wyświetla nazwy plików w poszczególnych folderach.
–
/A
Używa znaków ASCII zamiast znaków rozszerzonych.
Przykład:
TREE C:/F >STRUCT.LST
Wszystkie katalogi oraz katalogi podrzędne i nazwy zbiorów
znajdujących sie na urządzeniu c: zostaną przesłane do nowego zbioru
.
SRUCT.LST znajdującego sie na urządzeniu bieżącym
Slide 33
Pliki
• Utworzenie pliku nazwa.txt z treścią
copy con nazwa.txt (enter)
Treść
Ctrl+Z (enter
• type nazwa.txt – odczyt zawartości pliku nazwa.txt
• copy co gdzie – kopiowanie plików – w miejsce co i gdzie wpisujemy ścieżki
dostępu
• np.:
– copy c:\folder\podfolder\nazwa.txt c:\folder2\ - kopiowanie pliku nazwa.txt do folderu2
– copy c:\folder\podfolder\*.* c:\folder2\ - kopiowanie wszystkich plików do folderu 2
• move – przenoszenie i zmiana nazwy plików i katalogów
– move nazwa_stara nazwa_nowa
• del - kasowanie plików
– del nazwa pliku – usuwa pojedynczy plik
– del *.* – usuwa wszystkie pliki z katalogu
Slide 34
ATTRIB – wyświetla lub zmienia atrybuty plików
• ATTRIB +atrybut –atrybut dysk:\ścieżka\plik /S/D
–
–
–
–
–
–
–
–
•
/S - Komenda dotyczy plików w podanym katalogu i jego podkatalogach.
/D – przetwarza też foldery
+ Ustawia atrybut
- Usuwa atrybut.
A - Archiwalny
H - Ukryty
R - Tylko do odczytu
S - Systemowy
Atrybuty systemowy i ukryty muszą by usunięte przed usunięciem innych
– Np.:
ATTRIB /S
– ATTRIB +r d:\pisma\*.doc
– ATTRIB –h obraz.bmp
Slide 35
SORT
• Czyta i sortuje dane ASCII, po czym przesyła wynik na
ekran, do pliku lub do drukarki.
• SORT /R +n < dysk:\ścieżka\plik > wyjście
• Komenda | SORT /R +n > wyjście
Polecenie sortuje dane zawarte w pliku określonym przez podaną nazwę
lub wynik wykonania polecenia ( np.: DIR ).
Następnie wynik przesyła na wyjście.
– /R - Sortuje odwrotnie – od Z do A, następnie od 9 do 0.
– +n - Sortuje według znaku w n – tej kolumnie.
Polecenie nie rozróżnia małych i dużych liter.
Nie pracuje z plikami większymi ni 64 kB.
– Np.: SORT < przed.txt > po.txt
– DIR | SORT
Slide 36
Polecenia administracyjne w DOS
• Połączenia sieciowe
– ipconfig – informacje o adresie IP, masce …, np. ipconfig/all
–
ping – sprawdzenie połączenia między komputerami
•
ping adres_ip lub nazwa hosta(komputera)
• np.: ping 10.0.0.1;
ping onet.pl
– arp – wyświetlenie informacji o podłączonych urządzeniach sieciowych, np. arp -a
• Naprawa dysku
•
•
– chkdsk – sprawdza dysk i ewentualnie naprawia uszkodzone sektory: chkdsk/f
Tworzenie partycji
–
fdisk – polecenie uruchamia program do tworzenia partycji
Formatowanie dysku
–
–
–
format x:
gdzie x: to litera dysku
format a: - formatowanie dyskietki
[format c: lub d: lub e: itd - ostrożnie!]
Formatowanie dysku twardego – nie stosować, jeżeli nie jesteśmy pewni, co
robimy! Skasuje wszystkie dane na dysku!
System operacyjny
System operacyjny DOS i jego
zadania. Rodzaje plików.
Slide 2
Pojęcie i rola systemu operacyjnego - SO
SYSTEM OPERACYJNY to:
nadrzędny i niezbędny program kontrolujący pracę komputera.
•
– Przyjmuje polecenia od użytkownika, umożliwia uruchomienie innych
programów i nadzoruje ich działanie.
– Zarządza komunikacją z urządzeniami podłączonymi do komputera,
zapis na dysku twardym, drukowanie lub wyświetlanie informacji na
ekranie.
Każdy system operacyjny ma zwykle wbudowanych kilkanaście
dodatkowych aplikacji - programy użytkowe, proste gry, edytor tekstu
czy program graficzny.
• Systemy operacyjne dzieli się ze względu na sposób, w jaki
komunikują się z użytkownikiem, na
- GUI (graficzny interfejs użytkownika)
- systemy operacyjne pracujące tylko w trybie tekstowym.
• Najbardziej znane systemy operacyjne to:
MS-DOS, Windows 95, Windows 98, Windows Millennium, Windows NT, Windows
2000, Windows XP, Windows Server 2003, Windows Vista, Windows 7
UNIX, Linux,
Mac OS.
Slide 3
System operacyjny
•
•
System operacyjny (Operating System) – oprogramowanie zarządzające
sprzętem komputerowym, tworzące środowisko do uruchamiania i kontroli
zadań użytkownika.
W celu uruchamiania i kontroli zadań użytkownika system operacyjny
zajmuje się:
– planowaniem oraz przydziałem czasu procesora poszczególnym zadaniom,
– kontrolą i przydziałem pamięci operacyjnej dla uruchomionych zadań,
– dostarcza mechanizmy do synchronizacji zadań i komunikacji pomiędzy
zadaniami,
– obsługuje sprzęt oraz zapewnienia równolegle wykonywanym zadaniom
jednolity, wolny od interferencji dostęp do sprzętu.
•
Dodatkowe przykładowe zadania, którymi może ale nie musi zajmować się system
operacyjny to: ustalanie połączeń sieciowych, zarządzanie plikami.
•
System operacyjny zarządza czterema aspektami operacji komputerowych:
procesami, alokacją pamięci, operacjami wejścia wyjścia (I/O) plików i
urządzeniami wejścia/wyjścia.
Z jego pomocą programy przez sterowniki urządzeń sięgają do sprzętu
komputerowego.
Slide 4
Wymagania SO, API, budowa SO
• System operacyjny ma być:
–
–
–
–
Bezpieczny (bezawaryjny, dane nie znikają)
Wydajny, użyteczny
Może dodatkowo ustalać połączenia sieciowe, zarządzać plikami
Zadania użytkownika korzystają z interfejsu API – Application
Programming Interface lub wywołań systemowych.
• SO zajmuje się szczegółami obsługi sprzętu
• Interfejs użytkownika – bezpośrednia interakcja użytkownika z
komputerem lub wywołania systemowe
• API lub wywołanie systemowe – element konieczny
• Interfejs użytkownika - opcjonalny
Slide 5
Budowa SO
• Jądro – planowanie czasu procesora,
przełączanie zadań, synchronizacja i
komunikacja zadań, obsługa przerwań i
urządzeń zewnętrznych, obsługa pamięci –
przydział, ochrona …
• Powłoka – program komunikujący użytkownika
z SO
• System plików
Slide 6
System operacyjny jako interfejs między
użytkownikiem a komputerem
System operacyjny tworzy środowisko dla uruchamiania i pracy programów
Slide 7
Podział SO
•
•
Czasu rzeczywistego (RTOS)
Czasowo niedeterministyczne
• Ze względu na sposób realizacji przełączania:
– Z wywłaszczaniem zadań
– Bez wywłaszczania
• Otwarte – do uruchomienia na dowolnej maszynie danego rodzaju
• Wbudowane – zaszyte, np. w pojazdach
• Pod względem środowiska do implementacji SO
•
– Programowe
– Sprzętowe
Zazwyczaj otwarte SO są programowe, czasowo niedeterministyczne, stosujące
wywłaszczenie przy przełączaniu zadań
Wbudowane – czasowo deterministyczne, bez wywłaszczania zadań, często
realizowane sprzętowo
Slide 8
Znane systemy operacyjne
•
Do znanych systemów operacyjnych można zaliczyć :
Amiga: AmiOS
Apple: Apple DOS, Mac OS – komputery MAcIntosh
Atari: Atari TOS, FreeMint
Be: BeOS
DEC: AIS, OS-8, VMS
IBM: OS/2. A/X, OS/390. VM/CMS, DOS/360, OS/360, OS/400 – na komputery AS/400
ICL: EXEC, JEAN, GEORGE
MS i pochodne: DOS: MS-DOS, PC-DOS, Free DOS, DOS, QDOS
•
•
•
Windows: 95 i 98, Windows NT, Windows Millenium ,
Windows 2000, Windows XP, Windows Vista, Windows 7
Novell: Novel Netware, Novell DOS
NEXT: NeXTStep pracujący na komputerach NeXT.
UNIX i pochodne: AIX, BSD, HP-UX, IRIX, SCO UNIX, Sun Solaris, Unix wersja 7
QNX, Ultrix, Venix, Xenix,
Solaris firmy Sun Microsystems
rodzina systemów Linux
SO czasu rzeczywistego: LynxOS, OS9, QNX, RT-Linux, Suse Linux Enterprise
Real Time
Slide 9
Schemat pracy z komputerem
• Każdy komputer pracuje pod kontrolą systemu operacyjnego SO.
Jest to program absolutnie konieczny do korzystania z komputera.
Program ten musi być wprowadzony do pamięci operacyjnej i dopiero
potem możemy zacząć normalną prace z komputerem.
Polecenie człowieka SO Polecenie dla procesora
• Pod względem sposobu komunikacji z użytkownikiem
rozróżniamy:
– Systemy tekstowe - komunikujące się za pomocą wydawanych z
lini poleceń komend (pierwsze wersje DOSu)
– Systemy graficzne - komunikujące się za pomocą graficznych
okienek i symboli (ikon). Obsługa komputera polega na
manipulowaniu, za pomocą kursora myszy lub klawiszami,
symbolami które odpowiadają określonym zadaniom (Windows,
MacOS i inne).
Slide 10
SYSTEM OPERACYJNY DOS
• System operacyjny jest programem nadzorującym prace
wszystkich urządzeń systemu komputerowego:
pamięci operacyjnej (RAM, ROM)
oraz urządzeń wejścia/wyjścia (dyski, klawiatura, drukarka,
monitor,...)
i tworzy środowisko w którym pracują inne programy.
System operacyjny pełni funkcje:
– zapewnia obsługę dialogu pomiędzy użytkownikiem a
komputerem
– nadzoruje wymianę informacji miedzy poszczególnymi
urządzeniami
– organizuje zapis informacji na dysku
– zarządza pamięcią operacyjną
– ułatwia tworzenie i uruchamianie nowych programów
– sygnalizuje błędy
Slide 11
DOS i jego wersje
•
•
•
•
•
•
DOS - Disk Operating System jest jednym z najbardziej znanych, obok Microsoft
Windows, systemów operacyjnych. Jest to system tekstowy. Stosowano do niego
ewentualnie nakładki graficzne (np. DOS Shell, XTree, Norton Commander.
DOS był najpopularniejszym systemem operacyjnym stosowanym na komputerach
osobistych typu IBM PC
MS-DOS (ang. Microsoft Disk Operating System) to system operacyjny stworzony
przez firmę Microsoft na podstawie nabytego przez nią kodu źródłowego systemu
QDOS, stworzonego przez Seattle Computers.
Jest to wersja systemu operacyjnego DOS przeznaczona dla komputerów IBM-PC.
DOS był ciągle udoskonalany i kolejne wersje oznaczane numerami.
W uszyciu były wersje, przy czym najczęściej spotykano w Polsce do DOS 3.3, DOS
4.0, DOS 5.0, DOS 6.0, DOS 6.2, DOS 6.22.
MS-DOS był najbardziej znaną, ale nie jedyną wersją DOS. W październiku 1983
roku pojawił się PC-DOS firmy IBM. W połowie 1990 roku pojawił się DR-DOS 5.0,
produkt firmy Digital Research
Polecenia systemu operacyjnego w linii poleceń są też w systemach
Windows - polecenie VER pokazuje wersję.
Wejście do poleceń DOS - Uruchom: CMD
Slide 12
MS-DOS
• MS-DOS - Microsoft Disk Operating System
- dyskowy system operacyjny firmy Microsoft
• MS-DOS to:
• Stworzony przez Microsoft i wydany w 1981 r.
(a następnie sukcesywnie ulepszany) najpopularniejszy
przez wiele lat system operacyjny do pecetów.
• MS-DOS charakteryzował prosty, tekstowy interfejs
użytkownika wymagający od niego wpisywania słownych
komend w wierszu poleceń.
• MS-DOS przetrwał w Windows pod postacią tzw. trybu
MS-DOS.
Slide 13
MS DOS – informacje ogólne
•
•
•
•
•
•
DOS (Disk Operating System), pierwszy przenośny system operacyjny
komputerów PC i mikrokomputerów lat 80.
Rezydujący nad BIOSem, zawierający m.in. rozszerzenia programowe procedur
sprzętowych BIOSu i interpreter komend.
DOS jest jednopotokowym systemem operacyjnym w środowisku tekstowym.
Jest nadal używany w takich zaufanych aplikacjach jak fakturowanie, obsługa
magazynów czy księgowość.
Wykorzystujemy go również do wykonywania niektórych operacji administracyjnych i
naprawy systemu Windows.
Nie ma wbudowanych mechanizmów zarządzania pamięcią ani ochrony pamięci
Z tego względu nie jest systemem bezpiecznym dla danych i procesów wymuszanych
sztucznie wielopotokowo lub sieciowo.
Programy DOS-owe mogą być uruchamiane w systemie Windows, OS/2 czy Linux
Dziś systemy Windows mają wbudowany tzw. Wiersz poleceń, który uruchamiamy
poprzez wpisanie skrótu cmd w Uruchom… (W Windows 98 wpisujemy command)
Można również odnaleźć program odpowiedzialny za jego uruchomienie:
C:\Windows\system32\cmd.exe
Slide 14
Inne wersje DOS
MS-DOS był najbardziej znaną, ale nie jedyną wersją DOS.
W październiku 1983 roku pojawił się PC-DOS firmy IBM. W połowie 1990 roku pojawił się DR-DOS
5.0, produkt firmy Digital Research
PC-DOS (także zwany IBM PC DOS)– jeden z trzech systemów operacyjnych, które dominowały na
rynku komputerów osobistych w latach 1985-1995.
Wersja ta została stworzona przez IBM i przez wiele lat była tak podobna do MS-DOS, że wiele
osób je utożsamiało.
Dopiero po wersji 5.0 drogi IBM i Microsoftu rozeszły się, głównie z powodu różnicy w poglądach na
przyszłość systemów operacyjnych.
DR-DOS (ang. Digital Research Disk Operating System) – dyskowy system operacyjny dla komputerów
osobistych opracowany przez firmę Digital Research,
wywodzący się ze starszego systemu tej firmy CP/M. DR-DOS był alternatywą dla systemu MSDOS wydanego przez Microsoft.
Największą popularnością cieszył się w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych, ze względu na
lepszą obsługę sieci, wydajniejsze zarządzanie pamięcią, bogatszy pakiet oprogramowania oraz
niższą od MS-DOS cenę.
Po zakupieniu przez firmę Novell funkcjonował pod nazwą Novell DOS.
Właścicielem praw do systemu jest obecnie firma DeviceLogics. 30 marca 2004 wydany został DRDOS w wersji 8.0. W nowej wersji systemu wprowadzone zostało wsparcie dla systemu plików
FAT32 oraz dla dużych dysków.
FreeDOS (Free-DOS, PD-DOS) - jest wersją systemu operacyjnego DOS dla komputerów PC
stanowiącą wolne oprogramowanie. Celem twórców systemu FreeDOS jest stuprocentowa
zgodność z zamkniętym i komercyjnym MS-DOS.
FreeDOS jest szczególnie polecany do wykorzystania z emulatorem DOSEMU.
Interpreter komend używany przez FreeDOS został nazwany FreeCOM (odpowiednik
COMMAND.COM z MS-DOS).
Slide 15
Organizacja zbiorów dyskowych
•
Aby możliwa była praca z dyskami - przechowywanie informacji - dyski
muszą być do tego przygotowane.
Operacje przygotowania nazywamy "formatowaniem".
Formatowanie polega na logicznym podziale dysku (twardego lub dyskietki)
na sektory i ścieżki.
Organizacja taka umożliwia w późniejszym czasie bezpośredni (nie
sekwencyjny) sposób adresowania miejsca na dysku do zapisu i odczytu.
Po sformatowaniu dysk zawiera kilka części:
- Boot-Sector - może on zawierać system operacyjny, potrzebny do
uruchomienia komputera
- tablica FAT - File Allocation Table - tablica wpisów na dysku (podziału
plików), służy do przechowywania informacji o miejscach wpisów
poszczególnych części plików
- obszar roboczy - obszar przechowywania danych
- ostatnie sektory dysku - identyfikator końca
Organizacja przechowywania zbiorów na dysku polega na podziale pliku na
bloki i wpisanie ich w wolne miejsce.
Tablica FAT zawiera odsyłacz do pierwszego bloku danego pliku oraz jego
dalszych części.
Podczas usuwania zbioru, usuwany jest tylko odsyłacz pierwszego bloku
i dopóki nie zostanie nagrany inny plik, stary zbiór jest możliwy do
odzyskania.
FAT jest więc "spisem treści" dysku
Slide 16
Postać i charakterystyka zbiorów/plików w DOS
– Informacje przechowywane są na dyskach w
postaci zbiorów (plików).
W czasie przetwarzania zbiór zostaje wczytany do
pamięci RAM.
Zbiorem (plikiem) określa się informacje ujęte pod
jedną nazwą
– W procesie przetwarzania zbiór może pełnić
następującą rolę:
• aktywną - jest to program (rozszerzenia .COM, .EXE)
• pasywną - jest to zbiór danych
• przekazywania parametrów dla systemu operacyjnego
(np. CONFIG.SYS)
lub komend do zrealizowania (np. AUTOEXEC.BAT)
Slide 17
Organizacja zapisu na dysku w DOS
•
•
•
•
•
•
•
Dowolna informacja zapisana na dysku nazywa się
zbiorem lub plikiem.
List napisany pod edytorem jest zbiorem.
Zbiorami są również programy napisane na dysku.
Zbiór musi mieć nazwę.
Nazwa może składać się z 1 do 8 znaków, miedzy którymi nie mogą
występować odstępy.
Nazwa może być poszerzona o człon zwany rozszerzeniem.
Rozszerzenie może zawierać od 1 do 3 znaków.
Rozszerzenie oddzielamy od nazwy kropką (.).
Ani w nazwie ani w rozszerzeniu nie mnoga występować znaki o kodzie
dziesiętnym <= 32 (20H).
Nie dopuszcza się również znaków: . , " \ / [ ] : | < > + = ; ,
Nazwa powinna w miarę możliwości odzwierciedlać zawartość informacji
zapisanej w tym zbiorze.
Pewne rodzaje rozszerzeń są zarezerwowane dla zbiorów specjalnego
typu.
.EXE i .COM - programy w postaci binarnej, - wykonywalne
.BAT - zbiory zawierające polecenia systemu operacyjnego.
Rozszerzeń EXE i COM nie wolno nadawać żadnym zbiorom - jedynie
specjalne programy tworzą zbiory o tych rozszerzeniach.
Slide 18
Rozszerzenia, zastrzeżone dla określonych typów zbiorów
• - SYS - plik systemowy
- PAS - programy w Pascalu
- FOR - programy w Fortran
- BAS - programy w Basic
- C - -"- C
- PRG – programy w DBASE, Clipper
- LSP – programy w LISP, np.. AutoLISP w AutoCADzie
- BAK - kopie zapasowe, poprzednia wersja pliku
- BIN - binarne
- ASM - programy w asemblerze
- LIB - biblioteki programów
- OBJ - kody wynikowe asemblera lub kompilacji
- TMP - tymczasowe
- TXT - tekstowe
- DAT - dane
- DOC - dokument (edytor WORD)
- XLS – Excel
- DWG – pliki rysunków z AutoCADa
i inne, np.. DGN, DXF, HTM, HTML, PPT, DLL, INI, BMP, JPG…
Slide 19
Katalogi, podkatalogi, drzewa
•
•
Dysk, czy dyskietka, na której chcemy zapisywać zbiory musi być najpierw
sformatowana.
Sformatowany dysk ma wydzielony pewien obszar na katalog (directory).
Katalog tworzony w procesie formatowania nazywa się katalogiem głównym (root)
oznaczany znakiem \.
Katalog jest to miejsce, gdzie zapisywane są nazwy zbiorów umieszczanych na
dysku. Jest to jakby spis treści dysku.
Za pomocą poleceń systemu operacyjnego można utworzyć dodatkowe katalogi.
Katalogi te będą podkatalogami katalogu głównego.
W każdej chwili pracy komputera tylko jeden katalog może być katalogiem
bieżącym.
Katalogi wraz z podkatalogami tworzą na dyskach struktury zwane drzewami (tree).
Katalogi i podkatalogi możemy traktować jako spisy rozdziałów dużego podręcznika.
Z punktu widzenia systemu operacyjnego katalog jest tez zbiorem, tylko trochę
innego typu.
Zawartość tego zbioru (katalogu) to nazwy zbiorów w nim zapisanych.
W praktyce rzadko nadajemy nazwie katalogu rozszerzenie.
Na dyskietce 360KB może być 112 pozycji (zbiory i katalogi) w katalogu głównym, na
dyskietce 1.2 MB - 224 nazwy,
na dysku twardym, niezależnie od pojemności, może być 512 nazw zbiorów
i katalogów.
Każdy katalog niższego rzędu może mieć dowolna ilość nazw innych
zbiorów i katalogów
Slide 20
Drzewo katalogów
• Przykład drzewa katalogów:
C:\
|-------DBASE
|
|
|--------EDIT
|
|
|
|
|-------PASCAL
|-------DANE
|-------PROGRAMY
|-------CHI
|-------NE
|-------PE
|-------WordPad
|-------TP6
|-------TP7
Slide 21
Charakterystyka zbioru/pliku w DOS
• Nazwa [.rozszerzenie].
•
•
•
•
•
•
Długość nazwy (name) - do 8 znakow,
Długość rozszerzenia (extension) - do 3 znakow
Rozmiar zbioru (size) w bajtach
Data i czas utworzenia zbioru
Atrybuty zbioru: R A S H
R - tylko do odczytu (read only), A - archiwizowany
H - ukryty (hidden), S - systemowy
• Adres fizycznego miejsca na dysku
• Adres logiczny (path - ścieżka) - adres katalogu, w
którym zbiór zapisano
Slide 22
PODSTAWOWE INFORMACJE O DOS
•
•
•
•
•
System operacyjny DOS składa się z kilkudziesięciu modułów.
Większość z nich to krótkie programy, cześć zaś zawiera dane konieczne
do sterowania przez DOS różnymi elementami komputera.
Główny moduł systemu operacyjnego DOS to program o nazwie
COMMAND.COM, ładowany do pamięci komputera w procesie jego
uruchamiania.
Program ten realizuje podstawowe polecenia systemu operacyjnego DOS,
zwane poleceniami wewnętrznymi.
Jeżeli zlecimy komputerowi - programowi DOS - wykonanie jakiegoś
zadania, którego nie może zrealizować COMMAND.COM,
to wczytuje on (COMMAND.COM) z dysku odpowiedni moduł systemu
operacyjnego (odpowiedni program - polecenie zewnętrzne), który wykona
to zadanie.
Po wykonaniu moduł ten (program) jest usuwany z pamięci.
Wszystkie moduły zapisujemy na dysku w osobnym katalogu - na ogół
DOS.
Chcąc zrobić cokolwiek za pomocą komputera, trzeba znać choćby
podstawowe polecenia systemu operacyjnego.
Slide 23
Budowa systemu operacyjnego DOS
• System operacyjny DOS tworzą programy:
- moduł BIOS, umieszczony w pamięci ROM, który zapewnia
obsługę podstawowych operacji we/wy i wczytuje pozostała część
systemu z dysku
- pliki IO.SYS, MSDOS.SYS, COMMAND.COM,
- polecenia zewnętrzne systemu - pliki dyskowe (na ogół w katalogu
DOS lub Windows)
- 2 dodatkowe zbiory, tworzone przez użytkownika:
CONFIG.SYS i AUTOEXEC.BAT
(nie muszą być, jeśli maja być ładowane, to są w katalogu głównym)
•
Pliki IO.SYS, MSDOS.SYS (lub w wersji PC-DOS: IBMBIO.COM i
IBMDOS.COM)
to tzw. pliki ukryte - niewidoczne pod DOS.
Slide 24
Charakterystyka plików systemowych
•
IO.SYS
–
•
MSDOS.SYS
–
•
plik z interpretatorem poleceń wewnętrznych, ładowany podczas uruchamiania systemu oraz
po wykonaniu każdego polecenia, które wymazało go z pamięci
Składa się z 2 części: rezydentnej i ładowalnej.
config.sys
–
•
zapewnia współpracę z programami użytkowymi, m.in. zarządza plikami, pamięcią i
procesami towarzyszącymi realizacji programów.
Plik z procedurami obsługi odwołań systemowych, ładowany podczas uruchamiania
systemu. Jądro systemu operacyjnego.
Umożliwia komunikacje miedzy programami użytkowymi a systemem operacyjnym.
Zarządza plikami dyskowymi, buforami dyskowymi, wczytuje Command.com.
Właściwy DOS - interpretacja poleceń z innych programów i przekazywanie do BIOS.
COMMAND.COM
–
•
plik z procedurami obsługi urządzeń, ładowany podczas uruchamiania systemu.
Moduł podstawowych operacji we/wy. Pozwala na dołączenie właściwego systemu do
modułu BIOS.
Zawiera tez programy obsługi standardowych urządzeń (klawiatura, monitor, dysk, drukarka)
plik tekstowy, opisujący konfiguracje systemu, interpretowany podczas uruchamiania
systemu
autoexec.bat
–
plik z poleceniami, wykonywanymi w trybie wsadowym, bezpośrednio po uruchomieniu
systemu
Slide 25
Symbole grupowe, nazwy urządzeń, strumienie
• Symbole grupowe: * i ?
•
•
* - zastępuje dowolna grupę znów
? - zastępuje pojedynczy znak
• Nazwy urządzeń:
A: , B: - stacje dyskietek
C: , D: ... - dyski stale (lub partycje dysków lub wolumeny sieciowe)
NUL lub NUL:- urządzenie puste
CON, CON: - konsola (klawiatura przy czytaniu, ekran przy pisaniu)
PRN, PRN:, LPT1 - drukarka pierwsza
LPT2 - drukarka2
AUX, COM1 - złącze szeregowe 1
COM2 - złącze szeregowe 2
Strumienie:
> plik, > urządzenie - wypisanie wyników do podanego pliku lub
urządzenia, kasowanie starej zawartości
>> plik, >> urządzenie - dopisanie wyników do pliku lub urządzenia
Slide 26
Polecenia DOS
•
•
•
Polecenia DOS:
- wewnętrzne - rezydentne, zawarte w pamięci operacyjnej komputera (RAM) aż do
wyłączenia
- zewnętrzne - ładowalne programy z dysku,
w postaci plików o rozszerzeniach .COM i .EXE
PROMPT - zachęta - znak gotowości systemu do pracy
Po włączeniu komputera i uruchomieniu systemu pojawia się na ekranie znak
gotowości systemu do pracy - PROMPT:
np.
C>_
gdzie C oznacza dysk aktualny, > znak większości, _ kursor
C:\>
- C: - dysk,
\ katalog bieżący, tu główny
Wprowadzanie poleceń, komunikat systemu gdy zla komenda
•
•
Wydanie polecenia systemowi DOS należy zakończyć klawiszem [Enter].
Jeśli system operacyjny nie zrozumie polecenia, na ekranie monitora pojawi się
komunikat typu:
Bad command or file name (Złe polecenie lub zła nazwa pliku)
Slide 27
Najprostsze polecenia DOS
•
CLS [Enter]
Wymazanie ekranu i umieszczenie kursora w lewym górnym rogu
ekranu
•
A: [Enter]
C: [Enter]
•
VER [Enter] Wyświetlenie wersji systemu operacyjnego, np.
MS=DOS Version 6.2
•
DATE [Enter] Wyświetlenie daty bieżącej systemowej.
W formacie amerykańskim lub narodowym, w zależności od ustawień w
pliku Config.sys (Country.sys).
Naciśniecie [Enter] pozostawia date bez zmian
•
TIME [Enter] Wyświetla aktualny czas, z możliwością zmiany.
p - po południu, a - przed południem.
•
VOL [Enter]
Dysk A: staje się dyskiem bieżącym
Dysk C: -"-
Wyświetlenie na ekranie nazwy bieżącego dysku
Slide 28
Polecenia dotyczące katalogów
ChDir lub CD
Zmiana katalogu bieżącego
• Jest to polecenie rezydentne.
Wymaga podania nazwy jednoznacznej katalogu lub
ścieżki dostępu do podkatalogu.
• PRZYKŁADY
CD\ lub CD \
• powoduje przejście do podkatalogu głównego w
napędzie bieżącym.
CD a:\
• przejście do katalogu głównego w napędzie A
CD..
• przejście do katalogu nadrzędnego
Slide 29
DIR – lista plików i podkatalogów w katalogu
• DIR [dysk:][ścieżka][nazwa_pliku] [/A[[:]atrybuty]] [/B] [/C] [/D] [/L]
[/N] [/O[[:]sortowanie]] [/P] [/Q] [/S] [/T[[:]pole_czasowe]] [/W] [/X] [/4]
• Dir/w – katalog szeroki (nazwa i rozszerzenie)
• DIR/P , DIR|MORE – zatrzymanie co ekran
• DIR/P/ON lub DIR/ON/P – nazwy plików i katalogów w
porządku alfabetycznym, strona po stronie
• DIR/W/ON – z sortowaniem, w 3 kolumnach
• DIR > plik.txt – skierowanie wyników do pliku
• Można stosować symbole wieloznaczne ? i *
Slide 30
MKDIR lub MD – tworzenie katalogu
MKDIR [dysk:] ścieżka
MD [dysk:] ścieżka
Przy włączonych rozszerzeniach poleceń polecenie MKDIR zmienia się następująco:
W razie potrzeby polecenie MKDIR tworzy wszystkie pośrednie katalogi w ścieżce.
Na przykład, przyjmując, że katalog \A nie istnieje wtedy polecenie:
mkdir \A\b\c\d
odpowiada poleceniom:
–
mkdir \A
–
chdir \a
–
mkdir b
–
chdir b
–
mkdir c
–
chdir c
–
mkdir d
które należy wpisać, jeżeli rozszerzenia są wyłączone.
Slide 31
RD lub RMDIR- usuwa katalog
• RMDIR [/S] [/Q] [dysk:]ścieżka
• RD [/S] [/Q] [dysk:]ścieżka
• /S
Usuwa wraz z określonym katalogiem wszystkie
katalogi i pliki w nim umieszczone. Stosuje się do
usuwania drzewa katalogów.
•
/Q
Tryb cichy, nie żąda potwierdzenia usuwania
drzewa katalogów, jeśli została użyta opcja /S
Slide 32
TREE – drzewo katalogów
Przedstawia graficznie strukturę folderów na dysku lub w
określonej ścieżce.
• TREE [dysk:][ścieżka] [/F] [/A]
•
–
/F Wyświetla nazwy plików w poszczególnych folderach.
–
/A
Używa znaków ASCII zamiast znaków rozszerzonych.
Przykład:
TREE C:/F >STRUCT.LST
Wszystkie katalogi oraz katalogi podrzędne i nazwy zbiorów
znajdujących sie na urządzeniu c: zostaną przesłane do nowego zbioru
.
SRUCT.LST znajdującego sie na urządzeniu bieżącym
Slide 33
Pliki
• Utworzenie pliku nazwa.txt z treścią
copy con nazwa.txt (enter)
Treść
Ctrl+Z (enter
• type nazwa.txt – odczyt zawartości pliku nazwa.txt
• copy co gdzie – kopiowanie plików – w miejsce co i gdzie wpisujemy ścieżki
dostępu
• np.:
– copy c:\folder\podfolder\nazwa.txt c:\folder2\ - kopiowanie pliku nazwa.txt do folderu2
– copy c:\folder\podfolder\*.* c:\folder2\ - kopiowanie wszystkich plików do folderu 2
• move – przenoszenie i zmiana nazwy plików i katalogów
– move nazwa_stara nazwa_nowa
• del - kasowanie plików
– del nazwa pliku – usuwa pojedynczy plik
– del *.* – usuwa wszystkie pliki z katalogu
Slide 34
ATTRIB – wyświetla lub zmienia atrybuty plików
• ATTRIB +atrybut –atrybut dysk:\ścieżka\plik /S/D
–
–
–
–
–
–
–
–
•
/S - Komenda dotyczy plików w podanym katalogu i jego podkatalogach.
/D – przetwarza też foldery
+ Ustawia atrybut
- Usuwa atrybut.
A - Archiwalny
H - Ukryty
R - Tylko do odczytu
S - Systemowy
Atrybuty systemowy i ukryty muszą by usunięte przed usunięciem innych
– Np.:
ATTRIB /S
– ATTRIB +r d:\pisma\*.doc
– ATTRIB –h obraz.bmp
Slide 35
SORT
• Czyta i sortuje dane ASCII, po czym przesyła wynik na
ekran, do pliku lub do drukarki.
• SORT /R +n < dysk:\ścieżka\plik > wyjście
• Komenda | SORT /R +n > wyjście
Polecenie sortuje dane zawarte w pliku określonym przez podaną nazwę
lub wynik wykonania polecenia ( np.: DIR ).
Następnie wynik przesyła na wyjście.
– /R - Sortuje odwrotnie – od Z do A, następnie od 9 do 0.
– +n - Sortuje według znaku w n – tej kolumnie.
Polecenie nie rozróżnia małych i dużych liter.
Nie pracuje z plikami większymi ni 64 kB.
– Np.: SORT < przed.txt > po.txt
– DIR | SORT
Slide 36
Polecenia administracyjne w DOS
• Połączenia sieciowe
– ipconfig – informacje o adresie IP, masce …, np. ipconfig/all
–
ping – sprawdzenie połączenia między komputerami
•
ping adres_ip lub nazwa hosta(komputera)
• np.: ping 10.0.0.1;
ping onet.pl
– arp – wyświetlenie informacji o podłączonych urządzeniach sieciowych, np. arp -a
• Naprawa dysku
•
•
– chkdsk – sprawdza dysk i ewentualnie naprawia uszkodzone sektory: chkdsk/f
Tworzenie partycji
–
fdisk – polecenie uruchamia program do tworzenia partycji
Formatowanie dysku
–
–
–
format x:
gdzie x: to litera dysku
format a: - formatowanie dyskietki
[format c: lub d: lub e: itd - ostrożnie!]
Formatowanie dysku twardego – nie stosować, jeżeli nie jesteśmy pewni, co
robimy! Skasuje wszystkie dane na dysku!