Transcript Korespondencja
Slide 1
Radio w powietrzu
Czyli :
Jak to działa ,
Z czym to się je ,
Po co komu to .
Boruh
Slide 2
Po co to komu
• Lotniczy radiotelefon to urządzenie dość proste
•
w obsłudze i w zasadzie korzystanie z niego nie
wymaga wiadomości z fizyki ani elektroniki.
Niemniej jednak znajomość ogólnej zasady
działania i budowy radiotelefonu może się
okazać przydatna szczególnie w UKE
Warto nadmienić, że łączność nie jest jedynym
zastosowaniem fal radiowych w lotnictwie urządzenia radiowe są podstawą wielu systemów
nawigacyjnych (VOR, ILS itd.)
Slide 3
podział
• Służby : stałe , ruchome, rozgłaszania,
radionawigacyjne
• Korespondencja: air-air, air-ground,
rozgłaszeniowa, radionawigacyjna, na
ślepo.
• Uke tabela częstotliwości
• Świat dzielimy na FIRy a Firy na FISy
Slide 4
Dla kogo to
• Dla korzystania z łączności radiowej muszą być spełnione następujące warunki
•
•
•
formalne: 1. Używany system musi być zgodny z postanowieniami Regulaminu
Radiokomunkacyjnego (oznacza to mniej więcej tyle, że musi posiadać homologację).
2. Każda stacja ma swoją nazwę i dokumenty (czyli jest zarejestrowana w PAR znakami wywoławczymi stacji są znaki rejestracyjne szybowca lub samolotu, np. SPEAI).
3. Każda osoba, która z niej korzysta, została przeszkolona i zobowiązana do
przestrzegania przepisów.
Warto podkreślić, że w czasie lotu wśród dokumentów znajdujących się na pokładzie
musi znajdować się "świadectwo rejestracji radiotelefonu pokładowego" (oczywiście
tego zainstalowanego) oraz należące do pilota (instruktora) "świadectwo
radiooperatora w służbie lotniczej". Latanie bez tych dokumentów może się skończyć
cofnięciem licencji pilota. Wożenie świadectwa homologacji nie jest konieczne wiadomo, że radiotelefon taką homologację posiada, gdyż jest to jedną z podstaw
jego zarejestrowania.
Świadectwa radiooperatora w służbie lotniczej wydaje UKE po zaliczeniu przez
kandydata stosownych egzaminów.
Używanie radia w paśmie lotniczym bez stosownych pozwoleń podlega nawet karze
pozbawienia wolności
Slide 5
Jak to działa
• Fale radiowe to rozchodzące się w przestrzeni z prędkością światła (300 000
•
•
•
km/s) fale elektromagnetyczne.
Różnią się one między sobą jednym podstawowym parametrem, który
decyduje o niemal wszystkich ich własnościach - częstotliwością, czyli liczbą
drgań na sekundę wyrażoną w hercach (Hz).
Z częstotliwością powiązane jest inne, używane alternatywnie pojęcie długość fali. Jest to odległość, jaką przebiega fala w ciągu jednego pełnego
okresu - np. długość fali przy częstotliwości 1 Hz to 300 000 km, zaś przy
1000 Hz - 300 km. (Wzór na długość fali ma postać l=c/f, gdzie l to długość
fali w metrach, oznaczana zwykle grecką literą lambda, c to prędkość
światła, f - częstotliwość w hercach).
Fale radiowe z kolei dzieli się umownie na kilka zakresów częstotliwości,
istotnie różniących się właściwościami. Fale długie obejmują częstotliwości
od 10 kHz do 100 kHz (długość od 30 do 3 km), średnie od 100 kHz do 3
MHz (3000-200 m), krótkie od 1,5 do 30 MHz (200-10 m). Fale bardzo
krótkie tworzą pasma nazwane VHF (Very High Frequency, 30-300 MHz, 101 m), UHF (300-3000 MHz), SHF (3-30 GHz) i EHF (30-300 GHz).
Slide 6
Fale radiowe
•
Rozrózniamy kilka rodzajów fal:
Fale długie silnie uginają się na
przeszkodach, układając się niejako wzdłuż krzywizny
Ziemi. Dzięki temu zasięg komunikacji na falach
długich jest bardzo duży, rzędu 5000 km
Fale krótkie z kolei uginają się znacznie
słabiej, za to odbijają się od jonosfery, umożliwiając
łączność na odległości tysięcy km przy mocy
nadajnika rzędu zaledwie 10 W! Niestety, skuteczność
połączeń na falach odbitych zależy całkowicie od
kaprysów atmosfery.
Fale ultrakrótkie Można przyjąć, że fale o
częstotliwościach wyższych od 30 MHz rozchodzą się
już całkowicie prostoliniowo i nie odbijają się od
jonosfery. Zatem zasięg łączności przy tych
częstotliwościach ograniczony jest optyczną
widzialnością, albo położeniem horyzontu. Oczywiście
im wyżej znajduje się antena, tym dalej widać - i
większy zasięg połączeń. Tak właśnie jest w
przypadku pasma używanego w łączności lotniczej,
obejmującego zakres od 118 do 136,975 MHz wystarczają nadajniki o mocach od kilku do 50 W.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że siła sygnału
maleje wraz z odległością
Slide 7
Modulacja
•
•
•
Sama obecność "w eterze" fali o określonej częstotliwości informuje odbiorcę o
jednej tylko rzeczy - ktoś nadaje. To jednak zbyt mało, aby przekazać jakąkolwiek
treść. Podstawową falę o określonej częstotliwości i jednorodnym przebiegu poddaje
się więc modulacji, zmieniając w pewien sposób charakter przebiegu. Najprostszym
rodzajem modulacji jest kluczowanie - włączanie i wyłączanie nadawania, co
umożliwia przekazywanie informacji alfabetem Morse'a.
Przekazywanie głosu za pośrednictwem fal radiowych wymaga zastosowania innych
sposobów - modulacji amplitudy (AM), czyli siły sygnału, częstotliwości (FM) lub fazy.
W lotniczej łączności radiowej wykorzystywana jest modulacja amplitudy
(konkretnie - dwuwstęgowa modulacja A3E). Pochodzący z mikrofonu sygnał
elektryczny o częstotliwości akustycznej po wzmocnieniu nakładany jest w
modulatorze na falę nośną, powodując zmianę jej siły w takt drgań powietrza
przenoszącego głos.
Slide 8
Kanały
•
•
•
Aby wprowadzić nieco porządku, pasmo częstotliwości lotniczych podzielono na kanały o
określonych częstotliwościach fali nośnej. Choć teoretycznie przekaz mowy zajmuje pasmo
częstotliwości o szerokości 6800 Hz (6,8 kHz - od f0-3400 Hz do f0+3400 Hz), ze względu na
niedoskonałość urządzeń (generatorów, a szczególnie filtrów w urządzeniach odbiorczych) odstęp
międzykanałowy ustalono na 25 kHz. W pasmie 118-136,975 MHz daje to więc 760 kanałów (w
rzeczywistości używanych jest 720). Wbrew pozorom to wcale nie tak dużo, szczególnie w krajach
gdzie lotnictwo jest bardziej popularne (USA...) - dlatego też zdecydowano o zmniejszeniu
odstępu międzykanałowego do 8,33 kHz, co pozwoli zwiększyć liczbę kanałów do 2280.
Zgodnie z powyższym częstotliwości sąsiednich kanałów wynoszą więc np. 122,000, 122,025,
122,050, 122,075, 122,100, 122,125 itd. Wiele radiotelefonów lotniczych umożliwia jednak
wybranie tylko niektórych kanałów ze skokiem np. 100 kHz - 122,000, 122,100, 122,200 itd.
Używany często na szybowcach radiotelefon RS-6101 pozwala wybrać tylko 9 kanałów o
ustalonych na stałe częstotliwościach, zwykle 122,100, 122,200... 122,900. Uwaga na
podchwytliwe pytania - teoretycznie RS-6101 obejmuje całe pasmo lotnicze z odstępem
międzykanałowym 25 kHz, choć zmiana częstotliwości przypisanych kanałom wymaga interwencji
serwisu.
Zarówno nadawanie, jak i odbiór odbywa się na tej samej częstotliwości. Wynika z tego pewna
bardzo ważna rzecz - niemożliwe jest jednoczesne nadawanie i odbieranie wiadomości - nazywa
się to trybem simpleks. Nie ma więc sensu rozpoczynanie nadawania jeśli w głośniku słyszymy
jeszcze rozmówcę, bo i tak nas nie usłyszy... Nie należy też nadawać jeśli kanał jest zajęty przez
kogoś innego - sygnały nałożą się na siebie i ulegną tzw. zdudnieniu, co uniemożliwi zrozumienie
obu przekazów.
Slide 9
Używanie radiotelefonu
•
•
•
Przed lotem należy dokładnie sprawdzić sprawność radiotelefonu.
Przede wszystkim trzeba upewnić czy akumulator został
prawidłowo zamocowany i naładowany
Warto pamiętać o podłączeniu anteny (nadawanie bez anteny
kończy się zazwyczaj zniszczeniem wzmacniacza wyjściowego
nadajnika!
Po upewnieniu się, że wszystko jest na swoim miejscu, można
sprawdzić działanie radiotelefonu - niech to będzie poczciwy RS6101.
- Po wciśnięciu i puszczeniu włącznika (powinien pozostać w
pozycji wyciśnięty)
- Sprawdzamy położenie wskazówki wskaźnika stanu baterii
- Ostatnią próbą jest próba dwukierunkowej łączności z
innym radiotelefonem
Slide 10
Jak przez to gadać
•
•
•
•
•
•
•
•
Po pierwsze, komunikaty powinny być zwięzłe i dotyczyć tylko spraw istotnych.
Po drugie, wszystkie instrukcje, pozwolenia, zakazy i nakazy dotyczące startu, lotu i lądowania należy
koniecznie potwierdzać słowem "zrozumiałem" lub znakami rejestracyjnymi, np. "Bocian 36-26". Przy
nakazach i zakazach należy potwierdzić ich treść.
Po trzecie, nie wolno przerywać korespondencji. Przed rozpoczęciem nadawania trzeba upewnić się, że
kanał jest wolny. Przerywanie korespondencji dopuszczalne jest tylko w przypadku konieczności nadania
komunikatu o niebezpieczeństwie.
Po czwarte, należy koniecznie odpowiadać na każde wezwanie skierowane do naszego statku
powietrznego przez kierownika lotów lub służby kontroli ruchu lotniczego.
Po piąte, każda depesza powinna zawierać:
określenie odbiorcy,
określenie nadawcy,
treść komunikatu,
potwierdzenie.
Np. "Babice kwadrat, Bocian 36-26 z wiatrem"
Po szóste, należy dbać o czytelność korespondencji - wyrażać się precyzyjnie, w przypadku złej
słyszalności mówić wolniej, używać kodu literowego.
Nawiązując łączność, podajemy pełne znaki rejestracyjne samolotu, np. SP-ARO to Alpha-Romeo-Oscar
[alfa-romio-oskar] (w Polsce; za granicą trzeba przeliterować całość). Przy wymianie kolejnych
komunikatów, potwierdzaniu itp. używa się już zwykle dwóch ostatnich liter - Romeo-Oscar. (Jeśli jest to
samolot holujący od rana szybowce, używa się czasem już tylko ostatniej litery - pilot SP-EAI potwierdza
krótkim India).
Slide 11
Jak przez to gadać C.D.
•
•
•
•
•
•
•
W sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia należy nadac jeden z ustalonych komunikatów. Mają
one pierwszeństwo przed inną korespondencją. Stacje, które odebrały komunikat o
niebezpieczeństwie, zobowiązane są do podjęcia w miarę możliwości działań ratunkowych lub
przekazania komunikatu do stacji mogącej udzielić pomocy. Międzynarodową częstotliwością
ratunkową w lotnictwie jest 121,5 MHz (ciągły nasłuch na tym kanale prowadzą wszystkie lotniska
komunikacyjne), jednak w określonych sytuacjach komunikat taki należy nadawać na "sensownej"
częstotliwości, np. na częstotliwości kwadratu.
Istnieją trzy rodzaje komunikatów o zagrożeniu: MAYDAY, PAN i SECURITE. W każdym przypadku
komunikat rozpoczyna się od trzykrotnie powtórzonego hasła, np. MAYDAY-MAYDAY-MAYDAY lub
PAN-PAN-PAN.
MAYDAY oznacza komunikat o bezpośrednim zagrożeniu życia, spowodowanym np. awarią
statku powietrznego. Po wywołaniu MAYDAY-MAYDAY-MAYDAY należy podać nazwę (znaki
rejestracyjne) statku powietrznego, określić jego pozycję, a następnie rodzaj zagrożenia i
spodziewanej pomocy.
PAN to komunikat o niebezpośrednim zagrożeniu życia, np. w przypadku zasłabnięcia pasażera i
konieczności zorganizowania pomocy medycznej na lotnisku. Po wywołaniu PAN-PAN-PAN należy
podać nazwę (znaki rejestracyjne) statku powietrznego, określić jego pozycję, a następnie rodzaj
zagrożenia i spodziewanej pomocy.
Komunikat SECURITE nadaje się, aby przekazać ogólne ostrzeżenie dotyczące bezpieczeństwa,
np. o gwałtownej burzy przemieszczającej się w kierunku lotniska.
W przypadku przekazywania usłyszanego komunikatu MAYDAY lub PAN meldunek ten należy
poprzedzić trzykrotnie powtórzonym hasłem "MAYDAY RELAY" lub "PAN RELAY", podając godzinę,
o której został usłyszany przekazywany komunikat.
Każdy, kto usłyszał komunikat MAYDAY ma obowiązek zameldowania o jego odebraniu, nawet
jeśli nie uczestniczył w wymianie korespondencji.
Slide 12
Z kim gadać
• Korespondencje najczęściej prowadzimy z:
• FIS (Flight Information Service)
• Kontrolerem (ctr itp)
• Kwadratem
• Innymi użytkownikami
Slide 13
literki
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
A Alpha [alfa]
B Bravo [brawo]
C Charlie [czarli]
D Delta [delta]
E Echo [eko]
F Foxtrot [fokstrot]
G Golf [golf]
H Hotel [hotel]
I India [india]
J Juliet [dżuliet]
K Kilo [kilo]
L Lima [lima]
M Mike [majk]
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
N November [nowember]
O Oscar [oskar]
P Papa [papaa]
Q Quebec [kebek]
R Romeo [romio]
S Sierra [sjera]
T Tango [tango]
U Uniform [juniform]
V Victor [wiktor]
W Whiskey [łiski]
X X-Ray [eksrej]
Y Yankee [janki]
Z Zulu [zulu]
Przy „literowaniu” liczb po polsku cyfry 1 i 5 wymawiamy „jedynka” i
„piątka”, pozostałe normalnie. Dopuszczalne jest grupowanie cyfr - np.
1903 to „dziewiętnaście zero trzy”.
Slide 14
Fis
Po starcie jedyną drogą uzyskania informacji o dostępności przestrzeni (poza
tel. komórkowym, który bywa w powietrzu zawodny) jest łączność z
odpowiednim sektorem FIS
FIS – Flight Information Service – Służba Informacji Powietrznej
Znak wywoławczy to INFORMACJA n.p. Okęcie Informacja, Poznań Informacja.
Ośrodki FIS mają bezpośrednią łączność ze wszystkimi służbami ruchu
lotniczego w swoim sektorze, daje to czasem możliwość dokonania bieżącej
koordynacji w celu przelecenia przez aktywne TSA, TMA i.t.p.
Slide 15
Slide 16
Przykład korespondencji z FIS
• Gdańsk informacja, paralotnia sp-abc dzien dobry
• Sp-abc, gdansk informacja na 5
• sp-abc po starcie z inowrocławia lot termiczny w
•
•
•
•
•
kierunku Płocka wysokość do 1500m
Sbc gdańsk informacja zgłoś trawers włocławka
Gdansk informacja zgłosze włocławek sbc
Gdańsk informacja Sbc na trawersie włocławka w
kierunku na płock
SBC Gdańsk info przejdź na kwadrat włocławek 122,40
Gdańsk info SBC przechodze na 122,40
Slide 17
Korespondencja z kwadratem
• Kwadrat włocławek paralotnia sp-abc dziendobry
• Sp-abc włocławek Kwadrat na 5
• Kw. Włocławek paralotnia SP-abc Na przelocie w
•
•
kierunku płocka z zamiarem przecięcia północnej
częsci waszego atz wysokosc 980 metrów.
sp-abc wykonuj informacyjnie nad lotniskiem
skoki spadochronowe z wysokosci 3000 metrów
Z uwagą na spadochroniarzy wykonuje SP-ABC
Slide 18
Korespondencja z innym
uzytkownikiem
• Sp-2844, SP-ABC jak słyszysz
• SP-ABC, 2844 słysze na 5
• 2844 sp-abc jeżeli możesz zachowaj większą
•
•
separacje miękkopłaty nie lubią turbulencji
Sp-abc 2844 rozumiem lece do nastepnego
komina, do milego
2844 w kierunku zachodnim warunki znakomite
od północy kituje cirrusem do miłego SP-ABC
Slide 19
• Sp-ABC gdańsk informacja witam
• Gdański info SBC na 5
• Gd. Info SBC po minięciu ATZ włocławka
Przechodze na warszawa info proszę o ich
częstotliwość
• SBC gd. Info warszawa info pracuje na
jeden jeden dziewięć cztery pięć zero
• 119.450 SBC dziekuje i do usłyszenia
Slide 20
• Wawa info SP-ABC dziendobry
• Sbc wawa info na 5
• Wawa info sbc wykonuje paralotnią z
•
•
•
inowrocławia do płocka aktualnie po minięciu
włocławka wysokość do 1300m
SBC wawa info wykonuj zgłoś się w ATZ płocka
na 122,8 uważaj na strefe d34
Wawa info SBC D34 rozumiem jako płock
petrochemia
Potwierdzam wawa info
Slide 21
• Płock radio SP-ABC
• SP-abc płock kwadrat słucham
• Pł kw. SP-abc paralotnia na przelocie z
•
•
inowrocławia w odległości 10km na zachód od
lotniska, proszę o warunki do lądowania
SBC na lotnisku pusto lądowanie wg. Uznania
aktualnie wiatr z kierunku 320 2 do 3 m/s w
porywach do 6
Wiatr 320 2 do 3 przewiduje lądowanie na
kierunku 140 SBC
Slide 22
Korespondencja w CTR
• jeśli chcemy wykonać np. lot reklamowy w CTR, nie składalismy pisemnego plany
lotu to telefonicznie ustalamy gdzie chcemy latać w jakim celu i jak długo .
Z wieży podczas rozmowy telefonicznej dostaliśmy informacje że po starcie mamy się
zgłośić przez radio na wieże. mozemy po uzgodnieniu z wieżą wołać tak)):
- Poznan wieża - pilot paralotni, dzień dobry jak słychać?
- Pilot paralotni Poznan wieża, dzień dobry słyszymy na 5
- Poznan wieża -również na 5, Po starcie ze stadionu przy Bułgarskiej nad punktem do
wysokości 50m nad terenem, przewidywany czas 15min, lądowanie zgłoszę,
- pilot paralotni wykonuj - Poznan wieża.
po 15min.
- Poznan wieża - pilot paralotni
- pilot paralotni Poznan wieża
- poznan wieża, zgłaszam lądowanie na stadionie przy Bułgarskiej, pilot paralotni .
- pilot paralotni, przyjąłem, Poznan wieża
- Poznan wieża - dziekuje i do usłyszenia, .
Slide 23
Tutaj jeszcze podział przestrzeni
• Czyli CTR TMA ATZ MATZ itp.
Slide 24
Przestrzeń powietrzna
F IR
P rze s trze ń ko n tro lo w a na
klas y
klas y
A
B
kla sy
C
P rze s trze ń n iek o n trolo w a na
klas y
klas y
klas y
D
E
F
kla sy
G
Klasa przestrzeni powietrznej mówi nam m.in. o zapewnianych służbach ruchu
lotniczego, warunkach wlotu i poruszania się, zapewnianych separacjach dla różnych
rodzajów ruchu. Dzięki wprowadzeniu wspólnej międzynarodowej klasyfikacji, po
zapoznaniu się z mapą lotniczą dowolnego rejonu w (prawie) dowolnym państwie
świata możemy określić zasady panujące w poszczególnych częściach przestrzeni.
W FIR Warszawa występuje wyłącznie przestrzeń klasy C oraz
G
Slide 25
Podział przestrzeni w FIR Warszawa
F IR W arszawa
P rzestrzeń kon trolowan a
klasy
C
P rzestrzeń n iekon trolowan a
klasy
G
• Klasa C – zapewniana służba kontroli ruchu lotniczego
(ATC).Wymagane złożenie planu lotu, zezwolenie ATC, ciągła
dwukierunkowa łączność radiowa, w większości wymagane
posiadanie transpondera
• Klasa G – zapewniana służba informacji powietrznej (FIS). Plan lotu
oraz zezwolenie nie są wymagane. Łączność radiowa w ogólnym
przypadku nie wymagana. Ograniczenie prędkości do 250 kt (463
km/h)
Szczegóły na temat klasyfikacji przestrzeni – Rozporządzenie M.I. w sprawie zasad działania służb ruchu
lotniczego
z dnia 11.03.2004r Dz.U. Nr 44. Poz 415 Dodatek 4 lub AIP Polska ENR 1.4
Slide 26
Występowanie przestrzeni klasy C w Polsce
• Powyżej poziomu lotu 95 – nad całym obszarem Polski
(Flight Level 95 = ok. 2900 m. n.p.m.)
• W strefach kontrolowanych lotnisk (CTR)
CTR to wydzielona przestrzeń wokół lotniska kontrolowanego rozciągająca się od ziemi do
pewnej określonej wysokości. Na mapie ICAO VFR 1:500 000 CTR-y zaznaczone są kolorem
różowym.
• W rejonach kontrolowanych lotnisk (TMA)
TMA może być podzielone na kilka sektorów, różniących się wysokością dolnej granicy.
Dolna granica najniższego sektora jest zazwyczaj górną granicą CTR-u.
Poza bardzo szczególnymi przypadkami,
!
przestrzeń klasy C jest niedostępna dla szybowców
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Dziękuję za Uwagę
Brawo
Do miłego
Oscar Romio Uniform Hotel
Radio w powietrzu
Czyli :
Jak to działa ,
Z czym to się je ,
Po co komu to .
Boruh
Slide 2
Po co to komu
• Lotniczy radiotelefon to urządzenie dość proste
•
w obsłudze i w zasadzie korzystanie z niego nie
wymaga wiadomości z fizyki ani elektroniki.
Niemniej jednak znajomość ogólnej zasady
działania i budowy radiotelefonu może się
okazać przydatna szczególnie w UKE
Warto nadmienić, że łączność nie jest jedynym
zastosowaniem fal radiowych w lotnictwie urządzenia radiowe są podstawą wielu systemów
nawigacyjnych (VOR, ILS itd.)
Slide 3
podział
• Służby : stałe , ruchome, rozgłaszania,
radionawigacyjne
• Korespondencja: air-air, air-ground,
rozgłaszeniowa, radionawigacyjna, na
ślepo.
• Uke tabela częstotliwości
• Świat dzielimy na FIRy a Firy na FISy
Slide 4
Dla kogo to
• Dla korzystania z łączności radiowej muszą być spełnione następujące warunki
•
•
•
formalne: 1. Używany system musi być zgodny z postanowieniami Regulaminu
Radiokomunkacyjnego (oznacza to mniej więcej tyle, że musi posiadać homologację).
2. Każda stacja ma swoją nazwę i dokumenty (czyli jest zarejestrowana w PAR znakami wywoławczymi stacji są znaki rejestracyjne szybowca lub samolotu, np. SPEAI).
3. Każda osoba, która z niej korzysta, została przeszkolona i zobowiązana do
przestrzegania przepisów.
Warto podkreślić, że w czasie lotu wśród dokumentów znajdujących się na pokładzie
musi znajdować się "świadectwo rejestracji radiotelefonu pokładowego" (oczywiście
tego zainstalowanego) oraz należące do pilota (instruktora) "świadectwo
radiooperatora w służbie lotniczej". Latanie bez tych dokumentów może się skończyć
cofnięciem licencji pilota. Wożenie świadectwa homologacji nie jest konieczne wiadomo, że radiotelefon taką homologację posiada, gdyż jest to jedną z podstaw
jego zarejestrowania.
Świadectwa radiooperatora w służbie lotniczej wydaje UKE po zaliczeniu przez
kandydata stosownych egzaminów.
Używanie radia w paśmie lotniczym bez stosownych pozwoleń podlega nawet karze
pozbawienia wolności
Slide 5
Jak to działa
• Fale radiowe to rozchodzące się w przestrzeni z prędkością światła (300 000
•
•
•
km/s) fale elektromagnetyczne.
Różnią się one między sobą jednym podstawowym parametrem, który
decyduje o niemal wszystkich ich własnościach - częstotliwością, czyli liczbą
drgań na sekundę wyrażoną w hercach (Hz).
Z częstotliwością powiązane jest inne, używane alternatywnie pojęcie długość fali. Jest to odległość, jaką przebiega fala w ciągu jednego pełnego
okresu - np. długość fali przy częstotliwości 1 Hz to 300 000 km, zaś przy
1000 Hz - 300 km. (Wzór na długość fali ma postać l=c/f, gdzie l to długość
fali w metrach, oznaczana zwykle grecką literą lambda, c to prędkość
światła, f - częstotliwość w hercach).
Fale radiowe z kolei dzieli się umownie na kilka zakresów częstotliwości,
istotnie różniących się właściwościami. Fale długie obejmują częstotliwości
od 10 kHz do 100 kHz (długość od 30 do 3 km), średnie od 100 kHz do 3
MHz (3000-200 m), krótkie od 1,5 do 30 MHz (200-10 m). Fale bardzo
krótkie tworzą pasma nazwane VHF (Very High Frequency, 30-300 MHz, 101 m), UHF (300-3000 MHz), SHF (3-30 GHz) i EHF (30-300 GHz).
Slide 6
Fale radiowe
•
Rozrózniamy kilka rodzajów fal:
Fale długie silnie uginają się na
przeszkodach, układając się niejako wzdłuż krzywizny
Ziemi. Dzięki temu zasięg komunikacji na falach
długich jest bardzo duży, rzędu 5000 km
Fale krótkie z kolei uginają się znacznie
słabiej, za to odbijają się od jonosfery, umożliwiając
łączność na odległości tysięcy km przy mocy
nadajnika rzędu zaledwie 10 W! Niestety, skuteczność
połączeń na falach odbitych zależy całkowicie od
kaprysów atmosfery.
Fale ultrakrótkie Można przyjąć, że fale o
częstotliwościach wyższych od 30 MHz rozchodzą się
już całkowicie prostoliniowo i nie odbijają się od
jonosfery. Zatem zasięg łączności przy tych
częstotliwościach ograniczony jest optyczną
widzialnością, albo położeniem horyzontu. Oczywiście
im wyżej znajduje się antena, tym dalej widać - i
większy zasięg połączeń. Tak właśnie jest w
przypadku pasma używanego w łączności lotniczej,
obejmującego zakres od 118 do 136,975 MHz wystarczają nadajniki o mocach od kilku do 50 W.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że siła sygnału
maleje wraz z odległością
Slide 7
Modulacja
•
•
•
Sama obecność "w eterze" fali o określonej częstotliwości informuje odbiorcę o
jednej tylko rzeczy - ktoś nadaje. To jednak zbyt mało, aby przekazać jakąkolwiek
treść. Podstawową falę o określonej częstotliwości i jednorodnym przebiegu poddaje
się więc modulacji, zmieniając w pewien sposób charakter przebiegu. Najprostszym
rodzajem modulacji jest kluczowanie - włączanie i wyłączanie nadawania, co
umożliwia przekazywanie informacji alfabetem Morse'a.
Przekazywanie głosu za pośrednictwem fal radiowych wymaga zastosowania innych
sposobów - modulacji amplitudy (AM), czyli siły sygnału, częstotliwości (FM) lub fazy.
W lotniczej łączności radiowej wykorzystywana jest modulacja amplitudy
(konkretnie - dwuwstęgowa modulacja A3E). Pochodzący z mikrofonu sygnał
elektryczny o częstotliwości akustycznej po wzmocnieniu nakładany jest w
modulatorze na falę nośną, powodując zmianę jej siły w takt drgań powietrza
przenoszącego głos.
Slide 8
Kanały
•
•
•
Aby wprowadzić nieco porządku, pasmo częstotliwości lotniczych podzielono na kanały o
określonych częstotliwościach fali nośnej. Choć teoretycznie przekaz mowy zajmuje pasmo
częstotliwości o szerokości 6800 Hz (6,8 kHz - od f0-3400 Hz do f0+3400 Hz), ze względu na
niedoskonałość urządzeń (generatorów, a szczególnie filtrów w urządzeniach odbiorczych) odstęp
międzykanałowy ustalono na 25 kHz. W pasmie 118-136,975 MHz daje to więc 760 kanałów (w
rzeczywistości używanych jest 720). Wbrew pozorom to wcale nie tak dużo, szczególnie w krajach
gdzie lotnictwo jest bardziej popularne (USA...) - dlatego też zdecydowano o zmniejszeniu
odstępu międzykanałowego do 8,33 kHz, co pozwoli zwiększyć liczbę kanałów do 2280.
Zgodnie z powyższym częstotliwości sąsiednich kanałów wynoszą więc np. 122,000, 122,025,
122,050, 122,075, 122,100, 122,125 itd. Wiele radiotelefonów lotniczych umożliwia jednak
wybranie tylko niektórych kanałów ze skokiem np. 100 kHz - 122,000, 122,100, 122,200 itd.
Używany często na szybowcach radiotelefon RS-6101 pozwala wybrać tylko 9 kanałów o
ustalonych na stałe częstotliwościach, zwykle 122,100, 122,200... 122,900. Uwaga na
podchwytliwe pytania - teoretycznie RS-6101 obejmuje całe pasmo lotnicze z odstępem
międzykanałowym 25 kHz, choć zmiana częstotliwości przypisanych kanałom wymaga interwencji
serwisu.
Zarówno nadawanie, jak i odbiór odbywa się na tej samej częstotliwości. Wynika z tego pewna
bardzo ważna rzecz - niemożliwe jest jednoczesne nadawanie i odbieranie wiadomości - nazywa
się to trybem simpleks. Nie ma więc sensu rozpoczynanie nadawania jeśli w głośniku słyszymy
jeszcze rozmówcę, bo i tak nas nie usłyszy... Nie należy też nadawać jeśli kanał jest zajęty przez
kogoś innego - sygnały nałożą się na siebie i ulegną tzw. zdudnieniu, co uniemożliwi zrozumienie
obu przekazów.
Slide 9
Używanie radiotelefonu
•
•
•
Przed lotem należy dokładnie sprawdzić sprawność radiotelefonu.
Przede wszystkim trzeba upewnić czy akumulator został
prawidłowo zamocowany i naładowany
Warto pamiętać o podłączeniu anteny (nadawanie bez anteny
kończy się zazwyczaj zniszczeniem wzmacniacza wyjściowego
nadajnika!
Po upewnieniu się, że wszystko jest na swoim miejscu, można
sprawdzić działanie radiotelefonu - niech to będzie poczciwy RS6101.
- Po wciśnięciu i puszczeniu włącznika (powinien pozostać w
pozycji wyciśnięty)
- Sprawdzamy położenie wskazówki wskaźnika stanu baterii
- Ostatnią próbą jest próba dwukierunkowej łączności z
innym radiotelefonem
Slide 10
Jak przez to gadać
•
•
•
•
•
•
•
•
Po pierwsze, komunikaty powinny być zwięzłe i dotyczyć tylko spraw istotnych.
Po drugie, wszystkie instrukcje, pozwolenia, zakazy i nakazy dotyczące startu, lotu i lądowania należy
koniecznie potwierdzać słowem "zrozumiałem" lub znakami rejestracyjnymi, np. "Bocian 36-26". Przy
nakazach i zakazach należy potwierdzić ich treść.
Po trzecie, nie wolno przerywać korespondencji. Przed rozpoczęciem nadawania trzeba upewnić się, że
kanał jest wolny. Przerywanie korespondencji dopuszczalne jest tylko w przypadku konieczności nadania
komunikatu o niebezpieczeństwie.
Po czwarte, należy koniecznie odpowiadać na każde wezwanie skierowane do naszego statku
powietrznego przez kierownika lotów lub służby kontroli ruchu lotniczego.
Po piąte, każda depesza powinna zawierać:
określenie odbiorcy,
określenie nadawcy,
treść komunikatu,
potwierdzenie.
Np. "Babice kwadrat, Bocian 36-26 z wiatrem"
Po szóste, należy dbać o czytelność korespondencji - wyrażać się precyzyjnie, w przypadku złej
słyszalności mówić wolniej, używać kodu literowego.
Nawiązując łączność, podajemy pełne znaki rejestracyjne samolotu, np. SP-ARO to Alpha-Romeo-Oscar
[alfa-romio-oskar] (w Polsce; za granicą trzeba przeliterować całość). Przy wymianie kolejnych
komunikatów, potwierdzaniu itp. używa się już zwykle dwóch ostatnich liter - Romeo-Oscar. (Jeśli jest to
samolot holujący od rana szybowce, używa się czasem już tylko ostatniej litery - pilot SP-EAI potwierdza
krótkim India).
Slide 11
Jak przez to gadać C.D.
•
•
•
•
•
•
•
W sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia należy nadac jeden z ustalonych komunikatów. Mają
one pierwszeństwo przed inną korespondencją. Stacje, które odebrały komunikat o
niebezpieczeństwie, zobowiązane są do podjęcia w miarę możliwości działań ratunkowych lub
przekazania komunikatu do stacji mogącej udzielić pomocy. Międzynarodową częstotliwością
ratunkową w lotnictwie jest 121,5 MHz (ciągły nasłuch na tym kanale prowadzą wszystkie lotniska
komunikacyjne), jednak w określonych sytuacjach komunikat taki należy nadawać na "sensownej"
częstotliwości, np. na częstotliwości kwadratu.
Istnieją trzy rodzaje komunikatów o zagrożeniu: MAYDAY, PAN i SECURITE. W każdym przypadku
komunikat rozpoczyna się od trzykrotnie powtórzonego hasła, np. MAYDAY-MAYDAY-MAYDAY lub
PAN-PAN-PAN.
MAYDAY oznacza komunikat o bezpośrednim zagrożeniu życia, spowodowanym np. awarią
statku powietrznego. Po wywołaniu MAYDAY-MAYDAY-MAYDAY należy podać nazwę (znaki
rejestracyjne) statku powietrznego, określić jego pozycję, a następnie rodzaj zagrożenia i
spodziewanej pomocy.
PAN to komunikat o niebezpośrednim zagrożeniu życia, np. w przypadku zasłabnięcia pasażera i
konieczności zorganizowania pomocy medycznej na lotnisku. Po wywołaniu PAN-PAN-PAN należy
podać nazwę (znaki rejestracyjne) statku powietrznego, określić jego pozycję, a następnie rodzaj
zagrożenia i spodziewanej pomocy.
Komunikat SECURITE nadaje się, aby przekazać ogólne ostrzeżenie dotyczące bezpieczeństwa,
np. o gwałtownej burzy przemieszczającej się w kierunku lotniska.
W przypadku przekazywania usłyszanego komunikatu MAYDAY lub PAN meldunek ten należy
poprzedzić trzykrotnie powtórzonym hasłem "MAYDAY RELAY" lub "PAN RELAY", podając godzinę,
o której został usłyszany przekazywany komunikat.
Każdy, kto usłyszał komunikat MAYDAY ma obowiązek zameldowania o jego odebraniu, nawet
jeśli nie uczestniczył w wymianie korespondencji.
Slide 12
Z kim gadać
• Korespondencje najczęściej prowadzimy z:
• FIS (Flight Information Service)
• Kontrolerem (ctr itp)
• Kwadratem
• Innymi użytkownikami
Slide 13
literki
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
A Alpha [alfa]
B Bravo [brawo]
C Charlie [czarli]
D Delta [delta]
E Echo [eko]
F Foxtrot [fokstrot]
G Golf [golf]
H Hotel [hotel]
I India [india]
J Juliet [dżuliet]
K Kilo [kilo]
L Lima [lima]
M Mike [majk]
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
N November [nowember]
O Oscar [oskar]
P Papa [papaa]
Q Quebec [kebek]
R Romeo [romio]
S Sierra [sjera]
T Tango [tango]
U Uniform [juniform]
V Victor [wiktor]
W Whiskey [łiski]
X X-Ray [eksrej]
Y Yankee [janki]
Z Zulu [zulu]
Przy „literowaniu” liczb po polsku cyfry 1 i 5 wymawiamy „jedynka” i
„piątka”, pozostałe normalnie. Dopuszczalne jest grupowanie cyfr - np.
1903 to „dziewiętnaście zero trzy”.
Slide 14
Fis
Po starcie jedyną drogą uzyskania informacji o dostępności przestrzeni (poza
tel. komórkowym, który bywa w powietrzu zawodny) jest łączność z
odpowiednim sektorem FIS
FIS – Flight Information Service – Służba Informacji Powietrznej
Znak wywoławczy to INFORMACJA n.p. Okęcie Informacja, Poznań Informacja.
Ośrodki FIS mają bezpośrednią łączność ze wszystkimi służbami ruchu
lotniczego w swoim sektorze, daje to czasem możliwość dokonania bieżącej
koordynacji w celu przelecenia przez aktywne TSA, TMA i.t.p.
Slide 15
Slide 16
Przykład korespondencji z FIS
• Gdańsk informacja, paralotnia sp-abc dzien dobry
• Sp-abc, gdansk informacja na 5
• sp-abc po starcie z inowrocławia lot termiczny w
•
•
•
•
•
kierunku Płocka wysokość do 1500m
Sbc gdańsk informacja zgłoś trawers włocławka
Gdansk informacja zgłosze włocławek sbc
Gdańsk informacja Sbc na trawersie włocławka w
kierunku na płock
SBC Gdańsk info przejdź na kwadrat włocławek 122,40
Gdańsk info SBC przechodze na 122,40
Slide 17
Korespondencja z kwadratem
• Kwadrat włocławek paralotnia sp-abc dziendobry
• Sp-abc włocławek Kwadrat na 5
• Kw. Włocławek paralotnia SP-abc Na przelocie w
•
•
kierunku płocka z zamiarem przecięcia północnej
częsci waszego atz wysokosc 980 metrów.
sp-abc wykonuj informacyjnie nad lotniskiem
skoki spadochronowe z wysokosci 3000 metrów
Z uwagą na spadochroniarzy wykonuje SP-ABC
Slide 18
Korespondencja z innym
uzytkownikiem
• Sp-2844, SP-ABC jak słyszysz
• SP-ABC, 2844 słysze na 5
• 2844 sp-abc jeżeli możesz zachowaj większą
•
•
separacje miękkopłaty nie lubią turbulencji
Sp-abc 2844 rozumiem lece do nastepnego
komina, do milego
2844 w kierunku zachodnim warunki znakomite
od północy kituje cirrusem do miłego SP-ABC
Slide 19
• Sp-ABC gdańsk informacja witam
• Gdański info SBC na 5
• Gd. Info SBC po minięciu ATZ włocławka
Przechodze na warszawa info proszę o ich
częstotliwość
• SBC gd. Info warszawa info pracuje na
jeden jeden dziewięć cztery pięć zero
• 119.450 SBC dziekuje i do usłyszenia
Slide 20
• Wawa info SP-ABC dziendobry
• Sbc wawa info na 5
• Wawa info sbc wykonuje paralotnią z
•
•
•
inowrocławia do płocka aktualnie po minięciu
włocławka wysokość do 1300m
SBC wawa info wykonuj zgłoś się w ATZ płocka
na 122,8 uważaj na strefe d34
Wawa info SBC D34 rozumiem jako płock
petrochemia
Potwierdzam wawa info
Slide 21
• Płock radio SP-ABC
• SP-abc płock kwadrat słucham
• Pł kw. SP-abc paralotnia na przelocie z
•
•
inowrocławia w odległości 10km na zachód od
lotniska, proszę o warunki do lądowania
SBC na lotnisku pusto lądowanie wg. Uznania
aktualnie wiatr z kierunku 320 2 do 3 m/s w
porywach do 6
Wiatr 320 2 do 3 przewiduje lądowanie na
kierunku 140 SBC
Slide 22
Korespondencja w CTR
• jeśli chcemy wykonać np. lot reklamowy w CTR, nie składalismy pisemnego plany
lotu to telefonicznie ustalamy gdzie chcemy latać w jakim celu i jak długo .
Z wieży podczas rozmowy telefonicznej dostaliśmy informacje że po starcie mamy się
zgłośić przez radio na wieże. mozemy po uzgodnieniu z wieżą wołać tak)):
- Poznan wieża - pilot paralotni, dzień dobry jak słychać?
- Pilot paralotni Poznan wieża, dzień dobry słyszymy na 5
- Poznan wieża -również na 5, Po starcie ze stadionu przy Bułgarskiej nad punktem do
wysokości 50m nad terenem, przewidywany czas 15min, lądowanie zgłoszę,
- pilot paralotni wykonuj - Poznan wieża.
po 15min.
- Poznan wieża - pilot paralotni
- pilot paralotni Poznan wieża
- poznan wieża, zgłaszam lądowanie na stadionie przy Bułgarskiej, pilot paralotni .
- pilot paralotni, przyjąłem, Poznan wieża
- Poznan wieża - dziekuje i do usłyszenia, .
Slide 23
Tutaj jeszcze podział przestrzeni
• Czyli CTR TMA ATZ MATZ itp.
Slide 24
Przestrzeń powietrzna
F IR
P rze s trze ń ko n tro lo w a na
klas y
klas y
A
B
kla sy
C
P rze s trze ń n iek o n trolo w a na
klas y
klas y
klas y
D
E
F
kla sy
G
Klasa przestrzeni powietrznej mówi nam m.in. o zapewnianych służbach ruchu
lotniczego, warunkach wlotu i poruszania się, zapewnianych separacjach dla różnych
rodzajów ruchu. Dzięki wprowadzeniu wspólnej międzynarodowej klasyfikacji, po
zapoznaniu się z mapą lotniczą dowolnego rejonu w (prawie) dowolnym państwie
świata możemy określić zasady panujące w poszczególnych częściach przestrzeni.
W FIR Warszawa występuje wyłącznie przestrzeń klasy C oraz
G
Slide 25
Podział przestrzeni w FIR Warszawa
F IR W arszawa
P rzestrzeń kon trolowan a
klasy
C
P rzestrzeń n iekon trolowan a
klasy
G
• Klasa C – zapewniana służba kontroli ruchu lotniczego
(ATC).Wymagane złożenie planu lotu, zezwolenie ATC, ciągła
dwukierunkowa łączność radiowa, w większości wymagane
posiadanie transpondera
• Klasa G – zapewniana służba informacji powietrznej (FIS). Plan lotu
oraz zezwolenie nie są wymagane. Łączność radiowa w ogólnym
przypadku nie wymagana. Ograniczenie prędkości do 250 kt (463
km/h)
Szczegóły na temat klasyfikacji przestrzeni – Rozporządzenie M.I. w sprawie zasad działania służb ruchu
lotniczego
z dnia 11.03.2004r Dz.U. Nr 44. Poz 415 Dodatek 4 lub AIP Polska ENR 1.4
Slide 26
Występowanie przestrzeni klasy C w Polsce
• Powyżej poziomu lotu 95 – nad całym obszarem Polski
(Flight Level 95 = ok. 2900 m. n.p.m.)
• W strefach kontrolowanych lotnisk (CTR)
CTR to wydzielona przestrzeń wokół lotniska kontrolowanego rozciągająca się od ziemi do
pewnej określonej wysokości. Na mapie ICAO VFR 1:500 000 CTR-y zaznaczone są kolorem
różowym.
• W rejonach kontrolowanych lotnisk (TMA)
TMA może być podzielone na kilka sektorów, różniących się wysokością dolnej granicy.
Dolna granica najniższego sektora jest zazwyczaj górną granicą CTR-u.
Poza bardzo szczególnymi przypadkami,
!
przestrzeń klasy C jest niedostępna dla szybowców
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Dziękuję za Uwagę
Brawo
Do miłego
Oscar Romio Uniform Hotel