Slide 1

EUTANAZJA,
CZYLI ZABAWA W BOGA


Slide 2

ETYMOLOGIA
TERMINU
 Słowo EUTANAZJA
pochodzi od greckiego
„εὐθανασία” („euthanasia”)
 Dosłowne tłumaczenie:
„eu” – dobra, „thanatos” - śmierć → „dobra śmierć”
 Eutanazja jest pojęciem przede wszystkim z dziedziny
etyki (zwłaszcza bioetyki) i prawa.
 Eutanazja - to działanie lub zaniechanie działania, które
samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje śmierć osobom
znajdującym się w stanie skrajnego cierpienia,
umierającym, czy głęboko upośledzonym (potocznie
nazywana „śmiercią z litości”).


Slide 3

STAROŻYTNA
GRECJA
 Pojęcie "eutanazja" po raz pierwszy pojawiło się
najprawdopodobniej w V w. p.n.e., w komedii Kratinosa
o nieustalonym tytule. Określił on w ten sposób "osobę
mającą dobrą śmierć" nie wyjaśniając sensu tego
terminu.
 Po raz kolejny pojęcie to zostało użyte pod koniec IV w.
p.n.e. przez innego greckiego poetę - Meandra. Drugie
znaczenie nadane terminowi "euthanatos", określało
"łatwą śmierć" będącą efektem posiadania dystansu do
własnego życia.


Slide 4

STAROŻYTNY
RZYM
 Swetoniusz w „Żywotach cezarów”, zawarł opis śmierci

cesarza Oktawiana Augusta, który chciał umrzeć w
spokoju, bezboleśnie, szybko a nade wszystko
świadomie, tak by móc uporządkować swoje sprawy co
było mu dane.
 W starożytności słowo eutanazja odnosiło się do
umierających i rozumiane było jako: „Felici vel honesta
morte mori” („Szczęśliwą lub dobrą śmiercią umierać”).
 Można zatem stwierdzić, że pojęcia „eutanazja” raczej
nie wiązano ze śmiercią samobójczą.


Slide 5

STAROŻYTNA SPARTA
I FOLOZOFIA TAJGEJSKA
 Plutarch, pisarz grecki (I / II w. n.e.). przedstawiając
obyczaje Spartan tak pisze:
„Gdy rodziło się dziecko, ojciec brał je i zanosił na
miejsce spotkań, gdzie zasiadali najstarsi spośród
członków tej samej fyli. Oni to badali noworodka. Jeśli
miał prawidłową budowę i był silny, nakazywali go żywić.
Jeśli niemowlę miało wadliwą budowę, odsyłali je na
miejsce zwane Apothetai, będące urwiskiem w górach
Tajgetu (2 407 m.n.p.m.). Sądzili bowiem, że lepiej było
dla niego samego i dla polis, aby nie żyło to, co od
samego początku nie miało zdrowia i siły".


Slide 6

CHRZEŚCIJAŃSTWO

 Chrześcijaństwo spowodowało zmiany w świadomości

wielu ludzi, dowartościowanie życia jako daru Bożego i
tym samym doprowadziło do zaprzestania praktyk
eutanazji.
 Tradycja chrześcijańska zawsze odrzucała samobójstwo.


Slide 7

ADOLF HITLER
„MAIN KAMPF”
 „Gdy człowiek nie posiada już siły do walki o własne

zdrowie, kończy się jego prawo do życia na tym świecie
wojowników, gdyż prawo to należy się silnym całym a nie
słaby, połówkom”.
 „ Jeśli Niemcy będą miały każdego roku milion zdrowych,
silnych dzieci, a jednocześnie wyeliminuje się siedemset
– osiemset tysięcy spośród najsłabszych obywateli, w
rezultacie końcowym siła narodu się zwiększy”.
Adolf Hitler „Mein Kampf”


Slide 8

IDEOLOGIA
NAZISTOWSKA
 W październiku 1939 r. A. Hitler wydał dekret zezwalający
lekarzom na przeprowadzanie eutanazji u pacjentów, którzy
zostali uznani za nieuleczlnie chorych.
 W rzeczywistości określenie "eutanazja" już wkrótce stało
się eufemizmem, za którym kryły się masowe morderstwa
osób niepełnosprawnych.


Slide 9

AKCJA
KRYPTONIM
„PROGRAM T4”
 Nazwa operacji była odniesieniem do adresu Kancelarii
Rzeszy w Berlinie przy Tiergartenstrasse 4, gdzie
program został stworzony.
 Programem T4 objęci zostali wszyscy dorośli pacjenci
publicznych i kościelnych placówek opieki.
 Personelowi tych placówek polecono przygotować
ankiety opisujące stan zdrowia wszystkich pacjentów.
Ankiety były potem oceniane przez specjalne komisje
lekarskie, które na podstawie samych tylko dokumentów
decydowały o życiu lub śmierci podopiecznych tych
instytucji.


Slide 10

PROGRAM T4
 Budynek zamku Pirna –
Sonnenstein, w którego piwnicach
zabito co najmniej 13 720 chorych
psychicznie oraz 1 031 więźniów
obozów koncentracyjnych w
ramach Akcji T4.

 Osoby, które uznano za "zbędne" dla społeczeństwa,

przewożone były do miejsc zagłady na terenie Niemiec i
Austrii. Były to przekształcone szpitale psychiatryczne,
zamki oraz byłe więzienie. Znajdowały się one w Hartheim,
Sonnesstein, Grafeneck, Bernburgu, Hadamarze oraz
Brandenburgu.
 Ocenia się, że w wyniku „Programu T4” i innych mu
podobnych w latach 1939-1945 niemieccy naziści
zamordowali ok. 200-250 tys. osób psychicznie i fizycznie
niepełnosprawnych.


Slide 11

EUTANAZJA
A HOLOCAUST

 W miejscach tych stworzony został system masowego

mordowania, który później wykorzystany został w
obozach koncentracyjnych tworzonych na terenach
okupowanych.
 Już w 1940 r. w ośrodkach tych funkcjonowały komory
gazowe, które zbudowane były na kształt pryszniców, a
ciała pomordowanych spalane były masowo w
krematoriach.


Slide 12

ZNACZENIE AKCJI T4
 Akcja T4 była pewnego rodzaju

przełamaniem barier etycznych
wśród społeczeństwa niemieckiego
(miała ona półoficjalny charakter)
oraz wśród niemieckich kręgów
medycznych.
 Mimo protestów wielu grup
społecznych (zwłaszcza kościelnych), społeczeństwo niemieckie i
niemieccy lekarze zaakceptowali w
dużej części masowe zabijanie „ze
wskazań społecznych".
 Stała się ona wstępem do
masowych mordów ludności „obcej
rasowo" (holocaust) i umożliwiła
opracowanie „machiny śmierci”.


Slide 13

„HANDEL SKÓRAMI”
W ŁODZI
 Przypadek

łódzkiego pogotowia,
gdzie w 2002 r. ujawniono, że
handlowano tu informacjami o
zgonach pacjentów, a nawet ich
uśmiercano przy użyciu pavulonu.
 W łódzkim pogotowiu od ponad dziesięciu lat handlowało
się zwłokami zmarłych pacjentów. Kto sprzedawał?
Niektórzy lekarze, sanitariusze, kierowcy karetek i
dyspozytorzy. Kto kupował? Łódzkie zakłady pogrzebowe.
Ciało zmarłego w pogotowiu nazywano „skórą”. Czy żeby
zdobyć skórę, można zabić pacjenta?
 Jeden z kierowców karetek opowiadał: Jest człowiek, który
uśmiercał ludzi. Jawnie, na oczach innych. To sanitariusz
„doktor Ebrantil”. Ebrantil to lek obniżający ciśnienie krwi.
Serce staje i koniec.


Slide 14

PODZIAŁ
EUTANAZJI
 Eutanazja czynna – to bezpośrednie zabójstwo,

najczęściej poprzez przedawkowanie leków lub przez
zastrzyki powodujące śmierć (podawane dożylnie).
W przypadku pacjenta możemy mówić o samobójstwie,
a w przypadku lekarza o zabójstwie.
 Eutanazja bierna (ortotanazja) – polega na zaniechaniu
podawania pokarmów i płynów lub zaniechanie
podawania niezbędnych leków. W wyniku pierwszego
działania pacjent jest dosłownie głodzony na śmierć jest to powolna śmierć, ale nie jest to bezpośrednie
zabójstwo.


Slide 15

DOPUSZCZALNOŚĆ
EUTANAZJI
 Dopuszczalność eutanazji jest zagadnieniem etycznym. Ma
ona zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Konflikt racji
bierze się z różnych systemów wartości, jakimi kierują się
obie strony sporu.
 W 1989 r. sąd brytyjski wyraził zgodę na eutanazję
czteromiesięcznej dziewczynki z wodogłowiem.
 W 1993 r. parlament holenderski przyjął ustawę legalizującą
eutanazje na życzenie osób śmiertelnie chorych, która
następnie została poszerzona (1995) na osoby cierpiące
fizycznie lub psychicznie. Ustawa legalizująca eutanazję
usankcjonowała stan faktyczny. Jak bowiem wykazały
badania komisji powołanej przez rząd holenderski, już w 1990
r. przeprowadzono w szpitalach holenderskich 25 306 aktów
eutanazji, z czego 14 691 bez zgody pacjenta.


Slide 16

UREGULOWANIA
PRAWNE W ŚWIECIE
 Eutanazja jest obecnie zalegalizowana w Holandii
(1993), Belgii (2002), Luksemburgu (w tym chorych
dzieci), Albanii (1999), Japonii i amerykańskich stanach
Texas i Oregon, a do niedawna także w australijskim
Terytorium Północnym (Sąd australijski orzekł, że ta
kwestia należy do spraw wyłącznie federalnych i uchylił
legalność eutanazji).
 Szczególna forma dozwolonej eutanazji występuje w
Szwajcarii, gdzie można przepisać lek nasenny w
śmiertelnej dawce, jednak chory musi go przyjąć
samodzielnie.
 W pozostałych krajach eutanazja jest niedozwolona i
karana jak zwykłe zabójstwo lub w sposób łagodniejszy.


Slide 17

SKALA EUTANZJI NA ŚWIECIE
W 2003 roku odnotowano w Holandii 1 815
przypadków eutanazji, w 2006 – 1 923, w 2007 – 2 120.

 zielony - eutanazja jest legalna
 jasnozielony - planowana legalizacja
 pomarańczowy - eutanazja była
dawniej legalna


Slide 18

UREGULOWANIA
PRAWNE W POLSCE
 Eutanazja czynna w Polsce jest zabroniona.
 Traktuje się ją jak rodzaj zabójstwa karanego w

łagodniejszy sposób.
 Osoba dokonująca eutanazji jest obecnie zagrożona
karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
 Wyjątkowo sąd może zastosować nadzwyczajne
złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.


Slide 19

PRZYSIĘGA
HIPOKRATESA
 Eutanazja zaprzecza
podstawowym zasadom etyki
medycznej, która zawsze nakazuje
ratowanie, a nie niszczenie życia
ludzkiego.
 Treść przysięgi Hipokratesa:
„Nikomu, nawet na żądanie, nie dam
śmiercionośnej trucizny”.

Hipokrates


Slide 20

„ANIOŁY ŚMIERCI”
 Powszechne jest, że pielęgniarki,

które zajmują się „usuwaniem”
starszych ludzi, szybko ulegają na
tym punkcie obsesjom i zapracowują
na tytuł „aniołów śmierci”.

 W 1988 r., holenderska pielęgniarka odpowiadała przed

sądem za zabójstwo swoich 23 geriatrycznych pacjentów.
 Niemiecka pielęgniarka, Michaele Roeder, w 1989 r. była
oskarżona o podobne działanie wobec swoich 17 pacjentów.
 Także w 1989 r. trzy pielęgniarki ze szpitala Lainz w
Wiedniu zostały aresztowane za zabójstwo około 35
pacjentów, przy użyciu śmiertelnych zastrzyków.
 Żądza krwi jest prawdziwym psychologicznym problemem.
Kiedy jedne zabójstwo zostanie dokonane, to wydaje się, że
następne są nieuchronne.


Slide 21

ZWOLENNICY EUTANAZJI
Zwolennicy eutanazji wysuwają następujące racje mające
przemawiać za jej usprawiedliwieniem:

 względy „humanitarne” – eutanazja stanowi sposób

skrócenia uciążliwych cierpień;
 postępujące starzenie się społeczeństwa i coraz mniej
możliwości opieki nad umierającymi przemawiają za
legalizacją skracania życia;
 wolność człowieka przejawia się w jego pełnym prawie do
dysponowania swoim życiem (tzw. autonomia absolutna);
 człowiek ma prawo do „godnej” śmierci.


Slide 22

PRZECIWNICY EUTANAZJI
Przeciwnicy eutanazji odpowiadają na powyższe postulaty
kontrargumentami:

 eutanazja jest pogwałceniem podstawowego prawa

człowieka, jakim jest prawo do życia (art.. 3 Powszechnej
Deklaracji Praw Człowieka ONZ); stanowi także ciężkie
wykroczenie przeciwko piątemu przykazaniu Bożemu „Nie
zabijaj!”;
 w praktyce istnieje szerokie pole do licznych nadużyć i
wykonywania eutanazji niedobrowolnej (np. niebezpieczeństwo
umowy między rodziną chorego a lekarzem w celu
przyśpieszenia momentu śmierci); co zostało już wielokrotnie
udowodnione;


Slide 23

PRZECIWNICY EUTANAZJI
 u podstaw upowszechniania tolerancji proeutanatycznych

leży utylitarystyczna filozofia życia, kierująca się rachunkiem
strat i zysków, a nie poszanowaniem osobistej godności
człowieka;
 niejednokrotnie pacjent wyrażający o skrócenie mu życia
znajduje się pod psychiczną presją otaczających go osób;
najczęściej jego prośba o eutanazję jest raczej wołaniem o
towarzyszenie mu w ciężkich chwilach choroby;
 w eutanazji odrzucony zostaje sens cierpienia i
uczestnictwa w zbawczej roli krzyża; chory nie ma możliwości
przeżycia i ofiarowania jednego z najważniejszych momentów
swojej egzystencji;


Slide 24

PRZECIWNICY EUTANAZJI
 lekarz zaprzecza podstawowym zasadom etyki medycznej,
która zawsze nakazuje ratowanie, a nie niszczenie życia
ludzkiego;
 nieraz trudno określić, czy choroba rzeczywiście jest
nieuleczalna. Wielokrotnie zdarzały się przypadki nawet
wybudzenia osób znajdujących się w stanie wegetatywnym.
Ponadto zawsze istnieje prawdopodobieństwo wykrycia
nowych metod leczniczych i terapeutycznych;
 wolność ludzka nie ma charakteru absolutnego, lecz musi
mieścić się w ramach wyznaczonych przez prawo moralne.


Slide 25

KOŚCIÓŁ ODRZUCA
EUTANAZJĘ
 Kościół zdecydowanie odrzuca eutanazję jako jedno z
najcięższych wykroczeń przeciwko życiu ludzkiemu i
odczytuje ją jako przejaw szerzącej się „kultury śmierci”.
 Ta negatywna ocena została najwyraźniej stwierdzona w
deklaracji Kongregacji Nauki Wiary o eutanazji „Iura et bona”
w 1980 r., a następnie powtórzona i uściślona w „Katechizmie
Kościoła Katolickiego” (nr 2276-2279) oraz encyklice Jana
Pawła II „Evangelium vitae”.


Slide 26

DEKLARACJI KONGREGACJI
NAUKI WIARY O EUTANAZJI
„IURA ET BONA” (1980)
 W ten sposób działanie lub

zaniechanie działania, które samo w
sobie lub w zamierzeniu zadaje
śmierć, by zlikwidować ból, stanowi
zabójstwo głęboko sprzeczne z
godnością osoby ludzkiej i z
poszanowaniem Boga żywego, jej
Stwórcy. Błąd w ocenie, w który można
popaść w dobrej wierze, nie zmienia
natury tego zbrodniczego czynu, który
zawsze należy potępić i wykluczyć.


Slide 27

MORALNA OCENA EUTANAZJI
W ŚWIETLE KKK
 2276 „Osoby, których sprawność

życiowa, jest ograniczona lub osłabiona,
wymagają szczególnej uwagi. Chorzy lub
upośledzeni powinni być wspierani, by
mogli prowadzić, w takiej mierze, w jakiej
to możliwe, normalne życie”.

 2277 „Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i

środków, polega na położeniu kresu życiu osób
upośledzonych, chorych lub umierających. Jest ona moralnie
niedopuszczalna.”


Slide 28

PRZERWANIE „UPORCZYWEJ
TERAPI” W ŚWIETLE ENCYKLIKI
JANA PAWŁA II „EVANGELIUM VITAE”
 „Od eutanazji należy odróżnić

decyzję o rezygnacji z tak zwanej
, to znaczy z
pewnych zabiegów medycznych,
które przestały być adekwatne do
realnej sytuacji chorego, ponieważ
nie są już współmierne do
rezultatów, jakich można by
oczekiwać, lub też są zbyt uciążliwe
dla samego chorego i dla jego
rodziny”.


Slide 29

LITERATURA
 Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o eutanazji „Iura et

bona”, Watykan 1980.
 Katechizm Kościoła Katolickiego, Watykan 1992, nr 22772279.
 Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae. O wartości i
nienaruszalności życia ludzkiego”, Watykan 1995, nr 64-67.
 Andrzej Muszala, Agnieszka Rudziewicz, Bioetyka w
szkole dla nauczycieli, wychowawców i katechetów, Kraków
2007.
 Wojciech Bołoz, Życie w ludzkich rękach. Podstawowe
zagadnienia bioetyczne, Warszawa 1997.
 Nauczyciel wobec współczesnych wyzwań bioetycznych,
red. Norbert Pikula, Kraków-Częstochowa 2008.
 H. P. Dunn, Etyka dla lekarzy, pielęgniarek i pacjentów,
Tarnów 1997.
 Eutanazja, http://pl.wikipedia.org/wiki/Eutanazja
(26.01.2009).


Slide 30

Dziękuję
za uwagę 

Ks. Ryszard Sawicki, katecheta
Zespół Szkół Elektronicznych i Informatycznych
im. Komisji Edukacji Narodowej
w Giżycku