การนาเสนอผลงานวิจย ั ส่วนที่การปลูกและการจัดการไม้ สายต้นไมสั ทีเ่ หมาะสมในการปลู จ กสวนป่า ้ กเศรษฐกิ เศรษฐกิจ นายประพาย แกนนาค ่ นาเสนอในการประชุมวิชาการดานป ้ ่ าไม้ “เทคโนโลยีดานป ่ ประชาชน” ้ ่ าไมเพื ้ อ วันที่ 28 - 29 มิถุนายน 2554 ณ อาคารกริต สามะพุทธิ กรมป่าไม้
Download ReportTranscript การนาเสนอผลงานวิจย ั ส่วนที่การปลูกและการจัดการไม้ สายต้นไมสั ทีเ่ หมาะสมในการปลู จ กสวนป่า ้ กเศรษฐกิ เศรษฐกิจ นายประพาย แกนนาค ่ นาเสนอในการประชุมวิชาการดานป ้ ่ าไม้ “เทคโนโลยีดานป ่ ประชาชน” ้ ่ าไมเพื ้ อ วันที่ 28 - 29 มิถุนายน 2554 ณ อาคารกริต สามะพุทธิ กรมป่าไม้
Slide 1
การนาเสนอผลงานวิจย
ั ส่วนที่
1
การปลูกและการจัดการไม้
สายต้นไมสั
ทีเ่ หมาะสมในการปลู
จ กสวนป่า
้ กเศรษฐกิ
เศรษฐกิจ
นายประพาย
แกนนาค
่
นาเสนอในการประชุมวิชาการดานป
้
่ าไม้
“เทคโนโลยีดานป
่ ประชาชน”
้
่ าไมเพื
้ อ
วันที่ 28 - 29 มิถุนายน 2554
ณ อาคารกริต สามะพุทธิ กรมป่าไม้
1
Slide 2
สายต้ นไม้ สักที่เหมาะสม
ในการปลูกสร้ างสวนป่ าเศรษฐกิจ
ประพาย แก่นนาค จานรรจ์ เพียรอนุรักษ์
สมบูรณ์ บุญยืน
สาโรจน์ วัฒนสุ ขสกุล ประสิ ทธิ์ เพียรอนุรักษ์ พรเทพ เหมือนพงษ์
จตุพร มังคลารัตน์
Slide 3
Slide 4
การกระจายพันธุ์ไม้สกั ในประเทศไทย
Slide 5
พืน้ ทีป่ ลูกสวนป่ าไม้ สักในโลก
7
31
43
6
3
2
5
3
Thailand
Myanmar
Bangladdesh
Sri Lanka
Tropical Africa
Tropical America
India
Indonesia
Slide 6
ราคาไม้ สักท่ อน
ความโต (เซนติเมตร)
บาท/ลูกบาศก์ เมตร
30-34
30,000
40-44
50-54
60-64
25,000
70-74
80-84
20,000
26,000
24,800
23,000
90-94
100-109
19,100
15,000
110-119
120-129
130-139
10,000
140 ขนไป
ึ้
5,000
90-94
30-34
0
<2
2-4
4-6
>6
ความยาว (เมตร)
ที่มา...องค์ การอุตสาหกรรมป่ าไม้
Slide 7
ปี 2508 ได้จ ัดตงโครงการปร
ั้
ับปรุงพ ันธุ ์
ั ภายใต้ความร่วมมือขององค์กร
ไม้สก
พ ัฒนาแห่งประเทศเดนมาร์ก ก ับกรมป่าไม้
Slide 8
เริ่ มดาเนินการปี 2508
• 2508 – 2512 รัฐบาลเดนมาร์กส่ งผูเ้ ชี่ยวชาญมาปฏิบตั ิร่วมกับ
เจ้าหน้าที่ฝ่ายไทย
• 2513 – 2517 รัฐบาลเดนมาร์กส่ งผูเ้ ชี่ยวชาญมาปฏิบตั ิร่วมกับ
เจ้าหน้าที่ฝ่ายไทยถึงปี 2514 ปี 2515 – 2517
ผูเ้ ชี่ยวชาญจากเดนมาร์กทาหน้าที่เป็ นที่ปรึ กษา
• 2518 – 2522 การดาเนินงานทั้งหมดอยูใ่ นความรับผิดชอบของฝ่ าย
ไทย ผูเ้ ชี่ยวชาญเดนมาร์กเดินทางมาให้คาปรึ กษาปี ละ
2 เดือน
Slide 9
แหล่ งพันธุกรรมไม้ สัก
(ป่ าสั กธรรมชาติ สวนป่ าไม้ สัก)
ตัดสางต้ นไม่ ดที งิ้
คั ด เ ลื อ ก แ ม่ ไ ม้
ขยายพันธุ์โดยไม่ อาศัยเพศ
สวนรวมพันธุ์
ขยายพันธุ์โดยไม่ อาศัยเพศ
สวนผลิตเมล็ดพันธุ์
ขยายพันธุ์โดยไม่ อาศัยเพศ
ทดสอบแม่ ไม้
แหล่ งผลิต
เมล็ด
เมล็ดพันธุ์
กิง่ -ตา
เมล็ดพันธุ์ดี
ประ
เ มิ น
สวนผสมพันธุ์และผลิตเมล็ดพันธุ์
ควบคุมการผสมเกสร
กล้ าไม้
ทดสอบสาย
พั น ธุ์
เพาะเลีย้ ง
เนือ้ เยือ่
ปรับปรุงพันธุ์ข้นั ต่ อไป
ผล
ป ลู ก ส ร้ า ง ส ว น ป่ า เ ศ ร ษ ฐ กิ จ
แผนงานปรับปรุงและพัฒนาพันธุ์ไม้ สักในประเทศไทย
Slide 10
แม่ไม้สกั
คัดเลือกไว้ แล้ ว 532 แม่ ไม้
( ใน 10 จังหวัด )
ลาปาง 151 ต้ น
แพร่ 105 ต้ น
แม่ ฮ่องสอน 109 ต้ น
ตาก 42 ต้ น
เชียงใหม่ 59 ต้ น
สุ โขทัย 17 ต้ น
เชียงราย 25 ต้ น
ขอนแก่น 20 ต้ น
ยะลา 1 ต้ น
อุทยั ธานี 3 ต้ น
Slide 11
ประวัตโิ ดยย่ อของแม่ ไม้ สักทีไ่ ด้ ทาการคัดเลือก โดยโครงการปรับปรุ งพันธุ์ไม้ สัก
เบอร์ แม่ ไม้
ถิน่ กาเนิด
ปี ที่คดั เลือก
อายุ
GBH
TOP_HT
COM_HT
27
บ้านหวด งาว จ.ลาปาง
1965
100
233.00
35.7
26.70
159
แม่สะลาบ แม่สะเรี ยง
1981
65
180.0
35.0
22.0
305
ปิ งโค้ง เชียงดาว เชียงใหม่
1991
36
91.30
23.5
17.5
343
สะเอียบ
แพร่
1993
158
204.00
43.6
22.8
143
บ้านกาด แม่สะเรี ยง แม่ฮ่องสอน
1981
150
194.00
35.0
25.0
247
บ้านหวด งาว จ.ลาปาง
1983
36
110.00
15.5
10.5
324
แม่แรม แม่ริม จ.เชียงใหม่
1991
39
119.50
23.8
20.7
336
สะเอียบ
สอง
แพร่
1993
150
180.00
30.0
20.2
335
สะเอียบ
สอง
แพร่
1993
150
151.00
29.8
15.4
267
เวียงมอก
เถิน
ลาปาง
1991
-
200.00
37.2
27.2
265
เชียงดาว เชียงดาว จ.เชียงใหม่
1991
-
190.00
29.5
21.5
268
เวียงมอก
1991
-
255.80
42.3
27.2
สอง
เถิน
ลาปาง
Slide 12
วัตถุประสงค์
เพือ่ ประเมินหาค่ าทางพันธุ์ (genotypic value) ของแม่ ไม้ สัก
เพือ่ ประเมินหาค่ าเพิม่ พูนทางพันธุ์ (gentic gain) ของแม่ ไม้ สัก
เพือ่ คัดเลือกสายต้ นไม้ สัก สาหรับส่ งเสริมการปลูกสร้ างสวนป่ า
เศรษฐกิจในท้ องที่ต่าง ๆ
Slide 13
วิธีการศึกษา
การวิจยั ครั้งนี้ เป็ นการประเมินผลต่อเนื่องจากครั้งแรก (ที่อายุ 5
ปี ) ของแปลงทดสอบแม่ไม้สกั โดยใช้กล้าไม้จากการปักชา ซึ่ง
ปลูกทดสอบเมื่อปี 2543 ในพื้นที่ต่าง ๆ 3 แห่ง ได้แก่ ที่สถานี
วนวัฒนวิจยั กาแพงเพชร สถานีวนวัฒนวิจยั ทองผาภูมิ จังหวัด
กาญจนบุรี และสถานีวนวัฒนวิจยั สงขลา จังหวัดสงขลา
โดยวางผังการทดสอบแบบ Randomized Completely Block
Design ประกอบด้วย 100 แม่ไม้ 4 ซ้ า ปลูกแบบ 3-ต้นต่อซ้ า
ระยะปลูก 4 x 4 เมตร
ทาการวัดเก็บข้อมูลการเจริ ญเติบโตทางด้านเส้นผ่าศูนย์กลางที่
ระดับ 1.30 เมตร(DBH) และความสูงทั้งหมด (Ht) ของต้นไม้
ทุกต้น
Slide 14
นาข้ อมูลทีไ่ ด้ มาวิเคราะห์ ทางสถิตเิ พือ่ ประเมินผลความแตกต่ างของแม่ ไม้ และ
พืน้ ที่ที่ทาการทดสอบ
นาข้ อมูลทีไ่ ด้ ประเมินหาค่ าทางพันธุ์ (genotypic value) ของแต่ ละสายต้ น
จากสู ตร (อภิชาติ , 2528)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
G
เมื่อ
โดย
=
h2 P
G = genotypic value (%)
h2 = broad sense heritability
โดย
h2 = Vc/(Vc + V/r)
Vc = (MSC - MSE)/r
V = MSE
r = replication
P = phenotypic value (deviation from mean : %)
P = 100(Xi - AX)/AX
Xi = ค่าเฉลีย่ ทั้งหมดของแต่ ละ clone
AX = ค่าเฉลีย่ ทั้งหมดจากทุก clone
Slide 15
นาขอมู
นธุ ์ ทีไ่ ดประเมิ
นหา
้ ลคาทางพั
่
้
ค่าความเพิ่มพูนทางพันธุ์
(genetic gain) ของแม่ไม้ ที่คดั เลือก จากสูตร (อภิชาติ , 2528)
• ^G =
I h2 (SD P)
•
^G = genetic gain (%)
•
I = selection intensity
•
h2 = broad sense heritability
•
SD P = phenotypic standard deviation
Slide 16
กล้าไม้ ทใี่ ช้ ทดสอบ จานวน 100 สายต้ น (Clone)
เป็ นกล้าไม้ สักจากการปักชาจากแม่ ไม้ ดาเนินการที่ สถานีวนวัฒนวิจัยแม่ กา จ.พะเยา
Slide 17
แปลงทดสอบที่สถานีวนวัฒนวิจัยกาแพงเพชร
จังหวัดกาแพงเพชร
ลักษณะพืน้ ที่ ดินร่ วนปนลูกรัง ดินตืน้ (กลุ่มชุดดินที่ 49) PH 6.2 ปริมาณนา้ ฝนเฉลีย่ 1,158.6 มม./ปี
Slide 18
แปลงทดสอบทีส่ ถานีวนวัฒนวิจัยทองผาภูมิ
จังหวัดกาญจนบุรี
ลักษณะพืน้ ที่ ดินร่ วน ดินลึก อุดมสมบูรณ์ ปานกลาง ปริมาณนา้ ฝนเฉลีย่ 1,746 มม./ปี
Slide 19
แปลงทดสอบที่สถานีวนวัฒนวิจัยสงขลา
จังหวัดสงขลา
ลักษณะพืน้ ที่ ดินทราย ดินลึก PH = 5.5
ปริมาณนา้ ฝนเฉลีย่ 1,815 มม./ปี
Slide 20
ผลการศึกษา
1. พื้นที่ปลูกมีอิทธิพลอย่างมีนยั สาคัญยิง่ ต่อการเจริ ญเติบโตของไม้สัก
ทั้งขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางและความสูง (Ht) โดยที่ทองผาภูมิ
มีการเจริ ญเติบโตดีที่สุด (DBH= 19.12 ซม. , ht 21.51 ม.)
กาแพงเพชร มีการเจริ ญเติบโตรองลงมา (DBH= 15.47 ซม. ,
ht 10.93 ม.) และสงขลา มีการเจริ ญเติบโตช้าที่สุด
(DBH= 12.30 ซม., ht 9.45 ม.)
2. สายต้นมีอิทธิพลอย่างมีนยั สาคัญอย่างยิง่ ต่อการเจริ ญเติบโตทาง
เส้นผ่าศูนย์กลาง
แตไม
ิ ธิพลตอความสู
ง
่ มี
่ อท
่
Slide 21
3. การเจริญเติบโตทางความสู งของสายต้ นไม้ สัก เรียงจากมากไปน้ อย ในท้ องทีต่ ่ างๆ
กำแพงเพชร
ลาดับที่ Clone (No.) Ht (ม.)
305
12.10
1
315
12.00
2
343
11.99
3
326
11.90
4
269
11.79
5
313
11.73
6
253
11.59
7
143
11.51
8
318
11.48
9
324
11.48
10
35
11.42
11
130
11.41
12
142
11.41
13
271
11.41
14
120
11.38
15
…
…
…
119
9.55
100
เฉลี่ย
10.93
ทองผำภูมิ
Clone (No.)
Ht (ม.)
27
23.66
267
23.53
336
23.33
335
23.24
265
23.16
46
23.14
291
23.13
4
22.94
45
22.90
273
22.77
290
22.76
302
22.73
159
22.64
341
22.60
271
22.42
…
…
83
19.69
21.51
สงขลา
Clone (No.)
265
130
38
331
345
116
305
91
246
344
288
270
336
27
292
…
144
Ht (ม.)
11.63
11.51
11.42
11.37
11.26
11.21
11.19
11.18
11.15
11.08
11.07
11.06
11.04
11.04
10.90
…
6.22
9.45
Slide 22
4. การเจริญเติบโตทางด้ านเส้ นผ่ าศูนย์ กลางและค่ าทางพันธุ์(G) เรียงจากมากไปหาน้ อย
ลาดับที่
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
…
100
เฉลี่ย
กำแพงเพชร
Clone DBH G (%)
(No.) (ซม.)
305 18.06 6.31
343 17.71 5.44
143 17.35 4.57
247 17.30 4.45
324 17.30 4.45
315 17.28 4.41
46
17.19 4.19
159 17.17 4.14
245 17.14 4.06
130 17.13 4.04
290 17.03 3.79
341 16.82 3.29
16.80 3.23
27
313 16.77 3.17
323 16.76 3.14
…
…
…
71
11.85 -8.78
15.47
Clone
(No.)
336
335
267
27
265
268
324
302
331
45
119
159
41
46
300
…
90
ทองผำภูมิ
DBH G (%)
(ซม.)
23.13 7.94
22.55 6.78
22.45 6.58
22.14 5.98
22.05 5.80
21.78 5.25
21.45 4.61
21.38 4.47
21.38 4.46
21.17 4.05
21.09 3.90
21.00 3.71
20.92 3.56
20.86 3.44
20.80 3.32
…
…
15.17 -7.80
19.12
สงขลา
Clone DBH G (%)
(No.) (ซม.)
246 17.20 11.03
91
16.00 8.33
119 15.89 8.07
130 15.86 8.01
336 15.38 6.93
38
15.37 6.91
288 15.14 6.39
265 15.13 6.38
345 15.09 6.28
267 14.92 5.90
292 14.91 5.87
159 14.88 5.80
331 14.59 5.15
39
14.50 4.95
14.33 4.57
27
…
…
…
144
6.53 -12.99
12.30
Slide 23
5.สายต้ นไม้ สักมีความไวต่ อพืน้ ที่ สายต้ นที่เจริญเติบโตดี ในพืน้ ที่หนึ่ง อาจโตไม่ ดใี นท้ องที่อนื่ ๆ
Clone
ลาดับที่
กาแพงเพชร
ลาดับที่
ทองผาภูมิ
ลาดับที่
สงขลา
305
343
143
336
335
267
246
91
119
1
2
3
62
56
28
89
44
99
61
42
38
1
2
3
75
58
11
20
76
33
5
68
10
1
2
3
หมายเหตุ อยูใ่ นลาดับที่ไม่เกิน 15 ในทุกพื้นที่มีอยู่ 2 สายต้น ได้แก่ V 27 , V 159
Slide 24
6. ค่ าเพิม่ พูนทางพันธุ์ (genetic gain) ทางด้ านความโต ตามจานวนสายต้ นที่คัดเลือกไว้
จานวน clone ทีค่ ดั เลือก
จาก 100 clone
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
กาแพงเพชร
6.26 (5.56)
5.36 (4.76)
4.76 (4.23)
4.30 (3.82)
3.90 (3.47)
3.56 (3.16)
3.26 (2.89)
2.97 (2.64)
2.71 (2.40)
2.46 (2.18)
ความเพิม่ พูนทางพันธุ์ด้านความโต (DBH)
(^G : %)
กาญจนบุรี
สงขลา
รวมทั้ง 3 พืน้ ที่
5.74 (5.51)
8.66 (9.31)
2.70 (1.75)
4.92 (4.73)
7.43 (7.98)
2.32 (1.50)
4.37 (4.20)
6.60 (7.09)
2.06 (1.33)
3.94 (3.79)
5.95 (6.40)
1.86 (1.20)
3.58 (3.44)
5.41 (5.81)
1.69 (1.09)
3.27 (3.14)
4.93 (5.30)
1.54 (1.00)
2.99 (2.87)
4.51 (4.84)
1.41 (0.91)
2.73 (2.62)
4.11 (4.42)
1.28 (0.83)
2.48 (2.38)
3.75 (4.03)
1.17 (0.76)
2.25 (2.16)
3.40 (3.65)
1.06 (0.69)
หมายเหตุ ในวงเล็บเป็ น ค่ าเพิม่ พูนทางพันธุ์ ทีอ่ ายุ 5 ปี
Slide 25
สรุปผล
1. สายต้ นทีม่ ีการเจริญเติบโตดีและมีความเสถียรในทุกพืน้ ทีม่ ีเพียง
2 สายต้ น คือ V27 และ V159
2. ไม้ สัก 20 สายต้ นทีโ่ ตดีทสี่ ุ ดในพืน้ ทีท่ องผาภูมิ ได้ แก่ V336 V335
V267 V27 V265 V268 V324 V302 V331 V45 V119 V159 V41
V46 V300 V263 V322 V273 V341 และ V 344 ซึ่งมีค่าเพิม่ พูนทาง
พันธุ์ด้าน Ø สู งกว่ าค่ าเฉลีย่ 3.94 เปอร์ เซ็นต์
Slide 26
3. ไม้ สัก 20 สายต้ นทีโ่ ตดีทสี่ ุ ดในพืน้ ทีก่ าแพงเพชรได้ แก่ V305 V343
V143 V247 V324 V315 V46 V159 V245 V130 V290 V341 V27
V313 V 323 V268 V288 V251 V47 และ V160 ซึ่งมีค่าเพิม่ พูน
ทางพันธุ์ด้าน Ø สู งกว่ าค่ าเฉลีย่ 4.30 เปอร์ เซ็นต์
4. ไม้ สัก 20 สายต้ นทีโ่ ตดีทสี่ ุ ดในพืน้ ทีส่ งขลาได้ แก่ V246 V91 V119
V130 V336 V38 V288 V265 V345 V267 V292 V159 V331
V39 V27 V116 V270 V69 V327 และ V291 ซึ่งมีค่าเพิม่ พูน
ทางพันธุ์ด้าน Ø สู งกว่ าค่ าเฉลีย่ 5.95 เปอร์ เซ็นต์
Slide 27
สายต้นที่เหมาะสมในการนาไปปลูกป่ าเศรษฐกิจ ในท้องที่ต่าง ๆ ได้แก่
ท้ องที่
สายต้ น
ทุกท้ องที่
27 159
กาแพงเพชร
305 343 143 247 324
ทองผาภูมิ กาญจนบุรี
336 335 267 265 268
สงขลา
246 91 119 130 336
• ข้อเสนอแนะ
เนื่องจากไม้สกั มีความไวต่อสภาพพื้นที่ การปลูก
เชิงพาณิ ชย์จะต้องหาสายต้นที่เหมาะสมกับพื้นที่ และต้องดูแลอย่างดีในช่วง 1-3 ปี แรก
Slide 28
ก้ าวต่ อไปของการพัฒนาพันธุ์ไม้ สัก
ส่งเสริมให้มีการใช้สายพันธุท์ ี่ได้ปรับปรุงพันธุ์
พัฒนาสายพันธุ์ไม้ สักให้ ทนทานต่ อโรคและแมลง
พัฒนาเทคนิคการขยายพันธุ์ไม้ สักพันธุ์ดี ให้ มีต้นทุน
ต่าและง่ ายต่ อการนาไปปฏิบัติ
Slide 29
สวนป่ าไม้ สักในอนาคต
จะต้ องใช้ กล้ าสายพันธุ์ดที ขี่ ยายพันธุ์โดยไม่ อาศัยเพศ
การนาเสนอผลงานวิจย
ั ส่วนที่
1
การปลูกและการจัดการไม้
สายต้นไมสั
ทีเ่ หมาะสมในการปลู
จ กสวนป่า
้ กเศรษฐกิ
เศรษฐกิจ
นายประพาย
แกนนาค
่
นาเสนอในการประชุมวิชาการดานป
้
่ าไม้
“เทคโนโลยีดานป
่ ประชาชน”
้
่ าไมเพื
้ อ
วันที่ 28 - 29 มิถุนายน 2554
ณ อาคารกริต สามะพุทธิ กรมป่าไม้
1
Slide 2
สายต้ นไม้ สักที่เหมาะสม
ในการปลูกสร้ างสวนป่ าเศรษฐกิจ
ประพาย แก่นนาค จานรรจ์ เพียรอนุรักษ์
สมบูรณ์ บุญยืน
สาโรจน์ วัฒนสุ ขสกุล ประสิ ทธิ์ เพียรอนุรักษ์ พรเทพ เหมือนพงษ์
จตุพร มังคลารัตน์
Slide 3
Slide 4
การกระจายพันธุ์ไม้สกั ในประเทศไทย
Slide 5
พืน้ ทีป่ ลูกสวนป่ าไม้ สักในโลก
7
31
43
6
3
2
5
3
Thailand
Myanmar
Bangladdesh
Sri Lanka
Tropical Africa
Tropical America
India
Indonesia
Slide 6
ราคาไม้ สักท่ อน
ความโต (เซนติเมตร)
บาท/ลูกบาศก์ เมตร
30-34
30,000
40-44
50-54
60-64
25,000
70-74
80-84
20,000
26,000
24,800
23,000
90-94
100-109
19,100
15,000
110-119
120-129
130-139
10,000
140 ขนไป
ึ้
5,000
90-94
30-34
0
<2
2-4
4-6
>6
ความยาว (เมตร)
ที่มา...องค์ การอุตสาหกรรมป่ าไม้
Slide 7
ปี 2508 ได้จ ัดตงโครงการปร
ั้
ับปรุงพ ันธุ ์
ั ภายใต้ความร่วมมือขององค์กร
ไม้สก
พ ัฒนาแห่งประเทศเดนมาร์ก ก ับกรมป่าไม้
Slide 8
เริ่ มดาเนินการปี 2508
• 2508 – 2512 รัฐบาลเดนมาร์กส่ งผูเ้ ชี่ยวชาญมาปฏิบตั ิร่วมกับ
เจ้าหน้าที่ฝ่ายไทย
• 2513 – 2517 รัฐบาลเดนมาร์กส่ งผูเ้ ชี่ยวชาญมาปฏิบตั ิร่วมกับ
เจ้าหน้าที่ฝ่ายไทยถึงปี 2514 ปี 2515 – 2517
ผูเ้ ชี่ยวชาญจากเดนมาร์กทาหน้าที่เป็ นที่ปรึ กษา
• 2518 – 2522 การดาเนินงานทั้งหมดอยูใ่ นความรับผิดชอบของฝ่ าย
ไทย ผูเ้ ชี่ยวชาญเดนมาร์กเดินทางมาให้คาปรึ กษาปี ละ
2 เดือน
Slide 9
แหล่ งพันธุกรรมไม้ สัก
(ป่ าสั กธรรมชาติ สวนป่ าไม้ สัก)
ตัดสางต้ นไม่ ดที งิ้
คั ด เ ลื อ ก แ ม่ ไ ม้
ขยายพันธุ์โดยไม่ อาศัยเพศ
สวนรวมพันธุ์
ขยายพันธุ์โดยไม่ อาศัยเพศ
สวนผลิตเมล็ดพันธุ์
ขยายพันธุ์โดยไม่ อาศัยเพศ
ทดสอบแม่ ไม้
แหล่ งผลิต
เมล็ด
เมล็ดพันธุ์
กิง่ -ตา
เมล็ดพันธุ์ดี
ประ
เ มิ น
สวนผสมพันธุ์และผลิตเมล็ดพันธุ์
ควบคุมการผสมเกสร
กล้ าไม้
ทดสอบสาย
พั น ธุ์
เพาะเลีย้ ง
เนือ้ เยือ่
ปรับปรุงพันธุ์ข้นั ต่ อไป
ผล
ป ลู ก ส ร้ า ง ส ว น ป่ า เ ศ ร ษ ฐ กิ จ
แผนงานปรับปรุงและพัฒนาพันธุ์ไม้ สักในประเทศไทย
Slide 10
แม่ไม้สกั
คัดเลือกไว้ แล้ ว 532 แม่ ไม้
( ใน 10 จังหวัด )
ลาปาง 151 ต้ น
แพร่ 105 ต้ น
แม่ ฮ่องสอน 109 ต้ น
ตาก 42 ต้ น
เชียงใหม่ 59 ต้ น
สุ โขทัย 17 ต้ น
เชียงราย 25 ต้ น
ขอนแก่น 20 ต้ น
ยะลา 1 ต้ น
อุทยั ธานี 3 ต้ น
Slide 11
ประวัตโิ ดยย่ อของแม่ ไม้ สักทีไ่ ด้ ทาการคัดเลือก โดยโครงการปรับปรุ งพันธุ์ไม้ สัก
เบอร์ แม่ ไม้
ถิน่ กาเนิด
ปี ที่คดั เลือก
อายุ
GBH
TOP_HT
COM_HT
27
บ้านหวด งาว จ.ลาปาง
1965
100
233.00
35.7
26.70
159
แม่สะลาบ แม่สะเรี ยง
1981
65
180.0
35.0
22.0
305
ปิ งโค้ง เชียงดาว เชียงใหม่
1991
36
91.30
23.5
17.5
343
สะเอียบ
แพร่
1993
158
204.00
43.6
22.8
143
บ้านกาด แม่สะเรี ยง แม่ฮ่องสอน
1981
150
194.00
35.0
25.0
247
บ้านหวด งาว จ.ลาปาง
1983
36
110.00
15.5
10.5
324
แม่แรม แม่ริม จ.เชียงใหม่
1991
39
119.50
23.8
20.7
336
สะเอียบ
สอง
แพร่
1993
150
180.00
30.0
20.2
335
สะเอียบ
สอง
แพร่
1993
150
151.00
29.8
15.4
267
เวียงมอก
เถิน
ลาปาง
1991
-
200.00
37.2
27.2
265
เชียงดาว เชียงดาว จ.เชียงใหม่
1991
-
190.00
29.5
21.5
268
เวียงมอก
1991
-
255.80
42.3
27.2
สอง
เถิน
ลาปาง
Slide 12
วัตถุประสงค์
เพือ่ ประเมินหาค่ าทางพันธุ์ (genotypic value) ของแม่ ไม้ สัก
เพือ่ ประเมินหาค่ าเพิม่ พูนทางพันธุ์ (gentic gain) ของแม่ ไม้ สัก
เพือ่ คัดเลือกสายต้ นไม้ สัก สาหรับส่ งเสริมการปลูกสร้ างสวนป่ า
เศรษฐกิจในท้ องที่ต่าง ๆ
Slide 13
วิธีการศึกษา
การวิจยั ครั้งนี้ เป็ นการประเมินผลต่อเนื่องจากครั้งแรก (ที่อายุ 5
ปี ) ของแปลงทดสอบแม่ไม้สกั โดยใช้กล้าไม้จากการปักชา ซึ่ง
ปลูกทดสอบเมื่อปี 2543 ในพื้นที่ต่าง ๆ 3 แห่ง ได้แก่ ที่สถานี
วนวัฒนวิจยั กาแพงเพชร สถานีวนวัฒนวิจยั ทองผาภูมิ จังหวัด
กาญจนบุรี และสถานีวนวัฒนวิจยั สงขลา จังหวัดสงขลา
โดยวางผังการทดสอบแบบ Randomized Completely Block
Design ประกอบด้วย 100 แม่ไม้ 4 ซ้ า ปลูกแบบ 3-ต้นต่อซ้ า
ระยะปลูก 4 x 4 เมตร
ทาการวัดเก็บข้อมูลการเจริ ญเติบโตทางด้านเส้นผ่าศูนย์กลางที่
ระดับ 1.30 เมตร(DBH) และความสูงทั้งหมด (Ht) ของต้นไม้
ทุกต้น
Slide 14
นาข้ อมูลทีไ่ ด้ มาวิเคราะห์ ทางสถิตเิ พือ่ ประเมินผลความแตกต่ างของแม่ ไม้ และ
พืน้ ที่ที่ทาการทดสอบ
นาข้ อมูลทีไ่ ด้ ประเมินหาค่ าทางพันธุ์ (genotypic value) ของแต่ ละสายต้ น
จากสู ตร (อภิชาติ , 2528)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
G
เมื่อ
โดย
=
h2 P
G = genotypic value (%)
h2 = broad sense heritability
โดย
h2 = Vc/(Vc + V/r)
Vc = (MSC - MSE)/r
V = MSE
r = replication
P = phenotypic value (deviation from mean : %)
P = 100(Xi - AX)/AX
Xi = ค่าเฉลีย่ ทั้งหมดของแต่ ละ clone
AX = ค่าเฉลีย่ ทั้งหมดจากทุก clone
Slide 15
นาขอมู
นธุ ์ ทีไ่ ดประเมิ
นหา
้ ลคาทางพั
่
้
ค่าความเพิ่มพูนทางพันธุ์
(genetic gain) ของแม่ไม้ ที่คดั เลือก จากสูตร (อภิชาติ , 2528)
• ^G =
I h2 (SD P)
•
^G = genetic gain (%)
•
I = selection intensity
•
h2 = broad sense heritability
•
SD P = phenotypic standard deviation
Slide 16
กล้าไม้ ทใี่ ช้ ทดสอบ จานวน 100 สายต้ น (Clone)
เป็ นกล้าไม้ สักจากการปักชาจากแม่ ไม้ ดาเนินการที่ สถานีวนวัฒนวิจัยแม่ กา จ.พะเยา
Slide 17
แปลงทดสอบที่สถานีวนวัฒนวิจัยกาแพงเพชร
จังหวัดกาแพงเพชร
ลักษณะพืน้ ที่ ดินร่ วนปนลูกรัง ดินตืน้ (กลุ่มชุดดินที่ 49) PH 6.2 ปริมาณนา้ ฝนเฉลีย่ 1,158.6 มม./ปี
Slide 18
แปลงทดสอบทีส่ ถานีวนวัฒนวิจัยทองผาภูมิ
จังหวัดกาญจนบุรี
ลักษณะพืน้ ที่ ดินร่ วน ดินลึก อุดมสมบูรณ์ ปานกลาง ปริมาณนา้ ฝนเฉลีย่ 1,746 มม./ปี
Slide 19
แปลงทดสอบที่สถานีวนวัฒนวิจัยสงขลา
จังหวัดสงขลา
ลักษณะพืน้ ที่ ดินทราย ดินลึก PH = 5.5
ปริมาณนา้ ฝนเฉลีย่ 1,815 มม./ปี
Slide 20
ผลการศึกษา
1. พื้นที่ปลูกมีอิทธิพลอย่างมีนยั สาคัญยิง่ ต่อการเจริ ญเติบโตของไม้สัก
ทั้งขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางและความสูง (Ht) โดยที่ทองผาภูมิ
มีการเจริ ญเติบโตดีที่สุด (DBH= 19.12 ซม. , ht 21.51 ม.)
กาแพงเพชร มีการเจริ ญเติบโตรองลงมา (DBH= 15.47 ซม. ,
ht 10.93 ม.) และสงขลา มีการเจริ ญเติบโตช้าที่สุด
(DBH= 12.30 ซม., ht 9.45 ม.)
2. สายต้นมีอิทธิพลอย่างมีนยั สาคัญอย่างยิง่ ต่อการเจริ ญเติบโตทาง
เส้นผ่าศูนย์กลาง
แตไม
ิ ธิพลตอความสู
ง
่ มี
่ อท
่
Slide 21
3. การเจริญเติบโตทางความสู งของสายต้ นไม้ สัก เรียงจากมากไปน้ อย ในท้ องทีต่ ่ างๆ
กำแพงเพชร
ลาดับที่ Clone (No.) Ht (ม.)
305
12.10
1
315
12.00
2
343
11.99
3
326
11.90
4
269
11.79
5
313
11.73
6
253
11.59
7
143
11.51
8
318
11.48
9
324
11.48
10
35
11.42
11
130
11.41
12
142
11.41
13
271
11.41
14
120
11.38
15
…
…
…
119
9.55
100
เฉลี่ย
10.93
ทองผำภูมิ
Clone (No.)
Ht (ม.)
27
23.66
267
23.53
336
23.33
335
23.24
265
23.16
46
23.14
291
23.13
4
22.94
45
22.90
273
22.77
290
22.76
302
22.73
159
22.64
341
22.60
271
22.42
…
…
83
19.69
21.51
สงขลา
Clone (No.)
265
130
38
331
345
116
305
91
246
344
288
270
336
27
292
…
144
Ht (ม.)
11.63
11.51
11.42
11.37
11.26
11.21
11.19
11.18
11.15
11.08
11.07
11.06
11.04
11.04
10.90
…
6.22
9.45
Slide 22
4. การเจริญเติบโตทางด้ านเส้ นผ่ าศูนย์ กลางและค่ าทางพันธุ์(G) เรียงจากมากไปหาน้ อย
ลาดับที่
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
…
100
เฉลี่ย
กำแพงเพชร
Clone DBH G (%)
(No.) (ซม.)
305 18.06 6.31
343 17.71 5.44
143 17.35 4.57
247 17.30 4.45
324 17.30 4.45
315 17.28 4.41
46
17.19 4.19
159 17.17 4.14
245 17.14 4.06
130 17.13 4.04
290 17.03 3.79
341 16.82 3.29
16.80 3.23
27
313 16.77 3.17
323 16.76 3.14
…
…
…
71
11.85 -8.78
15.47
Clone
(No.)
336
335
267
27
265
268
324
302
331
45
119
159
41
46
300
…
90
ทองผำภูมิ
DBH G (%)
(ซม.)
23.13 7.94
22.55 6.78
22.45 6.58
22.14 5.98
22.05 5.80
21.78 5.25
21.45 4.61
21.38 4.47
21.38 4.46
21.17 4.05
21.09 3.90
21.00 3.71
20.92 3.56
20.86 3.44
20.80 3.32
…
…
15.17 -7.80
19.12
สงขลา
Clone DBH G (%)
(No.) (ซม.)
246 17.20 11.03
91
16.00 8.33
119 15.89 8.07
130 15.86 8.01
336 15.38 6.93
38
15.37 6.91
288 15.14 6.39
265 15.13 6.38
345 15.09 6.28
267 14.92 5.90
292 14.91 5.87
159 14.88 5.80
331 14.59 5.15
39
14.50 4.95
14.33 4.57
27
…
…
…
144
6.53 -12.99
12.30
Slide 23
5.สายต้ นไม้ สักมีความไวต่ อพืน้ ที่ สายต้ นที่เจริญเติบโตดี ในพืน้ ที่หนึ่ง อาจโตไม่ ดใี นท้ องที่อนื่ ๆ
Clone
ลาดับที่
กาแพงเพชร
ลาดับที่
ทองผาภูมิ
ลาดับที่
สงขลา
305
343
143
336
335
267
246
91
119
1
2
3
62
56
28
89
44
99
61
42
38
1
2
3
75
58
11
20
76
33
5
68
10
1
2
3
หมายเหตุ อยูใ่ นลาดับที่ไม่เกิน 15 ในทุกพื้นที่มีอยู่ 2 สายต้น ได้แก่ V 27 , V 159
Slide 24
6. ค่ าเพิม่ พูนทางพันธุ์ (genetic gain) ทางด้ านความโต ตามจานวนสายต้ นที่คัดเลือกไว้
จานวน clone ทีค่ ดั เลือก
จาก 100 clone
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
กาแพงเพชร
6.26 (5.56)
5.36 (4.76)
4.76 (4.23)
4.30 (3.82)
3.90 (3.47)
3.56 (3.16)
3.26 (2.89)
2.97 (2.64)
2.71 (2.40)
2.46 (2.18)
ความเพิม่ พูนทางพันธุ์ด้านความโต (DBH)
(^G : %)
กาญจนบุรี
สงขลา
รวมทั้ง 3 พืน้ ที่
5.74 (5.51)
8.66 (9.31)
2.70 (1.75)
4.92 (4.73)
7.43 (7.98)
2.32 (1.50)
4.37 (4.20)
6.60 (7.09)
2.06 (1.33)
3.94 (3.79)
5.95 (6.40)
1.86 (1.20)
3.58 (3.44)
5.41 (5.81)
1.69 (1.09)
3.27 (3.14)
4.93 (5.30)
1.54 (1.00)
2.99 (2.87)
4.51 (4.84)
1.41 (0.91)
2.73 (2.62)
4.11 (4.42)
1.28 (0.83)
2.48 (2.38)
3.75 (4.03)
1.17 (0.76)
2.25 (2.16)
3.40 (3.65)
1.06 (0.69)
หมายเหตุ ในวงเล็บเป็ น ค่ าเพิม่ พูนทางพันธุ์ ทีอ่ ายุ 5 ปี
Slide 25
สรุปผล
1. สายต้ นทีม่ ีการเจริญเติบโตดีและมีความเสถียรในทุกพืน้ ทีม่ ีเพียง
2 สายต้ น คือ V27 และ V159
2. ไม้ สัก 20 สายต้ นทีโ่ ตดีทสี่ ุ ดในพืน้ ทีท่ องผาภูมิ ได้ แก่ V336 V335
V267 V27 V265 V268 V324 V302 V331 V45 V119 V159 V41
V46 V300 V263 V322 V273 V341 และ V 344 ซึ่งมีค่าเพิม่ พูนทาง
พันธุ์ด้าน Ø สู งกว่ าค่ าเฉลีย่ 3.94 เปอร์ เซ็นต์
Slide 26
3. ไม้ สัก 20 สายต้ นทีโ่ ตดีทสี่ ุ ดในพืน้ ทีก่ าแพงเพชรได้ แก่ V305 V343
V143 V247 V324 V315 V46 V159 V245 V130 V290 V341 V27
V313 V 323 V268 V288 V251 V47 และ V160 ซึ่งมีค่าเพิม่ พูน
ทางพันธุ์ด้าน Ø สู งกว่ าค่ าเฉลีย่ 4.30 เปอร์ เซ็นต์
4. ไม้ สัก 20 สายต้ นทีโ่ ตดีทสี่ ุ ดในพืน้ ทีส่ งขลาได้ แก่ V246 V91 V119
V130 V336 V38 V288 V265 V345 V267 V292 V159 V331
V39 V27 V116 V270 V69 V327 และ V291 ซึ่งมีค่าเพิม่ พูน
ทางพันธุ์ด้าน Ø สู งกว่ าค่ าเฉลีย่ 5.95 เปอร์ เซ็นต์
Slide 27
สายต้นที่เหมาะสมในการนาไปปลูกป่ าเศรษฐกิจ ในท้องที่ต่าง ๆ ได้แก่
ท้ องที่
สายต้ น
ทุกท้ องที่
27 159
กาแพงเพชร
305 343 143 247 324
ทองผาภูมิ กาญจนบุรี
336 335 267 265 268
สงขลา
246 91 119 130 336
• ข้อเสนอแนะ
เนื่องจากไม้สกั มีความไวต่อสภาพพื้นที่ การปลูก
เชิงพาณิ ชย์จะต้องหาสายต้นที่เหมาะสมกับพื้นที่ และต้องดูแลอย่างดีในช่วง 1-3 ปี แรก
Slide 28
ก้ าวต่ อไปของการพัฒนาพันธุ์ไม้ สัก
ส่งเสริมให้มีการใช้สายพันธุท์ ี่ได้ปรับปรุงพันธุ์
พัฒนาสายพันธุ์ไม้ สักให้ ทนทานต่ อโรคและแมลง
พัฒนาเทคนิคการขยายพันธุ์ไม้ สักพันธุ์ดี ให้ มีต้นทุน
ต่าและง่ ายต่ อการนาไปปฏิบัติ
Slide 29
สวนป่ าไม้ สักในอนาคต
จะต้ องใช้ กล้ าสายพันธุ์ดที ขี่ ยายพันธุ์โดยไม่ อาศัยเพศ