Slide 1

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 2

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 3

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 4

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 5

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 6

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 7

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 8

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 9

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 10

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 11

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 12

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 13

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 14

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 15

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 16

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 17

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 18

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 19

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 20

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 21

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 22

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 23

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 24

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 25

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 26

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.


Slide 27

ADMINISTRACJA
TERENOWA W POLSCE

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI
 definicja

i podział
 administracja rządowa
 administracja samorządowa

DEFINICJA I PODZIAŁ





Administracja terenowa to zbiór powiązanych ze sobą i
współpracujących instytucji publicznych, realizujących
działalność
organizatorską
przy
pomocy
aparatu
urzędniczego, obejmujący zakres spraw regulowanych przez
prawo.
Administrację terenową dzielimy na:
rządową,
zbudowaną
na
zasadzie
centralizmu
i
hierarchicznego podporządkowania (jej zwierzchnikiem jest
Prezes Rady Ministrów),
samorządową, zdecentralizowaną, podlegająca władzom
jednostek samorządu terytorialnego.

DEFINICJA I PODZIAŁ








Cechą działalności administracji jest:
realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych
potrzeb społeczeństwa,
działanie na podstawie prawa i w jego granicach,
charakter polityczny działalności, tj. powiązanie z władzą
polityczną,
działanie w imieniu i na rachunek państwa,
działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu,
nie jest nastawiona na zysk),
działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe,
stabilne, niezależne od zmian w kraju),
różnorodność form i postaci, różnorodność działalności.

DEFINICJA I PODZIAŁ










Administracja definiowana w ujęciu podmiotowym to:
aparat administracyjny,
organy administracyjne,
kompetencje administracyjne,
zawisłość podmiotów administracyjnych,
hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
bezosobowość administracyjna,
zawodowość administracyjna,
kreowanie podmiotów administracyjnych.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA
W ramach terenowej administracji rządowej wyróżnia się:




administrację zespoloną, opartą na zasadach zespolenia i
zwierzchnictwa
wojewody,
warunkującego
skuteczne
wykonywanie zadań tej administracji, przede wszystkim w
sferze bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego,
przestrzegania prawa, a także w stanach nadzwyczajnych;
administrację niezespoloną (dotychczas określaną mianem
specjalnej) podporządkowaną bezpośrednio ministrom i
innym organom centralnym, wobec której wojewoda posiada
uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w pewnym
zakresie – kontrolne.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Wojewoda odpowiada za rezultat działania wszystkich służb,
inspekcji i straży działających w ramach zespolonej
administracji w województwie; osobowy aspekt zespolenia
oznacza uzyskanie przez wojewodę stanowczego wpływu na
obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej
administracji zespolonej poprzez powoływanie kierowników
wojewódzkich służb, inspekcji lub straży albo uzgadnianie
tych decyzji, jeśli podmiotem powołującym jest organ
centralny.

ADMINISRACJA
RZĄDOWA

Organami wojewódzkiej, zespolonej administracji są:
wojewodowie i - w sytuacjach ustawami przewidzianych kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży, a tworzą
tę administrację urzędy wojewódzkie i jednostki organizacyjne
(komendy, inspektoraty, itp.) zespolonych służb, inspekcji i
straży.
Najważniejszymi
organami
administracji
rządowej
niezespolonej są organy administracji celnej, statystycznej,
skarbowej, a także morskiej, śródlądowej i wodnej, działające
na określonych drogach i akwenach.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Administracja samorządowa działa na zasadzie

pełnego
zespolenia na wszystkich stopniach podziału terytorialnego
kraju - w gminie, powiecie, województwie - i wykonuje
zdecentralizowaną część zadań publicznych, podlegając
władzom jednostek samorządu terytorialnego - wspólnot
terytorialnych.
Organami tej administracji są organy wykonawcze tych
jednostek - zarządy gmin, powiatów i województw z ich
przewodniczącymi - wójtami (burmistrzami, prezydentami),
starostami i marszałkami oraz z ich aparatem pomocniczym urzędami gmin, starostwami powiatowymi, urzędami
marszałkowskimi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest od
1990 roku gmina. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina
może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą
miejską. Jednostki pomocnicze gmin tworzy rada gminy w
drodze uchwały po konsultacji z mieszkańcami lub z ich
inicjatywy, np. sołectwa, dzielnice, osiedla, itp. Gminy mogą
łączyć się w organizacje czy związki komunalne na zasadzie
dobrowolności – do najważniejszych działających w Polsce
należą Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich,
Związek Gmin Wiejskich RP, Unia Miasteczek Polskich.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
zakresu działania gminy należą wszystkie

Do
sprawy
publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. Mieszkańcy gminy podejmują
rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory
i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent
miasta).
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do
kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego
(powiatu, województwa samorządowego).
Na terenie Polski znajduje się 2489 gmin, w tym 65 gmin
mających status miasta na prawach powiatu. Największą
terytorialnie gminą w Polsce jest Pisz w powiecie piskim,
który zajmuje terytorium 635 km². Najludniejsza gminą jest

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Do dochodów własnych gminy zaliczamy podatki i opłaty
lokalne. Gmina pobiera trzy podatki: od nieruchomości, od
posiadania psów i od środków transportu. Na opłaty lokalne
składają się: opłata administracyjna pobierana za czynności
urzędowe, opłata targowa pobierana od osób fizycznych,
prawnych i od jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości
prawnej,
dokonujących
sprzedaży
na
targowiskach, opłata miejscowa pobierana w gminach, na
obszarze których znajdują się miejscowości posiadające
walory klimatyczne lub krajobrazowe. Uiszczają ją osoby,
które przebywają w miejscowości w celach wypoczynkowych,
zdrowotnych i turystycznych za każdy dzień pobytu.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o





statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku
nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i
Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu
miast na prawach powiatu),
niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich:
Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście,

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w
2002 roku - w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat
warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek
komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy
warszawskiej).
Wałbrzych w 2003 roku utracił prawa miasta na prawach
powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Powiaty wchodzą w skład województwa i skupiają

kilka
sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Jest ich w Polsce 315.
Istnieją także wspomniane powyżej gminy wydzielone miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami
grodzkimi.
Podział
na
powiaty
przywróciła
ostatnia
reforma
administracyjna z 1999 roku.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada
powiatu, a władzą wykonawczą jest starosta. W powiecie
grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i
prezydent miasta lub burmistrz.
Największym pod względem powierzchni powiatem ziemskim
jest powiat białostocki, a grodzkim – Warszawa. Warszawa

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
kompetencji starosty i zarządu powiatu











Do
należy
podejmowanie decyzji w zakresie:
edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne),
ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe),
transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych
linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji
w miastach na prawach powiatu),
opieka nad drogami publicznymi powiatowymi,
geodezji,
gospodarki nieruchomościami,
ochrony środowiska,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,








ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
przeciwdziałania bezrobociu,
obronności,
pomocy społecznej,
wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez
cudzoziemców,
zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na
szczeblu powiatowym,
rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Województwo jest jednostką samorządu terytorialnego w

rozumieniu konstytucyjnym, tj. w pełni zdecentralizowaną
instytucją władzy publicznej, który posiada wszystkie atrybuty
właściwe samorządowi terytorialnemu: samodzielność i
osobowość prawną, ochronę sądową, system organów
uchwałodawczych i wykonawczych, dysponowanie mieniem,
samodzielność finansową.
Zadania samorządu wojewódzkiego związane są z
tworzeniem warunków i instrumentów służących rozwojowi
regionalnemu
w
sferach:
rozwoju
ekonomicznego,
obejmującego też międzynarodową współpracę gospodarczą
i promocję regionu, usług publicznych "wyższego" rzędu
(m.in. szkolnictwo wyższe, specjalistyczna służba zdrowia,
działalność kulturalna o charakterze ponadlokalnym),

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia
1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy
było utworzenie większych regionów, które mogłyby
konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii
Europejskiej. Dotychczasowe województwa były zbyt małe,
by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać
terytorium województwa.
Wprowadzeniu
nowego
podziału
na
województwa
towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały
utworzenie mniejszej (12) lub większej (25) liczby
województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy
Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na
rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw: w
kujawsko – pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz,
a sejmik wojewódzki obraduje w Toruniu; w lubuskiem
wojewoda ma siedzibę w Gorzowie Wielkopolskim, a sejmik
wojewódzki obraduje w Zielonej Górze. Także obecnie
pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw,
np. województwa środkowopomorskiego czy województwa
staropolskiego.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Największe województwa to mazowieckie (38 powiatów, 325
gmin) i wielkopolskie (31 powiatów, 226 gmin); najmniejsze to
opolskie (11 powiatów, 71 gmin) i lubuskie (11 powiatów i 83
gminy); najwięcej miast na prawach powiatu znajduje się w
województwie śląskim (19).
Największą powierzchnię posiada województwo mazowieckie
(35 598 km2) i wielkopolskie (29 826 km2), najmniejszą opolskie (9 412 km2) i świętokrzyskie (11 672 km2).

MAPA
ADMINISTRACYJNA
POLSKI
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Wojewodztwa.png

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Wybory
do
organów
stanowiących
samorządu
terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich)
odbywają się na podstawie ustawy o ordynacji wyborczej do
organów samorządu terytorialnego z 1998 roku.
Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w
zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców
oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad
powiatów i wyborach do sejmików samorządowych.
Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru
radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W
gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w
jednomandatowych
okręgach
wyborczych
(są

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA

Wybory w powiatach oraz miastach działających na prawach
powiatu oraz wybory do sejmików wojewódzkich mają
charakter proporcjonalny, z tym że w podziale mandatów
uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na których listy
oddano w powiecie lub mieście działającym na prawach
powiatu albo w województwie co najmniej 5 proc. ważnie
oddanych głosów.
Radni w liczbie zależnej od liczby mieszkańców, wybierani są
na kadencję czteroletnią na podstawie powszechnych,
równych, bezpośrednich, tajnych oraz większościowych albo
proporcjonalnych wyborów.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
Organami kontroli i nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego (gminami, powiatami, województwami) i innymi
podmiotami komunalnymi (m.in. związkami komunalnymi,
samorządowymi osobami prawnymi) są Prezes Rady
Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych regionalne izby obrachunkowe. Celem działania tych
ostatnich organów jest zapewnienie prawidłowej realizacji
zasad obowiązujących jednostki samorządu terytorialnego w
sferze dysponowania publicznymi środkami finansowymi.

ADMINISRACJA
SAMORZĄDOWA
każdej ważnej dla jednostki samorządu terytorialnego

W
sprawie, mieszczącej się - w odniesieniu do powiatu i
województwa - w zakresie ich zadań, może być
przeprowadzone referendum lokalne.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy rady gminy,
powiatu, sejmiku województwa lub na wniosek co najmniej 10
proc. mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego
uprawnionych do głosowania i jest ono ważne, jeżeli wzięło w
nim udział co najmniej 30 proc. uprawnionych.
Obligatoryjnie referendum przeprowadzane jest przez radę
gminy w przypadku inicjatywy samoopodatkowania się
mieszkańców (czyli wprowadzenia nowego, powszechnego
podatku w gminie) na cele publiczne.

BIBLIOGRAFIA
Prezentację wykonano na podstawie:
Z. Leoński, Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C. H.
Beck, Warszawa 2002,
Polski samorząd terytorialny, red. E. Nowacka, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006,
Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski,
J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.