Slide 1

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 2

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 3

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 4

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 5

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 6

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 7

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 8

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 9

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 10

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 11

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 12

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 13

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 14

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 15

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 16

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 17

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 18

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 19

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 20

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 21

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 22

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 23

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24


Slide 24

Peluang Perniagaan dalam Sistem
Pemasaran Agro-Makanan Baru

Fatimah Mohamed Arshad
Institut Kajian Dasar Pertanian dan Makanan

Universiti Putra Malaysia
Nota perbincangan yang dibentangkan dalam
Walk-in Seminar Sempena Pameran Malaysian Agricultural Horticultural and Agro-tourism (MAHA) 2008
Serdang, Selangor, 20 Ogos 2008

1

Objektif
Mencadangkan beberapa peluang perniagaan
dalam sistem pemasaran agro-makanan
baru atau sistem rantaian bekalan agromakanan baru….

Pendekatan Perbincangan
-

Teliti perkembangan sistem rantaian bekalan baru
Teliti ciri utama sistem rantaian bekalan baru
Peluang perniagaan, dan cabarannya
Sokongan polisi yang diperlukan

2

Sistem Rantaian Bekalan Baru
Merujuk kepada proses perancangan,
pelaksanaan, kawalan operasi rantaian
bekalan dengan secara cekap. Pengurusan
rantaian bekalan merangkumi pergerakan
dan storan bahan mentah, inventori,
keluaran akhir daripada titik pengeluaran
sehingga penggunaan.
- Satu kaedah baru pemasaran dimana bekalan
diurus dengan cekap daripada titik pengeluaran
hingga sampai ke titik penggunaan.
- Suatu inovasi / revolusi pemasaran
- Dipacu oleh syarikat multi-nasional – yang
menceburi dalam bidang runcit dalam skel yang
besar…
3

Perkembangan Sistem Pemasaran Agromakanan di Malaysia
Hipermarket

50

43

45

37

40
35

Bilangan Peruncit ikut Sektor, 2000-2005 (unit)
Kategori
2000 2001 2002 2003 2004
Hipermarket
6
12
20
28
37
Supermarket
211
220
235
240
245
Convenience stores
310
537
863 1,214 1,574
Kedai runcit
6,900 6,630 6,630 6,560 6,440
Food specialists
1,100
850 1,080 1,400 1,425
Jumlah
8,527 8,249 8,828 9,442 9,721
Sumber: Euromonitor, 2006

28

30

2005
43
250
1,921
6,320
1,450
9,984

20

25
20

12

15

6

10
5
0

2000

2001

2002

2003

2005

Convenience stores
2,500

1,921
2,000

1,574
1,214

1,500

-Peningkatan bilangan peruncit
berskel besar (milik MNC)
seperti hipermarket, supermarket dan
departmental stores
-Juga convenience stores
-Bilangan peruncit kecil kian menurun

2004

863

1,000

537
500

310

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Kedai runcit
7,000

6,900

6,900
6,800

6,630

6,700

6,630

6,600

6,560
6,440

6,500

6,320

6,400
6,300
6,200
6,100
6,000
1

2

3

4

5

4
6

Nilai Runcit (tidak termasuk cukai jualan) 2004 dan 05 (%)
Syarikat
2004
2005
Dairy Farm International Holdings Ltd
12
12.7
Store Corp Bhd, The
7.5
9.2
Carrefour Magnificent Diagraph Sdn Bhd
5.7
6
Tesco Stores (Malaysia) Sdn Bhd
4.7
5.9
Convenience Shopping Sdn Bhd
2.6
3.4
Parkson Corp Sdn Bhd
2.7
2.9
Petronas Dagangan Bhd
1.3
1.4
Billion Shopping Centre Sdn Bhd
0.9
0.8
Esso Malaysia Bhd
0.6
0.6
Chevron Malaysia Ltd
0.3
0.5
Shell Malaysia Ltd
0.5
0.5
Boustead Petroleum Marketing Sdn Bhd
0.3
Foong Foong Emporium Sdn Bhd
0.2
0.2
BP Malaysia Sdn Bhd
0.3
Others
60.6
55.6
Total
100
100

Walaupun bilangan peruncit
milik
multi-nasional kecil,
(spt hipermarket / supermarket /
departmental stores), tapi
menyumbang
nilai jualan yang besar
berbanding dengan
peruncit kecil…

Firma runcit milik multi-nasional
(atau hipermarket / supermarket /
departmental stores)
menunjukkan nilai jualan
yang tinggi (termasuk keluaran
makanan)

Agihan Bilangan dan Nilai Jualan (%) Kategori Peruncit, 2001
1993Perubahan
Kategori
Type
Provision/grocery
stores
Large retail chains
Supermarket
Mini-market
Convenience stores
Department stores
Supermarket inc.
hypermarket
Jumlah

Syer pada
2001
Keuntungan pada
(%)
2001
(RM mn)
%

1993
No.

2001
No.

2001
(%)

55869
2123
349
1535
116
43

44990
4946
588
3632
219
302

-19.5
68.5
685
136.6
88.8
602.3

90.1
9.9
1.2
7.3
0.4
0.6

6926
13283
3297
1816
201
1778

34.3
65.7
16.3
9
1
8.8

80
57992

205
49936

156.3
-13.9

0.4
100

6190
20209

30.6
100

Sumber: Jabatan Statistik, Malaysia.2002

5

Beberapa firma runcit milik multi-nasional …bertapak pada lewat 1990an
Dan bertumbuh pesat awal kurun ke-21…
Giant Retail Chains,

Tesco Retail Chains ,

93

100
15

Jum. Terkumpul

80

12

Jum. Terkumpul

71

70

10

59

60

8

Jum. Terkumpul

6

Bil.

5

Jum. Terkumpul

3

32
20

30

4

11

20
10

2007

Carrefour Retail Chains,

1998

2006

1996

2005

1994

2004

1992

2003

1980

2002

1990

0

0

17
12

4
1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 2 0
4
3

1988

1

1986

1

3

1984

2

16

7

6 3

2000

4

2

50
40

6
4

52

1982

Bil.

Bil.

11

10

6

2004

Bil.

87

90

2002

14

2006

16

Jesco Retail Chains,

25

25
19
20

Jum. Terkumpul

14

15

Bil..
5

3

5

0

1

1

0

2

1

0
2008

2000

1998

1994

1
0

1996

1 0 1

0

1

2006

2

2004

1

2002

1

2
1

3
1

3

5

9

10

3
0

0

Jum. Terkumpul
11
5

3
2

1
10 1

8 8

1

0

1 1

0

2001

6

1991

6

1999

7
6

7
6 6

5 5

1989

6
5

10

9

1997

8

1993

10

Jum. Terkumpul

1995

No.

11

1 1 1

1

2007

14

15

2003

Bil.

20

20

2005

19

20

6
Sumber: KPDNHEP, 2008

Bilangan dan jumlah terkumpul firma runcit milik multi-nasional 1980-08,
Kepesatan pertumbuhan pada lewat 1990an dan kurun ke-21…..Menjelang 2010,
kategori peruncit besar dijangka meningkat, kedai runcit kecil menurun....
Bilangan dan Jumlah Terkumpul Multi-national Retail Chains,
2002-07
160

Bil.

140

80

Ramalan Bilangan Peruncit, 2005-2010
Kategori
2005
2006
2007
2008
Hypermarkets
43
50
58
64
Supermarkets
250
256
263
271
Convenience stores
1,921
2,130
2,359
2,600
Independent grocers
6,320
6,180
6,000
5,800
Food specialists
1,450
1,475
1,490
1,510
Jumlah
9,984
10,091
10,170
10,245

2009
69
280
2,862
5,580
1,525
10,316

2010
75
290
3,135
5,280
1,540
10,320

60

104
84
74

36

31

40

20

20

149

38

5 6 7
1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 2 0 1 3 1 2 4 2

24
14

10

7

1

2008

2006

2004

2002

2000

1998

1996

1994

1992

1990

1988

1986

1984

1982

0
1980

Bil.

100

128

Jum. Terkumpul

120

150

142

Jum. Terkumpul

7

Sumber: KPDNHEP, 2008

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…
Pengeluar

Peraih/ Ajen komisyen/Pengangkut/
Pemborong primer

Tahap utama
pasaran

Pemproses
Eksport

Pemborong

Import
Peruncit – pasar
bergerak

Peruncit

Pengguna
8

Perbezaan sistem pemasaran tradisional dengan sistem
rantaian bekalan ..Sistem tradisional: Fungsi bertindan, ramai perantara,
tidak tersusun, kekuatan pemborong, sistem letak harga yang tidak jelas dan
telus, kerugian lepas tuai yang tinggi, pengeluar tidak tahu harga pasaran…

-

-

Urusan informal, tak teratur, tidak stabil, terpisah antara
kawasan dan tahap
Pelbagai tahap orang tengah dengan fungsi yang bertindan
Sistem letak harga – tertumpu di tahap borong
Pemborong fokus perniagaan
Tiada aliran maklumat harga /pasaran
Maklumat pasaran tidak mencerminkan situasi permintaan
dan penawaran
Pengeluara hanya menerima harga
Infrastruktur tak cukup, rumah / lori sejuk, gudang storan,
peralatan di tahap ladang, pembungkusan ala kadar
Kuantiti bekalan yang tak konsisten dari segi kuantiti dan
kualiti
Kerugian lepas tuai yang tinggi
Pengeluar TIADA AKSES kepada pasaran

9

Sistem
rantaian
bekalan
baru..
Penggabungan fungsi pemborong dan peruncit menjadi satu….
Pengeluar

Packing house

Eksport

Pemborong

Import
Hipermarket /
Supermarket
Pengguna
Tahap utama
10
pasaran

Logistik dalam
sistem rantaian
bekalan
Kepentingan
logistik seperti
pengangkutan,
storan
bagi semua
tahap
pemasaran
dari
pengeluaran
hingga
penggunaan…
11

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•
•
•

•
•
•
•

Sistem menekankan kepada proses dan tidak kepada
perantara..
Perantara utama adalah peruncit
Jaringan yang rapat antara sektor pengeluaran dan
pemasaran berdasarkan rantaian nilai atau “value
chain”
Saluran pemasaran ringkas dengan perantara
melaksanakan fungsi yang nyata
Pengeluaran dipacu oleh teknologi, keluaran ikut
selera pengguna
Jenama persendirian untuk kualiti dan keselamatan
makanan.
Logistik adalah penting untuk sistem rantaian
bekalan baru..
Pemprosesan adalah asas untuk menilai tambah..
12

Sistem Rangkaian Bekalan Baru: Ciri Utama
•
•

•
•
•
•
•
•
•

Perolehan (procurement) daripada tempatan dan pasaran global
– yang mana murah dan berkualiti
Keluaran dalam sistem ini adalah “dibezakan”, mengikut
kehendak dan selera dan citarasa pengguna
Maklumat pasaran adalah telus, dan sebaran adalah cekap dan
pantas
ICT adalah pemungkin oproses utama perniagaan seperti storan,
perolehan, pengurusan inventori, pentadbiran dsbnya.
Persaingan adalah diantara peruncit.
Menekankan kepentingan MAKLUMAT PENGGUNA
Fokus kepada kategori tertentu dan membangunkan kategori
tersebut
Memilih pembekal tertentu
Memilih pembekal yang tahu tentang kehendak pengguna –
maka mampu membekalkan keluaran dalam bentuk yang betul,
pada harga yang sesuai dan pada masa yang dikehendaki.

13

Beberapa Ciri Struktur Sistem Rangkaian
Bekalan Baru…
•
•
•
•

•
•
•
•
•

CR4 atau syer pasaran 4 firma teratas adalah 29.9 (2004)
meningkat kepada 33.8(2005)
Sher jualan supermarket/hipermarket dalam jualan runcit
makanan meningkat daripada 27% (1999) kepada 31% (2001)
(Azizi, 2006).
31% pengguna di bandar memilih Tesco dan Carrefour sebagai
sumber untuk mendapat bekalan makanan
Firma runcit besar mengendalikan 60% buah-buahan tempatan
dan 35% jualan sayur di Malaysia (Shepperd, 2004).
Kepentingan perladangan kontrak, namun penglibatan pengeluar
masih terbatas
Preferred supplier arrangement atau pembekal terpilih adalah
kaedah perolehan bekalan
Firma runcit besar memperolehi bekalan daripada pemborong
Pengeluar kecil, rata-rata tidak dapat menepati tuntutan kualiti
dan kuantiti. Tuntutan kualiti adalah ketat dan tinggi.
Firma runcit besar memiliki kuasa dalam penentuan harga
kepada pengeluar
14

Beberapa komoditi makanan yang dipasarkan
dalam sistem rantaian bekalan baru…Ia
menunjukkan perubahan selera pengguna
dengan peningkatan pendapatan per kapita…
Prospek makanan adalah cerah…
Penggunaan Makanan Segar mengikut Sektor: 2000/2005 (kg per kapita)
Makanan
2000
2005
% perubahan 2000-05
Daging lembu dan daging
anak lembu
5.3
5.7
7.70
Daging kambing
0.6
0.7
27.28
Daging babi
6.6
5.9
-9.32
Daging ayam / itik
30.6
33.4
9.02
Ikan
43.5
44.5
2.36
Krustasia (cth: ketam)
3.9
3.7
-3.56
Moluska
5.6
6.6
18.06
Kacang
1.5
1.6
3.87
Peas
0.3
0.4
13.59
Lain-lain kekacang
0.6
0.6
-5.48
Tomato
0.7
0.8
6.13
Bawang
9.8
12.1
23.76
Lain-lain sayur
21.0
23.3
11.05
Ubi kentang
5.0
6.4
29.09
Ubi kayu
13.4
11.5
-13.89
Ubi kentang manis
0.6
0.6
-1.47
Lain-lain akar
1.1
1.1
-7.93
Oren, tangerin,mandarin
3.8
4.6
21.24
Limau dan limau nipis
0.1
0.1
57.41
Pisang
15.4
14.5
-5.55
Epal
2.8
3.5
28.12
Nenas
0.4
0.4
-0.62
Anggur
0.9
1.0
8.83
Lain-lain buah
16.1
16.0
-0.34
Telur
12.0
10.2
-15.05
Gula dan pemanis
43.4
47.2
8.81
Sumber: Euromonitor,2006

Daging lembu dan daging anak lembu
5.7

5.8

Daging kambing
0.8
0.7

5.6
5.4

0.7

5.3

0.7
0.6

5.2

0.6

5.0

0.6

2000

2000

2005

Ikan

Daging ayam / itik
33.4

34.0
33.0
32.0
31.0

45.0
44.5
44.5
44.0

30.6

43.5
43.5

30.0

43.0

29.0
2000

2000

2005

24.0

23.3

23.0
21.0

21.0
20.0
19.0
2000

2005

Gula dan pemanis

Sayur-sayuran

22.0

2005

2005

48.0
47.0
46.0
45.0
44.0
43.0
42.0
41.0

47.2

43.4

2000

2005

15

Penggunaan Pembungkusan dan Makananan
yang telah diproses mengikut Sektor, 2000/05 (kg
per kapita)
Makanan
2000
2005
Kuih-muih
1.1
1.0
Produk roti
8.6
9.0
Ais Krim (mililiter per
kapita)
1,478.3
1,493.6
Produk tenusu
19.4
17.4
Gula dan herba
berempah
0.8
0.9
Snek bar
0.0
0.0
Produk pengganti
makanan
0.0
0.0
Makanan tersedia
0.2
0.2
Sup
0.1
0.1
Pasta
0.0
0.0
Mi
3.1
3.5
Makanan dalam tin
2.9
2.9
Makanan beku yang
telah diproses
1.0
1.3
Makanan kering yang
telah diproses
26.0
27.3
Makanan yang telah
didinginkan
0.2
0.2
Minyak dan lemak
6.1
6.1
Sos dan perasa
2.6
2.7
Makanan bayi
1.5
1.7
Spreads
0.3
0.3
Sumber: Euromonitor, 2006

Perubahan pola pemakanan
pengguna…
Makanan yang telah diproseskan
dan yang telah dibungkuskan
menunjukkan trend yang
meningkat…
Ini berlaku kerana:
(i) Pertambahan populasi
(ii) Peningkatan pendapatan per
kapita
(iii) Urbanisasi
(iv) Perubahan gaya hidup
(v) Perubahan pola
pemakanan..iaitu pengguna
beralih daripada makanan ruji
kepada makanan bernilai tinggi
seperti daging, keluaran tenusu,
buah dan sayur segar dan
makanan proses yang berkualiti..
(vi) Makan di luar rumah
meningkat daripada 4.6% (1973)
16
kepada 10.9% (1999).

Makan di luar rumah..kian meningkat..Wajaran dalam Indeks Harga
Pengguna=10.4%
Belanjawan untuk Pemakanan mengikut
Kategori
2000
2001
Kafe / bar
140.0
157.2
Restoran perkhidmatan penuh
254.9
257.8
Makanan segera
54.0
56.6
100% penghantaran kerumah / beli bawa
3.3 balik
3.7
Kafe layan diri
34.7
35.0
Kiosk dan gerai jalanan
19.4
20.8
Jumlah Asal
506.1
531.0
Sumber: Euromonitor, 2006

Sektor: 2000-2005 (RM per kapita)
2002
2003
2004
175.1
192.3
213.7
262.1
267.3
273.8
57.5
62.0
65.5
4.1
4.5
5.2
35.6
36.6
37.8
20.7
23.0
26.1
555.2
585.9
622.1

Kafe / bar

2005
234.3
277.3
69.9
6.6
39.3
28.4
655.9

Kafe layan diri

250
40

200
150

38

100

36

50

34

0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

32
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Restoran perkhidmatan penuh

Kiosk dan gerai jalanan

280
270
260
250
240
2000

2001

2002

2003

2004

2005

30
25
20
15
10
5
0
2000

2001

2002

2003

2004

Makanan segera

Prospek sektor perkhidmatan
makanan adalah cerah……….

80
60
40

17

20
0
2000

2001

2002

2003

2004

2005

Prospek makanan yang telah diproses adalah cerah…dan juga industri
perkhidmatan makanan….
Malaysia: Nilai perniagaan keluaran makanan, 2001-2006 (RM juta)
Produk
Produk berbungkus
Air botol
Makanan sejuk yang diproses
Jus buah-buahan dan sayur-sayuran
Makanan proses yang dibekukan
Minuman sukan/kesihatan
Minuman tempatan (Asian)
Mi
Biskut
Minuman karbonat
Makanan dalam tin
Roti,kuih,kek dan makanan yang dibakar
Makanan kering yang diproses
Perkhidmatan makanan
Hantar ke rumah
Kafeteria-layan diri
Gerai makan tepi jalan
Makanan segera
Cafe/bar
Restoran
Sumber: http://www.euromonitor.com/

Kadar
2006 pertumbuhan (%)

2001

2002

2003

2004

2005

122.5
180.8
217.2
331.04
222.7
424.3
526.1
548.69
672.8
708.67

129.1
191.7
242.1
346.15
244.5
486.7
554.08
568.1
652.2
779.52

136.1
201.29
263.5
359.12
293.5
518.5
568.55
584.93
673.5
737.24

143.5
210.34
275.7
372.89
356.7
534.2
586.73
598.02
700.5
761.03

153.5
218.76
287.3
386.07
412
551.8
600.07
610.03
722.5
784.25

163.8
226.41
299
399.19
454.9
571
615.45
625.09
745.2
810.37

6.0
4.6
6.6
3.8
15.5
6.2
3.2
2.6
2.1
2.8

1200.64
1644.33

1258.81
1715.07

1305.03
1771.51

1341.23
1832.47

1380.63
1884.17

1422.21
1945.88

3.4
3.4

246.7
348.7
498.8
1330.6
3974.4
6138.7

264.8
362.8
508.5
1390.4
4811.7
6411.3

283.7
381.2
575.8
1530.4
5046.6
6614.5

303.3
402.1
668.4
1645.8
5705.2
7015.5

323.4
426.3
787.2
1712.5
6478
7542.9

343.7
454
927.2
1814
7383.5
8171.1

6.9
5.4
13.4
6.4
13.3
5.9

18

Nilai jualan perkhidmatan makanan, terutama restoran, café/bar, makanan
segera telah bertumbuh pesat…

Nilai jualan perkhidmatan makanan, 2001 dan 2006 (RM juta)
9,000
8,000
7,000

2001
2006

RM juta

6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1,000
0
Hantar ke
rumah

Kafeteria-layan
diri

Gerai makan
tepi jalan

Makanan
segera

Cafe/bar

Restoran

19

Makanan kering
yang diproses

Roti,kuih,kek dan
makanan yang
dibakar

Makanan dalam
tin

Minuman
karbonat

Biskut

Mi

Minuman
tempatan (Asian)

Minuman
sukan/kesihatan

Makanan proses
yang dibekukan

Jus buahbuahan dan
sayur-sayuran

2,000

Makanan sejuk
yang diproses

Air botol

RM juta

Nilai jualan produk makanan berbungkus atau yang telah diproses telah
bertumbuh pesat…

Nilai jualan produk makanan berbungkus, 2001 dan 2006 (RM juta)

2,500

2001
2006

1,500

1,000

500

0

20

Peluang perniagaan adalah cerah:

Bukan setakat keluaran
makanan dalam sistem rantaian bekalan baru, tetapi juga dalam sektor
perkhidmatan makanan….

Ini kerana pasaran makanan dipacu oleh
permintaan…oleh pembolehubah seperti…
Kadar pertumbuhan ekonomi
Pendapatan per kapita
Agihan usia dalam populasi
Cara hidup
Pola pemakanan
Urbanisasi
Makan di luar rumah

21

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….

• PENGELUAR perlu:
• Menyusun semula kegiatan pemasaran – teratur,
ada sistem, menekan kualiti dan keselamatan
makanan. Memenuhi keperluan pembeli : Volum
atau kuantiti, persembahan, label, private standard,
pensijilan, harga dan perkhidmatan.
• Menyusun semula pengeluaran dan keluaran
supaya menepati selera dan citarasa pengguna
– kualiti dan dibekalkan dalam masa, bentuk yang
dikehendaki. Citarasa pengguna: harga vs kualiti,
mudah diperolehi atau digunakan, bekalan
sepanjang tahun, varieti tertentu, kandungan
nutrien, keselamtanan, hijau, perniagaan yang
saksama ..
• Mengubah paradigma minda mengenai
pemasaran
22

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
• KERAJAAN perlu: TINGKATKAN AKSES PASARAN kepada
pengeluar….melalui:
• Mengukuhkan kedudukan pengeluar melalui institusi ladang seperti
persatuan atau koperasi – hanya melalui persatuan atau koperasi,
pengeluar boleh bersekutu dan meningkatkan kuasa perundingan (melalui
faedah skel yang besar dan kecekapan pengeluaran)
• Pendidikan petani /pengusaha – pengeluar/pengusaha perlu memahami
perkembangan pasaran, kepentingan GAP, standard, kualiti, kepentingan
logistik, ICT dan teknologi pengeluaran dan pemasaran dll.
• Kewangan dan modal – untuk menggalakkan pelaburan
• Teknologi pengeluaran dan pemasaran – memerlukan teknologi
pengeluaran (seperti varieti yang beri hasil per hektar yang tinggi, teknologi
paska tuai, pemprosesan, pengankutan, storan juga MIS)
• Infrastruktur yang mencukupi terutama di tahap ladang– termasuk ICT,
jalan raya, ICT, gudang, pasar borong, pengangkutan, storan dsbnya.
.

23

Cabaran kepada pengeluar / pengusaha dan sokongan
yang diperlukan daripada kerajaan….
•

KERAJAAN perlu menyediakan/membantu:

•

Khidmat pengembangan – teknikal dan perniagaan – pengeluar dan
pengusaha memerlukan khidmat pengembangan yang intensif dari segi
teknologi baru dan peluang perniagaan
Perubahan peraturan: Standard, pensijilan, label (untuk nutrition,
allergen), akses pasaran, perlindungan alam sekitar, OSHA dsbnya.
Kos faktor dalam pengeluaran: Buruh dan bahan api
Risko pertanian yang tinggi : Mengurangkan kos transaksi dalam
perniagaan
Penyediaan iklim perniagaan yang kondusif.
Rumusan: Kerajaan perlu bantu penyusunan semula sistem
pemasaran agro-makanan melalui sokongan infrastruktur,
pembangunan institusi, latihan sumber manusia, pengembangan,
R & D, maklumat pasaran kepada pengeluar dan insentif.

•
•
•
•
•

.
Terima Kasih

24