TAĦDITA FUQ L-ORTOGRAFIJA TAL-MALTI Organizzata mill-Akkademja tal-Malti fit-2 ta’ Marzu 2010 Kelliem: Carmel Azzopardi.
Download ReportTranscript TAĦDITA FUQ L-ORTOGRAFIJA TAL-MALTI Organizzata mill-Akkademja tal-Malti fit-2 ta’ Marzu 2010 Kelliem: Carmel Azzopardi.
Slide 1
TAĦDITA FUQ L-ORTOGRAFIJA TAL-MALTI
Organizzata mill-Akkademja tal-Malti
fit-2 ta’ Marzu 2010
Kelliem: Carmel Azzopardi
Slide 2
VERBI 1vGĦv3 (LAGĦAB)
bagħad
lagħab
magħad
qagħad
sagħal
xegħel
żegħed
bagħat
lagħaq
nagħas
regħeb
sogħob
xogħof
Slide 3
S e
B a
R a Q
GĦ a T
n i
n i
S i
B a
R Q
GĦ T
u
u
Slide 4
jisirqilkom
jew
jisraqilkom?
Slide 5
jisraqli
jisraqlek
jisraqlu
jisirqilha
jisirqilna
jisirqilkom
jisirqilhom
jisraqli
jisraqlek
jisraqlu
jisraq ilha
jisraqilna
jisraqilkom
jisraqilhom
Slide 6
jisraqli
jisirqilha
?
Slide 7
2 fenomeni:
(i) Il-vokali tal-leħen
(ii) Ir-riduzzjoni
Slide 8
(i) Il-vokali tal-leħen (VTL)
KiSeR
SeRaQ
>
>
>
niKSRu
niSRQu
niSiRQu
Slide 9
VTL qabel il-Likwidi
(L, M, N, R, (GĦ))
(L) nitolbu
noqomsu
(N) nidinbu
(GĦ) nilagħbu
(M)
(R) nimirdu
Slide 10
(ii) Ir-riduzzjoni
seraq + Konsonanti
(seraqni)
=
seraq
seraq
+
(serqek)
=
serq
Vokali
Slide 11
KITEB +
Suffissi
Kitibni
Kitbek
Kitbu
Kitibha
Kitibna
Kitibkom
kitibhom
Slide 12
leħni
leħnek
leħnu
leħinha
leħinna
leħinkom
leħinkom
qabli
qablek
qablu
qabilha
qabilna
qabilkom
qabilhom
Slide 13
dahri
dahrek
dahru
daharha
daharna
daharkom
daharhom
xogħli
xogħlok
xogħlu
xogħolha
xogħolna
xogħolkom
xogħolhom
Slide 14
Nisraq + LKOM
Nisraqlkom
Problema:
Soluzzjoni: (+ VTL)
nisraqilkom
qlk
qilk
Slide 15
nisraqilkom
problema: vokali żejda
soluzzjoni: riduzzjoni
nisrqilkom
Slide 16
nisrqilkom
problema: srq
soluzzjoni: sirq (+VTL)
nisirqilkom
Slide 17
nisraq + LKOM
nisraqlkom
nisraqilkom
(+VTL)
nisrqilkom
(vokali)
nisirqilkom
(+VTL)
Slide 18
nisirqilkom
nisraqilkom
Slide 19
Kiteb + LKOM
kitiblkom
kitibilkom
kitbilkom
+ VTL
- vokali
Slide 20
LAGĦAB + SUFFISSI
1.
2.
3.
V+GĦ+V (agħa)
GĦ+V (għa)
V+GĦ (agħ)
Slide 21
V+GĦ+V (agħa - LaGĦaB)
Nikteb sekwenza V+GĦ+V
(agħa) meta wara l-aħħar
radikali tal-verb inżid
konsonanti.
Slide 22
lagħabni
lagħabha
lagħabkom
lagħabhom
lagħabli
lagħablek
lagħablu
lagħabhuli
lagħabhieli
lagħabhomli
Slide 23
Fil-bqija tal-każi.....
GĦ+V (għa - LGĦaBt)
Nikteb sekwenza GĦ+V (għa)
meta wara l-aħħar radikali
nżid konsonanti.
Slide 24
ilgħabni
ilgħabli
ilgħabhulu
ilgħabhomlhom
ilgħabhielha
lgħabt
lgħabna
lgħabtu
tilgħabkom
jilgħabha
nilgħablu
tilgħablek
Jilgħabhulu
tilgħabhomlok
Slide 25
V+GĦ (agħ - niLaGĦBu)
Niktbu sekwenza V+GĦ
(agħ) meta wara l-aħħar
radikali nżidu vokali
Slide 26
lagħbu
lagħbet
lagħbek
lagħbilha
lagħbilna
lagħbilkom
lagħbilhom
ilagħbu
ilagħbilha
ilagħbilna
ilagħbilkom
ilagħbilhom
jilagħbu
jilagħbek
jilagħbilha
tilagħbilna
nilagħbilkom
Slide 27
XI
XI (what): xi trid?
XI (some): xi tfal
Slide 28
BI, FI, XI (what)
Jitqassru dejjem u jinkitbu b’, f’ u x’
rispettivament qabel kelma li tibda
b’vokali jew b’konsonanti waħda.
b’arma, b’ittra, b’sikkina, b’landa, b’bastun
f’ilma, f’art, f’karta, f’għalqa, f’forn
x’uġigħ, x’ereżija, x’taħseb, x’xammet
Slide 29
BI, FI, XI (what)
Ma
jitqassru QATT quddiem kelma
li tibda b’żewġ konsonanti.
bi trakk, bi dwiefer, bi flejjes
fi sqaq, fi knisja, fi pjazza
xi trid, xi qbadt, xi swewlek
Slide 30
XI (some)
Ma titqassar QATT, anqas qabel
kelma li tibda bil-vokali.
xi isqfijiet, xi individwi, xi erbgħa
xi darba, xi xhur, xi wieħed
Slide 31
PROBLEMA
b’imqass
f’irziezet
x’irrid
b’uċuħ
f’uħud
x’uritt
x’imkien
?
Slide 32
b’imqass
f’irziezet
x’irrid
Il-kelmiet MQASS, RZIEZET u
RRID jibdew b’2 konsonanti.
M’hemmx għalfejn inżidu VTL
u mbagħad inqassru lpartiċelli.
Niktbu l-partiċella sħiħa:
BI MQASS
FI RZIEZET
XI RRID
Slide 33
Il-kelmiet jibdew b’2
konsonanti: WĊUĦ, WĦUD,
WRITT.
b’uċuħ
f’uħud M’hemmx għalfejn nagħmlu
x’uritt l-bidla W>U, imbagħad
inqassru l-partiċelli.
Niktbu l-partiċelli sħaħ:
BI WĊUĦ, FI WĦUD, XI WRITT
Slide 34
ŻBALL DOPPJU!
XI (some) ma titqassar QATT.
x’imkien
Il-kelma MKIEN tibda b’2
konsonanti u għalhekk, anke
kieku din ix-XI kienet titqassar,
ma kienx ikun hemm għalfejn
titqassar f’dan il-każ.
Niktbu: XI MKIEN
Slide 35
BŻONN/BŻONJUŻ
ŻBALL/ŻBALJAT
BISOGNO
>
>
>
>
BISOGN
BSOGN
BŻOGN
BŻONN
(bisonj)
(bsonj)
(bżonj)
(bżonn)
Is-sekwenza NJ mhix possibbli fit-tarf talkelma.
Issir il-bidla NJ > NN.
Slide 36
BISOGNOSO
>
>
>
>
BISONJOS
BISONJUS
BIŻONJUŻ
BŻONJUŻ
Is-sekwenza NJ hi possibbli meta
warajha jkollha vokali.
Mela m’hemmx għalfejn issir il-bidla
NJ > NN.
Slide 37
SBAGLIO
> SBALJ
> ŻBALJ
> ŻBALL
(sbalj)
(żbalj)
(żball)
Is-sekwenza LJ mhix possibbli fit-tarf talkelma.
Issir il-bidla LJ > LL.
Slide 38
SBAGLIATO > SBALJAT
> ŻBALJAT
(sbaljat)
(żbaljat)
Is-sekwenza L J hi possibbli meta
warajha jkollha vokali.
Għalhekk m’hemmx għalfejn issir ilbidla LJ > LL.
Slide 39
REGOLA
Meta ma’ kliem ta’ nisel Rumanz li jispiċċa
bis-sekwenzi NN jew LL jiżdied suffiss li
jibda bil-konsonanti J, niktbu N u L waħda
minflok NN u LL rispettivament.
Tapplika biss fil-każ ta’ kliem li fit-Taljan
ikollu s-sekwenza GN u GL.
Eż. RIBELL (ribelle) > RIBELLJONI
(ribellione)
Slide 40
Ir-regola ma tapplikax fil-każ
ta’ kliem ta’ nisel Ingliż.
PINN (to pin)
>
GRILL (to grill) >
IPPINNJA
IGGRILLJA
Slide 41
Grazzi
www.akkademjatalmalti.com
[email protected]
TAĦDITA FUQ L-ORTOGRAFIJA TAL-MALTI
Organizzata mill-Akkademja tal-Malti
fit-2 ta’ Marzu 2010
Kelliem: Carmel Azzopardi
Slide 2
VERBI 1vGĦv3 (LAGĦAB)
bagħad
lagħab
magħad
qagħad
sagħal
xegħel
żegħed
bagħat
lagħaq
nagħas
regħeb
sogħob
xogħof
Slide 3
S e
B a
R a Q
GĦ a T
n i
n i
S i
B a
R Q
GĦ T
u
u
Slide 4
jisirqilkom
jew
jisraqilkom?
Slide 5
jisraqli
jisraqlek
jisraqlu
jisirqilha
jisirqilna
jisirqilkom
jisirqilhom
jisraqli
jisraqlek
jisraqlu
jisraq ilha
jisraqilna
jisraqilkom
jisraqilhom
Slide 6
jisraqli
jisirqilha
?
Slide 7
2 fenomeni:
(i) Il-vokali tal-leħen
(ii) Ir-riduzzjoni
Slide 8
(i) Il-vokali tal-leħen (VTL)
KiSeR
SeRaQ
>
>
>
niKSRu
niSRQu
niSiRQu
Slide 9
VTL qabel il-Likwidi
(L, M, N, R, (GĦ))
(L) nitolbu
noqomsu
(N) nidinbu
(GĦ) nilagħbu
(M)
(R) nimirdu
Slide 10
(ii) Ir-riduzzjoni
seraq + Konsonanti
(seraqni)
=
seraq
seraq
+
(serqek)
=
serq
Vokali
Slide 11
KITEB +
Suffissi
Kitibni
Kitbek
Kitbu
Kitibha
Kitibna
Kitibkom
kitibhom
Slide 12
leħni
leħnek
leħnu
leħinha
leħinna
leħinkom
leħinkom
qabli
qablek
qablu
qabilha
qabilna
qabilkom
qabilhom
Slide 13
dahri
dahrek
dahru
daharha
daharna
daharkom
daharhom
xogħli
xogħlok
xogħlu
xogħolha
xogħolna
xogħolkom
xogħolhom
Slide 14
Nisraq + LKOM
Nisraqlkom
Problema:
Soluzzjoni: (+ VTL)
nisraqilkom
qlk
qilk
Slide 15
nisraqilkom
problema: vokali żejda
soluzzjoni: riduzzjoni
nisrqilkom
Slide 16
nisrqilkom
problema: srq
soluzzjoni: sirq (+VTL)
nisirqilkom
Slide 17
nisraq + LKOM
nisraqlkom
nisraqilkom
(+VTL)
nisrqilkom
(vokali)
nisirqilkom
(+VTL)
Slide 18
nisirqilkom
nisraqilkom
Slide 19
Kiteb + LKOM
kitiblkom
kitibilkom
kitbilkom
+ VTL
- vokali
Slide 20
LAGĦAB + SUFFISSI
1.
2.
3.
V+GĦ+V (agħa)
GĦ+V (għa)
V+GĦ (agħ)
Slide 21
V+GĦ+V (agħa - LaGĦaB)
Nikteb sekwenza V+GĦ+V
(agħa) meta wara l-aħħar
radikali tal-verb inżid
konsonanti.
Slide 22
lagħabni
lagħabha
lagħabkom
lagħabhom
lagħabli
lagħablek
lagħablu
lagħabhuli
lagħabhieli
lagħabhomli
Slide 23
Fil-bqija tal-każi.....
GĦ+V (għa - LGĦaBt)
Nikteb sekwenza GĦ+V (għa)
meta wara l-aħħar radikali
nżid konsonanti.
Slide 24
ilgħabni
ilgħabli
ilgħabhulu
ilgħabhomlhom
ilgħabhielha
lgħabt
lgħabna
lgħabtu
tilgħabkom
jilgħabha
nilgħablu
tilgħablek
Jilgħabhulu
tilgħabhomlok
Slide 25
V+GĦ (agħ - niLaGĦBu)
Niktbu sekwenza V+GĦ
(agħ) meta wara l-aħħar
radikali nżidu vokali
Slide 26
lagħbu
lagħbet
lagħbek
lagħbilha
lagħbilna
lagħbilkom
lagħbilhom
ilagħbu
ilagħbilha
ilagħbilna
ilagħbilkom
ilagħbilhom
jilagħbu
jilagħbek
jilagħbilha
tilagħbilna
nilagħbilkom
Slide 27
XI
XI (what): xi trid?
XI (some): xi tfal
Slide 28
BI, FI, XI (what)
Jitqassru dejjem u jinkitbu b’, f’ u x’
rispettivament qabel kelma li tibda
b’vokali jew b’konsonanti waħda.
b’arma, b’ittra, b’sikkina, b’landa, b’bastun
f’ilma, f’art, f’karta, f’għalqa, f’forn
x’uġigħ, x’ereżija, x’taħseb, x’xammet
Slide 29
BI, FI, XI (what)
Ma
jitqassru QATT quddiem kelma
li tibda b’żewġ konsonanti.
bi trakk, bi dwiefer, bi flejjes
fi sqaq, fi knisja, fi pjazza
xi trid, xi qbadt, xi swewlek
Slide 30
XI (some)
Ma titqassar QATT, anqas qabel
kelma li tibda bil-vokali.
xi isqfijiet, xi individwi, xi erbgħa
xi darba, xi xhur, xi wieħed
Slide 31
PROBLEMA
b’imqass
f’irziezet
x’irrid
b’uċuħ
f’uħud
x’uritt
x’imkien
?
Slide 32
b’imqass
f’irziezet
x’irrid
Il-kelmiet MQASS, RZIEZET u
RRID jibdew b’2 konsonanti.
M’hemmx għalfejn inżidu VTL
u mbagħad inqassru lpartiċelli.
Niktbu l-partiċella sħiħa:
BI MQASS
FI RZIEZET
XI RRID
Slide 33
Il-kelmiet jibdew b’2
konsonanti: WĊUĦ, WĦUD,
WRITT.
b’uċuħ
f’uħud M’hemmx għalfejn nagħmlu
x’uritt l-bidla W>U, imbagħad
inqassru l-partiċelli.
Niktbu l-partiċelli sħaħ:
BI WĊUĦ, FI WĦUD, XI WRITT
Slide 34
ŻBALL DOPPJU!
XI (some) ma titqassar QATT.
x’imkien
Il-kelma MKIEN tibda b’2
konsonanti u għalhekk, anke
kieku din ix-XI kienet titqassar,
ma kienx ikun hemm għalfejn
titqassar f’dan il-każ.
Niktbu: XI MKIEN
Slide 35
BŻONN/BŻONJUŻ
ŻBALL/ŻBALJAT
BISOGNO
>
>
>
>
BISOGN
BSOGN
BŻOGN
BŻONN
(bisonj)
(bsonj)
(bżonj)
(bżonn)
Is-sekwenza NJ mhix possibbli fit-tarf talkelma.
Issir il-bidla NJ > NN.
Slide 36
BISOGNOSO
>
>
>
>
BISONJOS
BISONJUS
BIŻONJUŻ
BŻONJUŻ
Is-sekwenza NJ hi possibbli meta
warajha jkollha vokali.
Mela m’hemmx għalfejn issir il-bidla
NJ > NN.
Slide 37
SBAGLIO
> SBALJ
> ŻBALJ
> ŻBALL
(sbalj)
(żbalj)
(żball)
Is-sekwenza LJ mhix possibbli fit-tarf talkelma.
Issir il-bidla LJ > LL.
Slide 38
SBAGLIATO > SBALJAT
> ŻBALJAT
(sbaljat)
(żbaljat)
Is-sekwenza L J hi possibbli meta
warajha jkollha vokali.
Għalhekk m’hemmx għalfejn issir ilbidla LJ > LL.
Slide 39
REGOLA
Meta ma’ kliem ta’ nisel Rumanz li jispiċċa
bis-sekwenzi NN jew LL jiżdied suffiss li
jibda bil-konsonanti J, niktbu N u L waħda
minflok NN u LL rispettivament.
Tapplika biss fil-każ ta’ kliem li fit-Taljan
ikollu s-sekwenza GN u GL.
Eż. RIBELL (ribelle) > RIBELLJONI
(ribellione)
Slide 40
Ir-regola ma tapplikax fil-każ
ta’ kliem ta’ nisel Ingliż.
PINN (to pin)
>
GRILL (to grill) >
IPPINNJA
IGGRILLJA
Slide 41
Grazzi
www.akkademjatalmalti.com
[email protected]