Transcript به نام خدايي كه در اين نزديكي است بهداشت عمومی و اپيدميولوژي دانشجويان علوم آزمایشگاهي فرزانه مباشري - عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي فسا 1 جلسه.

‫به نام‬
‫خدايي‬
‫كه در اين نزديكي است‬
‫بهداشت عمومی و اپيدميولوژي دانشجويان علوم آزمایشگاهي‬
‫فرزانه مباشري‪ -‬عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي فسا‬
‫‪1‬‬
‫جلسه اول‬
‫سالمت و بیماری و سطوح پیشگیری از بیماری ها‬
‫مطالب اصلی مورد بحث‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫تعریف و طیف سالمت و بیماری‪ ،‬ابعاد سالمتی‬
‫‪‬‬
‫عوامل مؤثر بر سالمت (تعیین کنندههای سالمت)‬
‫‪‬‬
‫تعریف و مراحل سیر طبیعی بیماری‬
‫‪‬‬
‫مهم ترین روش های تعیین پیش آگهی بیماری ها‬
‫‪‬‬
‫تعریف و کاربرد هریک از سطوح چهارگانه پیشگیری‬
‫‪‬‬
‫علل قابل پیشگیری بیماری ها‬
‫سالمت‬
‫بیمار نبودن‬
‫‪‬‬
‫آمار‪ :‬فراوان ترین رویداد یا عادی ترین حالت‬
‫‪‬‬
‫اکولوژی‪ :‬تطابق موفقیت آمیز انسان با محیط‬
‫آکسفورد‪ :‬وضعیت عالی جسم و روح در حالتی که اعمال بدن به موقع و مؤثر انجام گیرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ :WHO‬رفاه كامل جسمي‪ ،‬رواني‪ ،‬اجتماعي و معنوی و نه فقط فقدان بيماري و نقص‬
‫عضو و توانایی داشتن یك زندگی مثمر از نظر اقتصادی و اجتماعی‬
‫طيف سالمت و بيماري‬
‫سالمت كامل‬
‫سالمت نسبي‬
‫بيماري غیر آشكار‬
‫بيماري خفيف‬
‫بيماري متوسط‬
‫بيماري شديد‬
‫بيماري كشنده‬
‫مرگ‬
‫‪4‬‬
‫ابعاد سالمت‬
Biologic
Psychologic
Spiritual
Sociologic
5
‫عوامل مؤثر بر سالمت‬
‫‪‬‬
‫عوامل ژنتيكي و نژادي‬
‫‪‬‬
‫عوامل فردي‪ :‬سن‪ ،‬جنس‪ ،‬شغل‪ ،‬تأهل‪ ،‬مذهب‪ ،‬وضعیت تغذيه‪ ،‬وضعيت ايمني و‪...‬‬
‫‪‬‬
‫عوامل محيط زیست‪ :‬آب‪ ،‬خاك‪ ،‬هوا‪ ،‬اشعه‪ ،‬صوت‪ ،‬رطوبت و ‪...‬‬
‫‪‬‬
‫عوامل اقتصادي‪ -‬اجتماعي‪ :‬فقر‪ ،‬غنا‪ ،‬سواد‪ ،‬شرايط زندگي‪ ،‬اشتغال و درآمد‪ ،‬امنيت اجتماعي‪،‬‬
‫حمايت هاي قانوني‪ ،‬وضعيت جاده ها و ‪...‬‬
‫‪‬‬
‫شيوه های زندگي‪ :‬باورها‪ ،‬عادات‪ ،‬رفتار‪ ،‬تحرك‪ ،‬تفريحات‪ ،‬نحوه ارتباطات‬
‫‪‬‬
‫وسعت و كيفيت ارائه خدمات‪ :‬واكسيناسيون‪ ،‬بهسازي محيط‪ ،‬تامین آب آشاميدني سالم‪ ،‬مراقبت‬
‫از گروه هاي آسيب پذير‪ ،‬توانمند سازی مردم براي ارتقاي سالمت خود و ‪...‬‬
‫‪6‬‬
‫عوامل تهدید کننده سالمت‬
‫‪ :Risk‬احتمال ایجاد یک پیامد نامطلوب بهداشتی‬
‫‪ :Risk Factor‬عاملی که احتمال ایجاد حداقل یک پیامد نامطلوب بهداشتی را افزایش‬
‫دهد‬
‫هدف نهایی سیستم سالمت‪ :‬مبارزه با عوامل خطر‪ ،‬کاهش خطر‬
‫باال بردن امید زندگی سالم‬
‫‪:Health Intervention‬‬
‫هر گونه اقدام و فعالیت بهداشتی جهت پیشگیری‪ ،‬بهبود‪ ،‬عالج یا بازتوانی «با هدف ارتقای‬
‫سالمت»‬
‫کاهش نابرابری ها‬
‫ارتقاء توسعه پایدار‬
‫کاهش خطرات سالمت‬
‫‪7‬‬
‫بیماری‬
‫‪‬‬
‫عدم راحتی‬
‫‪‬‬
‫اختالل عمل اندام های انسانی در رابطه با محیط زیست‬
‫‪‬‬
‫هرگونه انحراف از سالمت کامل جسمی‪ ،‬روانی یا اجتماعی که می تواند آشکار یا پنهان‬
‫باشد‪.‬‬
‫تقسیم بندی بیماری ها‬
‫واگیر‪:‬‬
‫حاد‪ :‬سرخک‪ ،‬سرخجه‪ ،‬آنفلوآنزا‬
‫مزمن‪ :‬سل‪ ،‬جذام‬
‫غیرواگیر‪:‬‬
‫حاد‪ :‬برق گرفتگی‪ ،‬آدم کش ی‪ ،‬حوادث رانندگی‬
‫مزمن‪ :‬دیابت‪ ،‬پرفشاری خون‬
‫‪8‬‬
‫چند سؤال‬
‫‪ ‬به نظر شما ویژگی های بیماری های واگیر و غیرواگیر‬
‫چیست؟‬
‫‪ ‬چه تفاوت هایی بین بیماری های واگیر و غیرواگیر وجود‬
‫دارد؟‬
‫‪ ‬پیشگیری از بیماری های واگیر مشکل تر است یا بیماری های‬
‫غیرواگیر؟ چرا؟‬
‫‪9‬‬
‫ویژگی های بیماری های واگیر‪/‬قابل انتقال‪ /‬عفونی‬
‫‪‬‬
‫قابل انتقال از شخص ی به شخص دیگر (تبدیل از جنبه شخص ی به جنبه‬
‫عمومی)‬
‫‪‬‬
‫قابل پیشگیری با اقدامات ساده ای چون واکسیناسیون‪ ،‬بهسازی‬
‫بیولوژیک محیط و کنترل بندپایان‬
‫‪‬‬
‫قابل درمان با آنتی بیوتیک ها‬
‫‪‬‬
‫مهم ترین مشکل سالمتی مردم در مناطقی که بهداشت به خوبی رعایت نمی‬
‫شود یا محیط به لحاظ بهداشتی بهسازی نشده است‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫ویژگی های بیماری های غیر واگیر‬
‫‪‬‬
‫نبود يك عامل بيماري زاي شناخته شده و چند گونگي عوامل اتيولوژيك‬
‫‪‬‬
‫مهم ترین عوامل مؤثر بر وقوع آن ها‪ :‬شيوه زندگي و مواجهه با عوامل محيطي‬
‫‪‬‬
‫دوره پنهان طوالني بيماري‬
‫‪‬‬
‫شروع نامعین بيماري‬
‫‪‬‬
‫بروز بيشتر در سنین باالتر‬
‫‪‬‬
‫نقش شهرنشيني‪ -‬صنعتي شدن و موتوريزه شدن جوامع‬
‫‪11‬‬
Infectious Diseases
-Single
necessary agent
Non-Infectious Diseases
-No
single necessary agent
-Specific
agent-disease
relationship
-
-Causes are relatively well
understood
-Causes
-Short incubation period
-Long
-Single exposure usually
sufficient
-May
-Usually produce acute disease
-Most
-Acquired
-Acquired
immunity possible
-Diagnosis
based on tests specific
to disease agent
One-to-one correspondence between
agent and disease very rare
unknown, intervention usually
based on risk factors
latency period
require multiple exposure to same or
multiple agents
often produce chronic disease
immune unlikely
-Diagnosis
often dependent on nonspecific
symptoms or test
12
10 minutes rest
13
Natural history of disease

Disease is a process

Natural history is the entire process by which
diseases occur and progress in humans

Fundamental concept for studying, preventing and
controlling disease

Tells us what we can expect to happen: “Prognostic”
14
‫‪prognostic assessment indexes‬‬
‫‪Case fatality rate‬‬
‫‪Survival rate‬‬
‫تعداد بيماران زنده مانده از يك بيماري پس از دوره زمانی ‪X‬‬
‫تعداد كل بيماران تشخيص داده شده يا تحت درمان قرار گرفته در ابتدای دوره زماني ‪X‬‬
‫‪15‬‬
‫‪Natural history of disease‬‬
‫‪16‬‬
‫‪.1‬‬
‫مرحله آمادگی‬
‫‪.2‬‬
‫مرحله قبل از بروز عالئم بالینی‬
‫‪.3‬‬
‫مرحله بالینی بیماری‬
‫‪.4‬‬
‫مرحله ناتوانی‬
17
Prevention Concept

The goals of medicine are to preserve health, to
promote health, to restore health when it is impaired,
and to minimize suffering and distress.

These goals are embodied in the word
"prevention"

The concept of prevention is best defined in the
context of levels, traditionally called primary,
secondary and tertiary prevention. A fourth level, called
primordial prevention, was later added.
18
Prevention Definition
‫کليه اقدامات مورد استفاده براي جلوگیري از به وجود آمدن بيماري قبل از وقوع‬
‫آن و قطع يا آهسته کردن سیر بيماري‬
Actions aimed at eradicating, eliminating or
minimizing the impact of disease and disability,
or if none of these are feasible, retarding the
progress of the disease and disability.
19
‫سابقه تاریخی پیشگیری‬
‫‪‬‬
‫سابقه‪ :‬قرن ‪ 18‬ميالدي (جيمز لیند و ادوارد جنر)‬
‫‪‬‬
‫کشف عامل بيماريزاي زنده و اثبات فرضيه ميکروبي‬
‫‪‬‬
‫کشف برخی واکسن ها و مواد گندزدا و ضد عفوني کننده‬
‫‪‬‬
‫روشن شدن راههاي انتقال بيماری‬
‫‪‬‬
‫تحول در روشهاي آزمايشگاهي جهت تشخيص زودرس و غربالگري‬
‫‪20‬‬
Preventable Causes of Disease
BEINGS
Behavioral Factors
Environmental factors
Immunologic factors
Nutritional factors
Genetic factors
Services, Social factors, and Spiritual factors
21
Prevention Levels
Primordial prevention :‫پيشگیري نخستین يا اساس ي‬

Primary prevention :‫پيشگیري سطح اول‬

Secondary prevention :‫پيشگیري سطح دوم‬

Tertiary prevention :‫پيشگیري سطح سوم‬

22
‫‪Primordial prevention‬‬
‫‪‬‬
‫مانع از ايجاد و گسترش عوامل خطر در سطح کشور يا گروههاي جمعيتي‬
‫‪‬‬
‫دارای مفهومي واقعي‬
‫‪‬‬
‫پيشگیري پيش از بروز عوامل خطر‬
‫‪‬‬
‫توجه ویژه بر پيشگیري از بيماريهاي مزمن‬
‫‪‬‬
‫معطوف به کودکان و بازداری آن ها از يادگیري شيوه بد و مضر زندگي‬
‫‪‬‬
‫مهمترين اقدامات مداخلهاي‪ :‬آموزش شخص ي و همگاني‬
‫‪ ‬هدف‪ :‬جلوگیري از پيدايش و برقراري الگوهاي اجتماعي‪ ،‬اقتصادي‪ ،‬فرهنگي و رفتاری افزايش‬
‫‪ 23‬دهنده خطر بيماري (یادگیری سبک زندگي سالم از کودکی)‬
‫‪Primary prevention‬‬
‫‪‬‬
‫اقدامات قبل از شروع بيماري و از بین برنده امکان بروز بعدي بیماری‬
‫‪ ‬درماني نيست و دنبال کشف عالئم بالینی نیست‬
‫‪‬‬
‫معناي فراتر از دفع بيماري و طوالني کردن زندگي و شامل مفهوم سالمت مثبت‬
‫‪‬‬
‫اقدامات ارزان و مطمئن و کاربرد وسيع‬
‫‪‬‬
‫اقدامات مداخله ای مهم‪ :‬ارتقاء بهداشت و حفاظت اختصاص ي‬
‫‪24‬‬
‫«حفظ و نگهداری سطح قابل قبول سالمت»‬
‫‪health promotion‬‬
‫‪‬‬
‫فرايندي که افراد را قادر ميسازد بر سالمت خود نظارت داشته و آن را بهبود بخشند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫به بيماري خاص ي توجه ندارد «تقويت میزبان از طريق روشهاي مداخلهاي»‬
‫‪ ‬انواع اين مداخالت‪:‬‬
‫الف) آموزش بهداشت‬
‫ب) ايجاد تغيیر در محيط زيست‬
‫ج) مداخالت تغذيهاي‬
‫د) ايجاد دگرگوني در رفتار و سبک زندگي‬
‫‪25‬‬
‫‪Private Protection‬‬
‫الف) ايمن سازي‬
‫ب) پيشگیري دارويي‬
‫ج) حفاظت در برابر خطرات شغلي‬
‫د) ايمني در برابر حوادث‬
‫ه) حفاظت در برابر مواد سرطانزا‬
‫‪26‬‬
Approaches for Primary Prevention for NCD
1.
Population (mass) strategy
2.
High -risk strategy
27
‫‪Secondary prevention‬‬
‫‪‬‬
‫متوقف کردن پيشرفت بيماري در مرحله ناپيداي آن و جلوگیری از بروز عوارض بيماري‬
‫‪‬‬
‫پيشگیري ثانويه براي يک فرد و پيشگیري اوليه براي موارد تماس بالقوه [بیماری های واگیر]‬
‫‪‬‬
‫در حيطه اقدامات باليني و درمانی‬
‫‪ ‬برنامههاي بهداشتي دولتها و مفهوم بهداشت و درماني که در صحبتها به کار مي رود‬
‫‪‬‬
‫ابزاري ناقص و گران تر در مبارزه با بيماري ها‬
‫‪‬‬
‫اقدامات مداخله ای مهم‪:‬‬
‫الف) تشخيص زودرس با استفاده از غربالگري و بيماريابي‬
‫ب) درمان کافي‪ ،‬مؤثر و به موقع‬
‫‪28‬‬
‫‪Secondary prevention‬‬
‫دو اصل اساس ی در مفید و مؤثر بودن‪:‬‬
‫‪29‬‬
‫‪‬‬
‫وجود روش های صحیح و بی خطر برای کشف بیماری در مراحل‬
‫اولیه و قبل از بروز عالئم بالینی‬
‫‪‬‬
‫در دسترس بودن روش درمانی مؤثر‬
‫‪Tertiary prevention‬‬
‫‪‬‬
‫مراحل نهایی بیماری و در مواقع نقص یا ناتوانی‬
‫‪‬‬
‫هدف‪ :‬بازگرداندن قسمتي يا تمام کارايي جسمي و رواني افراد دچار عليلي و ناتواني‬
‫‪ ‬ارتقاء قدرت تطابق بيمار با حاالت بهبودناپذير از طریق‪:‬‬
‫‪ ‬کاهش يا محدود کردن نقص عضو و ناتوانيهاي حاصل از بيماري‬
‫‪ ‬به حداقل رساندن رنج و آسيب ناش ي از انحراف از سالمت کامل‬
‫‪‬‬
‫‪30‬‬
‫تأکید بر نوتوانی‬
Rehabilitation
The combined and coordinated use of medical,
social, educational, and vocational measures
for training and retraining the individual to the
highest possible level of functional ability.”
31
Prevention Levels
32
Natural history of disease & Prevention levels
33
34