DOŚWIADCZENIA MPK KRAKÓW W EKSPLOATACJI AUTOBUSÓW ZASILANYCH GAZEM ZIEMNYM

Ryszard Wróbel MPK Kraków [email protected]

MPK SA w Krakowie

MPK SA w Krakowie – jeden z przewoźników miejskich w Krakowie: Świadczący usługi przewozu autobusami i tramwajami (posiada do dyspozycji 504 autobusy i 424 wagony tramwajowe), Długość linii autobusowych – 1.888 km (tramwajowych – 347 km) Ilość linii autobusowych dziennych – 139(linii tramwajowych – 27) -

W komunikacji autobusowej – tradycje od 85 lat

2

Tabor autobusowy w MPK Kraków

Średni wiek taboru (01.04) – 7,6 lat

Struktura taboru : Solaris –40,9% Jelcz – 36,7% Scania – 12,5% Mercedes – 7,8% MAN - 2,1% 3

180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

Ekologiczność taboru autobusowego w MPK Kraków Ilości autobusów wg spełniania standardów ekologicznych [ 31.03.2013 r. ] 175 14 129 10 64 112

EURO 1 EURO 2 EURO 3 EURO 4 EURO 5 EEV

Zewnętrzna obróbka spalin

4

Autobusy zabytkowe z silnikami spalinowymi

5

Pierwszy w Polsce autobus CNG zarejestrowany i dopuszczony do eksploatacji w komunikacji miejskiej wykonany w MPK Kraków

6

Obecne doświadczenia MPK z autobusami CNG

W ramach programu badawczego CIVITAS od 2007 roku eksploatowanych jest 5 sztuk autobusów Jelcz 121 M/CNG Autobusy zużywają rocznie około 250 000 m

3

CNG 7

Cel programu:

Wprowadzenie i testy autobusów zasilanych sprężonym gazem ziemnym (CNG),w tym: •przeprowadzenie badań eksploatacyjnych pilotażowej serii autobusów zasilanych sprężonym gazem ziemnym w celu określenia możliwości wprowadzenia takiego zasilania w Krakowie, •określenie wymagań techniczno-organizacyjnych koniecznych ekonomicznej i do spełnienia oraz efektywności efektów dla środowiska.

8

• • • • • • • •

Podstawowe informacje o autobusie:

Typ: Jelcz M121M/4CNG Ilość miejsc pasażerskich: 27 siedzących i 59 stojących Długość autobusu: 12 metrów Obniżona podłoga: część przednia autobusu do II drzwi środkowych Cena zakupu: 794.000 zł netto Dostawa: grudzień 2006/styczeń 2007 Wartość netto zespołu gazowego (silnik MAN, instalacja gazowa, butle kompozytowe) – 251.200,00 zł 9

Autobus Jelcz M121M/4CNG

10

Porównawcze zużycie gazu i oleju napędowego przez autobusy Jelcz w latach 2007 - 2012

70 65 60 55 50 45 40 35 30

2007 2008 2009 2010 2011 2012

25 sty cz 20 eń `0 kw 7 iec ień `0 7 lip pa ie źd c` 07 zie rn ik `0 sty 7 cz eń 0 kw 8 iec ień 0 8 lip pa ie c źd 08 zie rn ik 08 sty cz eń 0 kw 9 iec ień 0 9 lip pa ie c źd 09 zie rn ik 09 sty cz eń 1 kw 0 iec ień 1 0 lip pa ie c źd 10 zie rn ik 10 sty cz eń 1 kw 1 iec ień 1 1 lip pa ie c źd 11 zie rn ik 11 sty cz eń 1 kw 2 iec ień 1 2 lip pa ie c źd 12 zie rn ik 12

CNG [ m 3 /100km ] ON [ l/100km ]

W okresie 2007 – 2012 autobusy CNG wykonały łącznie 2.520.310 km zużywając 1.479.494 m3 CNG, co daje średnią 58,7 m3/100 km 11

Zużycie gazu CNG w latach 2007 2012 [m3/100 km]

70 65 60 55 50 45 40 St yc ze ń' Lu ty M ar ze c Kw iec ień M aj C ze rw ie c Li pi ec Si er pie ń W rz es ień Pa źd zie rn ik Li st op ad Gr ud zie ń 2007 2008 2009 2010 2011 2012 12

Miesięczne wskaźniki zużycia CNG/ON w okresie 2007 - 2012 [m3/l]

1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1

2007 2008 2009 2010 2011 2012

1 St ycz eń '0 7r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 0 8r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń '0 9r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ycz ik eń ' 1 0 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ycz ik eń ' 1 1 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ycz ik eń ' 1 2 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie rn ik 13

Średnie miesięczne przebiegi autobusów zasilanych CNG i ON w okresie 2007-2012 [ km ]

10 000,0 9 000,0 8 000,0 7 000,0 6 000,0 5 000,0 4 000,0 3 000,0 ON CNG 2 000,0 1 000,0

2007 2008 2009 2010 2011 2012

0,0 St yc ze ń'0 7 Kw iec ie ń Li pi ec Pa źd zie rn ik St yc ze ń'0 8r Kw iec ie ń Li pi ec Pa źd zie rn ik St yc ze ń'0 9 Kw iec ie ń Li pi ec Pa źd zie rn ik St yc ze ń'1 0 Kw iec ie ń Li pi ec Pa źd zie rn ik St yc ze ń'1 1 Kw iec ie ń Li pi ec Pa źd zie rn ik St yc ze ń'1 2 Kw iec ie ń 14

Zmiana cen jednostkowych zakupu gazu CNG [zł/m3] i oleju napędowego [zł/l] w latach 2007 2012 [ ON ]

5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00

[ CNG ] 2007 2008 2009 2010 2011 2012

St ycz eń '0 7r Kw ieci eń Li pi Pa ec źd zie St rn ik ycz eń ' 0 8r Kw ieci eń Li pi Pa ec źd zie St rn ik ycz eń '0 9r Kw ieci eń Li pi Pa ec źd zie St rn ycz ik eń ' 1 0 r.

Kw ieci eń Li pi Pa ec źd zie St rn ycz ik eń ' 1 1 r.

Kw ieci eń Li pi Pa ec źd zie St rn ycz ik eń ' 1 2 r.

Kw ieci eń Li pi Pa ec źd zie rn ik CNG[zł/m3 ] ON[zł/l] 15

Koszt jednostkowy paliwa [zł/km] dla autobusów zasilanych CNG i olejem napędowym w okresie 2007 - 2012

2,00

2011 2012

1,75 1,50

2007

1,25 1,00

2009 2010

CNG[zł/km] ON[zł/km] 0,75

2008

0,50 St ycz eń '0 7r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 0 8r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie rn St ik ycz eń '0 9r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 1 0 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 1 1 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 1 2 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie rn ik 16

0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 -0,10

2007 Różnica kosztów jednostkowych paliwa CNG i ON w latach 2007 - 2012 [zł/km] 2008 2009 2010 2011 2012

17

20,00

Miesięczne zyski na paliwie wynikający ze stosowania CNG w okresie 2007 - 2012 pięciu autobusów CNG 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Suma = 605640,5 zł

15,00 10,00 5,00 0,00 St ycz eń '0 -5,00 7r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 0 8r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń '0 9r Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 1 0 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 1 1 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie St rn ik ycz eń ' 1 2 r.

Kw ieci eń Li pi ec Pa źd zie rn ik 18

Miesięczne efekty ekologiczne eksploatacji pięciu autobusów w okresie 2007-2012 (zmniejszenie emisji w kg)

500 400 300 200 100

2007 2008 2009 2010 2011 2012

CO CH Nox PM 0 St yc ze ń '0 7r Kw iec ień Li pi ec Pa źd zie St rn yc ik ze ń' 0 8r Kw iec ień Li pi ec Pa źd zie St rn yc ik ze ń '0 9r Kw iec ień Li pi ec Pa źd zie St rn yc ik ze ń' 1 0 r.

Kw iec ień Li pi ec Pa źd zie St rn yc ik ze ń' 1 1 r.

Kw iec ień Li pi ec Pa źd zie St rn yc ik ze ń' 1 2 r.

Kw iec ień Li pi ec Pa źd zie rn ik

Efekt całkowity w okresie 2007-2012 : CO- 3066 kg, CH – 1422 kg, NOx – 27530 kg, PM – 718 kg

19

Miesięczne zmniejszenie emisji CO2 w okresie 2007 - 2012 [kg]

2007 2008 2009 2010 2011 2012

500 0 -500 ycz -1000 7r Ma rze c Ma Li pi W j ec rze Li sie St st ń op ycz ad eń ' 0 8r Ma rze c Ma Li j pi W ec rze Li sie St st ń op ycz ad eń '0 9r Ma rze c Ma Li W j pi ec rze Li St sie st ń op ycz ad eń ' 1 0 Ma r.

rze c Ma Li pi W j ec rze Li St sie st op ycz ń ad eń ' 1 1 Ma r.

rze c Ma Li j pi W ec rze Li St sie st ycz ń op eń ad ' 1 2 r.

Ma rze c Ma Li W j pi ec rze sie Li st ń op ad -1500 -2000 -2500

Suma efektów – ( minus) 86400 kg CO2

20

Problemy eksploatacyjne w eksploatacji autobusów CNG

Tankowanie:

 czas: tankowanie 1 autobusu trwa około 20 minut  12 kilometrów w jedną stronę  odległość: dojazd do stacji na ul. Balickiej to prawie brak odpowiednich stacji alternatywnych: poza stacją na ul. Balickiej jest tylko jedna stacja CNG na ul. Siewnej o małej wydajności (poza siecią PGNiG)  Stanowiska obsługowe wymagają przystosowania do obsługi pojazdów zasilanych gazem 21

Porównanie emisji hałasu autobusu CNG w porównaniu do autobusu diesla Na wolnych obrotach emisja hałasu wewnątrz i na zewnątrz autobusu gazowego jest mniejsza.

W pozostałych zakresach obrotów emisja hałasu wewnątrz autobusu gazowego była wyższa Emisja hałasu zewnętrznego dla autobusu gazowego w całym zakresie obrotów była mniejsza.

autobus spełnia wymogi dopuszczalnego hałasu wewnętrznego określonego w przepisach Z przeprowadzonego porównania wynika, że emisja hałasu autobusu zależy od wyciszenia (izolacji) silnika w pojeździe. 22

Realizacja bieżącej wymiany autobusów

Aktualnie realizowany jest kontrakt na dostawę 100 sztuk autobusów, z czego 27 sztuk to autobusy przegubowe a 73 sztuki to autobusy standardowe. Dostawcą autobusów jest firma Solaris.

Standard emisji spalin – Euro 5 EEV Jest to standard porównywalny z pojazdami zasilanymi paliwami alternatywnymi 23

W 2012 roku w MPK odbyła się prezentacja autobusów zasilanych gazem LNG. Pokazane zostały dwa autobusy Solbus LNG i stacja tankowania. Od 31.05 do 3.06 autobusy LNG jeździły na liniach komunikacji miejskiej. 24

Urządzenia dystrybucji i tankowania gazu LNG 25

Rozwiązania konstrukcyjne instalacji zasilania LNG

26

Wyniki testów autobusów LNG

W okresie testów autobusy LNG wykonały 1593 km zużywając 668 kg LNG co daje zużycie jednostkowe 41,93 kg/100 km. Przeliczając jednostki otrzymujemy zużycie 56,12 m3/100 km

27

Co dalej ?

W kolejnych latach należy oczekiwać, że: Prowadzona będzie systematyczna wymiana taboru Każdy nowy autobus będzie spełniał najwyższe standardy ekologiczne Za rok obowiązywać będzie nowa norma emisji spalin Euro 6 Postęp techniczny niweluje różnice emisji spalin dla różnych rodzajów paliw Wybór rodzaju paliwa będzie zależał od rachunku efektywności udział w programie „GAZELA” 28

Założenia programu Gazela NFOŚ przeznaczył 80 mln zł na dofinansowanie zakupu autobusów hybrydowych CNG.

Program GAZELA realizowany jest dzięki pozyskaniu środków finansowych ze sprzedaży certyfikatów emisji dwutlenku węgla dla rządu Hiszpanii. Efektem realizacji projektu ma być zmniejszenie emisji CO2.

Wnioski wstępne należało złożyć do 2 kwietnia 2013 r. Cena autobusu hybrydowego CNG wynosi około 1.600.000 zł, podczas gdy autobus zasilany tradycyjnie kosztuje około 850.000 zł 29

Ryszard Wróbel MPK Kraków [email protected]

30