RAZVITAK SPOSOBOSTI VERBALNE KOMUNIKACIJE • Pod sposobnošću oralne verbalne komunikacije podrazumevamo svesno, efikasno i racionalno korišćenje sistema sredstva verbalne komunikacije, odnosno jezičkog sistema u oralnom verbalnom komuniciranju.
Download ReportTranscript RAZVITAK SPOSOBOSTI VERBALNE KOMUNIKACIJE • Pod sposobnošću oralne verbalne komunikacije podrazumevamo svesno, efikasno i racionalno korišćenje sistema sredstva verbalne komunikacije, odnosno jezičkog sistema u oralnom verbalnom komuniciranju.
RAZVITAK SPOSOBOSTI VERBALNE KOMUNIKACIJE • Pod sposobnošću oralne verbalne komunikacije podrazumevamo svesno, efikasno i racionalno korišćenje sistema sredstva verbalne komunikacije, odnosno jezičkog sistema u oralnom verbalnom komuniciranju između i usred ljudi. • Sticanje sposobnosti oralne verbalne komunikacije ili ontogeneza jezičkog sistema komunikacije je zakonomerni proces koji otpočinje prvim krikom novorođenčeta, a završava sredinom treće decenije života. Ontogeneza jezičkog sistema se klasično delina tri faze: prelingvalnu, lingvalnu i postlingvalnu. • Prelingvalna traje do treće, lingvalna do sedme, postlingvalna do dvadeset šeste godine života. Savremeni pristup ontogenezi jezičkog sistema napustio je klasičnu podelu na razvojne faze stoga što je razvoj celine i integralnih delova sistema oralne verbalne komunikacije, kao i samog jezičkog sistema međuzavisan i uslovljen celovit proces koji se proteže kroz sve razvojne faze. • Razvitak sposobnosti verbalne komunikacije, tj. razvitak jezičkog sistema teorija verbalne komunikacije razmatra se kroz 5 integralnih delova: 1) prejezičko iskazivanje, 2) fonološki razvitak, 3) sintaksni razvitak, 4) morfološki razvitak, i 5) semantički razvitak. PREJEZIČKO IZRAŽAVANJE • Postoje četiri forme prejezičkog izražavanja: (1) plač, (2) glasovi neudobnosti, (3) glasovi udobnosti i (4) vokalna igra. Pojavljuju se u toku prve godine života. Prethode pojavljivanju prve reči i traju sve dok dete ne sazrida se izražava rečima. Prejezičke forme izražavanja uključuju fonetske i prozodijske osobine koje su slične karakteristikama verbalnog komunikativnog koda u oralnoj verbalnoj komunikaciji odraslih. Naučnici se slažu da: • Je pojava artikulacije zadnjih konsonanata i zadnjih vokala u korelaciji sa pokretima gutanja i podrigivanja kod ishrane. • Je pojava i artikulacija bilabijalnih, labiodentalnih i alveolarnih konsonanata kao i prednjih vokala u korelaciji sa kokretima usana i jezika koji se izvode kod naslućivanja i očekivanja obroka hrane. • Je artikulacija palatalnih konsonanata i neutralnih vokala u korelaciji sa tipičnim pokretima jezika kod sisanja. • Se identični i slični slogovi pojavljuju u fazi brbljanja . • Se glasovne kombinacije ''mama'', ''dada'' i ''papa'' javljaju među prvima jer na njih roditelji odgovaraju na način koji nosi značenje. • Se do kraja prve godine života javlja artikulacija glasova: a, m, b, d, v, p, t. • Se vokalne aktivnosti kod deteta pojavljuju još u prvih šest meseci života. • U periodu prejezičkog iskazivanja preovladava brbljanje sa uzorcima intonacije. • Se još u periodu prejezičkog iskazivanja uspostavlja petlja fidbeka, kao akustični osećaj koji je povezan sa taktilnim i kinestetskim impresijama. • Do pojave reči dolazi kad je uspostavljena petlja vokalnog, audio-vizuelnog i audio-taktilno-kinestetskog fidbeka. • Se do kraja prve godine života javlja artikulacija glasova: a, m, b, d, v, p, t. • Se vokalne aktivnosti kod deteta pojavljuju još u prvih šest meseci života. • U periodu prejezičkog iskazivanja preovladava brbljanje sa uzorcima intonacije. • Se još u periodu prejezičkog iskazivanja uspostavlja petlja fidbeka, kao akustični osećaj koji je povezan sa taktilnim i kinestetskim impresijama. • Do pojave reči dolazi kad je uspostavljena petlja vokalnog, audio-vizuelnog i audio-taktilno-kinestetskog fidbeka. FONOLOŠKI RAZVITAK • Pojava fonološkog podsistema jezika jedan je od osnovnih indikatora odvijanja procesa izgradnje jezičkog sistema, odnosno razvitka sposobnosti verbalne komunikacije. Manifestuje se u dečjem razvojnom repertoaru odgovarajućih odgovora na govorne signale drugih članova okružujuće sredine. Fonološki razvitak manifestuje se povećanjem broja i tipova govornih simbola koje proizvodi samo dete. Ekspresivna forma jezika u biti ima motornu karakteristiku i veoma kompleksnu funkciju, pa proces njenog savladavanja traje najranije od osme godine života. Osnovni faktori ubrzavanja i usporavanja su: • Biološki faktori • Stanje i efikasnost verbalnog stimulisanja okružujuće sredine • Psiholiški faktori i • Razvijenost auditivne percepcije. • To znači da proces identifikkovanja i formiranja fonema zahvata period od pojave prve reči, u prvoj godini života, do sticanja sposobnosti upravljanja mehanizmima efektornog sistema, a posebno artikularnog mehanizma u osmoj godini života. • 1. 2. 3. 4. 5. a, b, v, m, n, p, t, d g, i, f, e, u, nj, o, h, k s, š, z, c, č, l, lj, r j, ž, ć, đ, dž, • U periodu od 5. do 8. godine života deteta dolazi do pročišćavanja i stabilizacije artikulacije fonema u svim fonetsko-glasovnim pozicijama i u svim leksičkim položajima. Primarni deo procesa fonološkog i fonetskog traje do kraja osme godine života (važno za dijagnostiku i tretman). SINTAKSNI RAZVITAK • Proces razvitka sintakse podrazumeva kombinovanje reči, formiranje novih reči, novih uzoraka i grupisanje gramatičkih klasa. Treba razlikovati pojmove: • Jezička sposobnost (biološki kapacitet, skup dispozicija zdravog organizma) • Jezičko izvođenje (korišćenje biološkog kapaciteta) • Kapacitet za sintaksni razvoj (maksimalna postignuća u periodu od druge do četvrte godine, opadanje u mladalačkom uzrastu) • Prema tome proces sintaksnog razvitka počinje u drugoj godini, kompletira se između treće i četvrte i traje do završetka mladalačkog doba. Sintaksni razvoj ima pet stepeni: • I stepen- sazrevanje sposobnosti kombinovanja i uređivanja oralnog verbalnog iskazivanja sastoji se od kombinacija 2 reči koje se zovu stožerske konstrukcije otvorene klase.(uzmi kamion) • II stepen- obuhvata upotrebu imenične fraze. Konstrukciju ove fraze sačinjavaju serije od 3 do 4 reči. (drugi veći auto) • III stepen- obuhvata: designativne, označujuće, taj auto; predikativne (odnose se na imenični deo predikata) slomljeni auto i glagolske, uzmi auto ponovo, konstrukcije fraza. • IV stepen- obuhvata pojavu i formulisanje jezgrovite (kernal) rečenice. • V stepen- formulisanje različitih tipova rečenica (potvrdne, odrične i imperativne konstrukcije).