Transcript prezentacja
Konferencje rejonowe w roku szkolnym 2015/2016 Temat :
Edukacja matematyczna i przyrodnicza w wychowaniu przedszkolnym.
Miejsca realizacji:
Kolno, Wysokie Mazowieckie, Zambrów, Łomża
Terminy:
8- 14 września 2015 r.
Prowadzi:
Maria M. Ferenc, konsultant ODN w Łomży
KOMUNIKATY MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I PODLASKIEGO KURATORA OŚWIATY
I N F O R M A C J E P E Ł N E I S Z C Z E G Ó Ł O W E N A S T R O N I E W W W . K U R A T O R I U M . B I A L Y S T O K . P L
Priorytet MEN na bieżący rok szkolny
Rok Otwartej Szkoły
Otwarta szkoła to taka, która nie zamyka się na kulturę, sztukę, sport, środowiska lokalne, lecz potrafi korzystać z tego, co ją otacza.
Kierunki realizacji polityki oświatowej na rok szkolny 2015/2016
Kierunek 3. Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży.
Kierunek 4. Edukacja matematyczna i przyrodnicza w kształceniu ogólnym.
Działania podejmowane przez szkołę służą m.in.: kształtowaniu umiejętności pracy grupowej i badawczej, rozwijaniu współpracy z partnerami lokalnymi, a także czerpaniu z osiągnięć środowiska wspieraniu uczniów o szczególnych potrzebach edukacyjnych rozwijaniu edukacji obywatelskiej, ekologicznej, ekonomicznej, regionalnej, globalnej włączaniu rodziców w proces kształcenia dzieci i młodzieży oraz w życie szkoły pobudzaniu uczniów do aktywności
Zmiany w nadzorze pedagogicznym
nowelizacja ustawy o systemie oświaty (ustawa z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw) W ustawie o systemie oświaty zobowiązano radę pedagogiczną do ustalania sposobu wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego, w tym sprawowanego nad szkołą lub placówką przez organ nadzoru pedagogicznego (art. 41);
Rozporządzenie w sprawie wymagań wobec szkół
i placówek zostało podpisane przez Ministra Edukacji Narodowej 6 sierpnia 2015 r.
Rozporządzenie w sprawie nadzoru
pedagogicznego zostało podpisane przez Ministra Edukacji Narodowej 12 sierpnia 2015 r.
Zmiany w nadzorze pedagogicznym
Kontrola przewidziana w planie nadzoru, o którym mowa w § 22 ust. 1, nie powinna trwać dłużej niż 2 dni.
Wizytatorzy KO mogą monitorować pracę szkoły lub placówki w zakresie ustalonym na dany rok szkolny przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w podstawowych kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa, o których mowa w art. 35 ust. 2 pkt. 1 ustawy.
Wewnętrzny nadzór pedagogiczny
Dyrektor szkoły lub placówki w ramach realizowanego nadzoru wspomaga nauczycieli w realizacji ich zadań, w szczególności przez:• diagnozę pracy szkoły lub placówki, • planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego ,• prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad.
Zmiany w sprawie wymagań wobec szkół i placówek
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2015 r.
Nie zmieniono istoty wymagań obowiązujących od 2009 r.
Dotychczasowe wymaganie: Respektowane są normy społeczne zostało rozszerzone o aspekt dotyczący kształtowania postaw uczniów i wychowanków.
Zapis dotyczący realizowania działań antydyskryminacyjnych został przeniesiony z wymagania 6. Szkoła lub placówka wspomaga rozwój
uczniów z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji do wymagania 5. Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne.
Nadzór pedagogiczny KO w roku szkolnym 2014/2015 – wnioski Sprawozdanie z nadzoru pedagogicznego, sprawowanego przez Podlaskiego Kuratora Oświaty w okresie od 1 czerwca 2014 r. do 31 maja 2015 r., jest dostępne na stronie internetowej urzędu:
http://www.kuratorium1.home.pl/kuratorium2/nadzor_ped agog/informacja_ogolna/Raport20142015.pdf
Nadzór pedagogiczny KO w roku szkolnym 2014/2015 – wnioski WNIOSKI Z MONITOROWANIA REALIZACJI PODSTAWY PROGRAMOWEJ
Na zajęciach z poszczególnych przedmiotów w większym zakresie wykorzystywać technologie informacyjno-komunikacyjne TIK , W procesie edukacyjnym stosować szerszą gamę spotkań z ludźmi sztuki , poprzez aktywizujących metod nauczania, w tym metodę projektu edukacyjnego .
Edukację artystyczną realizować w szkołach z częstszą organizacją oglądanie spektakli za pośrednictwem Internetu .
Rozwijać u uczniów zamiłowanie do czytelnictwa , częściej kształtować umiejętność uczenia się na pamięć, np. wierszy organizować uczniom więcej .
Podczas realizacji podstawy programowej z przyrody, fizyki i chemii wycieczek dydaktycznych i umożliwiać im obserwację pokazów i doświadczeń poza szkołą. Częściej stosować gry i zabawy dydaktyczne jako skuteczną formę wspomagania edukacji matematycznej.
Nadzór pedagogiczny KO w roku szkolnym 2014/2015 – wnioski
Podsumowanie na podstawie raportów z ewaluacji.
„Przedszkole realizuje koncepcję pracy ukierunkowa ną na rozwój dzieci” 1.Przyjęte koncepcje pracy są oparte o dogłębne diagnozy potrzeb dzieci, rodziców, a także lokalnego środowiska.
2. Realizacja założeń odbywa się przy szerokiej współpracy z rodzicami, którzy są też zapraszani do modyfikacji. Daje to im poczucie współdecydowania o ważnych aspektach życia placówek.
3. Przy realizacji założeń koncepcji pracy wiele przedszkoli wykorzystuje swój wewnętrzny i zewnętrzny potencjał, a przede wszystkim kreatywność kadry pedagogicznej.
1. W niektórych przedszkolach zauważa się koncepcji.
czynnego niewielką aktywność rodziców i brak zachęty ze strony kadry pedagogicznej do włączania ich w realizacje założeń 2. W nielicznych przedszkolach modyfikacja koncepcji pracy przebiega bez udziału rodziców .
Nadzór pedagogiczny KO w roku szkolnym 2014/2015 – wnioski
Podsumowanie na podstawie raportów z ewaluacji.
"Dzieci są aktywne” 1.Przedszkola oferują dzieciom szeroki wachlarz zajęć obowiązkowych i dodatkowych umożliwiający rozwój ich uzdolnień.
2.Przedszkola konsekwentnie realizują działania mające na celu kształtowanie u dzieci umiejętności samoobsługowych adekwatnych do ich wieku.
3 Przedszkola współpracując z różnymi instytucjami środowiska zewnętrznego umożliwiają dzieciom udział w różnorodnych i talentów.
1.W nielicznych przedszkolach aktywność dzieci oparta jest jedynie na zabawach swobodnych .
2.W niektórych placówkach angażowanie dzieci w działania na rzecz środowiska lokalnego nie ma charakteru powszechnego .
3.Prezentowane w przedszkolach wytwory dzieci są efektem pracy ukierunkowanej przez kadrę pedagogiczną, rzadziej są wynikiem pracy twórczej zainicjowanej przez samych najmłodszych .
prezentacjach swoich uzdolnień
Nadzór pedagogiczny KO w roku szkolnym 2014/2015 – wnioski
Podsumowanie na podstawie raportów z ewaluacji.
„Przedszkole wspomaga rozwój dzieci z uwzględnienie m ich indywidualnej sytuacji” 1.W wielu przedszkolach prowadzi się szczegółową i dogłębną diagnozę indywidualnych potrzeb rozwojowych, materialnych i społecznych dziecka. Wnioski z tych badań służą do podejmowania skutecznych działań wspierających.
2.Wiele placówek systematycznie współpracuje z różnymi instytucjami pomocowymi oraz wspomagającymi rozwój dzieci.
3. W działania pomocowe skutecznie angażuje się rodziców.
1.Niektóre rozwoju .
przedszkola w ograniczonym stopniu współpracują z instytucjami świadczącymi poradnictwo i wspomagającymi dzieci w ich 2.W niektórych przedszkolach organizowane zajęcia specjalistyczne obejmują tylko najstarsze dzieci .
Nadzór pedagogiczny KO w roku szkolnym 2014/2015 – rekomendacje W bieżącym roku szkolnym należy zintensyfikować nadzór pedagogiczny we wskazanych zakresach:
1. jakościowe monitorowanie pracy nauczycieli uczących w jednym oddziale 2. planowanie i w kontekście potrzeb, możliwości i efektywności pracy uczniów; prowadzenie obserwacji lekcji, w tym całodniowych w danej klasie jako w szczególności zadania identyfikującego rzeczywiste problemy konkretnej klasy i szkoły; 3. zgodna z prawem organizacja kształcenia uczniów o SPE, realizacja zaleceń zawartych w opiniach i orzeczeniach wydanych przez poradnie psychologiczno pedagogiczne oraz zapewnienie uczniom niepełnosprawnym zajęć rewalidacyjnych;
Nadzór pedagogiczny KO w roku szkolnym 2014/2015 – rekomendacje
5. Zobowiązać placówki doskonalenia nauczycieli do uwzględnienia szkoleń doskonalących kompetencje nauczycieli w zakresie organizacji procesów edukacyjnych oraz nabywania przez uczniów wiedzy i umiejętności .
6. Promować „dobre praktyki” w zakresie atrakcyjnych i efektywnych form i metod pracy z uczniami, w tym systematyczne stosowanie na różnych przedmiotach technologii informacyjno – komunikacyjnej .
7. Inspirować dyrektorów i nauczycieli do ewaluacji podejmowanych w szkole działań w celu skutecznego wsparcia uczniów o różnych potrzebach edukacyjnych .
Plan nadzoru KO na rok 2015/2016
Ewaluacje problemowe w zakresie wybranym przez Ministra Edukacji Narodowej Typ szkoły/ placówki Liczba Ewaluacja w zakresie wymagań Przedszkola 30 · Przedszkole realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój dzieci.
· Dzieci są aktywne.
· Przedszkole wspomaga rozwój dzieci z uwzględnieniem ich indywidualnych sytuacji.
Plan nadzoru KO na rok 2015/2016
Ewaluacje problemowe w zakresie wybranym przez Podlaskiego Kuratora Oświaty na podstawie wniosków z nadzoru pedagogicznego Typ szkoły/ placówki Liczba Ewaluacja w zakresie wymagań wszystkie typy 56 · Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się.
· Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych.
· Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi.
Plan nadzoru KO na rok 2015/2016
Typ szkoły lub rodzaj placówki
Kontrole
Liczba Zakres kontroli wszystkie typy szkół i placówek 80 Zgodność zatrudniania nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami.
Komunikaty ogłoszone przez KO
Do udziału w konkursie zapraszamy wszystkie przedszkola, szkoły i placówki oświatowe oraz gminne i miejskie domy kultury z województwa podlaskiego.
http://mozaika.bialystok.edu.pl/
EDUKACA PRZEDSZKOLNA
WYBRANE ASPEKTY W KONTEKŚCIE TEMATU KONFERENCJI
Formy edukacji w przedszkolu
• •
Zajęcia i zabawy dowolne W tym czasie dzieci mogą: dzieci podejmują z własnej inicjatywy w czasie na to przeznaczonym. Są działaniami indywidualnymi lub mogą się odbywać w samorzutnie zorganizowanych zespołach.
•
organizować zabawy: tematyczne, konstrukcyjne, ruchowe, badawcze, wycinać, malować, manipulować przedmiotami, sprzątać.
Formy edukacji w przedszkolu Do zajęć obowiązkowych zaliczyć można wszelkie czynności samoobsługowe i prace użyteczne na rzecz przedszkola i grupy. Dochodzą do tego spacery, wycieczki, wyjścia okolicznościowe, uroczystości przedszkolne, koncerty, zajęcia organizowane przez nauczyciela oraz zajęcia dodatkowe, organizowane dla zainteresowanych dzieci (język obcy, taniec, rytmika, balet, basen itp.). Pomimo tego, że czynności samoobsługowe i prace użyteczne mogą być uznane za sytuacje naturalne, jednak w przedszkolu objęte są zamierzoną pracą wychowawczą.
Formy edukacji w przedszkolu Kolejną formą są sytuacje okolicznościowe dzieciom jakiś problem wynikający z ich ciekawości, zainteresowań, obserwacji, nauczycielowi okazję do oddziaływań Sytuacji okolicznościowych nie można zaplanować, lecz należy je przewidywać. , które oznaczają nieoczekiwane sytuacje podsuwające bezpośrednich przeżyć. Sytuacje te stwarzają wychowawczych, do odpowiedzi na pytania wychowanków, do rozstrzygania konfliktów, czy do indywidualnych oddziaływań wychowawczych.
Obszar XII:
Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
1) wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na łące, w lesie; 2) wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa, bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność); 3) potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może im pomóc i je chronić
Obszar XIII:
Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
1) liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego; 2) wyznacza wynik dodawania i odejmowania pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych; 3) ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebnikami porządkowymi; 4) rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów; 5) wie na czym polega pomiar długości i zna proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą; 6) zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.
Etapy kształtowanie orientacji przestrzennej
• • •
świadomość własnego ciała rozpatrywanie otoczenie ze swego punktu widzenia
•
przejście od egocentryzmu do decentracji - patrzenie na świat oczami innych ludzi orientowanie się na kartce papieru Dziecko poznaje przestrzeń poprzez własny ruch, obserwując ją, odczuwając i nazywając słowami własne
doświadczenia. Bardzo ważne są metody, jakimi nauczyciel będzie rozwijał orientację przestrzenną. Najważniejsze są doświadczenia dziecka.
Trzeba więc organizować dziecku specjalne sytuacje poznawcze, zabawy, zadania do wykonania stopniując ich trudność!
Rytmy, czyli wychwytywania regularności 1. Ćwiczenia rytmiczne, stopniowo wzbogacane :
•
wzrokowe – rytmiczne układy elementów graficznych
•
słuchowe - rytmiczne układy elementów dźwiękowych
, •
wykonywane ciałem - rytmiczne układy elementów ruchowych, 2. Rytmiczna organizacja czasu: dnia i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesiące w roku
Rozwój dziecięcego liczenia 1. Liczenie obiektów i odróżnianie prawidłowego
liczenia od błędnego - przestrzeganie reguły jeden do jednego: jeden liczony przedmiot, jeden gest wskazujący go i jeden wypowiadany liczebnik. Ostatni wypowiadany liczebnik ma podwójne znaczenie: oznacza ostatni liczony przedmiot i określa liczbę policzonych przedmiotów.
Trzeba organizować sytuacje pomagające dzieciom zrozumieć, że wynik liczenia nie zależy od kierunku liczenia oraz od tego, czy się przedmioty przestawiło.
Rozwój dziecięcego liczenia 2. Dodawanie i odejmowanie, czyli rachowanie na konkretach, potem na palcach i wreszcie
w pamięci. Do tego powinno już ujmować globalnie małe liczebności. Nauczyciel musi pamiętać, że „dziecko przechodząc przez opisane etapy musi wykonać setki obliczeń. Im trening będzie intensywniejszy i mądrzej prowadzony, tym dziecko szybciej pokona drogę do liczenia w pamięci.” (Gruszczyk-Kolczyńska E.)
Rozwój dziecięcego liczenia 3. Ustalanie, gdzie jest więcej, a gdzie mniej przedmiotów.
Dla dzieci „rozumujących jeszcze na niższym poziomie wcale nie jest oczywiste, że 5 słoni i 5 jabłek to tyle samo. Słonie są ogromnymi zwierzętami, a jabłka zmieszczą się w koszyku. W ich rozumowaniu cechy jakościowe są dominujące, chociaż łączą się już z cechami ilościowymi. Myślenie tych dzieci jest też silnie związane z wykonywanymi czynnościami i spostrzeganym obrazem, dlatego nie potrafią oderwać liczebności zbiorów od jakościowych cech elementów, które do nich należą.” (Gruszczyk-Kolczyńska E.)
Mierzenie długości
•
Ocena „na oko” Co jest większe ode mnie, a co mniejsze?
•
Mierzenie stopa za stopą, krokami, łokciem, dłonią, klockiem, patykiem, sznurkiem.
•
Zapoznanie z narzędziami pomiaru i pierwsze próby mierzenia długości.
INSPIRUJĄCE PROPOZYCJE
C Z Y L I P R Z E G L Ą D N O W O Ś C I W Y D A W N I C Z Y C H I O G Ó L N O D O S T E P N Y C H P R O J E K T Ó W E D U K A C Y J N Y C H O R A Z M A T E R I A Ł Ó W M E T O D Y C Z N Y C H
Formy edukacji w przedszkolu
Przykład publikacji na stronie Stowarzyszenia Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
Szkolne gry o wodzie
Opracowanie: Adam Kaczmarek Wydanie pierwsze, Łódź 2014 ISBN: 978–83–64595–01–1 dofinansowana ze środków NFOŚiGW dystrybuowana bezpłatnie Na stronie internetowej woda.edu.pl znaleźć można wersję elektroniczną publikacji wraz ze wszystkim zadaniami gotowymi do samodzielnego drukowania, a także kilkadziesiąt artykułów o tematyce wodnej, infografiki, filmy edukacyjne, a także scenariusze zajęć dla wszystkich grup wiekowych.
Przykład gry dla grup przedszkolnych
„DOKĄD PŁYNIE RZEKA?”
Zadania
Mokra matematyka, Wodne układanki, Zagadki (1. Gdy go długo nie ma/wszyscy narzekają,/a gdy przyjdzie, pod parasol/przed nim się chowają. 2. Ma na dnie piasek albo kamienie. Do morza spieszy wciąż niestrudzenie. 3. , np., Ile wody mieści się w litrze?,
Wszyscy mówimy, że biała jak mleko. Przez nią nie widzimy, tego co daleko.
)
Nowy program wychowania przedszkolnego
Tablit – innowacyjny program wychowania
przedszkolnego oparty na metodzie projektów oraz implementujący innowacyjną w skali kraju i Europy
technikę modelowania dialogów w klasie
Questioning the Author (QtA), integrującego realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego z nauką słów i fraz w języku angielskim. Umożliwia dzieciom poznawanie świata przez działanie, doświadczanie, odkrywanie, przeżywanie i dyskutowanie.
Nowy program wychowania przedszkolnego
Zespół autorski: prof. dr hab. Katarzyna Dziubalska- Kołaczyk, Dawid Pietrala (kierownik zespołu), Anna Basińska (adiunkt na UAM, specjalista pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej, mentor metody QtA w Polsce), Teresa Pietrala (nauczyciel, specjalista pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej, mentor metody QtA w Polsce) i Urszula Zielińska (wykładowca UAM, specjalista pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej z zakresu nauczania języka angielskiego).
Nowy program wychowania przedszkolnego
Program wychowania przedszkolnego Tablit jest dostępny powszechnie dla wszystkich przedszkoli w kraju Zainteresowanym wdrożeniem Tablita autorzy obiecują wszelką możliwą pomoc i doradztwo. Warto zacząć od strony http://www.edunews.pl/nowoczesna-edukacja/ict w-edukacji/3142-tablit-czyli-innowacja-dla-przedszkoli Do programu opracowana jest platforma edukacyjna
Projekty edukacyjne
•
przykład z P21 , czyli Twórczego Przedszkola XXI wieku Hasło: Segregacja odpadów - leśne pudło, rozkład odpadów – doświadczenia długotrwałe, piknik ekologiczny, zabawy np. śmieciowy tor, zabawa „Recykling”, Hasło: pogoda - zabawa integrująca treści kilku obszarów „pogoda wyrażona dźwiękami”
•
przykład z Tablitu Gospodarstwo: robienie mąki, wypieki, hodowla z ziaren
http://www.ore.edu.pl/
DOSKONALENIE ZAWODOWE
C Z Y L I O F E R T A O D N W Ł O M Ż Y
Motto
Piramowicz „Powinności nauczyciela” , Lwów 1787
Nie ma chwalebniejszego ani pożyteczniejszego powołania nad nauczycielskie, ale aby nauczyciel mógł wypełnić dobrze swoje obowiązki powinien sam się uczyć z książek ... Zadania swoje wypełni łatwiej, jeżeli zdobędzie sobie miłość dzieci przez serdeczne odnoszenie się do nich, sprawiedliwe traktowanie i przykłady dobrego postępowania.
Oferta dla przedszkoli
RP - Innowacje pedagogiczne w szkole/przedszkolu KL – 1 Klub Nauczycieli Wychowania Przedszkolnego W – 5 Obserwacje w autoewaluacji W – 7 Przygotowanie, realizacja i dokumentowanie nowatorskich działań służących rozwojowi uczniów W – 11 Łączenie wychowania przez sztukę i przygotowania do nauki języka obcego W – 12 Kształtowanie zmysłów dziecka w wieku 3-5 lat poprzez działania artystyczne w oparciu o projekt edukacyjny P21 Twórcze Przedszkole XXI wieku
Oferta dla przedszkoli
W – 8 Ozdoby z krepiny W – 9 Rzeczy zwykłe i niezwykłe W – 10 Zabawki z fantazją – skarby przyrody – pomysły na cały rok W – 13 Rysuję, maluję, tworzę i … liczę?
W – 14 Wychowanie przez sztukę – różne formy plastyczne dla dzieci 3-4 letnich W – 15 Matematyka w działaniu – młodszy uczeń w szkole. Rozwój myślenia matematycznego na pierwszym etapie edukacji szkolnej. Metody wprowadzania pojęć matematycznych.
Nowa propozycja warsztatów
W-91 „Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w przedszkolu”
Wczesna diagnoza dziecka Tworzenie indywidualnych programów zajęć wczesnego wspomagania Propozycje ćwiczeń stymulujących w poszczególnych obszarach rozwoju Metody i techniki wykorzystywane na zajęciach wczesnego wspomagania Wspomaganie dziecka autystycznego Współpraca z rodzicami w zakresie wczesnej stymulacji rozwojowej i nauczania języka obcego.
• • wybór szkolenia uzupełnienie danych informacyjnych
• uzupełnienie danych adresowych, zgłoszenie na formę szkoleniową
• poprawnie zarejestrowane zgłoszenie poprzez formularz zgłoszeniowy
Kategorie szkoleń
•
wybór tematyczny formy szkoleniowej
•
uzupełnienie danych
•
poprawnie zarejestrowane zgłoszenie
Formularz zgłoszeniowy na formy doskonalenia w okresie IX 2015 -XII 2016