Transcript Przemoc w rodzinie - Ministerstwo Sprawiedliwości

Ministerstwo Sprawiedliwości
Przemoc w rodzinie
Działanie prokuratury i orzecznictwo sądów powszechnych
oraz działania Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie
przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w tym dotyczące ochrony
osoby pokrzywdzonej oraz oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych
dla sprawców tego typu przestępstw.
Warszawa, dnia 25 marca 2015 roku
Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka
Wydział ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
Akty prawne dotyczące przemocy w rodzinie









Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 29.07.2005 roku;
Nowela do w/w ustawy z 10.06.2010 roku;
Rozporządzenia w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów
formularzy „Niebieska Karta”;
Rozporządzenie w sprawie SOW i programów k-e;
Ustawa o pomocy społecznej (art. 46a i 48a);
Kodeksy (Kk, Kpk, Kkw, Kpc, Kro);
Rozporządzenie w sprawie wykonywania obowiązków i uprawnień
przez kuratorów sądowych w sprawach karnych wykonawczych;
Wytyczne PG;
Pozostałe – strona internetowa MS http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie/aktyprawne-i-inne-dokumenty-/
Definicja przemocy w rodzinie

Przemoc w rodzinie jednorazowe albo
powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie
naruszające prawa lub dobra osobiste członków
rodziny, w szczególności narażające te osoby na
niebezpieczeństwo
utraty
życia,
zdrowia,
naruszające ich godność, nietykalność cielesną,
wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na
ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także
wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób
dotkniętych przemocą (art. 2 pkt 2 ustawy).
Kodeks karny

Przestępstwa opisane w części szczególnej kodeksu
karnego, gdzie znamieniem ustawowym jest przesłanka
przemocy, dotyczą głównie przemocy fizycznej.

Niektóre przestępstwa opisane w części szczególnej
kodeksu karnego, gdzie przemoc charakteryzuje
działanie sprawcy, zawierają elementy przemocy
psychicznej, zwłaszcza art. 207 § 1 k.k. (także m.in. art.
190 § 1 k.k. - groźba, 191a § 1 k.k. – stalking).
Przemoc w rodzinie w statystykach sądowych – „rodz”

















art. 148 § 1-4 kk
art. 156 § 1-3 kk
art. 157 § 1-2 kk
art. 189 kk
art. 190 kk
art. 190a § 1-3 kk
art. 191 kk
art. 191a kk
art. 197 § 1-3 kk
art. 198 kk
art. 199 kk
art. 200 § 1-2 kk
art. 201 kk
art. 202 § 1-4b kk
art. 203 kk
art. 207 § 1-3 kk
art. 208 kk
- zabójstwo;
- spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka;
- spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka;
- pozbawienie wolności;
- groźba bezprawna;
- stalking, podszywanie się i wykorzystywanie wizerunku lub danych;
- przemoc lub groźba bezprawna w celu zmuszenia do określonego
zachowania;
- utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku nagiej osoby;
- zgwałcenie;
- współżycie płciowe z osobą w stanie ograniczonej poczytalności;
- wymuszenie współżycia płciowego na osobie podległej, w krytycznym
położeniu;
- pedofilia - uprawianie, prezentowanie treści;
- kazirodztwo;
- prezentowanie treści pornograficznych;
- doprowadzenie przemocą innej osoby do uprawiania prostytucji;
- znęcanie się nad osoba najbliższą
- rozpijanie małoletnich.
Przestępstwo z art. 207 § 1 kk

-

Znamiona ustawowe typu podstawowego – art.
207 § 1 kk :
Znęcanie się fizyczne lub psychiczne;
Nad osobą najbliższą lub nad inną osobą
pozostającą w stałym lub przemijającym
stosunku zależności od sprawcy;
Nad małoletnim lub osobą nieporadną ze
względu na jej stan psychiczny lub fizyczny,
Sankcja: kara pozbawienia wolności od 3
miesięcy do lat 5.



-

Znamiona ustawowe przestępstwa kwalifikowanego –
art. 207 § 2 kk:
Znęcanie się fizyczne lub psychiczne , jak powyżej;
Stosowanie szczególnego okrucieństwa;
Sankcja: kara pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Znamiona ustawowe przestępstwa kwalifikowanego –
art. 207 § 3 kk
Znęcanie się fizyczne lub psychiczne określone w § 1
lub 2;
Targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie w
następstwie powyższego;
Sankcja: kara pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Pojęcie „Znęcania”
„Znęcanie się” – działanie lub zaniechanie
polegające na umyślnym zadawaniu bólu
fizycznego lub dotkliwych cierpień moralnych,
powtarzających się w czasie albo jednorazowym,
lecz intensywnym i rozciągniętym w czasie (uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 roku (VI KZP 13/75; OSNKW
1976, nr 7-8, poz. 86).

-
-
Znęcanie fizyczne – może polegać m.in. na
biciu; rzucaniu przedmiotami;
głodzeniu; odmawianiu pożywienia czy napojów;
zmuszania do przebywania w zimnie;
poleceniu
wykonywania
upokarzających
czynności;
wyrzucaniu z domu;
wyrywaniu włosów;
przypalaniu papierosem*, etc.
* - zob. [w:] M. Mozgawa (red.) Kodeks karny. Komentarz praktyczny, Ofizyna, 2007 II wyd.
Komentarz do art.. 207 kk

-
-
Znęcanie psychiczne – może polegać m.in. na
lżeniu; wyszydzaniu; upokarzaniu;
znieważaniu; straszeniu; grożeniu;
sprowadzaniu do mieszkania osób
nieakceptowanych przez domowników;
uniemożliwianiu spoczynku nocnego; złośliwym
budzeniu; odmowie opuszczenia pomieszczenia;
niepokojeniu przez telefony i sms’y np. w
miejscu
pracy;
złośliwym
chowaniu
dokumentów, kluczy;
etc.
Wnioski

Zakres pojęciowy przestępstwa przemocy w
rodzinie się jest szerszy od przestępstwa
znęcania się z art. 207 kk.

Zjawisko przemocy w rodzinie opisują różne
przepisy części szczególnej Kodeksu karnego

Trudności z oceną zjawiska przemocy w
rodzinie w kontekście oddziaływania ze strony
sądów i prokuratur.
1. Orzecznictwo ogólne.
W 2014 roku w Sądach Rejonowych w Polsce
skazano ogółem:
299.984 osób.
Z tego wymierzono:

59.345


34.087


- kar grzywny (samoistnych) 19,7%
1.201
- kar
1.051
- z warunkowym zawieszeniem wykonania - 2 %
ograniczenia wolności 11,3 %
- z warunkowym zawieszeniem wykonania - 3,1 %
206.285 - kar pozbawienia wolności 68,7 %

169.808 - z warunkowym zawieszeniem wykonania. 82,3%
Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych
w Sądach Rejonowych w Polsce w 2014 roku
Kara
ograniczenia
wolności
11%
Grzywna
19%
Kara
pozbawienia
wolności –
zawieszenie
56%
Kara
pozbawienia
wolności –
bezwzględna
12%
Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za wszystkie
przestępstwa w latach 1999 - 2014
500000
400000
300000
200000
99
22
5007 5158 477833
10
4590
9 0810424996
2
6
4
3
7
8 1
3
42
64
4171 4
4159
4058
26
20
3653
3499
13
84
3150
2999
815
2
7
2
0
2
2076
100000
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Zakres oddziaływania
wymiaru sprawiedliwości na przemoc w rodzinie
207 kk
Przestępstwa
przemocy wobec
najbliższych
Akty oskarżenia
skierowane do sądu
Wszczęte postępowanie
przygotowawcze
Wszczęta procedura
„Niebieskie Karty”
Szara strefa przemocy niezdiagnozowanej
2. Orzecznictwo w zakresie art. 207 § 1 kk
1. W 2014 roku w Sądach Rejonowych w Polsce
osądzono z art. 207 § 1 kk ogółem:
15.001 (2013 – 14.132, 2012 – 15.245, 2011 - 16.077, 2010 - 16.239).





Z tego:
12.699
382
1.192
723
832
- skazano;
- uniewinniono;
- warunkowo umorzono postępowanie;
- umorzono postępowanie;
- tymczasowo aresztowano.
Stosunek procentowy rodzajów orzeczeń Sądów
Rejonowych w zakresie art. 207 § 1 kk
Uniewinniono
3%
Warunkowo
umorzono
8%
Umorzono
5%
Skazano
84%
2. W 2014 roku w Sądach Rejonowych w Polsce
skazano z art. 207 § 1 kk ogółem:
12.699 osób.
Z tego wymierzono:

152
- kary grzywny (samoistnych);

577
- kar ograniczenia wolności;

11.969
- kar pozbawienia wolności;

- 1.691 - bezwzględnych;

- 10.278 - z warunkowym zawieszeniem wykonania.
Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych
w Sądach Rejonowych w Polsce z art. 207 § 1 kk
Kara
ograniczenia
wolności
4,5%
Kara
grzywny
1%
Kara
pozbawienia
wolnościzawieszenie
Kara
pozbawienia
wolnościbezwzględna
81%
13%
Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za
przestępstwo z art. 207 § 1 kk w latach 1999 – 2014
20000
31
169
15000
30
9
7
7
0
2
3
133 1305 2799 1317 1
1
171 850
7
9
1
2
16
160
36
2
5
06
1
145
69 3588
5
3
77
1
1
128
99
6
2
0
9 1
118
10000
5000
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Stosunek procentowy wymiaru kary pozbawienia wolności orzekanej
w Sądach Rejonowych w Polsce w 2014 roku z art. 207 § 1 kk
powyżej 1
roku do 2 lat
powyżej 2 lat
do 5 lat
18%
1%
1 miesiąc
0%
2 do 5 mies.
6 mies. do 1
roku
74%
6%


Po raz pierwszy w 2014 roku gromadzone były
informacje dotyczące płci sprawców przestępstw,
w tym z art. 207 § 1 kk.
Z 12.699 osób skazanych było:
459
kobiet,
 12.240 mężczyzn.


Wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem z
art. 207 § 1 kk było:
4.133 małoletnich (1.963 dziewczynek, 2.170 chłopców)
 15.119 kobiet
 3.218 mężczyzn.


Z 10.278 skazanych z art. 207 § 1 kk na karę
pozbawienia
wolności
z
warunkowym
zawieszeniem jej wykonania pod dozór kuratora
oddano 7.517 osoby – 73,1% (2013 – 72,4%, 2012-72,2%, 2011-
69,7%, 2010-67%, 2009-62%) Szacunkowo w danej chwili pod dozorem
kuratorów sądowych przebywa ok.. 25.000-30.000 sprawców przemocy w
rodzinie.

Z art. 335 § 1 kpk skazano 3.672, a z art. 387 § 1
kpk – 2.966, co łącznie stanowi 6.638 – 52,2%,
(2013 – 49,1%, 2012 – 48,7%, 2011-49%, 2010-48%, 2009-42%); wszystkie
przestępstwa w 2014 – 52,2%, a sam art. 335 § 1 kpk – 40% skazań.
Osoby pokrzywdzone przestępstwem z art. 207 kk 19.842 osób w 2014 roku
Kobiety
15.119
68%
Dzieci
4.133
18%
Mężczyźni
3.218
14%
Orzeczenia Sądów Rejonowych z art. 207 § 1 kk
uwzględniające wnioski prokuratora z art. 335 § 1 kpk oraz
wnioski z art. 387 § 1 kpk
art. 335 § 1
kpk
29%
art. 387 § 1
kpk
23%
Rozprawa
48%
Kara pozbawienia wolności (bezwzględna)
wykonywana na podstawie art. 207 kk

w dniu 31 grudnia 2014 roku w jednostkach penitencjarnych
przebywało 7.715 osadzonych sprawców przemocy w rodzinie,
z tego:
 6.616 - kara pozbawienia wolności,
 1.099 - tymczasowe aresztowanie.


na przestrzeni całego 2014 roku (przebywały w izolacji chociaż
przez 1 dzień w 2014r.) wartość ta wynosi – 10.715 osób.
średni wymiar kary z art. 207 u skazanych przebywających w
2014 roku w zakładach karnych wyniósł 16,09 miesiąca
3. Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
a) w postępowaniu karnym - na etapie postępowania
przygotowawczego, zatrzymanie przed wszczęciem
postępowania, środki zapobiegawcze w czasie
postępowania karnego;
b) po zakończeniu postępowania karnego – środki karne
lub probacyjne, orzekane w orzeczeniu kończącym;
c) w postępowaniu wykonawczym – środki probacyjne w
trakcie wykonywania kary wolnościowej, zarządzenie
wykonania kary pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem bądź odwołanie warunkowego zwolnienia;
d) w
postępowaniu
cywilnym,
niezależnie
od
postępowania karnego (np. przed wszczęciem
postępowania).
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym
Zatrzymanie (nowe podstawy)

art. 15a ustawy o Policji - Funkcjonariusz Policji ma prawo zatrzymania
sprawców przemocy w rodzinie stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla
życia lub zdrowia ludzkiego w trybie określonym w art. 15 (ogólne podstawy
zatrzymania).

art. 244 § 1a kpk - Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli
istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem
przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że
ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby,
zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

art.. 244 § 1b kpk Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o
którym mowa w § 1a, zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża
lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że
ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby
wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa
grozi.
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym c.d.
Zatrzymanie c.d.

zatrzymanie stosuje się do ustania przyczyny
zatrzymania, nie dłużej aniżeli 48h - w tym czasie
prokurator może zastosować środki zapobiegawcze lub
przekazać podejrzanego do dyspozycji sądu wraz z
wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania.

czas zatrzymania wydłuża się od tego momentu o 24h –
aby sąd mógł wniosek rozpoznać i zastosować
tymczasowe aresztowanie bądź wniosku nie uwzględnić
(natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego).
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym c.d.
Środki zapobiegawcze

po zatrzymaniu osoby podejrzanej i ewentualnym
postawieniu zarzutów popełnienia przestępstwa (np. z art.
207 § 1 kk), prokurator może zastosować środki
zapobiegawcze (za wyjątkiem TA).

celem zastosowania środków zapobiegawczych jest:



zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania
wyjątkowo - zapobiegnięcie popełnienia przez podejrzanego nowego, ciężkiego
przestępstwa.
środki te, zwłaszcza na późniejszym etapie, może stosować
także sąd.
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym c.d.
Środki zapobiegawcze c.d.

Rodzaje:
Tymczasowe aresztowanie – stosuje wyłącznie sąd (art. 258
kpk) – liczba złożonych wniosków do sądu w sprawach
przemocy w rodzinie 1.753 (2013 – 1.753, 2012 – 1.745, 2011 – 2.002,
2010 - 1.800), liczba uwzględnionych przez
1.635, 2012 – 1.679, 2011 – 1.895, 2010 - 1.699);



sąd - 1.635
(2013 –
Dozór Policji (art. 275 kpk);
Dozór Policji z obowiązkiem opuszczenia lokalu mieszkalnego
(art. 275 § 3 kpk)
Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego przez sprawcę
(art. 275a kpk)
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym c.d.
Dozór Policji
obowiązek podejrzanego zgłaszania się w określonych
terminach do jednostki Policji, celem udzielenia informacji i
wykonywaniu nałożonych obowiązków
Obowiązki:






zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu,
zgłaszania się do organu dozorującego w określonych odstępach
czasu,
zawiadamianie organu o zamierzonym wyjeździe i terminie
powrotu,
zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym,
zakaz przebywania w określonych miejscach,
inne ograniczenia swobody (np. zakaz zbliżania się na określoną
odległość, program korekcyjno-edukacyjny).
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym c.d.
Dozór Policji

z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonymi
lub innymi osobami (art. 275 § 2 kpk) - 1.593
(2013 – 1.593, 2012 – 1.412, 2011 – 1.280, 2010
- 891)
Dozór Policji z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonym
w latach 2009 - 2014 roku
1500
1280
1412
1593
891
1000
559
500
0
2009
2010
2011
2012
2013
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym c.d.
Dozór Policji

oddanie pod dozór w miejsce niezastosowanego
tymczasowego aresztowania, pod warunkiem
opuszczenia lokalu przez sprawcę w wyznaczonym
terminie i określenia przez niego miejsca swojego
pobytu (art. 275 § 3 kpk) - 588 (2013 – 588, 2012 – 627,
2011 – 505, 2010 – 337, 2009 - 173)
Dozór Policji z obowiązkiem opuszczenia lokalu mieszkalnego
(art. 275 § 3 kpk) w latach 2009 - 2014 roku
1000
900
800
700
505
600
500
200
588
337
400
300
627
173
100
0
2009
2010
2011
2012
2013
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym c.d.
Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego
(275a kpk) przez podejrzanego wspólnie zamieszkującego z
pokrzywdzonym;

przesłanka – uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie
popełni przestępstwo z użyciem przemocy, zwłaszcza gdy
popełnieniem takiego przestępstwa groził;

środek ten stosuje się na okres nie dłuższy niż 3 miesięcy
z możliwością przedłużenia przez sąd na dalsze okresy,
nie dłuższe niż 3 miesiące (może być ich więcej niż jeden);

oskarżonemu, na jego wniosek można wskazać miejsce
pobytu w placówkach zapewniających miejsca noclegowe.
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu karnym c.d.
Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego

zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art.
275a kpk) – 1.500 (2013 – 1.500, 2012 – 1.241,
2011 - 849, 2010 - 209)
Liczba zastosowanych środków zapobiegawczych w postaci
nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego w latach 2010-2014
1500
1500
1241
849
1000
500
422
209
0
II półrocze
2010
I półrocze 2011
2011
2012
2013
b) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
po zakończeniu postępowania karnego
Środki karne


środki karne orzeka sąd w wyroku kończącym sprawę karną;
środki karne orzeka się w latach od 1 roku do 10, a czasami 15 lat;
niektóre środki karne mogą być połączone z obowiązkiem zgłaszania
się do Policji lub innego organu w określonych odstępach czasu.
Środki probacyjne



środki probacyjne sąd w wyroku kończącym sprawę karną;
środki probacyjne orzeka się w okresie próby w latach od 2 do 5 lat;
przesłanka – orzeczenie w postaci warunkowego zawieszenia
wykonania kary (zwykle kary pozbawienia wolności), ewentualnie
warunkowego umorzenia postępowania.
Zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego w latach 2010-2014
900
stosowany przez sąd w wyroku jako środek probacyjny bądź karny
748
800
700
592
600
311
500
205
400
296
300
106
200
125
100
26
99
190
2010
2011
387
437
0
2012
2013
Nakaz opuszczenia lokalu przez sprawcę stosowany przez sąd w
900
wyroku jako środek probacyjny bądź karny w latach 2009-2014
800
703
733
700
600
516
167
288
500
110
400
300
299
197
20
406
200
100
536
197
445
279
0
2009
2010
2011
środek probacyjny
środek karny
2012
2013
d) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu cywilnym
Zobowiązanie do opuszczenia mieszkania orzekane na






wniosek przez sąd cywilny (niezależnie od postępowania karnego);
uprawnienie do złożenia wniosku przysługuje osobie dotkniętej
przemocą, wspólnie zamieszkującej ze sprawcą – członkiem rodziny
(wpis – 40 zł),
przesłanką jest czynienie szczególnie uciążliwym wspólnego
zamieszkiwania poprzez zachowanie polegające na stosowaniu
przemocy,
termin do rozpoznania sprawy – 1 miesiąc,
wykonalność orzeczenia – z chwilą ogłoszenia,
nowe uregulowania prawne (1046 kpc) – skuteczna egzekucja bez
konieczności zapewnienia pomieszczenia tymczasowego
zmiana orzeczenia możliwa w razie zmiany okoliczności (zmiana lub
uchylenie).
Zobowiązanie do opuszczenia
orzekane na wniosek przez sąd cywilny


mieszkania
w 2014 roku wpłynęły 1.114 (2013 – 1.114, 2012 – 730, 2011-197,
2010-353) wnioski, z czego w co najmniej 387 (2013 – 387,
2012 – 268, 2011-49, 2010-138) żądanie uwzględniono; żądanie
oddalono w 118 (2013 – 118, 2012 – 74, 2011-10, 2010-41) . Reszta
spraw pozostawała w toku.
Stosunek spraw, w których żądanie uwzględniono do
spraw załatwionych w 2014 roku wyniósł 44% , czyli
był zbliżony do roku 2013 (2013 - 44%, 2012 - 43,23%,
a w 2011 -46%).
4. Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie
standardu podstawowych usług świadczonych przez
specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w
rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych
ośrodkach,
szczegółowych
kierunków
prowadzenia oddziaływań korekcyjnoedukacyjnych wobec osób stosujących
przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób
prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne
Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne
Cel (§ 4):







Powstrzymanie osoby stosującej przemoc w rodzinie przed dalszym
stosowaniem przemocy;
Rozwijanie umiejętności samokontroli i współżycia w rodzinie;
Kształtowanie umiejętności w zakresie wychowywania dzieci bez
używania przemocy w rodzinie;
Uznania przez osobę stosującą przemoc w rodzinie swojej
odpowiedzialności za stosowanie przemocy;
Zdobycie i poszerzenia wiedzy na temat mechanizmów powstawania
przemocy w rodzinie;
Zdobycie umiejętności komunikowania się i rozwiązywania
konfliktów w rodzinie bez stosowania przemocy;
Uzyskanie informacji o możliwościach podejmowania działań
terapeutycznych.
Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne
Adresaci (§ 5):



osoby skazane za czyny związane ze stosowaniem przemocy w
rodzinie, odbywające karę pozbawienia wolności w zakładach
karnych albo wobec których sąd warunkowo zawiesił
wykonanie kary, zobowiązując je do uczestnictwa w
oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych;
osoby stosujące przemoc w rodzinie, uczestniczące w terapii
leczenia uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, lub innych
środków odurzających, substancji psychotropowych albo
środków zastępczych, dla których oddziaływania korekcyjnoedukacyjne mogą stanowić uzupełnienie podstawowej terapii;
osoby, które w wyniku innych okoliczności zgłoszą się do
uczestnictwa w programie korekcyjno-edukacyjnym.
Nowe podstawy do orzekania programów
oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych
a)
Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o
przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – od 1.08.2010
roku) – art. 72 § 1 pkt 6a kk – nałożenie obowiązku
uczestnictwa
skazanego
w
oddziaływaniach
korekcyjno-edukacyjnych bez jego zgody (art. 74 § 1
kk);
b) Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii – od 2.01.2012 roku) – art.
67 § 3 kk) – nałożenie w/w obowiązku przy
warunkowym umorzeniu postępowania.
Liczba orzeczonych środków probacyjnych
w postaci programów korekcyjno-edukacyjnych
w latach 2009-2014
1100
981
900
700
578
500
253
300
296
346
145
100
-100
2009
2010
2011
2012
2013
2014

Za znęcanie się nad członkami rodziny z art. 207 kk w
ostatnim dniu roku 2014 w zakładach karnych przebywało
ogółem 7.715 osadzonych (2013 – 7.774, 2012 – 8.412, 2011 - 8.067, 2010 6.460 osadzonych).

W jednostkach penitencjarnych w 2012 roku zrealizowano
ogółem
211
edycji
programów
edukacyjnokorekcyjnych (2013 – 242, 2012 – 243, 2011 - 428, 2010 - 315 edycji), w
których uczestniczyło ogółem 4.681 skazanych z art. 207
kk (2013 – 4.138, 2012 - 4.067, 2011 - 4.230, 2010 - 3.609).

większość skazanych z art. 207 kk, osadzonych w
jednostkach penitencjarnych, zostało poddanych
oddziaływaniom korekcyjno-edukacyjnym ,

natomiast skazani pozostający na wolności są
poddawania takim programom bardzo rzadko bądź
wcale.
3. Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego
w postępowaniu wykonawczym




Postępowanie
wykonawcze
rozpoczyna
się
po
uprawomocnieniu orzeczenia;
W razie orzeczenia kary pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania sprawca przemocy
w rodzinie pozostaje na wolności (najczęściej przebywa nadal
z osobą pokrzywdzoną) i pozostaje w okresie próby (od 2 do
5 lat), często (69%) pod dozorem kuratora;
W tym okresie sąd może zmieniać lub nakładać nowe
obowiązki probacyjne, w tym zmierzające do izolacji sprawcy;
W okresie próby skazanemu nie wolno naruszać porządku
prawnego w żaden sposób, pod rygorem zarządzenia
wykonania kary pozbawienia wolności i skierowania do
zakładu karnego do jej odbycia.
Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w
postępowaniu wykonawczym c.d.

Nowa podstawa dla sądu do zarządzenia wykonania kary
pozbawienia wolności z art. 75 § 1a kk – w razie ponownego
stosowania przez skazanego sprawcę przemocy wobec osoby
najbliższej - w 2014 roku liczba postanowień sądu wyniosła
1.228, z czego zarządzono wykonanie wobec 992 osób (2013
– 992, 2012 – 1.231, 2011 – 771, 2010 – 70)

Nowa
podstawa
do
odwołania
warunkowego
przedterminowego zwolnienia z art. 160 § 2 kkw – w 2014
roku liczba postanowień sądu wyniosła 144, z czego
zarządzono wykonanie wobec 110 osób (2013 – 110, 2012 –
148, 2011 – 86, 2010 – 17)
Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w
postępowaniu wykonawczym c.d.

Wprowadzenie specjalnej, szybkiej procedury dotyczącej
osadzenia sprawcy przemocy w wyniku naruszenia
warunków probacyjnych:
•
•
•
•
wniosek kuratora sądowego o zarządzenie wykonania warunkowo
zawieszonej kary pozbawienia wolności albo o odwołanie
warunkowego zwolnienia;
zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie skazanego na termin
posiedzenia;
nowa podstawa do obligatoryjnego zarządzenia albo odwołania w
postaci stwierdzenia ponownego używania przemocy wobec
osoby najbliższej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą;
postanowienie wydane przez sąd podlega wykonaniu z chwilą
jego wydania.
Informacja o zdarzeniu
112
997
Policja
801 12 00 02
Kurator zawodowy
wniosek
Nakaz zatrzymania
i doprowadzenia
Zakład karny
Sąd
Posiedzenie
natychmiastowa wykonalność
Porozumienie – MS, KGP, PARPA, dot. telefonu
interwencyjno-informacyjnego
wobec
osób
skazanych uprzednio za czyn przemocy w
rodzinie; aneks – obowiązuje do 31.12.2017 roku
801 12 00 02
Procedury - współpracy służby kuratorskiej oraz
funkcjonariuszy Policji w stosunku do skazanych
w związku z popełnieniem czynów karalnych
polegających na stosowaniu przemocy lub groźby
bezprawnej
Policja
Kurator sądowy

Z danych statystycznych za 2014 rok wynika,
że kuratorzy zawodowi na podstawie art. 12d
ustawy złożyli 2.134 wnioski, z czego z
rozpatrzonych sąd uwzględnił 1.427 – 72,5%.

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało dla
kuratorów sądowych wzory wniosków w tego typu
sprawach (wnioski są do pobrania na stronie
internetowej MS: http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanieprzemocy-w-rodzinie/przemoc-w-rodzinie--diagnoza-zjawiska-i-reakcja-organow-wymiarusprawiedliwosci/
4. Procedura „Niebieskie Karty”








Zespół interdyscyplinarny, w tym udział prokuratora;
Karty A, B, C i D;
Wszczęcie procedury (okoliczności, podmioty
uprawnione) – działania prokuratora;
Grupa robocza (skład, kompetencje);
Przebieg (zaproszenie osoby pokrzywdzonej,
wezwanie sprawcy);
Indywidualny plan pomocy;
Zakończenie procedury;
Znaczenie
procedury
dla
postępowania
przygotowawczego.
5. Wybrane działania MS na rzecz osób
dotkniętych przemocą w rodzinie

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało także dla
kuratorów
sądowych
wzór
informatora
dla
pokrzywdzonego przestępstwem przemocy w rodzinie
(wnioski są do pobrania na stronie internetowej MS:
http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie/przemoc-w-rodzinie-diagnoza-zjawiska-i-reakcja-organow-wymiaru-sprawiedliwosci/ lub poprzez kliknięcie na
obraz wniosku w prezentacji).

Wzory w/w wniosków, jak i informatora, zostały
wysłane do wszystkich sądów i kuratorów sądowych z
poleceniem ich stosowania.
Strona www.pokrzywdzeni.gov.pl



W 2011 roku w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki” 2007-2013 - projekt
„Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości” została
zmodernizowana strona www.pokrzydzeni.gov.pl, której nadano
bardziej interaktywny i „przyjazny odbiorcy” charakter.
Na stronie tej osoby zainteresowane mogą zapoznać się z
„Informatorem dla pokrzywdzonego”, w którym przystępnym
językiem zostały opisane ich prawa i obowiązki w procesie karnym.
Ponadto mogą skorzystać ze wzorów pism procesowych, a także
zapoznać się aktami prawnymi niezbędnymi w dochodzeniu swoich
praw w postępowaniu karnym i cywilnym.
Na stronie znajduje się także lista Ośrodków Pomocy dla Osób
Pokrzywdzonych Przestępstwem z danymi kontaktowymi oraz
baza innych organizacji społecznych, które prowadzą różnorodną
działalność pomocową. Zamieszczone są także informacje o
bieżących działaniach podejmowanych na rzecz pokrzywdzonych
przestępstwem.
Strona www.pokrzywdzeni.gov.pl
Koniec
Prezentację opracował:
Michał Lewoc – sędzia
Naczelnik Wydziału ds. Przeciwdziałania
Przemocy w Rodzinie
Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka
Ministerstwo Sprawiedliwości
Al.. Ujazdowskie 11
00-950 Warszawa
telefon: (022) 23-90-675
e-mail: [email protected]