Transcript Przemoc w rodzinie
Ministerstwo Sprawiedliwości
Przemoc w rodzinie
Działanie prokuratury i orzecznictwo sądów powszechnych oraz działania Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Konferencja „Interwent skuteczny wobec przemocy” Poznań, dnia 28 listopada 2014 roku
1. Orzecznictwo ogólne.
W 2013 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano ogółem:
349.920
(2012 - 397.822, 2011 - 416.637, 2010 - 412.930)
osób .
Z tego wymierzono:
74.971
- kar grzywny (samoistnych)
21,4% 1.635
- z warunkowym zawieszeniem wykonania - 2,1 %
47.014
kar ograniczenia wolności
1.290 13,4 %
- z warunkowym zawieszeniem wykonania - 2,7 %
227.821
- kar pozbawienia wolności
190.128
65,1 %
- z warunkowym zawieszeniem wykonania. 83,5%
Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych w Sądach Rejonowych w Polsce w 2013 roku
Kara ograniczenia wolności
13%
Grzywna
22%
Kara pozbawienia wolności – zawieszen ie
55%
Kara pozbawienia wolności – bezwzględna
10%
Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za wszystkie przestępstwa w latach 1999 - 2013 500000 400000 300000 200000 207607 2228 15 3150 13 365326 4159 33 500799 5158 22 477833 4590 10 4171 84 4176 29 420810 424996 405864 357826 100000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Zakres oddziaływania wymiaru sprawiedliwości na przemoc w rodzinie
207 kk Przestępstwa przemocy wobec najbliższych Akty oskarżenia skierowane do sądu Wszczęte postępowanie przygotowawcze Wszczęta procedura „Niebieskie Karty” Szara strefa przemocy niezdiagnozowanej
Efekt „góry lodowej”
2. Orzecznictwo w zakresie art. 207 § 1 kk
1. W 2013 roku w Sądach Rejonowych w Polsce osądzono z art. 207 § 1 kk ogółem: Z tego:
11.890 403 1.198
634
14.132
(2012 – 15.245, 2011 - 16.077, 2010 - 16.239)
osób .
712
- skazano; - uniewinniono; - warunkowo umorzono postępowanie; - umorzono postępowanie; - tymczasowo aresztowano.
2. W 2013 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano z art. 207 § 1 kk ogółem:
11.890
(2012-12.877, 2011-13.588, 2010-13.569, 2009-14.506)
osób .
Z tego wymierzono:
165 473
- kary grzywny (samoistnych); - kar ograniczenia wolności;
11.250
- kar pozbawienia wolności; -
1.520
- bezwzględnych;
9.730
- z warunkowym zawieszeniem wykonania.
Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych w Sądach Rejonowych w Polsce z art. 207 § 1 kk
Kara ograniczenia wolności
4%
Kara grzywny
1%
Kara pozbawienia wolności zawieszenie
81%
Kara pozbawienia wolności bezwzględna
13%
Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za przestępstwo z art. 207 § 1 kk w latach 1999 – 2013 20000 15000 133 79 130 52 127 99 1317 0 1373 0 169 31 160 29 171 71 168 50 152 36 145 06 135 69 135 88 128 77 118 90 10000 5000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Stosunek procentowy wymiaru kary pozbawienia wolności orzekanej w Sądach Rejonowych w Polsce w 2013 roku z art. 207 § 1 kk
powyżej 1 roku do 2 lat
21%
(23%) powyżej 2 lat do 5 lat
1%
(2%) 1 miesiąc
0%
2 do 5 mies.
6%
(7%) 6 mies. do 1 roku
72%
(67%)
Z 9.730 skazanych z art. 207 § 1 kk na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania pod
dozór kuratora
oddano
7.043
osoby – 72,4% ( 2012-72,2%, 2011-69,7%, 2010 67%, 2009-62%) Szacunkowo w danej chwili pod dozorem kuratorów sądowych przebywa ok.. 25.000-30.000 sprawców przemocy w rodzinie .
Wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem z art.
207 § 1 kk było
3.860 małoletnich, 13.220 kobiet
oraz
2.753 mężczyzn
.
Osoby pokrzywdzone przestępstwem z art. 207 kk 19.842 osób w 2013 roku
Kobiety 13.229
67%
(65%) Dzieci 3.860
19%
(21%) Mężczyźni 2.753
14%
(14%)
3. Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego a) b) c) d) w postępowaniu karnym
przygotowawczego, postępowania, zatrzymanie środki postępowania karnego; - na etapie postępowania przed zapobiegawcze wszczęciem w czasie
po zakończeniu postępowania karnego
– środki karne lub probacyjne, orzekane w orzeczeniu kończącym;
w postępowaniu wykonawczym
– środki probacyjne w trakcie wykonywania kary wolnościowej, zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem bądź odwołanie warunkowego zwolnienia;
w postępowaniu
postępowania postępowania).
karnego
cywilnym
, (np.
niezależnie przed od wszczęciem
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym Zatrzymanie (nowe podstawy)
art. 15a ustawy o Policji - Funkcjonariusz Policji ma prawo zatrzymania sprawców przemocy w rodzinie stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego w trybie określonym w art. 15 (ogólne podstawy zatrzymania).
art. 244 § 1a kpk -
Policja ma prawo zatrzymać
osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi
obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy
zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
wobec tej osoby, art.. 244 § 1b kpk którym mowa w § 1a, zostało popełnione
lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy
wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
Policja zatrzymuje
osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o
przy użyciu broni palnej, noża
wobec osoby
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d.
Środki zapobiegawcze c.d.
Rodzaje:
Tymczasowe aresztowanie
– stosuje wyłącznie sąd (art. 258 kpk) – liczba złożonych wniosków do sądu w sprawach przemocy w rodzinie (2012 – 1.745, 2011 – 2.002, 2010 - 1.800) liczba uwzględnionych przez sąd 1.895, 2010 - 1.699) ;
1.753
1.635
(2012 – 1.679, 2011 – ,
Dozór Policji
(art. 275 kpk);
Dozór Policji
z obowiązkiem opuszczenia lokalu mieszkalnego (art. 275 § 3 kpk)
Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego przez sprawcę
(art. 275a kpk)
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d.
Dozór Policji
z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonymi lub innymi osobami (art. 275 § 2 kpk) -
1.593
(2012 – 1.412, 2011 – 1.280, 2010 - 891)
Dozór Policji z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonym w latach 2009 - 2013 roku 1593 1500 1280 1412 1000 891 559 500 0 2009 2010 2011 2012 2013
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d.
Dozór Policji
oddanie pod dozór w miejsce niezastosowanego tymczasowego aresztowania, pobytu (art. 275 § 3 kpk) -
588
pod warunkiem opuszczenia lokalu przez sprawcę w wyznaczonym terminie i określenia przez niego miejsca swojego (2012 – 627, 2011 – 505, 2010 – 337, 2009 - 173)
Dozór Policji z obowiązkiem opuszczenia lokalu mieszkalnego (art. 275 § 3 kpk) w latach 2009 - 2013 roku 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 173 2009 337 2010 505 2011 627 2012 588 2013
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d.
Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego
(275a kpk) przez podejrzanego wspólnie zamieszkującego z pokrzywdzonym; przesłanka – uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził; środek ten stosuje się na okres z możliwością
nie dłuższy niż 3 miesięcy przedłużenia przez sąd na dalsze okresy
nie dłuższe niż 3 miesiące (może być ich więcej niż jeden); , oskarżonemu, na jego wniosek można wskazać miejsce pobytu w placówkach zapewniających miejsca noclegowe.
a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d.
Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego
zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art.
275a kpk) –
1.500
(2012 – 1.241, 2011 - 849, 2010 - 209)
Liczba zastosowanych środków zapobiegawczych w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego w latach 2010-2013 1500 1000 422 500 209 0 II półrocze 2010 I półrocze 2011 849 2011 1241 1500 2012 2013
b) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego po zakończeniu postępowania karnego Środki karne
środki karne orzeka sąd w wyroku kończącym sprawę karną; środki karne orzeka się w latach od 1 roku do 10, a czasami 15 lat; niektóre środki karne mogą być połączone z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego organu w określonych odstępach czasu.
Środki probacyjne
środki probacyjne sąd w wyroku kończącym sprawę karną; środki probacyjne orzeka się w okresie próby w latach od 2 do 5 lat; przesłanka – orzeczenie w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary (zwykle kary pozbawienia wolności), ewentualnie warunkowego umorzenia postępowania.
500 400 300 200 100 0 900 Zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego w latach 2010-2013 stosowany przez sąd w wyroku jako środek probacyjny bądź karny 800 748 700 600 592 311 125 26 99 2010 296 106 190 2011 środek probacyjny 205 387 2012 środek karny 437 2013
Nakaz opuszczenia lokalu przez sprawcę stosowany przez sąd w wyroku jako środek probacyjny bądź karny w latach 2009-2013 900 800 700 703 733 600 516 167 288 500 110 400 300 200 197 299 20 406 536 445 279 100 197 0 2009 2010 środek probacyjny 2011 środek karny 2012 2013
Liczba orzeczonych środków probacyjnych w postaci programów korekcyjno-edukacyjnych w latach 2009-2013 700 600 500 400 300 200 100 0 145 253 296 346 578
2009 2010 2011 2012 2013
d) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu cywilnym
Zobowiązanie do opuszczenia mieszkania
wniosek przez
sąd cywilny
orzekane na (niezależnie od postępowania karnego); uprawnienie do złożenia wniosku przysługuje osobie dotkniętej przemocą, wspólnie zamieszkującej ze sprawcą – członkiem rodziny (wpis – 40 zł), przesłanką jest czynienie szczególnie uciążliwym wspólnego zamieszkiwania poprzez zachowanie polegające na stosowaniu przemocy, termin do rozpoznania sprawy – 1 miesiąc, wykonalność orzeczenia – z chwilą ogłoszenia, nowe uregulowania prawne (1046 kpc) – skuteczna egzekucja bez konieczności zapewnienia pomieszczenia tymczasowego zmiana orzeczenia możliwa w razie zmiany okoliczności (zmiana lub uchylenie).
Zobowiązanie do opuszczenia
orzekane na wniosek przez
sąd cywilny mieszkania
w 2012 roku wpłynęły wnioski, z czego w co najmniej 138) żądanie uwzględniono; żądanie oddalono w – 74, 2011-10, 2010-41)
1.114
(2012 – 730, 2011-197, 2010-353)
387
(2012 – 268, 2011-49, 2010-
118
. Reszta spraw pozostawała w toku.
(2012 Stosunek spraw, w których żądanie uwzględniono do spraw załatwionych w 2013 roku wyniósł
44%
, czyli był zbliżony do roku 2012 (43,23%, a w 2011 -46%).
Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie
standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach,
prowadzenia szczegółowych oddziaływań przemoc w rodzinie kierunków korekcyjno edukacyjnych wobec osób stosujących
oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne
Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne
Cel (§ 4): Powstrzymanie
osoby stosującej przemoc w rodzinie
stosowaniem przemocy; przed dalszym Rozwijanie umiejętności samokontroli i współżycia
w rodzinie; Kształtowanie umiejętności w zakresie
używania przemocy
w rodzinie;
wychowywania dzieci bez Uznania
przez osobę stosującą przemoc
odpowiedzialności za stosowanie przemocy
; Zdobycie i poszerzenia
przemocy
w rodzinie; w rodzinie
swojej wiedzy na temat mechanizmów powstawania
Zdobycie
konfliktów umiejętności
w rodzinie
komunikowania
się
bez stosowania przemocy
; Uzyskanie
informacji terapeutycznych
.
o
możliwościach i
rozwiązywania
podejmowania
działań
Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne Adresaci (§ 5):
osoby skazane za czyny związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie, odbywające karę pozbawienia wolności w zakładach karnych albo wobec których sąd warunkowo zawiesił wykonanie kary, zobowiązując je do uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych; osoby stosujące przemoc w rodzinie, uczestniczące w terapii leczenia uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, lub innych środków odurzających, substancji psychotropowych albo środków zastępczych, dla których oddziaływania korekcyjno edukacyjne mogą stanowić uzupełnienie podstawowej terapii ; osoby, które w wyniku innych okoliczności zgłoszą się do uczestnictwa w programie korekcyjno-edukacyjnym.
Nowe podstawy do orzekania programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych
a) Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – od 1.08.2010
roku) – art.
72 § 1 pkt 6a kk
– nałożenie
obowiązku uczestnictwa
kk); skazanego w
oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych bez jego zgody
(art. 74 § 1 b) Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii – od 2.01.2012 roku) – art.
67 § 3 kk
) – nałożenie w/w obowiązku przy warunkowym umorzeniu postępowania.
Liczba orzeczonych środków probacyjnych w postaci programów korekcyjno-edukacyjnych w latach 2009-2013 700 600 500 400 300 200 100 0 145 253 296 346 578
2009 2010 2011 2012 2013
Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu wykonawczym
Nowa podstawa dla sądu do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności z art. 75 § 1a kk – w razie ponownego stosowania przez skazanego sprawcę przemocy wobec osoby najbliższej - w 2012 roku liczba postanowień sądu wyniosła
1.228
, z czego zarządzono wykonanie wobec
992
osób (2012 – 1.231, 2011 – 771, 2010 – 70) Nowa podstawa do odwołania przedterminowego zwolnienia z art. 160 § 2 kkw – w 2012 roku liczba postanowień sądu wyniosła warunkowego
144
, z czego zarządzono wykonanie wobec 86, 2010 – 17)
110
osób (2012 – 148, 2011 –
Koniec
Prezentację opracował:
Michał Lewoc
– sędzia Naczelnik Wydziału ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka
Ministerstwo Sprawiedliwości
Al.. Ujazdowskie 11 00-950 Warszawa telefon: (022) 23-90-675 e-mail: [email protected]