Transcript Procedury pomocy dziecku krzywdzonemu Puck 2010

Procedury pomocy
dziecku
krzywdzonemu
Puck 2010
Regulacje prawne
Art.304 Kodeksu postępowania karnego:
§1 Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego urzędu
ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis
art.191§3 stosuje się odpowiednio.
§2 Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą
działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu,
są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz
przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego
do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego
zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.
(np. zamknięcie pomieszczenia, zabezpieczenie dokumentu, odseparowanie
ujętego sprawcy od pokrzywdzonego itp. Powinność ta jednak nie uprawnia
do dokonywania czynności procesowych zastrzeżonych dla organów ścigania
takich jak np.: przeszukanie, przesłuchanie.)
 Art. 231 kk
§ 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie
dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub
prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia
wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie i wyrządza
istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.
Art.572 Kodeksu postępowania cywilnego
§1 Każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z
urzędu obowiązany jest zawiadomić o tym sąd opiekuńczy.
§2 Obowiązek wymieniony w §1 ciąży przede wszystkim na urzędach stanu
cywilnego, sądach, prokuratorach, notariuszach, komornikach, organach
samorządu i administracji rządowej, organach Policji, placówkach oświatowych,
opiekunach społecznych oraz organizacjach i zakładach zajmujących się opieką
nad dziećmi lub osobami psychicznie chorymi.
Art.12 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
(Dz.U. z 2010r., nr 125, poz. 842)

1. Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub
zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu
przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznie zawiadamiają o tym
Policję lub prokuratora.

2. Osoby będące świadkami przemocy w rodzinie powinny zawiadomić o tym
Policję, prokuratora lub inny podmiot działający na rzecz przeciwdziałania
przemocy w rodzinie.
Aby należycie reprezentować prawa małoletniej ofiary przestępstwa należy pamiętać,
że podczas trwania postępowania przygotowawczego pokrzywdzony ma status strony
postępowania karnego. Oznacza to przede wszystkim, że może on skutecznie
zaskarżać decyzje Prokuratora.
W momencie wpłynięcia aktu oskarżenia do Sądu, pokrzywdzony - chcąc mieć wpływ na
przebieg postępowania tj:
- składać wnioski dowodowe,
- czynnie uczestniczyć w rozprawie tj. zadawać pytania oskarżonemu, świadkom,
- złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku na piśmie i ewentualnie
zaskarżyć go apelacją
winien złożyć oświadczenie o zamiarze działania w charakterze OSKARŻYCIELA
POSIŁKOWEGO.
Na etapie postępowania przygotowawczego pokrzywdzony lub jego
przedstawiciel ustawowy, bądź osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony
pozostaje składa oświadczenie:
„w tej sprawie będę występować
jako oskarżyciel posiłkowy”
Art.305§4 kpk:
o wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa
zawiadamia się osobę lub instytucję państwową,
samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie
o przestępstwie, oraz ujawnionego pokrzywdzonego,
a o umorzeniu także podejrzanego – z pouczeniem
o przysługujących im uprawnieniach
Instytucjom państwowym, samorządowym
i społecznym, które były ZAWIADAMIAJĄCYM
przysługują następujące środki odwoławcze:
a) zażalenie na bezczynność
art.306§3 kpk: jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o
przestępstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu
albo odmowie wszczęcia śledztwa, może wnieść zażalenie do
prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem,
któremu złożono zawiadomienie,
b) zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub
dochodzenia
art.306§1kpk: pokrzywdzonemu oraz instytucji wymienionej w art.305§4
przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa,
a stronom – na postanowienie o jego umorzeniu.
Uprawnionym do złożenia zażalenia przysługuje prawo przejrzenia akt.
Małoletni pokrzywdzony - świadek w postępowaniu karnym
Zgodnie z treścią art.185a kpk:
§1 „W sprawach o przestępstwa określone w rozdziałach XXV (przestępstwa przeciwko
wolności seksualnej i obyczajności) i XXVI (przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece) Kodeksu
karnego
pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się
w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których
wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub zażąda tego oskarżony, który nie
miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.
§2 Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa.
Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w
przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art.51§2 ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu,
jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego.
§3 Protokół przesłuchania odczytuje się na rozprawie głównej, jeżeli został sporządzony zapis
obrazu i dźwięku przesłuchania, należy go odtworzyć”,
Jak rozmawiać z dzieckiem krzywdzonym.
Miejsce, w którym rozmawiamy z dzieckiem powinno być w miarę możliwości:
 miejscem neutralnym i cichym,
 możemy przygotować przybory, papier, ołówki, kredki, czasami zwłaszcza w
przypadku przemocy seksualnej, dziecku łatwiej jest narysować, gdzie było
dotykane, napisać niektóre słowa, niż powiedzieć,
 nie powinniśmy siedzieć za biurkiem,
 należy przygotować chusteczki higieniczne i coś do picia,
 dziecko poczuje się pewniej, jeśli zaproponujemy mu, żeby wybrało miejsce, w
którym chce usiąść,
 przed rozmową warto przemyśleć jej cel i zaplanować przebieg, zwłaszcza jeżeli to
my ją inicjujemy.
Należy zawsze pamiętać, że celem rozmowy z dzieckiem jest nie tylko zebranie
informacji o trudnych wydarzeniach, ale również udzielenie wsparcia.
Niebieskie pokoje
 Jak najmniej osób – sędzia i psycholog
(w przestępstwach seksualnych istotna
płeć)
 Minimum zabawek
 Toaleta w pobliżu
 Herbata
Czego doznaje dziecko w trakcie
rozmowy:








uczucie wstydu,
uczucie lęku o przyszłość własną i członków rodziny,
chęć chronienia sprawcy oraz rodziny,
poczucie winy,
lęk przed sprawcą, że spełni swe groźby po ujawnieniu „tajemnicy”,
miłość do sprawcy; dzieci, które doznają krzywdzenia są często silnie
związane emocjonalnie ze sprawcą, szczególnie gdy do przemocy
dochodzi w rodzinie, dziecko może cierpieć i kochać sprawcę.
OSOBA INTERWENIUJĄCA NIE MOŻE KWESTIONOWAĆ TYCH
UCZUĆ!
brak znajomości odpowiedniego słownictwa częsty u małych dzieci
krzywdzonych seksualnie,
nieufność i poczucie bezradności, brak wiary w możliwość zmiany swojej
sytuacji.
Warto, aby dziecko podczas rozmowy
usłyszało, że:
 nie jest winne temu, co się stało,
 nie ponosi winy za to, że nie powiedziało o
tym od razu,
 że niektóre dzieci też doświadczają takich
rzeczy i nie ono jedno ma taki problem,
 że bardzo dobrze, iż w ogóle o tym w końcu
powiedziało,
 że otrzyma pomoc.
Gdy sprawcą przemocy nie jest rodzic:

informacja, że dziecko doświadczyło przemocy, krzywdzenia zwykle
wywołuje w rodzicach silne reakcje: ból, złość, poczucie winy, strach;
lepiej, by dziecko nie było świadkiem tych emocji,

należy ich konstruktywnie wspierać i zorientować na pomoc dziecku:
„Możecie teraz wiele zrobić jako rodzice, aby pomóc swojemu dziecku.”
„Fakt, że wasze dziecko odważyło się powiedzieć o tym, co je spotkało,
dobrze rokuje na przyszłość.”
„To, że dziecko nie powiedziało Wam, co się zdarzyło, może świadczyć
tym, że chciało Was chronić, ponieważ jesteście dla niego ważni.”
„To, co się stało waszemu dziecku, nie musi mieć długotrwałego wpływu
na nie i Waszą rodzinę.”
o
Gdy sprawcą przemocy jest drugi z rodziców:
 do współpracy należy pozyskać rodzica
niekrzywdzącego, nie oceniać jego bierności, nie
krytykować (często ten rodzic również doświadcza
przemocy)
 gdy mamy do czynienia z zaniedbaniem, informujemy
rodzica jaka jest dalsza procedura postępowania
(pomoc psychologiczna i socjalna, zwrócenie się do
sądu rodzinnego),
 rozmowę najlepiej zakończyć zawarciem z rodzicem
swego rodzaju kontraktu tj. co i w jakim terminie ma
zrobić oraz jakie działania podejmie profesjonalista,
gdy rodzic nie wywiąże się z tych ustaleń.
Postępowanie
wychowawcy
i pedagoga szkolnego
w przykładowych
sytuacjach związanych
z krzywdzeniem dzieci.
1. Dziecko doznające przemocy fizycznej
emocjonalnej w rodzinie.
i
Nauczyciel WF-u zauważył u dziecka liczne siniaki i zadrapania; z informacji
uzyskanych od ucznia dowiedział się, że ojciec często pije, bije matkę oraz
ubliża im.
Tryb postępowania:
nauczyciel powiadamia o swoich spostrzeżeniach dyrektora szkoły i
wychowawcę,
wychowawca przeprowadza rozmowę z uczniem (wspiera, buduje dobre relacje,
uprzedza dziecko, że sytuacja wymaga pomocy innych osób - zwłaszcza lekarza
i pedagoga szkolnego, informuje o konieczności kontaktu z rodzicami,
wychowawca nawiązuje kontakt z rodzicami/rodzicem, informuje o stanie
dziecka oraz konieczności przebadania go przez lekarza, informuje o
konsekwencjach prawnych z art.207kk,
wzywa pogotowie ratunkowe w celu udzielenia pomocy medycznej, a w
szczególności uzyskania zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka,
Tryb postępowania (c.d.):

sporządza notatkę/protokół opisujący wygląd dziecka, dolegliwości, stan
zdrowia i podjęte działania,

w dalszej pracy wychowawczej wspiera dziecko, tworzy atmosferę akceptacji
bezpieczeństwa,

wychowawca systematycznie współpracuje z rodzicami, pedagogiem szkolnym
i innymi nauczycielami uczącymi dziecko,

pedagog szkolny określa stopień zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, ocenia
szanse współpracy z rodzicami, analizuje dotychczasową dokumentację dziecka
(oceny szkolne, opinie nauczycieli),

pedagog konsultuje się :
i
- z pracownikiem socjalnym w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej
z wywiadu środowiskowego lub wnioskuje o przeprowadzenie takiego wywiadu,
- z dzielnicowym w celu uzyskania informacji o ewentualnych interwencjach,
- z kuratorem sądowym, o ile rodzina lub sprawca objęci są dozorem,
- z psychologiem

pedagog nawiązuje kontakt z rodzicami/rodzicem.
W sytuacji, gdy dziecko może pozostać w domu rodzinnym
i zostanie stwierdzone, że problem krzywdzenia nie wymaga
sięgnięcia po środki represji wobec rodziny i izolowania od niej
dziecka i że możliwa jest współpraca z rodzicami na rzecz
poprawy sytuacji dziecka pedagog szkolny podejmuje
następujące działania:

zawiera kontrakt z rodzicami o współpracy na rzecz poprawy sytuacji dziecka
i rodziny,

wzmacnia dziecko poprzez zapewnienie mu odpowiednio do potrzeb i w
uzgodnieniu z rodzicami konsultacji psychologiczno-pedagogicznych,
ewentualnie psychiatrycznych,

wspiera rodzinę poprzez kierowanie do instytucji oferujących poradnictwo,
konsultacje psychologiczne, terapię uzależnień, terapię dla sprawców
przemocy, grupy wsparcia, warsztaty umiejętności wychowawczych,

udziela pomocy w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych (np. kieruje do
mediatorów),

dba o zabezpieczenie socjalne dziecka i rodziny.
W sytuacji, gdy konieczne jest odizolowanie dziecka od domu
rodzinnego, gdyż stwierdzono przypadek bezpośredniego
zagrożenia zdrowia lub życia dziecka:

powiadomienie w porozumieniu z dyrektorem szkoły właściwego
komisariatu Policji oraz właściwego Sądu Rodzinnego,

uruchomiona zostaje procedura umieszczenia dziecka w placówce
opiekuńczej lub w rodzinie zastępczej i dalszy tok postępowania leży
w kompetencjach Policji i Sądu Rodzinnego,

należy zawiadomić pracownika socjalnego w rejonie,

zawiadomić na piśmie Prokuraturę Rejonową o podejrzeniu
popełnienia przestępstwa.
2.Dziecko wykorzystywane seksualnie.
Matka lub dziecko zgłasza pedagogowi szkolnemu lub wychowawcy popełnienie
nadużycia seksualnego przez konkubenta matki.
Tryb postępowania:

wychowawca/pedagog szkolny rozmawia z dzieckiem, informuje matkę
o przewidzianych procedurach i konsekwencjach prawnych dla sprawcy
przestępstwa z art.200§1kk,

przekazuje adres i telefon odpowiedniej placówki zajmującej się problemami
wykorzystywania seksualnego dzieci, ewentualnie pośredniczy
w uzgodnieniu pierwszego terminu spotkania,

w zależności od rodzaju wykorzystania sugeruje wizytę u lekarza ginekologa
dziecięcego,

powiadamia pisemnie Sąd Rodzinny o nieprawidłowej sytuacji dziecka,

zawiadamia na piśmie Prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
3.Dziecko krzywdzone ekonomicznie, zmuszane
do żebrania, doznające przemocy emocjonalnej.
Nauczyciel spotyka na dworcu żebrzącego ucznia.
Tryb postępowania:
 informuje o fakcie dyrektora szkoły i pedagoga szkolnego,
 przeprowadza rozmowę z uczniem i uprzedza go o konieczności
skontaktowania się z rodzicami,
 nawiązuje kontakt z rodzicami/rodzicem i informuje o konsekwencjach
prawnych z art.104 Kodeksu wykroczeń,
 sporządza notatkę z przeprowadzonej rozmowy z uczniem i podjętych
działań,
 wychowawca wspiera dziecko w dalszej pracy, dba o jego integrację
z zespołem klasowym, tworzy atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji,
 pedagog szkolny analizuje sytuację dziecka, a w szczególności konsultuje
się z pracownikiem socjalnym w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej i
z wywiadu środowiskowego.
W sytuacji, gdy rodzice odmawiają współpracy:
 pedagog szkolny w porozumieniu z dyrektorem szkoły zawiadamia właściwy
komisariat Policji i Sąd Rodzinny.
4.Dziecko w sytuacji zaniedbania.
Dziecko przychodzi do szkoły nieprzygotowane, w zniszczonym brudnym
ubraniu, brakuje mu książek, przyborów, najczęściej nie ma drugiego
śniadania i czegoś do picia.
Tryb postępowania:
 wychowawca nawiązuje kontakt z rodzicami i informuje ich o
konsekwencjach prawnych z art.209§1kk,
 podejmuje starania o środki finansowe na zabezpieczenie dziecku drugiego
śniadania lub ciepłego posiłku oraz zakup niezbędnych podręczników w porozumieniu z rodzicami dziecka,

informuje o kryzysowej sytuacji dziecka i jego rodziny pedagoga szkolnego,

wspiera dziecko, buduje dobre relacje w grupie rówieśniczej, tworzy
atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji,

pedagog szkolny nawiązuje współpracę przynajmniej z jednym z rodziców,

występuje do MOPS o rozważenie możliwości udzielenia pomocy.
Jeśli rodzice współpracują, pedagog szkolny:

zawiera kontrakt z rodzicami o współpracy na rzecz poprawy sytuacji dziecka
i rodziny,

podejmuje działania wynikające z potrzeb dziecka i rodziny w kierunku:
-wzmocnienia dziecka – poprzez zapewnienie mu posiłku, niezbędnych
podręczników, przyjaznej atmosfery w klasie, pomocy w nauce, zajęć
rozwijających zainteresowania i uzdolnienia – w porozumieniu z rodzicami,
-wspierania rodziny- poprzez kierowanie do instytucji oferujących poradnictwo,
samopomocowe grupy wsparcia, warsztaty umiejętności rodzicielskich oraz
inne w zależności od potrzeb,
-zabezpieczenia socjalnego we współpracy ze służbami socjalnymi poprzez
kierowanie do instytucji oferujących poradnictwo i warsztaty w zakresie
metod poszukiwania pracy,
-zorganizowanie pomocy finansowej i rzeczowej, zapewnienie ciepłego posiłku,
zbiórki odzieży, ewentualnie innej, odpowiednio do potrzeb.
Jeśli rodzice odmawiają współpracy:

pedagog szkolny powiadamia w porozumieniu z dyrektorem szkoły
specjalistę ds. nieletnich właściwego komisariatu Policji oraz właściwy
miejscowo Sąd Rodzinny (dalszy tok postępowania leży w kompetencji tych
instytucji),

równolegle pedagog szkolny powiadamia pracownika socjalnego w rejonie.
5.Dziecko pod wpływem środków odurzających
lub alkoholu.
Dziecko przychodzi do szkoły, czuć od niego alkohol/ jego zachowanie zdradza,
że jest pod wpływem narkotyków.
Tryb postępowania:

rozmowa z dzieckiem, zwrócenie uwagi na ewentualne ślady na ciele dziecka
w postaci zaczerwienień, nakłuć,

wezwać pogotowie ratunkowe, gdyż większość środków odurzających
(w tym alkohol) powoduje zagrożenie życia dla małoletniego, ewentualnie
odwiezienie dziecka na oddział detoksykacyjny

niezwłocznie powiadamia się rodziców lub opiekunów prawnych,

zawiadomienie właściwego miejscowo Sądu Rodzinnego,

w przypadku, gdy dziecko nie wymaga hospitalizacji, można je umieścić
w domu pod opieką rodziców.
Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu
przemocy w rodzinie






Lokalne programy przeciwdziałania przemocy
Zespoły interdyscyplinarne
Bezpłatne obdukcje
Zakaz stosowania kar cielesnych
Nowe uprawnienia pracowników socjalnych
Nakaz eksmisji dla sprawcy na 3 m-ce (z
możliwością przedłużenia)
Ustawa a realia…
"Oczekiwaliśmy, że w Polsce policja będzie mogła
stosować nakaz opuszczenia lokalu przez sprawcę
w sytuacji przemocy, niestety, posłowie uznali, że
policjanci nie są przygotowani, żeby takiego
narzędzia używać i bali się, że będzie nadużywane.
Dlatego też to narzędzie dano do ręki
prokuratorowi, a to może oznaczać, że ofiary mogą
być objęte tą ochroną najwcześniej po kilku dniach
od interwencji, jeśli zdecydują się złożyć
zawiadomienie o przestępstwie. Tymczasem ważne
jest, aby interwencja była od razu, gdy ma miejsce
przemoc, a nie gdy sytuacja się uspokoi" - mówi
Renata Durda, kierownik Ogólnopolskiego Pogotowia
dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia".
Zespoły Interdyscyplinarne
bo…
 Brak przepływu informacji pomiędzy instytucjami
działającymi na rzecz pomocy rodzinie/osobie,
 Zbyt skomplikowane procedury prowadzące do
podjęcia skutecznych działań pomocowych,
 Rozbieżność w działaniach podejmowanych przez
służby i podmioty względem osób potrzebujących
profesjonalnej pomocy,
 Powielanie tych samych działań wykonywanych przez
różne służby (np.: kilkakrotne przesłuchiwanie ofiary
przemocy w celu zdiagnozowania sytuacji).
W skład zespołu interdyscyplinarnego
wchodzą przedstawiciele:
jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,
gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
Policji,
Prokuratury,
kuratorskiej służby sądowej,
edukacji,
ochrony zdrowia
organizacji pozarządowych
innych instytucji działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w
rodzinie.
Zgodnie z ustawą członkowie zespołów interdyscyplinarnych w ramach
prowadzenia działań w indywidualnych przypadkach będą mogli wymieniać,
gromadzić i przetwarzać informacje oraz dane osobowe ofiar i sprawców
przemocy w rodzinie bez ich zgody.
Zadaniem zespołów będzie prowadzenie zintegrowanych
i skoordynowanych działań w zakresie
przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Jako przykładowe
działania zespołów wskazuje się:
 diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie,
 inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą,
 opracowanie i realizację planu pomocy w indywidualnych
przypadkach,
 rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i
możliwościach udzielania pomocy w środowiskach lokalnych,
 inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc,
 prowadzenie dokumentacji działań podejmowanych wobec rodzin,
w których dochodzi do przemocy oraz efektów tych działań.
Warunki skutecznego działania
Zespołu:
 Podzielana przez członków zespołów potrzeba współdziałania i
skoordynowanego postępowania. Wspólny cel członków zespołu:
wszechstronna pomoc klientom
 Poparcie kierownictwa macierzystych organizacji dla udziału
oddelegowanych pracowników w Zespole
 Ustalenie głównych celów Zespołu oraz procedur jego działań
 Opracowanie regulaminu Zespołu określającego role, obowiązki
oraz zakres odpowiedzialności instytucji członkowskich i członków
zespołu
 Konsekwentna realizacja zadań, tj. opracowywanie pełnej
diagnozy, planu pracy z klientem i egzekwowanie od wszystkich
zobowiązanych tym planem, w tym od samego klienta, spełniania
zawartych tam ustaleń.
Dziękujemy za uwagę
oprac. Aleksandra Ogrodowska-Łukowicz
psycholog Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Pucku