Transcript Prezentację można pobrać i wykorzystać do celów edukacyjnych

O KORCZAKU…
Janusz Korczak
Henryk Goldszmit
znany też, jako:
Stary Doktor lub Pan Doktor
(ur. 22 lipca 1878 lub 1879 w Warszawie,
zm. 5 sierpnia lub 6 sierpnia 1942
w Treblince)
lekarz, pedagog, pisarz,
działacz społeczny.
publicysta,
Młodość i edukacja
Janusz Korczak urodził się
w Warszawie w spolonizowanej
rodzinie żydowskiej, jako syn
adwokata. Edukację rozpoczął od
szkoły przygotowującej do nauki
w gimnazjum, potem uczęszczał
do VII Rządowego Gimnazjum
Męskiego
na
warszawskiej
Pradze, a następnie studiował na
Wydziale Lekarskim Cesarskiego
Uniwersytetu w Warszawie.
Lekarz
W 1905 otrzymał dyplom lekarza. W czasie wojny rosyjskojapońskiej służył jako lekarz wojskowy. W latach 1903-1912
pracował jako pediatra w Szpitalu dla Dzieci im. Bersonów
i Baumanów. Ofiarnie wypełniał swe obowiązki. Nie unikał
proletariackich części miasta. Od ubogich pacjentów nie
pobierał wynagrodzenia, zaś od zamożnych nie wahał się
zażądać bajońskich honorariów. Od 1907 dzięki
rozgłosowi, jaki zyskał publikacjami, stał się znanym
i poszukiwanym pediatrą w Warszawie. W ciągu roku 1907
podnosił swe kwalifikacje w Berlinie. Słuchał wykładów
i odbywał praktykę w klinikach dziecięcych oraz analizował
sposoby
pracy
w
specjalistycznych
zakładach
wychowawczych.
W latach 1914-1918 był młodszym ordynatorem szpitala
dywizyjnego na froncie ukraińskim. Następnie został
odwołany do pracy lekarskiej w przytułkach dla dzieci
ukraińskich pod Kijowem. Pracował – na krótko – dla
domu wychowawczego dla chłopców polskich w Kijowie,
który prowadziła Maryna Rogowska-Falska. W 1918
Korczak wrócił do Warszawy i czasowo pełnił służbę
lekarza w szpitalu epidemicznym w Łodzi i na Kamionku
pod Warszawą.
Poglądy
Od młodości był pod wpływem teorii progresywizmu pedagogicznego opracowanej
m.in. przez Johanna Pestalozziego oraz teorii "nowego wychowania" Johna Dewey'a
i prac Owidiusza Decroly’ego, Montessori, Spencera, Fröbela. Czytał też pedagogiczne
koncepcje Tołstoja.
Był zwolennikiem emancypacji dziecka, jego samostanowienia i poszanowania praw.
Samorządy wychowanków – małe parlamenty, imitowały świat dorosłych
i przygotowywały małych ludzi do życia dorosłego. Podobnie było z innymi
instytucjami, które istniały w rzeczywistości, a zostały zminiaturyzowane
i zaadaptowane na potrzeby dziecka (np. sądy). J. Korczak uważał, że „dziecko kojarzy
i rozumuje jak osoba dorosła – nie ma tylko jej bagażu doświadczeń”.
Opowiadał się za resocjalizacją oraz kompleksową i nowatorską opieką nad dziećmi
z tak zwanego marginesu społecznego.
W 1911 roku podjął decyzję, że nie założy rodziny. Przychylał się do poglądu
o nieposiadaniu tzw. prywatnych dzieci. Wszystkie dzieci, które leczył lub wychowywał,
uważał za własne.
Twierdził, że miejsce dziecka jest w towarzystwie jego rówieśników, a nie w zaciszu
domowym. Dążył do tego, by dzieci ścierały swe wczesne przekonania i raczkujące
poglądy w
trakcie procesu socjalizacji (poprzez wzajemną akceptację)
i przygotowywały się do dorosłego życia, które nie byłoby ani idylliczne, ani zbliżone
do "cichego kąta domowego".
Starał się zapewnić dzieciom beztroskie, co
nie znaczy pozbawione obowiązków i toczące
się prostą i niewyszukaną ścieżką –
dzieciństwo. Nie narzucał im żadnych
limitów. Traktował je poważnie i prowadził
z nimi otwarte dyskusje, nie aplikował im
ciągu poleceń do wykonania. Uważał, że
dziecko
powinno
samo
zrozumieć
i emocjonalnie przeżyć daną sytuację;
doświadczyć
jej;
wyciągnąć
wnioski
i ewentualnie zapobiec przypuszczalnym
skutkom niż być sucho informowane przez
wychowawcę o fakcie (dokonanym lub nie)
i o jego następstwach.
W 1926 roku Janusz Korczak opracował pierwszy numer „Małego Przeglądu”.
Był jego redaktorem przez 4 lata, a następnie jego obowiązki przejął Igor Newerly.
Pismo było tygodniowym dodatkiem do czasopisma „Nasz Przegląd” i unikalnym
periodykiem pisanym przez dzieci i młodzież. Ostatni numer został wydany
1 września 1939.
„Mały Przegląd” – pierwsze czasopismo
prowadzone przez dzieci
Tabliczka na Nowolipkach
upamiętniająca pismo
Działalność literacka i radiowa
Janusz Korczak był autorem wielu powieści, publikacji i wypowiedzi
radiowych. Publikował w różnych czasopismach humoreski i artykuły na
tematy społeczne, obyczajowe i wychowawcze. Dorobek pisarski Korczaka
to ponad 20 książek, około 1400 tekstów drukowanych, oraz blisko 200
materiałów niepublikowanych.
Pod pseudonimem Janasz Korczak zadebiutował w 1898 sztuką teatralną
„Którędy?” Od 1900 r. pod innym imieniem: Hen-Ryk współpracował
z tygodnikiem satyrycznym "Kolce", jako współautor zespołowo pisanej
sensacyjnej powieści: Lokaj. Od 1901 roku zaczął pisać felietony do
czasopisma „Głos”. W roku 1904 ukazała się powieść Dzieci ulicy, najpierw
w odcinkach w Czytelni dla Wszystkich (nr 1-18), a następnie w wydaniu
książkowym. Na łamach „Głosu” ukazywała się powieść w odcinkach
Dziecko salonu, która została wydana w wersji książkowej w 1906 r. W tym
też roku zaczął pisać dla „Przeglądu Społecznego”. Drukował tam Feralny
tydzień. W 1907 roku ukazała się drukiem książka Dziecko salonu oraz
publikacja Szkoły życia w „Przeglądzie Społecznym”.
W późniejszym okresie opublikował szereg
książek, m.in. dla dzieci Król Maciuś
Pierwszy, Król Maciuś na bezludnej wyspie,
Bankructwo
małego
Dżeka,
Kajtuś
Czarodziej. Pisał też dla dzieci w „Małym
Przeglądzie”.
Inne znane książki J. Korczaka to: Sława, Pedagogika Żartobliwa, Jak
Kochać dziecko, Sam na sam z panem Bogiem.
Po roku 1930 jego działalność literacka osłabła. W czasie Drugiej Wojny
Światowej prowadził pamiętnik, ważny ze względu na okoliczności jego
powstawania.
Korczak prowadził szeroką działalność popularyzatorską w obronie praw
dziecka również za pośrednictwem radia.
Nasz Dom
Przed wojną współprowadził wraz z Maryną Falską sierociniec dla
dzieci polskich Nasz Dom (1919-1936) mieszczący się na Bielanach
przy ulicy Jana Kasprowicza 203, gdzie stosował nowatorskie
metody pedagogiczne.
Dom Sierot
Janusz Korczak razem ze
Stefanią Wilczyńską
założył i prowadził
w okresie 1912-1942
Dom Sierot – dla dzieci
żydowskich
w Warszawie.
Dom znajdował się przy
ulicy Krochmalnej 92.
Został wybudowany
przez Towarzystwo
Pomocy dla sierot
specjalnie na rzecz
jednostki kierowanej
przez Korczaka. On sam
mieszkał w tym domu na
poddaszu.
Metody wychowawcze zastosowane przez Korczaka
w Domu Sierot
Wychowankowie mieli możliwość wpisywania się do księgi:
„Przepraszam – dziękuję”. Korzystali z niej, gdy zrobili coś, co
sprawiło przykrość drugiej osobie lub chcieli podziękować komuś za
coś miłego.
Można się było założyć z „Panem Doktorem” o bardzo różne rzeczy.
Jeśli na przykład chłopiec często wszczynał bójki przychodził do
Korczaka i mówił, że w tym tygodniu będzie miał tylko trzy takie
incydenty. Wygraną były miodowe cukierki, które doktor zawsze miał
przy sobie.
Była też skrzynka pytań, dla tych, co wstydzą się pytać wprost.
Korczak zawsze odpowiadał na nie w gazetce.
Był plebiscyt życzliwości i niechęci. Mieszkańcy Domu Sierot
zdobywali stopnie: obojętny mieszkaniec, mieszkaniec i towarzysz.
Oczywiście najlepiej było być towarzyszem, bo była to najwyższa
kategoria. Ci, którzy zachowywali się źle, uznawani byli za
uciążliwych mieszkańców i mogli być nawet usunięci z Domu.
Korczak, jak wspominają jego wychowankowie, lubił się
z nimi bawić: w ciuciubabkę, w chowanego, a nawet w berka.
Opowiadał im też bajki.
Każdego wychowanka przyjmował pan doktor osobiście,
ważył i mierzył, a nawet obcinał włosy. Korczak kupował także
zęby mleczne od dzieci, żeby im zrobić przyjemność.
Żeby utrzymać dyscyplinę w swoich placówkach Janusz
Korczak postanowił, że najlepiej będzie, jeśli dzieci same
będą osądzały swoje postępowanie, a także decydowały
o swoich prawach i obowiązkach. Działał więc sąd koleżeński,
sejm, dzieci sprawowały dyżury w trakcie przygotowywania
posiłków, sprzątania, uprawy ogródka itp.
Ogródek
warzywny
Nauka kroju i szycia
Stołówka
Łaźnia
Sypialnia dziewcząt
Kuchnia
Personel
Co roku dzieci z Domu Sierot wyjeżdżały na kolonie do Różyczki, która
mieściła się w Gocławku. Panowały tam te same zwyczaje, co w Domu Sierot.
Oprócz tego działała orkiestra. Dzieci wypoczywały, bawiły się, kąpały.
Ostatni raz Korczak z dziećmi wyjechał do Gocławka latem 1940 roku, kiedy
na świecie szalała już wojna.
Getto Warszawskie
2 października 1940 roku Dom Sierot
został przeniesiony do getta na ulicę
Chłodną 33. W 1940, w czasie
przeprowadzki jego opiekun – został
aresztowany. Uwięziono go na Pawiaku
i po kilku miesiącach zwolniono za
kaucją. Kolejnym lokum dla Domu była
ulica Sienna 16/Śliska 9.
Kadr y z filmu Korczak w reżyserii
Andrzeja Wajdy z 1990 roku.
W getcie panował głód i nędza, szerzyły się różne choroby.
Korczak walczył o każdy bochenek chleba dla dzieci, o kaszę,
kawę i kartofle. Sam chodził na żebry, żeby zdobyć jedzenie.
Dzięki niemu Dom Sierot był oazą spokoju. Codziennie dzieci
dostawały na śniadanie kawę zbożową, na obiad kartofle, albo
kaszę bez okrasy, ale za to gorącą, a na kolację kromkę chleba.
Coraz częściej słyszało się o likwidacji getta. Liczne transporty
ludzi wyjeżdżały do obozu zagłady w Treblince. Nie było tam
szansy przeżycia, umierało się od razu - w komorze gazowej.
Wiedział o tym Stary Doktor i pani Stefa. Starali się przygotować
do tego dzieci. Tematem ostatniego przedstawienia w Domu
Sierot było godne umieranie dziecka.
W hitlerowskiej straszliwej akcji likwidacji Getta, rozpoczętej 22 lipca 1942 r.
z placu przeładunkowego Umschlagplatz na Stawkach odchodziły wagonami
bydlęcymi transporty Żydów kierowane do komór gazowych obozu zagłady
w Treblince.
W dniach od 5 do 8 sierpnia szły transporty dziecięce. Około czterech
tysięcy dzieci z wszystkich sierocińców wraz z wychowawcami. 5 sierpnia
1942 roku, Niemcy wyprowadzili Starego Doktora wraz z dziećmi i całym
personelem Domu Sierot. Zginął wraz z wychowankami. Dobrowolnie
towarzyszył im w drodze na śmierć w komorze gazowej obozu zagłady
w Treblince.
Na terenie symbolicznego cmentarza w Treblince wśród
siedemnastu tysięcy kamieni znajduje się jedno imienne
upamiętnienie: JANUSZ KORCZAK (Henryk Goldszmit) I DZIECI.
W hołdzie Korczakowi…
Wysiłki Korczaka zostały docenione przez ONZ w Deklaracji Praw Dziecka z 1959 roku.
UNESCO rok 1979 ustanowiła rokiem Korczaka.
Jan Paweł II uznał go za symbol prawdziwej religii i prawdziwej moralności.
1 czerwca 2006 roku, w Dzień Dziecka, odbyło się
oficjalne odsłonięcie Pomnika Janusza Korczaka na
skwerze przed Pałacem Kultury i Nauki w Warszawie.
Honorowy
Patronat
nad
tym
przedsięwzięciem
objął Prezydent RP Lech Kaczyński. Uroczystość
odsłonięcia pomnika uświetnił spektakl przygotowany
przez Dawida Szurmieja na podstawie musicalu Korczak.
Sejm RP ustanowił rok 2012 Rokiem Janusza Korczaka,
Pomnik Janusza Korczaka w Yad Vashem
na
Górze
Pamięci w
Jerozolimie,
Widoczne na zdjęciu białe kamienie
pozostawili – zgodnie z żydowską tradycją
– żyjący wychowankowie Korczaka,
w dowód wdzięczności.
Bibliografia
Dauzenroth, E., Janusz Korczak : życie dla dzieci, Kraków, Wydawnictwo WAM, 2005
Dębnicki K., Korczak z bliska. Warszawa, LSW, 1985
Falkowska, M., Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka. Zakład Systemów Wychowawczych,
Nasza Księgarnia, Warszawa, 1989
Falkowska M., Stefania Wilczyńska (1886-1942) : Matka sierot. Warszawa Korczakianum, 1997
Jakubowski M., Janusz Korczak i jego dokonania. Częstochowa, WSP, 1996
Lewin A., Korczak znany i nieznany, Warszawa, Ezop, 1999
Olczak-Ronikier J ., Korczak : próba biografii, W.A.B., Warszawa, 2011
Rusakowska D., Janusz Korczak o szkole : poglądy, oceny, doświadczenia, Warszawa, IDP, 1989
Szlązakowa A., Janusz Korczak, Warszawa, WSiP, 1978
Tarnowski J., Janusz Korczak dzisiaj, Warszawa, ATK, 1990
http://www.holocaustresearchproject.org/ghettos/korczak.html
http://digitalassets.ushmm.org/photoarchives/detail.aspx?id=14242&search=JANUSZ&index=7
http://pl.wikipedia.org/wiki/Janusz_Korczak
http://www.eilatgordinlevitan.com/warsaw/w_pages/warsaw_stories_korczak.html
http://www.sp2wegorzewo.pl/patron.htm
Dziękujemy za uwagę
oprac. Małgorzata Siedlecka
Katarzyna Salska-Kopeć
Wydział Opracowania Zbiorów