Transcript Prosjekt «Analyse og effektivisering» Lærdal kommune Rapport

Prosjekt «Analyse og effektivisering»
Lærdal kommune
Rapport
Oslo, 11. november 2013
Innhald
Oppsummering
Organisering og tilnærming
Analyser
•
Føresetnader
•
Folketalsutvikling
•
Konsernanalyser
•
Analyser på ansvarsnivå
‒
Administrative tenester
‒
Tekniske tenester
‒
Helse og omsorg
‒
Oppvekst og kultur
2
© 2013 Deloitte AS
Prosjektet sitt mål er å gjennomgå heile den kommunale drifta og synleggjere
forbetringsområde, særlig for tekniske tenester og administrasjon
Bakgrunn
• Lærdal kommune har vedteke å redusere
utgiftsnivået med 10 millionar kroner over
ein periode på 4 år
‒ 2014: 3 millionar kroner
‒ 2015: 2 millionar kroner
‒ 2016: 2,5 millionar kroner
‒ 2017: 2,5 millionar kroner
Utfordringar
• Lærdal kommune står ovanfor store
utfordringar når det gjeld driftsnivået på
årsbudsjettet for 2014 og den langsiktige
utviklinga i kommuneøkonomien
• Per utgangen av 2012 har kommunen ei
gjeldsgrad på 97 %. Lånegjelda per
innbyggjar er blant dei høgaste i landet og
er meir enn dobla frå 2007 til 2012
• Med bakgrunn i dette vedtaket treng
kommunen betre innsikt i korleis dei nyttar
ressursane og kva handlingsrom dei har
for justeringar
• Berre 28 % av kommunen si gjeld er i dag
(per 19. august 2013) lasta med fastrente,
noko som gjer ein sårbar ved eventuell
renteauke
• Lærdal kommune gjekk gjennom ei
omfattande administrativ omlegging i 2012
• Lærdal kommune har eit lite
disposisjonsfond som gjer at ein står svakt
med tanke på uventa hendingar
Ny administrativ organisering i Lærdal kommune
• Det er sannsynleg at kommunen sine
inntekter blir redusert i framtida, både som
følgje av redusert tal eldre (80 år+), auka
del innbyggjarar mellom 67 og 79 år, samt
reduserte skatteinntekter fordi den
arbeidsføre delen av innbyggjarane blir
redusert
3
Leveranse
• Analysane vil omfatte ein gjennomgang av
kostnads- og inntektsbiletet, samt
aktivitetsnivået i kommunen, med eit
særskilt fokus på administrative funksjonar
og tekniske tenester
• Målet med desse analysane vil vere å
identifisere konkrete tiltak for
effektivisering i organisasjonen, som kan
betre den totale økonomiske situasjonen
til kommunen, og såleis vere eit sentralt
verktøy i arbeidet med å redusere
driftsutgiftene
• Følgjande skal leverast:
‒ Ei skildring av nosituasjonen i Lærdal
kommune
‒ Ei skildring av analysane som er utført og
resultata av desse
‒ Ein oversikt over område der det bør
iverksetjast tiltak
‒ Aktuelle tiltak og ei sannsynleggjering av
konsekvensane av desse når det gjeld
sjansane for effektivisering og omstilling
‒ Analysane blir summert opp i ein rapport i
powerpoint-format
© 2013 Deloitte AS
Følgjande mandat ligg til grunn for prosjektet
• Målet med arbeidet er å kome fram til tiltak som kan gje Lærdal kommune ein bærekraftig økonomi i framtida
• For å kome fram til hensiktsmessige tiltak som summerer seg opp til formulert innsparingsbeløp, vil det vere nødvendig med ein
systematisk gjennomgang av alle tenesteområde, inkludert ei kort vurdering av kva moglegheiter kommunen har til å auke
inntektene sine
• Det vil bli lagt spesiell vekt på analyse av administrasjon og tekniske tenester
• Det skal gjerast ei vurdering av kva tiltak/investeringar som kan gjennomførast for å redusere kommunen sitt utgiftsnivå og
effektivisere den framtidige drifta
4
© 2013 Deloitte AS
Tenesteeiningane administrasjon og tekniske tenester utgjer til saman 24 % av kommunen
sitt totale utgiftsnivå. Difor er mogleg innsparingspotensial avgrensa
Tenesteområda sin del av kommunen sitt totale
utgiftsnivå
Kommentarer
• Lærdal kommune har førespurt ei nærare analyse av
kommunen si drift, særleg retta mot tenesteeiningane
administrasjon og tekniske tenester
Resterende
Kultur
Administrative tjenester
7%
• Administrasjon og tekniske tenester utgjer høvesvis 14 og 10
% av kommunen sitt totale netto utgiftsnivå i 2012. Utgifter
under administrasjon har variert noko dei seinare åra, og var i
2012 høgare enn tidlegare år grunna ekstraordinære utgifter
til mellom anna advokattenester
14%
2%
10%
Tekniske tjenester
• Med bakgrunn i kommunen sitt innsparingsbehov på 10
millionar kroner vil det vere hensiktsmessig å gjere ei
overordna analyse av resterande tenesteeiningar og
kommunen som konsern, då det vil vere vanskeleg å
redusere 10 millionar kroner berre innan dei minste områda,
som i dag utgjer omlag 35 millionar kroner
Oppvekst 27%
9% Helse
30%
Pleie og omsorg
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
5
© 2013 Deloitte AS
Oppsummering
6
For at Lærdal skal kunne tilpasse seg dei stramme økonomiske rammene i åra
framover, må det leggjast til rette for ein heilskapleg struktur for omstilling
•
I kommunelova § 5 heiter det at «Kommune- og fylkeskommuneplanlegging skal bygge på en realistisk vurdering av den
forventede utvikling i kommunen eller fylkeskommunen, og av de økonomiske ressurser som vil stå til rådighet, slik dette fremgår
av økonomiplanen» . Dette stiller krav til at kommunen kontinuerleg arbeider framtidsretta for å tilpasse seg eventuelle endringar
og utfordringar dei møter
•
For å imøtekome utfordringane Lærdal kommune i dag står ovanfor tilrår Deloitte at det vert etablert ein heilskapleg struktur for
omstilling. Dette inneber at kommunen må einast om dagens situasjon og eit felles utfordringsbilete, for så å fastsetje nye
strategiar og tiltak som heng saman med desse utfordringane. Vidare må det vurderast kva organisatoriske endringar som krevst
for å gjennomføre endringane, og til slutt kva styringsprinsipp som må leggjast til grunn for å støtte opp om tiltaka, strategien og
organiseringa
•
Figuren nedanfor illustrerer dette heilskaplege perspektivet
Dagens
situasjon og
utfordringsbilete
Tiltak/strategi i
Lærdal
kommune
Konsekvensar
7
Styringsprinsipp
© 2013 Deloitte AS
Endra folkesamansetnad i Lærdal kan påverke kommunen sitt inntektsnivå i
negativ retning
Oppsummering av dagens situasjon og utfordringsbilete
•
Utvikling i folketalet i Lærdal vil, med middels nasjonal vekst, vere betydeleg lågare enn for
både fylket og landet fram mot 2030
•
I 2030 vil delen av innbyggjarane i arbeidsfør alder vere 7 %-poeng lågare enn i dag.
Vidare blir det fleire eldre i aldersgruppa 67 – 89 år. Eldre over 90 år minkar. Talet barn i
alderen 6 – 15 år minkar fram mot 2020, for så å auke noko igjen fram til 2030. Den yngste
delen av innbyggjarane, 0 – 5 år vil ha ei lita auke frå i dag og fram til 2030. Det er også
venta lågare fødetal i Lærdal kommune enn generelt i landet. Difor er det sannsynleg at
talet på barn og unge minkar samanlikna med dagens nivå.
•
Kommunen har som mål å ta i mot 60 nye flyktningar dei neste fire åra
•
Folketalsutviklinga påverkar kommunen sine framtidige inntekter slik dagens
inntektssystem er innretta
•
Innbyggjarar i alderen 6 – 15 år og over 90 år genererer størst inntektsgrunnlag for
kommunen. Ein reduksjon i desse gruppene, slik det er skissert for Lærdal kommune, vil
gje lågare rammeoverføringar frå Staten
•
Delen av innbyggjarane i arbeidsfør alder i Lærdal kommune vil mest sannsynleg minke.
Dette inneber reduserte skatteinntekter for kommunen
•
Ein reduksjon av dagens inntektsnivå inneber at kommunen sin tenestestruktur ikkje kan
oppretthaldast i si noverande form. Kommunen sine tenester må difor tilpassast endringar i
folkesamansetnaden
Folketalsutvikling
Inntektsnivå
8
© 2013 Deloitte AS
Kommunen sitt utgiftsnivå er høgare enn samanliknbare kommunar på fleire av
tenesteområda samtidig som kommunen har store finansutgifter
Oppsummering av dagens situasjon og utfordringsbilete
Utgiftsnivå
•
KOSTRA-tal mogleggjer ei samanlikning av Lærdal kommune sitt utgiftsnivå mot andre
kommunar på ei rekke tenesteområder
•
I høve til utvalde samanlikningskommunar har Lærdal høge utgifter på administrasjon og
styring, pleie og omsorg, skule og til dels barnehage
•
For høgt utgiftsnivå på dei store sektorane oppvekst og pleie og omsorg gjer store
økonomiske utslag
•
Vidare brukar kommunen noko meir ressursar på kulturområdet, som er ei ikkje lovpålagt
oppgåve
•
Lærdal kommune ligg lågare enn samanliknbare kommunar på eigedomsforvaltning
•
Lærdal kommune er tungt lånefinansiert, med ei gjeldsgrad på 97 %
•
Kommunen sine finansutgifter utgjorde i 2012 7,7 % av kommunen sine samla
driftsinntekter. Dette inneber at ein stor del av kommunen sine frie midlar er brukt til
betening av gjeld, noko som reduserer tenesteeiningane sitt handlingsrom
•
72 % av kommunen si gjeld har i dag løpande rente. Med kommunen sin høge gjeldsgrad
gjer dette kommunen svært sårbar for ei eventuell renteauke
•
Lærdal kommune har sidan 2009, med unntak av 2011, hatt eit minkande netto
driftsresultat, og ligg langt under regelen om eit netto driftsresultat på 3 % av
driftsinntektene
•
Kommunen har dei seinare åra dekt opp driftsmessige underskot ved bruk av driftsfond.
Per i dag er det ikkje midlar igjen på fondet, og kommunen har difor ikkje lenger midlar til å
dekke eventuelle uventa hendingar
Lånegjeld
Økonomiske
resultat
9
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har potensiale til betre utnytting av bygningsmassen,
interkommunalt samarbeid og personalressursar
Oppsummering av dagens situasjon og utfordringsbilete
Bygningsmasse
Interkommunalt
samarbeid
Personalressursar
Framtidige tiltak
•
Lærdal kommune eig i dag ein stor bygningsmasse
•
Bygningsmassen er krevjande å drifte og vedlikehalde
•
Deler av dagens eigedommar er ikkje hensiktsmessig for effektiv tenesteproduksjon og
har også dei siste åra hatt svært redusert vedlikehald
•
Ein heilskapleg gjennomgang av bygningsmassen er nødvendig
•
Lærdal kommune har i dag samarbeid med andre kommunar innan fleire områder
•
Det er likevel per i dag etablert få interkommunale selskap og det er lite initiativ til å
etablere og vidareutvikle større, robuste interkommunale fagmiljø
•
Ei vurdering av ei eventuell kommunesamanslåing er ikkje gjort. Endring av dagens
kommunestruktur er eit tema som sannsynlegvis vil bli utfordra i mykje større grad i årene
framover
•
Sjukefråværet i kommunen var i 2012 9,8 %. Dette var ei auke på 2,7 %-poeng frå 2011.
Tal til og med juli månad viser eit totalt fråvær på 8,5 %
•
Helse og omsorgssektoren har den seinare tida måtte nytte bemanningsbyrå for å dekke
behovet for sjukepleiarkompetanse i sine tenester
•
Tekniske tenester har utfordringar knytt til tilsetjingar innan enkelte fagområder
•
Det har tidligare vore presentert ei rekke innsparingstiltak i kommunen, der dei fleste har
vore etter «ostehøvelprinsippet»
•
For å sikre bærekraftig drift i framtida må kommunen gjere større endringar som justerer
forholdet mellom kommunen sine inntekter og utgifter
10
© 2013 Deloitte AS
Prosjektarbeidet har ført fram til 34 konkrete tiltak, av større og mindre skala, for
mogleg effektivisering i Lærdal kommune (1 av 2)
Område
Konsernnivå
Føreslåtte tiltak
Anslag økonomisk innsparingspotensial
•
Sal eller ekstraordinært uttak kraftsektoren
•
1 – 25 millionar kroner, eingongseffekt
•
Etablere ansvarleg lån i kraftselskap
•
400 000 kroner (eksempel med 10 millionar kroner) per år
•
Overføring av eigedom til kommunalt føretak
•
Må utgreiast
•
Innføring av eigedomsskatt
•
1 – 5 millionar kroner per år
•
Meir interkommunalt samarbeid
•
Må utgreiast
•
Utarbeide ein strategi for rentesikring
•
•
Redusere gjeldsgraden
Gjer meir føreseieleg utvikling /styringsmessig effekt, vil gje
auka kostnader i eit kortsiktig perspektiv
•
Inntil 500 000 kroner årleg ved å redusere gjelda med om lag
10 millionar kroner
Administrative tenester
•
Auke fokuset på strategisk leiing
•
Styringsmessig effekt
•
Innføre resultatstyring
•
Styringsmessig effekt
•
Revidere og tilpasse delegasjonsreglement etter ny organisasjonsstruktur
•
Styringsmessig effekt
•
Vedta og nytte nøkkeltal som styringsparameter
•
Styringsmessig effekt
•
Interkommunalt sentralbord, innkjøp og jurist, IKT-løysningar og brukarstøtte
•
Inntil 1,5 millionar kroner per år
•
Gjere ei nærare analyse av årsaka til høgt utgiftsnivå knytt til politisk styring
•
Ukjend effekt
Tekniske tenester
Ansvarsnivå
•
Utarbeide ein vedlikehaldsstrategi for kommunen sine bygg
•
Styringsmessig effekt
•
Stenge bassenget på Borgund
•
•
Vurdere å konkurranseutsetje vaktmesterteneste og reinhald
Omlag 200 000 kroner årleg samt unngå store
vedlikehaldsutgifter
•
Reindyrke tekniske tenester
•
Må utgreiast
•
Auke inntektssida knytt til tekniske tenester
•
Styringsmessig effekt
•
Legge alt bilhald under tekniske tenester
•
Ukjent effekt
•
Flytte barnehagen på Borgund inn i skulebygget
•
Inntil 50 000 kroner årleg
Redusere eigedomsmassen
•
2 – 300 000 kroner årleg samt mogleg sal av barnehagebygg
•
3 – 9 millionar kroner i eingongseffekt i tillegg til inntil 3 –
700 000 kroner i årleg effekt
•
11
© 2013 Deloitte AS
Prosjektarbeidet har ført fram til 34 konkrete tiltak, av større og mindre skala, for
mogleg effektivisering i Lærdal kommune (2 av 2)
Område
Føreslåtte tiltak
Anslag økonomisk innsparingspotensial
Helse og omsorg
Ansvarsnivå
•
Vedta ei dekningsgrad for institusjonstenester
•
2 – 5 millionar kroner årlig
•
Omorganisering av heimetenesta
•
Nødvendig tiltak for å redusere institusjonsplassar
•
Bygging av omsorgsbustader
•
Nødvendig tiltak for å redusere institusjonsplassar
•
Analyse av moglegheit for flytting av helsesenteret
•
Må utgreiast
•
Vurdere framtidig tenestetilbod til ressurskrevjande brukarar
•
Må utgreiast
•
Legge til rette for tettare samarbeid innan psykiatritenesta
•
Må utgreiast
•
Vurdere moglegheita for sal av tenester innan psykisk helse
•
Må utgreiast
Oppvekst og kultur
•
Gå frå tre til to skular
•
4 – 5 millionar kroner årlig
•
Oppretthalde tiltak for å redusere talet på timar spesialundervisning
•
Flytting av ressursar til ordinær undervisning
•
Redusere opningstidene i barnehagen
•
Inntil 500 000 kroner
•
Vurdere prissystemet for brukarbetaling på kulturområdet
•
100 – 200 000 kroner årleg, men må utgreiast nærare
•
Omorganisering av Kulturhuset, til dømes i eit kommunalt føretak
•
Må utgreiast
•
Utgreie moglegheit for flytting av bibliotek og ungdomsklubb
•
Må utgreiast
12
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune kan auke dagens nivå på dei frie inntektene og nytte dei ekstra
midlane til tiltak som gjer meir effektiv drift på sikt
Auke dagens nivå på frie inntekter
• 13 Bakgrunn og skildring
• KOSTRA-analysane stadfestar at
Lærdal kommune har eit høgare
utgiftsnivå enn samanliknbare
kommunar
Strukturelle grep/føresetnader
• Det må gjennomførast ein generell
takst av bustader i Lærdal kommune
• Tiltaket vil krevje noko investering
• Kommunen sitt utgiftsnivå er ikkje
bærekraftig på sikt. Spesielt innan
skule og helse og omsorg er
utgiftsnivået svært høgt
Konsekvensar
• Rådmannen har tidlegare skissert at
innføring av eigedomsskatt på næring
kan gje kommunen 1 million kroner
årleg i auka inntekter
• Ei gradvis innføring av eigedomsskatt
på bustad kan gje ytterlegare 4
millionar kroner årleg i auka inntekter
• Om det vert innført eigedomsskatt på
fritidsbustader, vil eigarar av
fritidsbustader som nyttar kommunen
sine tenester og infrastruktur
medverke økonomisk
• Dersom kommunen ikkje tek
nødvendige grep for å redusere
kostnadsnivået, må inntektssida
aukast
• Auka inntekter kan til dømes nyttast til
nedbetaling av gjeld eller til
investeringar som gjer meir effektiv
drift på sikt, i staden for å nyttast til å
oppretthalde dagens driftsnivå
• Eit alternativ for å auke dei frie
inntektene er å innføre eigedomsskatt
på næring og bustad
• I dag har over 330 kommunar i Noreg
innført eigedomsskatt, av dei også
enkelte av Lærdal sine nabokommunar
13
© 2013 Deloitte AS
Redusert lånegjeld vil gje lågare finansutgifter for kommunen. Midlar til andre
føremål vert difor frigjort
Redusere dagens gjeld
Bakgrunn og skildring
• Lærdal kommune har i dag ei svært
høg gjeldsgrad, tilsvarande 97 % av
driftsinntektene
• Stor del gjeld gjer høge finansutgifter
og reduserer difor kommunen sitt
handlingsrom
• Kommunen har bygd opp lite reservar
for å møte eventuelle renteendringar i
tida framover
• Ved å redusere lånegjelda vil
finansutgiftene også minke. Difor vert
midlar til andre formål frigjort
Strukturelle grep/føresetnader
• Lærdal kommune har fleire alternative
måtar å som kan vurderast for å
redusere dagens gjeld:
‒
Ha framtidige årlege låneopptak som
er lågare enn årlige avdrag. Dette kan
mellom anna sikrast gjennom aktiv
bruk av nøkkeltal som
styringsparameter i utarbeiding av det
årlege budsjettet
‒
Frigjøre midlar frå investeringar i
kraftsektoren
‒
Etablere ansvarleg lån i eit av
kraftselskapa
‒
Selje eigedommar
‒
Overføre eigedommar til eit
kommunalt selskap
14
Konsekvensar
• Reduksjon av gjeld gjer lågare
utgiftsnivå utan at kommunen sine
brukarar eller tilsette vert rørt av
tiltaket
• Dersom det vert vedteke eit nøkkeltal
som styrer framtidig
investeringsaktivitet, vil enkelte
investeringar måtte flyttast framover i
tid
• Til dømes vil ein reduksjon av gjeld
tilsvarande høvesvis 5 og 10 millionar
kroner gje reduserte rente- og
avdragsutgifter på rundt rekna 200 000
og 400 000 kroner årleg, anteke ei
rente på 2,5 % og 40 år
nedbetalingstid
© 2013 Deloitte AS
Ein profesjonalisert, interkommunal innkjøpsfunksjon kan gje innsparingar for
Lærdal kommune
Interkommunalt samarbeid på innkjøp og juridiske tenester
Bakgrunn og skildring
Strukturelle grep/føresetnader
Konsekvensar
• Kommunen har dei siste åra brukt
monalege midlar til kjøp av
advokattenester. Tidlegare juriststilling
internt i kommunen er ikkje erstatta
• Per i dag har ikkje kommunen sett av
eigne ressursar til innkjøp, og baserer
seg i stor grad på rammeavtalar fylket
har inngått. Dette trass i at kommunen
kjøper varer og tenester i stor skala
• Lærdal kommune er ein relativt liten
kommune. For å oppnå effektar knytt
til pris er det i hovudsak store volum
som er mest effektivt. Det er også
relativt ressurskrevjande å
gjennomføre ein tilsetjingsprosess, jf.
Lov og forskrift om offentlege
anskaffingar. Kommunen burde derfor
sjå på moglegheita for å bli del av eit
innkjøpssamarbeid med andre
kommunar for å kunne oppnå
stordriftsfordelar og byggje
kompetanse innan anskaffing
• Interkommunalt samarbeid føreset ein
vilje frå aktuelle nabokommunar til å
inngå eit samarbeid
• Det er særleg tre ulike gevinsteffektar
knytt til offentlege anskaffingar
• Basert på erfaringar frå tilsvarande
verksemder som Lærdal kommune har
Deloitte erfaringstal som tilseier eit
estimert gevinstpotensial på minimum
3 – 7 % av innkjøpsvolumet. Deloitte
har ikkje inngåande kjennskap til
Lærdal kommune sine inngåtte
rammeavtalar og grad av modning
knytt til innkjøp, slik at potensialet kan
vere noko høgare
‒
‒
‒
Prisforbetring: ved å få betre
styring/kontroll over forbruk og auka
lojalitet til avtalar inngått, vil ein kunne
spisse kravspesifikasjonen og kunne
oppnå betre vilkår ved gjennomføring
av ny konkurranse
Prosessforbetringar: ved å klargjere
rolle/oppgåve knytt til bla. rutinar for
tingingar og gjennomføring av større
innkjøpsprosessar, vil ein oppnå meir
einsarta prosessar
Forbruksforbetringar: ved å
standardisere produktsortiment og få
meir einsarta prosessar, vil ein kunne
oppnå ein reduksjon av forbruk som
ein effekt
15
• Totalt i 2012 kjøpte kommunen varer
og tenester for ca. 53 millionar kroner.
Legg ein til grunn eit forsiktig anslag
på potensiell innsparing på 3 %, svarar
dette til ei årleg innsparing på 1,5
millionar kroner
• Eventuelle innsparingar føreset lojalitet
mot inngåtte rammeavtaler
© 2013 Deloitte AS
Reduksjon av dagens bygningsmasse vil kunne gje positive økonomiske effektar
både på drift, vedlikehald og finansutgifter
Redusere dagens bygningsmasse
Bakgrunn og skildring
• Lærdal kommune eig i dag ein stor
bygningsmasse, med totalt 31 000
kvadratmeter areal
• Bygningsmassen er krevjande både å
drifte og vedlikehalde, og er ein
betydeleg kostnadsdrivar for
kommunen
Strukturelle grep/føresetnader
• Reduksjon i bygningsmassen føreset
at det er ein marknad for sal
• For å sikre ein hensiktsmessig
salsstrategi bør det utarbeidast ein
plan over kva bygg som kan seljast til
kva tidspunkt
Konsekvensar
• Sal av 5 % av kommunen si
eigedomsmasse, omlag 1 500
kvadratmeter, kan ha ei potensiell
salsinntekt på 3 – 9 millionar kroner
(på vilkår om kvadratmeterpris frå
2 – 6 000 kroner)
• Sal av eigedom vil vidare gje ein
reduksjon i drifts- og
vedlikehaldsutgifter. Med utgangspunkt
i KOSTRA-tal for drift og vedlikehald
for 2012, gjer dette ei total innsparing
på i underkant av 700 000 kroner ved
sal av 5 % av eigedomsmassen. Det er
truleg ikkje mogleg å hente ut full
effekt, då nivået på drift og vedlikehald
i dag er lågare enn det burde vere
• Fleire av kommunen sine bygg er
gamle, og vil i nær framtid krevje
omfattande vedlikehald
• Reduksjon i bygningsmassen kan gje
fleire positive effektar:
‒ Lågare gjeldsgrad
‒ Lågare renteutgifter
‒ Lågare driftskostnader
• På vilkår om at kommunen tenkjer
langsiktig og strategisk ved sal, og
prioriterer å selje bygg som i
nærliggande framtid vil påføre
kommunen større investeringsutgifter,
vil dette tiltaket redusere framtidig
investeringsbehov
‒ Lågare kostnader til vedlikehald
16
© 2013 Deloitte AS
Flytting av eigedom ut i eige selskap vil gje meir profesjonalisert styring av
eigedomsområdet
Alternativ organisering av eigedomsområdet
Bakgrunn og skildring
• Lærdal kommune eig i dag store
bygningsmasser, noko som kan vere
utfordrande å handtere i
basisorganisasjonen
• Det kan vere hensiktsmessig å
overføre utvalde eigedommar, også
arbeidet med strategisk
eigedomsforvaltning, til eit eige selskap
som har betre føresetnader for å utføre
dette arbeidet
• Kulturhuset i Lærdal er også
omfattande og samansett. Ei liknande
organisering for dette området, med eit
eige selskap som til dømes handterer
kulturhuset, kan vere hensiktsmessig
Strukturelle grep/føresetnader
• Kommunen bør utgreie nærare
fordelar og ulemper knytt til ulike
organisasjonsformer. I utgreiinga må
det skiljast mellom driftsoppgåver og
eigarskap
• Det er naturleg å innhente erfaringar
frå andre kommunar som har vurdert,
og eventuelt gjennomført, tilsvarande
omstrukturering
• Ei eventuell etablering av eit
eigedomsføretak må sjåast opp mot
andre selskap kommunen allereie har
etablert
Konsekvensar
• Oppfølging av eigedomsområdet blir i
større grad profesjonalisert
‒ Betre oppfølging av leieavtalar
‒ Meir systematisk tilnærming til
vedlikehaldsplanar og drift
‒ Meir ekspertise på marknad, utleige og
sal
‒ Frigjering av ressursar internt som i
større grad kan fokusere på kommunen
sine kjerneaktivitetar
• Omfanget av eit potensielt
innsparingspotensial er i dette tilfellet
vanskeleg å anslå utan ei inngåande
analyse av området
• Dersom kommunen skal byggje
omsorgsbustader, kan det vere
naturleg å vurdere om dette bør
organiserast i eit eige føretak. Dette er
ei eigna investering då den har ei
inntektsside
• Det er mange norske kommunar som
har gode erfaringar med å organisere
både eigedomsområdet og kultur i til
dømes eit kommunalt føretak
17
© 2013 Deloitte AS
Ved å styre talet på institusjonsplassar ut frå ei vedteken dekningsgrad, vil
kommunen få større fleksibilitet i tenestetilbod samt mogleg reduserte kostnader
Vedta ei dekningsgrad for institusjonsplassar
Bakgrunn og skildring
• Lærdal kommune har i dag ei svært
høg dekningsgrad i høve til
samanliknbare kommunar,
kommunegruppe 3, fylket og landet
• Dekningsgrad er eit mål på det talet
institusjonsplassar kommunen har sett
opp mot talet på innbyggjarar 80 år og
eldre
• Institusjonsplassar er den dyraste
forma for omsorgstenester ein
kommune kan tilby. Lærdal sitt høge
utgiftsnivå innan helse- og
omsorgstenester kan truleg forklarast
med den høge dekningsgraden
• Ved å vedta ei fast dekningsgrad, vil
institusjonstenesta vere meir fleksibel
med tanke på tilpassingar til endra
folkesamansetnad
Strukturelle grep/føresetnader
• Dersom ei eventuell vedteken
dekningsgrad inneber kutt i talet på
institusjonsplassar, må kommunen
utarbeide ein strukturert plan for å
klare å stengje dei nødvendige
plassane
• Stenging av plassar vil måtte skje ved
naturleg avgang, og difor er det
vanskeleg å anslå kor lang tid det vil ta
å redusere ønska plassar
• Kutt i institusjonsplassar vil krevje ei
oppbygging av heimebaserte tenester
og ei offensiv satsing på korttidstilbod
• Lærdal kommune manglar tilstrekkeleg
tilbod av omsorgsbustader. Dette kan
redusere moglegheita kommunen har
til å stengje talet på institusjonsplassar,
då det er eit stort gap mellom å bu
heime og på institusjon
18
Konsekvensar
• Dersom Lærdal kommune vedtek ei
dekningsgrad tilsvarande
gjennomsnittleg nivå i landet, 18,8 %,
må talet på institusjonsplassar
reduserast med nærare 20 plasser.
Denne utrekninga er byggjer på tal for
2012
• Stenging av plassar vil fordele seg
mellom aldersheimen og sjukeheimen,
med 10 plassar på kvar stad. Dersom
ein legg til grunn ein bemanningsfaktor
på 0,8 på sjukeheimen og 0,4 på
aldersheimen, og ein gjennomsnittleg
årsverkskostnad på 600 000 kroner,
utgjer reduksjonen i institusjonsplassar
omlag 7 millionar kroner
• Det er viktig å merke seg at heile
innsparingspotensialet ikkje kan takast
ut, då stenging av institusjonsplassar
krev ei oppbygging av heimetenester.
Deler av innsparinga må derfor
overførast til andre tenester innan pleie
og omsorg
© 2013 Deloitte AS
Samanslåing av to skular i Lærdal vil gje kommunen eit stort innsparingspotensial
Redusere frå tre til to skular
Bakgrunn og skildring
• Lærdal kommune har i dag tre
barneskular, der to har låge elevtal
• Talet på barn i skulepliktig alder vil
minke med 10 barn frå 2012 til 2015,
dersom folketalsutvikling med middels
nasjonal vekst frå SSB vert lagt til
grunn
• Lærdal har høge driftsutgifter til
grunnskulesektoren per elev,
samanlikna med andre liknande
kommunar og kommunegruppe 3
Strukturelle grep/føresetnader
• Samanslåing av skular krev at det er
tilstrekkeleg plass til alle elevar på den
skulen elevene skal flyttast til
• Bygningsmessige tilpassingar må
reknast med
• Dersom kommunen skal få full effekt
av tiltaket, krev det at bygningsmassen
som ikkje lenger er nytta til formålet
kan seljast eller frigjerast på annen
måte
Konsekvensar
• Kommunen har tidlegere gjort ei
utgreiing som viser moglege
innsparingar ved nedlegging av ein
skule, tilsvarande 4 – 5 millionar
kroner. Det er då teke omsyn til auka
skysskostnader. Desse tala må
oppdaterast ut frå dagens situasjon
• Eventuelle bygningsmessige
tilpassingar vil føre til et
investeringsbehov før samanslåinga
• Å legge ned ein skule vil gje store
innsparingar for Lærdal kommune,
samtidig som kommunen sine brukarar
framleis får eit tilsvarande godt
skuletilbod
• Driftsutgiftene til skulelokaler per elev
er høge samanlikna med utvalde
kommunar
• Det høge utgiftsnivået skuldast truleg
kommunen sin valde skulestruktur med
tre skular og få elever totalt
• Skulesektoren er det området som
enklast kan gjere store innsparingar.
Dersom skulene vert skjerma, må
kommunen gjere fleire reduksjonar i
andre sektorar som gjer redusert tilbod
til kommunen sine brukarar
• Ei samanslåing av to av skulane vil gje
kommunen betydelege innsparingar
19
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune bør framover prioritere investering som gjer reduserte
driftsutgifter på sikt
• I Lærdal kommune sin økonomi og handlingsprogram for perioden 2014 – 2017 er det foreslått å investere for nærare 53 millionar
kroner. Av dette skal omlag 15 millionar kroner lånefinansierast og omlag 20,5 millionar kroner skal overførast frå drifta i perioden.
Resten av finansieringa er tilskot og mva.-kompensasjon
• I den opphavlege planen er det ikkje lagt til grunn sal av kommunale bygg og eigedommar. Dette bør likevel prioriterast sterkare.
Som tidlegare drøfta i innsparingstiltaka, vil frigjering av bygg medverke til reduserte drifts- og vedlikehaldskostnader. Ytterlegare
auke i talet på kvadratmeter eigedom vil ha motsett effekt
• Dersom kommunen legg til grunn ein føresetnad om at dei årlege låneopptaka skal vere lågare enn dei årlege avdragsutgiftene, vil
gjelda gradvis verte redusert
• Framtidig investering bør spesielt knytast til helse- og omsorgssektoren, då det her er behov for omsorgsbustader for å kunne drifte
tenestene meir effektivt enn i dag. Vidare bør det vurderast om ei samla lokalisering av helsesenteret og lokalmedisinsk senter kan
redusere kommunen sine kostnader
• Som det kjem fram av KS sine anbefalingar for effektiv drift, må kommunen ha god oversikt over eigen ressursbruk og tenesteyting.
Dette lar seg enklare gjere med god utnytting og bruk av IKT. Difor vil investeringar i IKT gje innsparing for kommunen. Dette krev
likevel tilstrekkeleg opplæring for brukarane, slik at ein klarer å ta ut effekten som ligg i verktøya
20
© 2013 Deloitte AS
Kommunen sine styringsprinsipp må legge til rette for ei meir effektiv drift og
samsvare med dagens utfordringar og forbetringstiltak som er sett fram
• I følgje KS må kommunane nytte ressursar mest mogleg effektivt. Effektivitet handlar om på kva måte ein klarer å nytte dei
ressursane som inngår i produksjonen av varer og tenester
• Ofte vert det skilt mellom kostnadseffektivitet og resultateffektivitet
− Kostnadseffektivitet inneber å produsere ei gitt vare eller teneste til lågast mogleg kostnad
− Resultateffektivitet inneber å samtidig velje den utforminga som gjer best mogleg resultat for brukarane
• Enkelte føringar må leggast til grunn for å lykkast med effektiviseringsarbeid. KS rår til at blant anna at leiinga i kommunen må
kommunisere prioriteringane tydeleg og sikre at dei er forankra i heile organisasjonen. Dette krev også ei semje mellom det politiske
og administrative nivået i kommunen
• Vidare rår KS til at kommunane bør praktisere utstrakt delegering av myndigheit og ansvar, med systematisk rapportering og
oppfølging i samsvar med mål og resultat. For Lærdal kommune betyr dette at følgjande styringsprinsipp bør stå i fokus framover
− Det bør utarbeidast et årshjul for å sikre god samhandling mellom politikarar og administrasjon. Det blir lagt til grunn at årshjulet vert nytta i
styringa av kommunen og fungerer som eit levande dokument
− Vedta nøkkeltal som skal leggast til grunn for den økonomiske styringa i kommunen
− Innføre mål- og resultatstyring som legg føringar for budsjettprosess og oppfølging
− Delegasjons- og økonomireglementet bør oppdaterast slik at det samsvarer med organisasjonen. Vidare bør dette implementerast i
organisasjonen og vere eit gjeldande styringsdokument
21
© 2013 Deloitte AS
Innhald
Oppsummering
Organisering og tilnærming
Analyser
•
Føresetnader
•
Folketalsutvikling
•
Konsernanalyser
•
Analyser på ansvarsnivå
‒
Administrative tenester
‒
Tekniske tenester
‒
Helse og omsorg
‒
Oppvekst og kultur
22
© 2013 Deloitte AS
Deloitte sitt prosjektteam har bestått av personar med brei erfaring innan utgreiing,
omstilling og effektivisering i kommunal sektor
Ekspertressursar
kommunale verksemder
Marita Sollien
Konsulent
Analyseansvarleg
Trond Julin
Matthias Baaske
Senior Manager
Director
Sigrun Aker
Nordeng
Rachel Williksen
Prosjektleiar
Konsulent
Senior Manager
Støtteressurs
23
© 2013 Deloitte AS
Kommunen oppretta ei styringsgruppe beståande av kommunen si leiargruppe.
Gruppa har vore ein sentral støttespelar og kvalitetssikrar i prosjektet
Deltakarane i styringsgruppa
Sentrale oppgåver for styringsgruppa
• Alf Olsen jr
• Koma med innspel til prosjektplanen og gjennomføringa av
oppdraget
Rådmann
• Velje intervjukandidatar
• Torunn Liltvedt
Leiar av kultur og oppvekst
• Kvalitetssikra faktagrunnlaget
• Margun Thue
• Drøfta tiltak som gjev moglegheit for å sikra at
ressurstilgangen samsvarar med tenestebehova og skapar
naudsynt handlingsrom for framtidige utfordringar
Leiar av helse og omsorg
• Reni Herland
• Drøfta og prioritera konkrete forslag/tiltak til organiserings- og
driftsløysingar og konsekvensane av desse
Leiar av organisasjon og personal
• Alf Magne Hjellum
Leiar av tekniske tenester
24
© 2013 Deloitte AS
Effektivisering i kommunen handlar om å tilby fleire, betre og rimelegare tenester
til uendra eller lågare ressursinnsats
«Kvalitet og effektivitet i kommunal sektor»
•
Kommunane må, på linje med andre verksemder, nytta
ressursar mest mogeleg effektivt. Effektivitet handlar om
korleis ein klarar å utnytta dei ressursane som inngår i
produksjonen av ei vare eller teneste. Ofte skiljast det
mellom kostnadseffektivitet og resultateffektivitet.
Kostnadseffektivitet er å produsera ei gitt vare eller teneste
til lågast mogeleg kostnad. Resultateffektivitet er å
samstundes velja den utforminga som gjev best mogeleg
resultat for brukarane
•
Effektivisering inneber at kommunen med uendra eller
lågare ressursinnsats kan
Kva er
effektivitet?
•
Kilde: KS «Kvalitet og effektivitet i kommunal sektor»
25
‒
Yte tenester til fleire brukarar og/eller
‒
Tilby tenester med betre kvalitet og/eller
‒
Produsera tenestene rimelegare
Omgrepet effektivisering vert ofte nytta om utgiftskutt,
noko som er feil ordbruk. Kutt som gjev færre eller
dårlegare tenester sett opp mot ressursinnsatsen, er ikkje
effektivisering, men budsjettilpassing
© 2013 Deloitte AS
God oversikt, klare prioriteringar, stor openheit, i tillegg til systematisk oppfølging
og rekruttering, er alle kjenneteikn på kommunar som lukkast med effektivisering
«Kvalitet og effektivitet i kommunal sektor»
Effektiviseringsarbeid
Sentrale kjenneteikn ved kommunar
som lukkast med effektivisering
Kilde: KS «Kvalitet og effektivitet i kommunal sektor»
26
1.
Kommunane har god oversikt over eiga ressursbruk
og tenesteyting
2.
Leiinga kommuniserer prioriteringane tydeleg og
sikrar at dei er forankra, det vil sei forstått og
akseptert, i heile organisasjonen
3.
Leiinga praktiserer stor openheit og skapar ein kultur
for utvikling, prøving og feiling
4.
Kommunane praktiserer utstrakt delegering av
myndigheit og ansvar, med systematisk rapportering
og oppfølging i samsvar med mål og resultat
5.
Kommunen nyttar rekruttering i alle ledd, noko som
bidreg til at leiarar og tilsette yter tenester med høg
kvalitet innanfor dei ressursane dei disponerer
© 2013 Deloitte AS
Deloitte sin metodikk for å kome fram til forbetringstiltak er basert på fire trinn.
Styringsgruppa har særleg vore sentral i prioriteringsarbeidet på tiltaksvurderinga
Eksempel på nytta metodikk
Analysar og vurderingar:
Utgiftsnivå, prioriteringar, tenestenivå
•
Kostnadsnivå, produktivitet/effektivitet, kostnadsdrivarar
•
Organisering av tenestene på alle nivå
•
Kommunens styringssystem med styringsdokument
•
Tverrfagleg arbeid og heilskapelege tenester
•
Kompetanse i tildeling og utøving av tenestene
•
Arbeids- og oppgåvefordeling mellom dei ulike
yrkesgruppene
Mogelege forklaringar:
•
Bruken av stab- og støtteressursane
•
Den interne organiseringa av einingane (delegasjon,
ansvars- og oppgåvefordeling, bemanning)
•
Mål- og resultatstyring, verksemdleiaranes resultatansvar
•
Kompetanse
•
Ressursutnytting i og mellom einingar
•
Samhandling og samarbeid på tvers av einingar
3. Tiltak
Prioritering
2. 2.
Prioritering
1.Funn
•
Overordna mål:
•
Reduksjon i administrative kostnadar
•
Klare kommandolinjer og ansvarsforhold
•
Strategisk kompetansestyring
•
Utvikla det totale leiarskapet
•
Utviklingsarbeid for tverrfagleg
ressursutnytting og heilskapelege tenester
•
Styrka heilskapleg samfunnsbygging
4. Evaluering og justering
27
© 2013 Deloitte AS
Gjennomføringa av prosjektet kan delast inn i fire faser, der enkelte faser har måtte
overlappe kvarandre for å sikre eit optimalt prosjektforløp
1) Oppstart
2) Kartlegging
•
Utarbeide prosjektmandat
•
Innhente relevant informasjon •
•
Oppstartsmøter med
avklaringar og avgrensingar
•
•
Definere databehov og kjelder
•
Avklare gjennomføring av
datainnsamlinga
Kunnskapsoppsummering,
medrekna kartlegging av
eksisterande forsking og
føreliggjande statistikk
•
4) Leveranse sluttrapport
3) Analyse
Analyse frå datainnsamlinga
•
Skildring av framtidige
utfordringar
•
Foreløpig forslag til tiltak
•
Utarbeiding av PowerPointrapport som kommunen kan
bruke i sitt vidare arbeid med
effektivisering og utarbeiding av
økonomi- og handlingsplan
Gjennomføring av intervju
28
© 2013 Deloitte AS
Prosjektet er gjennomført i tett samarbeid med kommunen sine leiarar gjennom
fleire prosjektmøter og intervju
• Fire prosjektmøter med styringsgruppa
− Oppstartsmøte i Lærdal kommune
− Arbeidsmøte for gjennomgang av nosituasjonen samt arbeid med forslag til tiltak
− Arbeidsmøte med diskusjon rundt føreslåtte tiltak
− Avslutningsmøte
• Fire kartleggingsintervju
− Tekniske tenester: leiar og to tillitsvalde
− Administrative tenester: leiar, rådmann, tillitsvald
− Helse og omsorg: leiar, avdelingsleiar sjukeheimen, saksbehandlar for helse og omsorg, tillitsvald, rådmann, leiar for administrative tenester
− Oppvekst og kultur: leiar, kulturskulerektor/leiar kulturkontoret, saksbehandlar for oppvekst og kultur
• Presentasjon for Formannskapet undervegs i arbeidet
• Materialet brukt i analysane og framstillingane i rapporten er kvalitetssikra av styringsgruppa
29
© 2013 Deloitte AS
Innhald
Oppsummering
Organisering og tilnærming
Analyser
•
Føresetnader
•
Folketalsutvikling
•
Konsernanalyser
•
Analyser på ansvarsnivå
‒
Administrative tenester
‒
Tekniske tenester
‒
Helse og omsorg
‒
Oppvekst og kultur
30
© 2013 Deloitte AS
Føresetnader
31
Føresetnader som ligg til grunn i rekneskapsanalysen
• Rekneskapsanalysen tek utgangspunkt i driftsrekneskapet til Lærdal kommune for perioden 2009 – 2012
• Samanlikning av rekneskapstala mellom dei ulike åra er gjort i faste 2012-kroner. Ved omrekning til reelle kroner er den kommunale
deflatoren nytta
− 2009: 3,9 %
− 2010: 3,4 %
− 2011: 3,4 %
• I analysen er det teke utgangspunkt i tenesteytande ansvarsområder. Grunnen til dette er at me ynskjer å sjå på utviklinga i
kommunen sin aktivitet. Ansvarsområda 163, 170, 181, 183, 192 og 999 er difor utelatt, då dette er sentrale ansvar som
skatteinntekter, bruk/avsetning til fond osv.
• Der det refererast til tenesteeiningane syner me til Rådmannsfunksjonen, Oppvekst Borgund, Oppvekst Ljøsne, Lærdalsøyri
barnehage, Helse, Sosiale tenester – NAV, Pleie og omsorg, Barnevern, Kultur og formidling og Teknisk drift
• Det som omtalast som avvik i analysen er avvik mellom endeleg budsjett for det aktuelle året og rekneskapet same år, dersom ikkje
anna er presisert
32
© 2013 Deloitte AS
Føresetnader som ligg til grunn i KOSTRA-analysene
• For å få eit dekkande bilete av kommunens økonomiske nøkkeltal er det teke utgangspunkt i KOSTRA-tal for kommunen som
konsern. Kommunekonsern består av kommunen og særbedrifter som utfører kommunale oppgåver for kommunen som kommunen
elles ville ha utført sjølv
• Lærdal høyrer til i KOSTRA-gruppe 3, dvs. «små kommunar med middels bundne kostnadar per innbyggjar, høge frie disponible
inntekter»
• Lærdal kommune samanliknar seg sjølve med kommunane Gaular, Naustdal og Grong. Desse tre kommunane inngår følgjeleg i
analysen der det er aktuelt. Ein introduksjon av kommunane blir gjeve i påfølgande foilar
− Medan Grong, som Lærdal, høyrer til i kommunegruppe 3, er Gaular og Naustdal i kommunegruppe 2. Desse kommunane karakteriserast
som «små kommunar med middels bundne kostnadar per innbyggjar, middels frie disponible inntekter»
• Med omsyn til analysane av Tekniske tenester har Lærdal kommune ytra eit ynskje om å inkludera ytterlegare to kommunar for
samanlikningsformål: Leikanger og Jølster. Desse kommunane kjenneteiknast av karakteristika som gjev tilnærma same behov
innanfor tekniske tenester som Lærdal kommune
− Leikanger og Jølster kommune høyrer til i kommunegruppe 2. Ein introduksjon av kommunane blir gjeve i påfølgande foilar
• Det er i all hovudsak nytta nettobeløp for samanlikning av utgiftsnivå. Bruttobeløp er likevel nytta i enkelte høve
− Netto driftsutgifter: viser driftsutgiftene inkludert avskrivingar etter at driftsinntektene, som blant anna inneheld øyremerka tilskot frå staten og
andre direkte inntekter, er trekt frå. Dei resterande utgiftene må dekkast av dei frie inntektene som skatteinntekter og rammeoverføringar frå
staten
− Korrigerte brutto driftsutgifter: omfattar driftsutgiftene ved kommunen sin eigen tenesteproduksjon pluss MVA-utgift og avskrivingar, minus
dobbeltføringar i dei kommunale rekneskap som skuldast vidarefordeling av utgifter/internkjøp mv.
Kilde: SSB – KOSTRA
33
© 2013 Deloitte AS
Kommuneoversikt: Lærdal og Gaular kommune
Lærdal kommune
Gaular kommune
• Fylke: Sogn og Fjordane
• Fylke: Sogn og Fjordane
• Folketal: 2 176 (2013)
• Folketal: 2 476 (2013)
• Kommunegruppe 3
• Kommunegruppe 2
− Små kommunar med middels
bundne kostnader per innbyggjar,
høge frie disponible inntekter
− Små kommunar med middels
bundne kostnader per innbyggjar,
middels frie disponible inntekter
Folkesamansetnad (2013)
Folkesamansetnad (2013)
Antall personer
Antall personer
2 000
2 000
1 600
1 600
1 414
1 404
1 200
1 200
800
800
400
270
229
135
400
138
401
255
228
178
0
0
0-5 år
6-15 år
Kilde: Wikipedia (kart) og SSB
16-66 år
67-79 år
0-5 år
80 år og
oppover
34
6-15 år
16-66 år
67-79 år
80 år og
oppover
© 2013 Deloitte AS
Kommuneoversikt: Naustdal og Grong kommune
Grong kommune
Naustdal kommune
• Fylke: Sogn og Fjordane
• Fylke: Nord-Trøndelag
• Folketal: 2 713 (2013)
• Folketal: 2 465 (2013)
• Kommunegruppe 2
• Kommunegruppe 3
− Små kommunar med middels
bundne kostnader per innbyggjar,
middels frie disponible inntekter
− Små kommunar med middels
bundne kostnader per innbyggjar,
høge frie disponible inntekter
Folkesamansetnad (2013)
Folkesamansetnad (2013)
Antall personer
Antall personer
2 000
2 000
1 730
1 600
1 600
1 200
1 200
800
800
373
400
400
270
188
1 572
152
281
280
156
0
176
0
0-5 år
6-15 år
Kilde: Wikipedia (kart) og SSB
16-66 år
67-79 år
80 år og
oppover
0-5 år
35
6-15 år
16-66 år
67-79 år
80 år og
oppover
© 2013 Deloitte AS
Kommuneoversikt: Leikanger og Jølster kommune
Leikanger kommune
Jølster kommune
• Fylke: Sogn og Fjordane
• Fylke: Sogn og Fjordane
• Folketal: 2 255 (2013)
• Folketal: 3 078 (2013)
• Kommunegruppe 2
• Kommunegruppe 2
− Små kommunar med middels
bundne kostnader per innbyggjar,
middels frie disponible inntekter
− Små kommunar med middels
bundne kostnader per innbyggjar,
middels frie disponible inntekter
Folkesamansetnad (2013)
Folkesamansetnad (2013)
Antall personer
Antall personer
2 000
2 000
1 600
1 941
1 600
1 437
1 200
1 200
800
800
420
400
314
219
159
400
264
274
126
0
179
0
0-5 år
6-15 år
Kilde: Wikipedia (kart) og SSB
16-66 år
67-79 år
80 år og
oppover
0-5 år
36
6-15 år
16-66 år
67-79 år
80 år og
oppover
© 2013 Deloitte AS
Dei utvalde kommunane har tilnærma lik folkesamansetnad, noko som gjer dei
eigna til samanlikning av ulike utgiftsnivå
Folkesamansetnad i dei utvalde kommunane
Kommentarar
• Grafen til venstre viser delen av innbyggjarane innanfor dei
ulike aldersgrupperingane i dei utvalde kommunane
Antall personer
3 200
• Som det går fram av grafen er fordelinga av folkegruppene
nokså lik i dei utvalde kommunane. Enkelte skilnader er det
likevel
3 078
9%
2 713
2 800
2 476
2 400
9%
2 176
6%
2 000
7%
2 465
14%
6%
2 255
11%
7%
14%
− Gaular kommune har en vesentleg større del barn og unge i
alderen 0 – 16 år samanlikna med dei andre kommunane
16%
− Jølster kommune har ein noko større del barn og unge i alderen
0 – 16 år samanlikna med dei andre kommunane
14%
12%
1 600
− Gaular kommune har ein lågare del av innbyggjarane i
aldersgruppa 16 – 66 år enn dei andre utvalde kommunane
63%
64%
1 200
57%
65%
64%
64%
• I analyser der forholdstalet er basert på kroner per innbyggjar
vil skilnader i folkesamansetnaden kunne ha innverknad på
samanlikninga. Dette vil bli kommentert for kvart enkelt tilfelle
800
400
10%
10%
11%
6%
7%
6%
7%
10%
6%
Lærdal
Gaular
Naustdal
Grong
Leikanger
11%
0
0-5 år
67-79 år
6-15 år
80 år og oppover
9%
6%
Jølster
16-66 år
Kilde: SSB
37
© 2013 Deloitte AS
Oversikt over kommunar i kommunegruppe 2 og 3
Kommunegruppe 2
Kommunegruppe 3
• Små kommunar med middels bundne kostnader per
innbyggjar, middels frie disponible inntekter
• Små kommunar med middels bundne kostnader per
innbyggjar, høge frie disponible inntekter
• Kommunar i kommunegruppe 2:
• Kommunar i kommunegruppe 3:
Skiptvet
Våler
Åmot
Stor-Elvdal
Alvdal
Lindesnes
Bjerkreim
Finnøy
Rennesøy
Etne
Tingvoll
Hemne
Frøya
Åfjord
Rennebu
Dovre
Sjåk
Sveio
Fitjar
Meldal
Selbu
Kilde: SSB – KOSTRA
Lom
Vågå
Sør-Fron
Øyer
Øystre Slidre
Nes
Gol
Hemsedal
Ål
Sigdal
Seljord
Tysnes
Samnanger
Radøy
Austrheim
Leikanger
Fjaler
Gaular
Jølster
Naustdal
Vikna
Sømna
Leirfjord
Lødingen
Ballangen
Øksnes
Skånland
Sørreisa
Kviteseid
Gjerstad
Froland
Birkenes
Stranda
Nesset
Eide
Gjemnes
Sande
Ørskog
Frosta
Leksvik
Verran
Folldal
Lesja
Vestre Slidre
Hols
Nore og Uvdal
Tokke
Høyanger
Vik
Lærdal
Luster
Rindal
Aure
Salangen
Kåfjord
Skjervøy
Nordreisa
Vardø
Kautokeino
Vinje
38
Hjelmeland
Suldal
Sauda
Austevoll
Vaksdal
Øygarden
Hitra
Meråker
Snåsa
Grong
Herøy
Hemnes
Bardu
Nordkapp
Porsanger
Karasjok
Tana
Båtsfjord
© 2013 Deloitte AS
Folketalsutvikling
39
Med middels nasjonal vekst (MMMM) vil Lærdal kommune få ein vekst på 9 % frå i
dag og fram til 2030. Dette er vesentleg lågare enn resten av landet
Folketalsutvikling 2000 - 2030 (indeksert med 2000
= 100), inkludert innvandring
Sogn og Fjordane
Heile landet
0-5 år
Indeksert befolkning
Indeksert befolkning
Lærdal
«Barne- og ungdomsgruppene» i Lærdal kommune
(indeksert med 2000 = 100), inkludert innvandring
135
130
125
120
115
110
240
220
200
180
160
105
100
140
120
95
100
90
85
80
60
80
2000
2005
2010
2015
2020
2025
40
2000
2030
2005
67-79 år
2013
2030
2013
2030
Heile landet
2013
Indeksert befolkning
Aldersgruppe
Sogn- og Fjordane
2015
2020
2025
2030
2030
80-89 år
90 år og eldre
260
240
220
0 – 5 år
6%
7%
7%
7%
7%
7%
6 – 15 år
12 %
13 %
13 %
13 %
12 %
12 %
16 – 66 år
65 %
58 %
64 %
59 %
67 %
63 %
67 – 79 år
11 %
14 %
10 %
14 %
9%
11 %
120
80 – 89 år
5%
7%
4%
6%
4%
5%
100
90 år eller eldre
2%
1%
1%
1%
1%
1%
60
Kilde: SSB – KOSTRA
2010
«Eldregruppene» i Lærdal kommune (indeksert
med 2000 = 100), inkludert innvandring
Prosentandel av folketalet i ulike aldersgrupper
Lærdal
6-15 år
260
200
180
160
140
80
40
40
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
© 2013 Deloitte AS
Frå 2000 til 2030 vil den arbeidsføre delen av innbyggjarane (16 – 66 år) minke
kraftig, middels nasjonal vekst lagt til grunn
Folkemengd
Barn og ungdom
Eldre
Samansetnad
•
Folkemengda i Lærdal vil i 2030 vere 9,4 % høgare enn i 2013
•
Veksten er vesentleg lågare enn landsgjennomsnittet, og noko lågare enn
fylkesgjennomsnittet
•
I 2030 vil talet på unge i aldersgruppa 0 – 5 år vere omlag 9 % lågare enn i 2000, medan
talet på unge i aldersgruppa 6 – 15 år vil ha vokse med 7 %
•
Begge aldersgrupper opplever ein vekst frå 2013 og fram til 2030
•
Detaljar rundt utviklinga i barne- og ungdomsgruppa dei nærmaste åra er gjeve seinare i
rapporten
•
Alle eldregrupper har ein betydeleg vekst i perioden
•
Talet på innbyggjarar mellom 80 og 89 år vil vere 36 % høgare i 2030 enn i 2000
•
Talet på innbyggjarar som er 90 år og over er forventa å doble seg. I perioden 2000 til
2011 opplevde kommunen ein enorm vekst i denne gruppa, med godt over ei dobling i
talet. Frå dette tidspunktet vil veksten minke
•
Delen av folketalet i arbeidsfør alder (16 – 66 år) er venta å minke kraftig innan år 2030 –
frå 65 til 58 %
•
Delen eldre (67 år eldre) er venta å utgjere 22 % av innbyggjarane i 2030. Dette er ein
større del enn både Sogn og Fjordane og landet som heilheit har
41
© 2013 Deloitte AS
Med lav nasjonal vekst (LLML) vil folketalet i Lærdal kommune vere tilnærma lik
den same i 2030 som den var i 2000, til stor forskjell fra landet for øvrig
Folketalsutvikling 2000 – 2030 (indeksert med 2000
= 100), inkludert innvandring
Sogn og Fjordane
Heile landet
0-5 år
130
Indeksert befolkning
Indeksert befolkning
Lærdal
«Barne- og ungdomsgruppene» i Lærdal kommune
(indeksert med 2000 = 100), inkludert innvandring
125
120
115
110
105
100
260
240
220
200
180
160
140
120
100
95
90
80
60
85
80
2000
6-15 år
2005
2010
2015
2020
2025
40
2000
2030
2005
67-79 år
2013
2030
2013
2030
Heile landet
2013
Indeksert befolkning
Aldersgruppe
Sogn- og Fjordane
2030
0 – 5 år
6%
7%
7%
6%
7%
7%
6 – 15 år
12 %
12 %
13 %
12 %
12 %
11 %
16 – 66 år
64 %
59 %
64 %
60 %
67 %
64 %
67 – 79 år
11 %
15 %
10 %
14 %
9%
12 %
80 – 89 år
5%
7%
4%
6%
4%
5%
90 år eller eldre
2%
1%
1%
1%
1%
1%
2020
2025
2030
80-89 år
90 år og eldre
260
240
220
200
180
160
140
120
100
80
60
40
2000
Kilde: SSB – KOSTRA
2015
«Eldregruppene» i Lærdal kommune (indeksert
med 2000 = 100), inkludert innvandring
Prosentandel av folketalet i ulike aldersgrupper
Lærdal
2010
42
2005
2010
2015
2020
2025
2030
© 2013 Deloitte AS
I perioden 2000 til 2030 vil delen av innbyggjarane over 67 år auke med 5 %-poeng,
lav nasjonal vekst lagt til grunn
Folkemengd
Barn og ungdom
Eldre
Samansetnad
•
Folkemengda i Lærdal vil i 2030 vere den same som i 2000
•
Dette er i motsetnad til snittet for Sogn og Fjordane og landet som heilheit, som har ein
forventa vekst i same periode på høvesvis 3 og 35 %
•
Begge barne- og ungdomsgruppene er forventa å minke i perioden
•
I 2030 vil talet på unge i aldersgruppa 0 – 5 år vere omlag 26 % lågare enn i 2000, men 4
% høgare enn i 2013
•
Talet på unge i aldersgruppa 6 – 15 år vil vere omlag 9 % lågare enn i 2000, og nærare 4
% lågare enn i dag
•
Detaljar rundt utviklinga i barne- og ungdomsgruppa dei næraste åra er gjeve seinare i
rapporten
•
Alle eldregrupper har ein vesentleg vekst i perioden
•
Talet på innbyggjarar mellom 80 og 89 år vil vere 27 % høgare i 2030 enn i 2000
•
Talet på innbyggjarar som er 90 år og over er forventa å vere 73 % høgare enn i 2000.
Veksten i denne gruppa førekom fram til 2011, og vil minke noko framover
•
Delen av folketalet i arbeidsfør alder (16 – 66 år) er venta å minke kraftig innan år 2030 –
frå 64 til 59 %
•
Talet på eldre (over 67 år) er forventa å utgjere 23 % av folketalet i 2030. Dette er ein
større del enn både Sogn og Fjordane og landet som heilheit
43
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har ein aukande del barn mellom 0 og 5 år frå i dag og fram til
2025, mens talet på barn mellom 6 og 15 år minkar i same periode
Folketalsutvikling i perioden 2012 – 2025 for barn
og unge, inkludert innvandring
Kommentarar
Antall personer
•
Grafane til venstre viser folketalsutviklinga for
aldersgruppene 0 – 5 år og 6 – 15 år for både middels og
lav nasjonal vekst
•
Talet barn i alderen 0 – 5 år vil auke med 40 barn frå 2012
til 2025 ved middels vekst
•
Talet på barn i alderen 6 – 15 år vil auke med 40 barn frå
2012 til 2025 ved middels vekst
•
Kommunen har sjølv lagt til grunn færre fødslar i dei
komande åra enn normalen for landet. Dette indikerer at
lav nasjonal vekst kan gje meir realistiske
folketalsprognoser for åra framover enn middels vekst. I så
tilfelle vil det vere ein vekst på 15 barn i aldersgruppa 0 – 5
år, medan det vil vere ein reduksjon på 26 barn i
aldersgruppa 6 – 15 år
•
Endringar i folkesamansetnaden gjer utslag i inntektene
kommunen tek imot frå Staten. Redusert innbyggjartal
mellom 6 og 15 år vil gje lågare inntekter for kommunen
•
Ei auke i talet på barn i aldersgruppa 0 – 5 år vil ikkje vege
opp for reduksjonen i aldersgruppa 6 – 15 år, då
kommunen får meir inntekter per barn mellom 6 og 15 år
enn for dei mellom 0 og 5 år
•
Folketalsutviklinga vil difor leggje føringar for kva måte
Lærdal kommune bør organisere sine oppveksttenester i
åra framover
180
175
0-5 år (MMMM)
170
0-5 år (LLML)
165
160
155
150
145
140
135
130
125
120
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
Antall personer
280
275
270
6-15 år (MMMM)
6-15 år (LLML)
265
260
255
250
245
240
235
230
225
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
Kilde: SSB – KOSTRA
44
© 2013 Deloitte AS
Tal frå kommunen viser at det er født færre barn dei seinare åra samanlikna med
tidlegare år
Tal på nyfødde i Lærdal kommune i åra 2008 – 2013
Kommentarar
• Grafen til venstre viser utviklinga i fødetal i Lærdal kommune
frå 2008 og fram til i dag
Antall personer
28
• Tala viser at det har vore ein nedgang i talet på nyfødde dei
siste åra
27
26
24
24
•
22
22
20
19
18
• Fødetal i 2014 til og med mai månad viser 7 fødslar på Øyri,
3 på Ljøsne og 2 på Borgund
16
14
14
Ein reduksjon i talet på nyfødde inneber at talet på barn i
barnehage og skule vil reduserast i åra framover, dersom ein
ser vekk frå eventuell tilflytting til kommunen
13
12
10
8
6
4
2
0
2008
2009
2010
Kilde: Intern oversikt Lærdal kommune
2011
2012
2013
45
© 2013 Deloitte AS
Kommunen si eiga framskriving av barn og unge viser ein reduksjon i talet i
aldersgruppa 6 – 12 år i åra framover
• Lærdal kommune har sjølv utarbeidd ein oversikt som framskriv talet på barn i skulepliktig alder fram til skuleåret 2019/2020,
basert på talet elevar og barn i barnehagane per årskull i dag
• Statistikken viser at barn fødde i 2012 er i skulepliktig alder skuleåret 2018/2019
• Det er ikkje lagt til grunn nyfødde eller til- og fråflytting
• I tabellane under er kommunen si eiga framstilling samanlikna med framskriving frå SSB ved lav nasjonal vekst. Grunnen til at lav
nasjonal vekst er nytta er forventninga om færre nyfødde i Lærdal enn i landet generelt
• I samanlikninga er det ei forventninga om at talet på skulebarn i til dømes skuleåret 2013/2014 svarar til talet på barn i alderen 6 –
12 år i 2014
• Som det går fram av tabellane er det noko avvik mellom SSB si framskriving og kommunen si eiga framskriving. I all hovudsak er
Lærdal kommune sine eigne tal lågare enn SBB si framskriving. Noko av dette kan skuldast at kommunen ikkje har lagt inn
tilflytting i sine prognoser
• Funna støttar opp under tidlegare analyser som viser at Lærdal kommune vil få redusert talet på barn i skulepliktig alder framover
Barneskolebarn (6 - 12 år)
Lærdal
SSB
Avvik
2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018 2018/2019 2019/2020
178
180
173
171
162
155
150
178
179
175
172
170
170
173
0%
-1 %
1%
1%
5%
9%
13 %
Ungdomsskolebarn (13 - 15 år)
Lædal
SSB
Avvik
2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018 2018/2019 2019/2020
86
71
80
80
78
75
67
86
72
80
80
78
75
72
0%
1%
0%
0%
0%
0%
7%
Kilde: Intern oversikt Lærdal kommune og SSB
46
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har eit aukande innbyggjartal mellom 67 og 79 år frå i dag og
fram til 2025, medan innbyggjarar 80 og eldre minkar noko først for så å auke igjen
Folketalsframskriving for eldregruppa, inkludert
innvandring
Kommentarar
Antall personer
• Grafane til venstre viser folketalsutviklinga for
aldersgruppene 67 – 79 år og 80 år og eldre for både
middels og lav nasjonal vekst
360
340
320
67-79 år (MMMM)
67-79 år (LLML)
• Lærdal kommune vil få eit aukande tal eldre i aldersgruppa
67 – 79 år fram mot 2025
300
280
260
• Aldersgruppa 80 år og eldre vil reduserast frå 2014, for så
å auke igjen i 2018/2019
240
220
200
• Endringar i folkesamansetnaden gjer utslag i inntektene
kommunen tek imot frå Staten. Redusert innbyggjartal for
80 år og eldre gjer mindre inntekter for kommunen
180
160
140
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
• Innbyggjarar i aldersgruppa 67 – 79 år gjer lågare inntekter
enn for dei som er over 80 år. Dersom kommunen må yte
dyre omsorgstenester til denne gruppa, vil Lærdal
kommune kunne møte eit auka utgiftsnivå framover
Antall personer
148
146
144
80 år og eldre (MMMM)
80 år og eldre (LLML)
142
• Folketalsutviklinga vil difor leggje føringar for kva måte
Lærdal kommune bør organisere sine helse- og
omsorgstenester i åra framover
140
138
136
134
132
130
128
126
124
122
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
Kilde: SSB – KOSTRA
47
© 2013 Deloitte AS
Konsernanalysar
48
Frå 2009 til 2012 har Lærdal kommune hatt ei negativ utvikling i sitt netto
driftsresultat
Utvikling i kommunen sine resultat
Kommentarar
• Frå 2009 til 2012 har Lærdal kommune hatt ei negativ
utvikling både i brutto og netto driftsresultat
Millionar kroner
22
Brutto driftsresultat
20,22
20
18
• Resultatmessig gjekk kommunen i null i 2009 og 2010, i
2011 hadde den eit lite positivt resultat, og i 2012 hadde
kommunen eit mindre forbruk på 2,3 millionar kroner. Alle
resultata er berekna etter interne finanstransaksjonar
Netto driftsresultat
Årsresultat
16,96
16
14
• Store delar av kommunen sitt disposisjonsfond har i
perioden vorte brukt for å dekke inn eit driftsmessig
meirforbruk
12
9,59
10
8
6,99
6
4,48
3,49
4
2,35
2
1,17
0,00
0
-2
0,04
0,00
-1,53
2009
2010
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
2011
2012
49
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har eit lågare netto driftsresultat i prosent av driftsinntekter
samanlikna med kommunegruppe 3, fylket og landet
Netto driftsresultat i prosent av sum driftsinntekter
2009 – 2012
Kommentarar
• Netto driftsresultat nyttast som ein hovudindikator for
økonomisk balanse i kommunesektoren. Det er tilrådd at
netto driftsresultat bør vere minst 3 % av driftsinntektene, og
at det over tid bør ligge mellom 3 og 5 % (skravert område
på grafen til venstre)
• Lærdal har berre i 2009 hatt eit resultat over regelen på 3 %.
Dette skuldast ekstraordinære inntekter
• Kommunegruppe 3, fylket og landet ligg omlag på regelen
på 3 % på netto driftsresultat i prosent av driftsinntekter, og
difor godt over nivået til Lærdal kommune
• I tabellen under er det framstilt ulike finansielle nøkkeltal
som gjer ein indikasjon på kommunen si økonomiske stilling.
Av tabellen går det fram at Lærdal kommune har høgare
finansutgifter, høgare gjeldsgrad og lågare del
disposisjonsfond enn både kommunegruppa, fylket og
landet på alle nøkkeltall
%
8
Lærdal
7
Kommunegruppe 3
Sogn og Fjordane
6
Landsgjennomsnitt
5
4
3
2
1
0
-1
2009
2010
2011
2012
Sentrale finansielle nøkkeltal i prosent av sum driftsinntekter
Lærdal
Nøkkeltal
2009
2010
2011
2012
Ko.gr. 03
Sogn og Fjordane
Landet
2012
2012
2012
Brutto driftsresultat
8,9
1,8
4,2
3
3
2,8
2,4
Netto driftsresultat
7,6
-0,2
2,2
0,8
3,1
2,6
3,1
4,8
6,1
7,2
7,7
4,1
4,2
3,8
77,4
89,3
102
97,1
67,3
74,3
68,7
8,6
5,6
1,5
0,4
6,7
3,6
Netto finansutgifter (renter og
avdrag)
Netto lånegjeld
Disposisjonsfond
Kilde: SSB – KOSTRA
50
5,9
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har vesentleg høgare del finansutgifter og gjeldsgrad samt
lågare del disposisjonsfond enn alle samanliknbare kommunar
Netto driftsresultat i prosent av sum driftsinntekter
2009 – 2012
Kommentarar
• Av dei utvalde kommunane er det særleg Grong som dei
seinare åra har hatt eit godt netto driftsresultat i prosent av
sum driftsinntekter
%
8
Lærdal
7
Gaular
Naustdal
6
• Av tabellen går det fram at Lærdal kommune har svært høg
netto lånegjeld samt høge finansutgifter samanlikna med dei
andre utvalde kommunane. Dette inneber at ein stor del av
kommunen sine midlar må nyttast til betening av lån på
kostnad av tenesteproduksjonen
Grong
5
4
3
2
1
0
-1
2009
2010
2011
2012
Sentrale finansielle nøkkeltal i prosent av sum driftsinntekter
Lærdal
Nøkkeltall
2009
2010
2011
2012
Gaular
Naustdal
Grong
2012
2012
2012
Brutto driftsresultat
8,9
1,8
4,2
3
0,1
2,3
4,2
Netto driftsresultat
7,6
-0,2
2,2
0,8
-0,7
2,1
2,4
4,8
6,1
7,2
7,7
3,8
4,4
5,6
77,4
89,3
102
97,1
47,6
69,2
77,4
8,6
5,6
1,5
0,4
0,7
0,7
Netto finansutgifter (renter og
avdrag)
Netto lånegjeld
Disposisjonsfond
Kilde: SSB – KOSTRA
51
7,7
© 2013 Deloitte AS
Lærdal sine netto finansutgifter i prosent av brutto driftsinntekter har auka i
perioden, medan disposisjonsfondet sin del av driftsinntektene har minka kraftig
Netto finansutgifter i prosent av brutto driftsinntekter
2009 – 2012, KOSTRA-tal
Kommentarar
• Netto finansutgifter viser summen av netto renter og avdrag
i prosent av sum driftsinntekter. Netto vil seie rentekostnader
og avdragsutgifter minus finansavkastning inkludert utbyte
%
6
5
• Lærdal kommune har høgare finansutgifter som del av
brutto driftsinntekter enn alle samanliknbare kommunar over
heile perioden. Det har i tillegg vore ein vekst på omlag 1 %poeng frå 2009 til 2012
4
Lærdal
3
Gaular
2
Naustdal
Grong
1
Kommunegr. 3
0
-1
2009
2010
2011
2012
• Kommunen sin høge del finansutgifter inneber at dei brukar
relativt mykje av sine økonomiske midlar på denne posten,
og difor må den resterande drifta stramast inn
• Lærdal kommune hadde i 2009 eit solid disposisjonsfond på
omlag 9 % av brutto driftsinntekter
Netto disposisjonsfond i prosent av brutto
driftsinntekter 2009 – 2012, KOSTRA-tal
• Disposisjonsfondet har i løpet av perioden vore sterkt
minkande, og ligg i dag på 0,4 % av brutto driftsinntekter
%
10
9
8
7
6
• Den kraftige reduksjonen i disposisjonsfondet forsterkar
biletet av den økonomiske ubalansen Lærdal kommune er i.
I tillegg har kommunen per i dag ingen reserve til å dekkje
opp for eventuelle uventa hendingar
Lærdal
5
4
Gaular
3
2
1
Grong
Naustdal
Kommunegr. 3
0
-1
2009
Kilde: SSB – KOSTRA
2010
2011
2012
52
© 2013 Deloitte AS
Lærdal har ei høgare netto lånegjeld enn samanliknbare kommunar, både sett opp
mot sum driftsinntekter og per innbyggjar
Netto lånegjeld i prosent av brutto driftsinntekter
2009 – 2012, KOSTRA-tal
Kommentarar
%
• Lærdal kommune har høgare netto lånegjeld som del av
brutto driftsinntekter enn alle samanliknbare kommunar over
heile perioden, med unntak av Grong i 2009. Det same gjeld
om ein ser på netto lånegjeld per innbyggjar
120
110
100
90
80
70
• Lånegjelda i kommunen har auka med 25 %-poeng i
perioden, og har dei siste to åra lege på omlag 100 % av
brutto driftsinntekter
60
50
40
Lærdal
30
Naustdal
20
10
Grong
Gaular
• KS tilrår ein gjeldsgrad på mellom 50 og 60 %. Lærdal ligg
langt over dette nivået
• Med ein gjeldsgrad på nivået til Lærdal kommune, er dei
særleg eksponert for ei eventuell auke i lånerenta. Dette er
skildra meir i detalj på neste foil
Kommunegr. 3
0
2009
2010
2011
2012
Netto lånegjeld per innbyggjar 2009 – 2012,
KOSTRA-tal
Kroner pr. innbyggjar
120.000
110.000
100.000
90.000
80.000
70.000
60.000
50.000
Lærdal
40.000
Gaular
30.000
Naustdal
20.000
Grong
10.000
Kommunegr. 3
0
2009
Kilde: SSB – KOSTRA
2010
2011
2012
53
© 2013 Deloitte AS
Med ein låg del av lånegjelda på fast rente, er Lærdal kommune høgt eksponert for
endringar i lånerenta
Gjeldstypar for lån til eigne investeringar*
Kommentarar
• Lærdal kommune har ein høg gjeldsgrad. I tillegg er berre ein
liten del av låna fastrentelån. Samla betyr dette at kommunen
er høgt eksponert for endringar i lånerenta
Fastrentelån, utløper 2013
10%
Fastrentelån, utløper 2014
9%
Fastrentelån, utløper 2015
Fastrentelån, utløper 2018
5%
72%
Renteutgifter millioner kroner
−
12 % av låna med fast rente går ut i 2013, 19 % i 2014, 33 % i
2015 og 36 % i 2018
• Per 31.12.12 er det teke opp 170 millionar kroner i lån til
eigne investeringar som har flytande rente
• Ei renteendring på 1 % vil gje 1,7 millionar kronar meir i
renteutgifter i året. Med ei renteauking på 2 % vil det bety 3,4
millionar kroner meir i renteutgifter per år
Årlege renteutgifter ved ulike scenario, bygd på
dagens lån med løpande rente
17,7
18
−
I tillegg kjem renteutgifter på låna som i dag har fast rente
• Rente for låna med flytande rente er i dag 2,3 %**
16
+1,7
14
12
8
72 % av kommunen si gjeld er lasta med løpande rente,
medan berre 28 % er lasta med fastrente
Flytende rente
4%
10
−
10,0
9,2
10,9
12,4
3,9
4,8
5,6
5,3
5,3
5,3
5,3
Dagens nivå (2012)
+0,5%
+1%
+5%
6
4
2
* Delane fastrente mot flytande rente samt bindingstid på låna, er oppdatert i
høve til dagens situasjon, men delen fastrente som forfell i ulike år er bygd
på balansetall for 2012
0
Renteutgifter flytende rente
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
** I høve til strategidokument for 2013
Renteutgifter fastrente
54
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune sin eigarposisjon i kraftsektoren gjer det mogleg å frigjere
kapital som kan auke kommunen sitt handlingsrom
Kraftsektoren
Sentrale observasjonar
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
•
Lærdal kommune kan selje seg ut av Lærdal
Energi AS. Det er i tidlegare vurderingar ymta
om at eit sal kan gje kommunen omlag 25
millionar kroner i ekstraordinære
eingongsinntekter. Ein kan også velje å selje
ein mindre del
•
Kommunen har fleire moglegheiter for
eigaruttak frå sine posisjonar i kraftsektoren
Frigjort kapital vil skape eit handlingsrom for
kommunen dei næraste åra. Dette kan vere
gunstig i ein omorganiseringsprosess med
økonomisk bærekraft som målsetting
•
Det er etablert eit nytt kommunalt føretak,
Okken Kraft Lærdal kommune KF
Dette føretaket vil få inntektene frå Stuvane
Overskotet frå Okken kraft kan overførast til
Lærdal kommune
•
Dette føretaket vart etablert hausten 2013 og
vil få inntekter frå og med november 2013
I utgangspunktet er det lagt til rette for at
selskapet skal ivareta kraftinntektene frå
Stuvane, men ein kan eventuelt vurdere å nytte
føretaket til andre formål
Ei mogleg tilnærming er å nytte inntektene til
nedbetaling av lån, fondsoppbygging for å møte
aukande rente eller investeringar, i staden for å
trekke dei inn i drifta. Auka inntektsgrunnlag til
drifta kan føre til ugunstig auke av driftsnivået i
kommunen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
55
Vurdere om det er mogleg å redusere dagens
gjeld og skape eit større handlingsrom i 2014,
til dømes ved sal eller ekstraordinært
eigaruttak frå kraftselskapet
Inntekter knytt til sal av kraftaksjar kan berre
nyttast til kapitalføremål og må inntektsførast i
kapitalrekneskapen til kommunen
Vurdere om det kan etablerast eit ansvarleg lån
i Okken Kraft KF, alternativt Lærdal Energi AS,
som kan nyttast til betening av gjeld,
oppbygging av rentefond eller liknande i
kommunen. Dette fondet kan i tilfelle handtere
svingingar i lånemarknaden
Vi har ikkje tilstrekkeleg kjennskap til balansen i
desse to selskapa til å seie om det er mogleg å
etablere ansvarleg lån
I prinsippet fungerer ansvarleg lån slik at
energiselskapet betaler renter på lån som gjer
selskapa frådrag og i prinsippet lågare skatt.
Renter vert utbetalt til kommunen som ikkje
betaler skatt
I forslag til nytt statsbudsjett er det likevel
føreslått å redusere effekten av rentefrådrag
mellom nærståande partar, så effekten kan bli
mindre framover
Til dømes kan eit ansvarleg lån på 10 millionar
kroner gje kommunen
400 000 kroner i årlege inntekter
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune bør gjere endringar i eigedomsstrukturen for å handtere
eigedomane mest mogleg effektivt samt vurdere innføring av eigedomsskatt
Eigedomsområdet
Sentrale observasjonar
Vurdering av nosituasjonen og utfordringsbilete
Forslag til tiltak
•
•
Auka bustadmasse fører til høgare drifts- og
vedlikehaldskostnader samt større behov for
personalressursar
Kommunen si bygningsmasse er nærare analysert under
tekniske tenester
•
Kommunen kan vurdere om enkelte eigedomar bør
overførast til dømes til eit kommunalt eigedomsselskap
(AS/føretak) for å få meir merksemd mot marknaden med
omsyn til riktig prising av leigeavtalar, meir merksemd på
sal, utarbeiding av strategiske planar med vidare
Norsk Villakssenter Reiseliv AS kan til dømes brukast som
eit selskap til å handtere forretningseigedomar for Lærdal
kommune
•
I dag har nærare 330 norske kommunar innført
eigedomsskatt
Kommunen har tidlegare rekna ut at utvida eigedomsskatt
på næringsbygg kan gje auka inntekter på omlag 1 million
kroner per år, og innføring av eigedomsskatt på
fritidsbustader og bustader kan gje ytterlegare 4 millionar
kroner per år
Nabokommunane Vik og Årdal har eigedomsskatt på både
næringsbygg og bustad
•
Vurdere innføring av eigedomsskatt på
både næringsbygg og bustad, med ei
gradvis innføring
I dag er det noko uklart kor mykje Lærdal kommune gjer av
støtte til Kulturhuset, då kapitalutgiftene til betening av lån
er dekt av kommunen
Eventuelle oversikter og avtalar som regulerer drift- og
leigetilhøva i Kulturhuset er ikkje vurdert nærare
•
Vurdere om drifta og eventuelt
eigarskapet til Kulturhuset bør endrast
for å få større merksemd rundt den
kommersielle sida
Lærdal kommune har dei seinare åra
bygd og kjøpt formålsbygg og eigedomar.
Få bygg har blitt selde
•
•
•
I dag ligg alle bustader og bygg i balansen
til Lærdal kommune
Det er inga selskapsorganisering av
eigedomane og det er utarbeida få
strategiske planar på dette området
•
•
•
Lærdal kommune har berre
eigedomsskatt på kraftverk. Det er
tidlegare føreslått å utvide
eigedomsskattegrunnlaget til å omfatte
næringsbygg frå 2014 og private bustader
og fritidseigedomar frå 2015. Dette
forslaget er tidlegare avvist politisk
•
•
•
•
Kommunen eig i dag eit kulturhus som
kan vurderast organisert på annen måte
•
•
56
•
•
Vurdere om det er mogleg å selje nokre
av kommunen sine eigedomar for å
redusere drifts- og
vedlikehaldskostnader
Redusert eigedomsmasse vil også
kunne redusere kommunen si gjeld
Vurdere overføring av kommunale
eigedomar til eit eige føretak. Dette er
berre aktuelt for kommersielle bygg
Kan til dømes Okken Kraft KF endre
sine vedtekter så dei også kan handtere
den kommersielle sida av
eigedomsporteføljen til Lærdal
kommune
© 2013 Deloitte AS
Auka grad av interkommunalt samarbeid kan gje Lærdal kommune innsparingar
som følje av stordriftsfordelar
Interkommunalt samarbeid
Sentrale observasjonar
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
I dag er det interkommunale samarbeidet
organisert som AS og vertskommunesamarbeid.
Det er ikkje etablert IKS
Lærdal kommune deltek i eit interkommunalt
samarbeid i Sogn regionråd der åtte kommunar
er med
Kommunen er vertskommune for
skatteoppkrevjing med Aurland og Vik, og
landbruk med Årdal og Aurland
Kommunen deltek i vertskommunesamarbeid
innan barnevern med Aurland, IKT med Årdal og
Aurland, rekneskap og løn med Aurland, og
arbeidsgjevarkontroll med alle
regionrådskommunane
På skatteoppkrevjing og arbeidsgjevarkontroll er
det eit initiativ for å finne samla interkommunale
løysingar
Andre interkommunale tiltak er SIMAS, Sogn
revisjon og Sogn Lab
Lærdal kommune overførte omlag 1,5 millionar
kroner i 2013 til Aurland kommune i samband
med løn og rekneskapsføring
Det vert utarbeidd ei rekke felles dokument og
reglement for kommunane Årdal, Lærdal og
Aurland (ÅLA – kommunane), men det er
etablert lite forpliktande samarbeid
•
•
•
Interkommunalt samarbeid bør, på lik linje
med andre område i kommunen,
analyserast og vurderast med mål om
effektivisering og innsparing
Lærdal kommune bør vere tydeleg på kva
styringsprinsipp som skal leggast til grunn
ved det interkommunale samarbeidet og
organisere arbeidet i høve til dette
Område som er særleg utfordrande for
kommunen å handtere, som rekruttering og
ivaretaking av god kompetanse, kan vere
gunstig å samarbeide med andre om å løyse
Interkommunalt samarbeid krev politiske
avklaringar på førehand, tilstrekkeleg
ressursar til å gjennomføre prosessane og
fokus over tid. Vidare er det ein føresetnad
at andre kommunar er interessert i å inngå
eit samarbeid
57
•
Kommunen bør gjere ei nærare analyse av
organisering og innsparingspotensialet til dei
ulike interkommunale tiltaka
Dette samarbeidet bør sjåast meir i
samanheng for å nytte
ressursane/stordriftsfordelane på ein betre
måte. Detaljar knytt til utvalde områder er
vurdert under dei ulike ansvarsområda
© 2013 Deloitte AS
Lærdal bør forvalte kommunen sitt gjeldsmed mål om lågare gjeldsgrad og
føreseielege renteutgifter
Gjeldsforvaltning
Sentrale observasjonar
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
•
•
Ei renteendring på 1 og 2 % vil gje høvesvis
1,7 og 3,4 millionar kroner meir i renteutgifter
per år
I dag kan ein binde renta til under 4 % på ti år
og under 3,5 % på fem år. Flytande rente er
framleis godt under 3 %
Det er framleis historisk låge fastrenter. Med så
stor del flytande lån som Lærdal har, kan mykje
av innsparingane som er føreslegne bli etne
opp av renteendringar framover
•
Høg lånegjeld fører til at kommunen årleg har
store renteutgifter
Lånegjelda kan ikkje vekse i same tempo
framover
Det er i utgangspunktet lagt til grunn at låna
skal nedbetalast på 40 år
•
•
Per 30.09.13 er over 70 % av kommunen sitt
lån lasta med flytande rente
Brutto gjennomsnittsrente er i dag på omlag 3
% for låna til Lærdal kommune
•
•
•
•
•
•
Lånegjelda i kommunen har auka sterkt dei
siste åra, og er i dag svært høg. Gjeldsgraden
ligg per 31.12.12 på 97,1 %
Det er gjeve kommunale garantiar på omlag
0,7 millionar kroner til Lærdal idrettslag
Kommunen har i dag gjeld i eigen balanse som
er fordelt på sjølvkostområdet og eigne
eigedomar og bygningar
Lærdal kommune har vedteke nytt
finansreglement som gjeld frå 25. juni 2012.
Det går fram av pkt. 2.3 rammer for låneopptak
•
•
•
•
•
58
Vurdere optimal rentestrategi
‒ Ein god rentestrategi kan vere å ha om lag
1/3 med løpande rente, 1/3 med faste rente
3-5 år og 1/3 med lengre rentebinding,
gjerne opp mot 10 år. Dersom dette skal
gjennomførast bør det føretas ei gradvis
tilpassing for å hindre store meirutgifter for
kommunen
Vurdere å opprette eit rentefond som kan
handtere eventuelle svingingar i rentenivået i
staden for binding av renta
Vurdere om det er mogleg å redusere dagens
gjeld ved å til dømes
‒ lage ein plan for sal av kommunale
eigedomar og bustader
‒ ta ut eit ekstraordinært eigaruttak frå
kraftselskapa
‒ etablere eit ansvarleg lån i Okken Kraft KF
som kan brukast til betening av renter på
gjeld
‒ vurdere om enkelte eigedomar bør
overførast til dømes til eit kommunalt
eigedomsselskap (AS/føretak)
Det bør setjast mål for kor stor del av nye
investeringar som bør lånefinansierast. Dette
for å sikre at lånegjelda ikkje veks like raskt
framover
© 2013 Deloitte AS
Prioriteringsmatrisa med føreslåtte tiltak innan området konsern viser
prosjektgruppa sitt overslag på gjennomføringsmoglegheit og omstillingseffekt
OMSTILLINGSEFFEKT
2014
2015
2016
STOR
5. Innføring av eiendomsskatt
2. Interkommunalt samarbeid
4. Salg av kraftaksjer
1. Gjeldsstrategi
LITEN
3. Salg av eiendom
GJENNOMFØRINGSMULIGHET
ENKELT
•
VANSKELIG
Bobla sin storleik
‒ Lita boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på under 1 million kroner
‒ Mellomstor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på mellom 1 og 3 millionar kroner
‒ Stor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på over 3 millionar kroner
‒ Den angidde økonomiske effekten er basert på våre erfaringar og kvalifiserte skjønn, og er ikkje eit resultat av kvalitetssikra
berekningar
•
Årstalet tiltaket er vurdert til å ha økonomisk effekt første gang er illustrert med ulike fargar
59
© 2013 Deloitte AS
Analysar på ansvarsnivå
60
Lærdal kommune har utarbeida eit organisasjonskart som syner korleis dei ulike
tenesteeiningane i kommunen er strukturert
Hovudfokus i denne analysen ligg på tekniske tenester og administrative tenester
Kilde: Lærdal kommunes hjemmeside
61
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har dei siste åra føreslått ei rekkje innsparingstiltak. Mange av
forslaga er avvist politisk, særleg dei med stor økonomisk gevinst
Tidlegare føreslåtte tiltak
Økonomiske storleikar*
Gj.snittl i millionar kroner per år
• Det er dei siste årene føreslått ei rekkje effektiviserings- og
innsparingstiltak i følgjande dokument:
‒ Økonomi- og handlingsplan 2013 – 2016
‒ Lærdal kommune økonomi og handlingsplan 2014 – 2017
‒ Omstillingsprosjektet – oversikt over tiltak og merknader fase 1
• Talfesta innsparingspotensial er berekna av kommunen sjølv
• Det er føreslått flest tiltak innan ansvarsområdet Kultur og
oppvekst, etterfulgt av Tekniske tenester og Helse og omsorg
Administrative tenester
Tekniske tenester
9,0
8,8
Helse og omsorg
Kultur og oppvekst
8,0
Annet
7,0
6,0
4,2
Påbegynt
20%
Konsern
10,0
5,0
Status på tiltak i sparekatalogen
Ikkje oppgjeve
11,0
4,0
11%
3,0
2,3
24% Fullført
Avvist 8%
2,0
1,4
1,0
37%
0,0
Ikkje iverksett
Avvist politisk
Ikke iverksatt
Påbegynt
Fullført
Forslaga med størst innsparingspotensial er blitt avvist
* Tiltak der status ikkje er oppgjeve (20 % av tiltaka), er ikkje inkludert i dei økonomiske storleikane
Kilde: Økonomi- og handlingsplaner Lærdal kommune
62
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune hadde i 2009 eit budsjettavvik på nesten 2,6 millionar kroner,
med størst avvik innan Rådmannsfunksjonen
Avvik mellom rekneskap og endeleg budsjett i
nominelle kroner
Tenesteeining
Rekneskap 2009
Rådmannsfunksjonane
23 750 596
Oppvekst Borgund
5 192 100
Oppvekst Ljøsne
5 389 898
Lærdalsøyri skule
17 195 290
Lærdalsøyri barnehage
2 917 625
Helse
11 284 796
Sosiale tenester - NAV
5 891 422
Pleie og omsorg
36 377 385
Barnevern
3 240 642
Kultur og formidling
4 623 579
Teknisk drift
14 092 270
Samla for tenesteeingane
129 955 603
Budsjett (end.)
2009
22 300 000
4 900 000
5 525 000
17 350 000
3 150 000
10 600 000
5 950 000
36 500 000
3 100 000
4 300 000
13 700 000
127 375 000
Avvik
2009 [kr]
-1 450 596
-292 100
135 102
154 710
232 375
-684 796
58 578
122 615
-140 642
-323 579
-392 270
-2 580 603
Avvik
2009 [%]
-7 %
-6 %
2%
1%
7%
-6 %
1%
0%
-5 %
-8 %
-3 %
-2 %
Rådmannsfunksjonane
-135
Lærdalsøyri skule
-155
• I 2009 var det eit negativt avvik mellom endeleg budsjett og
rekneskap på nesten 2,6 millionar kroner
• Dei største avvika førekom i Rådmannsfunksjonane og
Helse
• Fleire av ansvarsområda hadde mindre negative avvik
-232
Helse
Pleie og omsorg
• Grafen syner korleis avviket mellom endeleg budsjett og
rekneskap er fordelt mellom dei ulike ansvara
292
Oppvekst Ljøsne
Sosiale tenester - NAV
• Tabellen til venstre syner tal for rekneskap og endeleg
budsjett fordelt på ansvara i 2009
1.451
Oppvekst Borgund
Lærdalsøyri barnehage
Kommentarar
Del av
totalt avvik
56 %
11 %
-5 %
-6 %
-9 %
27 %
-2 %
-5 %
5%
13 %
15 %
100 %
685
-59
-123
Barnevern
141
Kultur og formidling
324
Teknisk drift
-500
392
0
500
1.000
1.500
Avvik i 1000 kroner
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
63
© 2013 Deloitte AS
I 2010 hadde Helse det største budsjettavviket, med eit meirforbruk på 1,4 millionar
kroner. Samla meirforbruk i tenesteeiningane var i underkant av 900 000 kroner
Avvik mellom rekneskap og endeleg budsjett i
nominelle kroner
Tenesteeining
Rådmannsfunksjonane
Oppvekst Borgund
Oppvekst Ljøsne
Lærdalsøyri skule
Lærdalsøyri barnehage
Helse
Sosiale tenester - NAV
Pleie og omsorg
Barnevern
Kultur og formidling
Teknisk drift
Samla for tenesteeingane
Rekneskap 2010
23 402 293
5 126 678
5 770 517
17 388 084
2 299 878
12 440 377
6 737 959
40 004 758
2 929 123
3 903 231
14 704 768
134 707 666
Budsjett (end.)
2010
23 200 000
5 100 000
5 500 000
17 520 000
2 170 000
11 000 000
6 850 000
40 500 000
3 300 000
3 900 000
14 800 002
133 840 002
Rådmannsfunksjonane
Avvik
2010 [kr]
-202 293
-26 678
-270 517
131 916
-129 878
-1 440 377
112 041
495 242
370 877
-3 231
95 234
-867 664
Avvik
2010 [%]
-1 %
-1 %
-5 %
1%
-6 %
-13 %
2%
1%
11 %
0%
1%
-1 %
• Tabellen til venstre syner tal for rekneskap og endeleg
budsjett fordelt på ansvara i 2010
• Grafen syner korleis avviket mellom endeleg budsjett og
rekneskap er fordelt mellom dei ulike ansvara
• I 2010 var det eit negativt avvik mellom budsjett og
rekneskap på i overkant av 800 000 kroner
• Ansvarsområde Helse hadde eit stort negativt avvik på om
lag 1,4 millionar kroner
• Dei fleste ansvarsområda har eit lite positivt avvik mellom
rekneskap og budsjett
27
Oppvekst Ljøsne
271
Lærdalsøyri skule
-132
Lærdalsøyri barnehage
130
Helse
1.440
Sosiale tenester - NAV
Barnevern
Del av
totalt avvik
23 %
3%
31 %
-15 %
15 %
166 %
-13 %
-57 %
-43 %
0%
-11 %
100 %
202
Oppvekst Borgund
Pleie og omsorg
Kommentarar
-112
-495
-371
Kultur og formidling
3
Teknisk drift
-95
-500
0
500
1.000
1.500
Avvik i 1000 kroner
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
64
© 2013 Deloitte AS
Rådmannsfunksjonen hadde i 2011 eit stort budsjettavvik på nesten 2 millionar
kroner. Samla for tenesteeiningane var avviket på omlag 1,2 millionar kroner
Avvik mellom rekneskap og endeleg budsjett i
nominelle kroner
Budsjett (end.)
2011
4 170 607
18 606 923
6 838 990
5 723 228
17 697 162
10 425 058
11 472 342
6 527 036
40 095 037
3 423 178
4 500 695
13 529 745
143 010 001
Tenesteeining
Rekneskap 2011
Folkevalde
3 701 280
Rådmannsfunksjonane
20 597 238
Oppvekst Borgund
6 631 477
Oppvekst Ljøsne
5 646 148
Lærdalsøyri skule
17 532 298
Lærdalsøyri barnehage
10 880 800
Helse
11 776 154
Sosiale tenester - NAV
6 187 477
Pleie og omsorg
40 218 265
Barnevern
2 881 562
Kultur og formidling
4 657 545
Teknisk drift
13 489 423
Samla for tenesteeingane
144 199 667
Folkevalde
Avvik
2011 [kr]
469 327
-1 990 315
207 513
77 080
164 864
-455 742
-303 812
339 559
-123 228
541 616
-156 850
40 322
-1 189 666
Avvik
2011 [%]
11 %
-11 %
3%
1%
1%
-4 %
-3 %
5%
0%
16 %
-3 %
0%
-1 %
• Grafen syner korleis avviket mellom endeleg budsjett og
rekneskap fordelar seg mellom dei ulike ansvarsområda
• I 2011 var det eit negativt avvik mellom rekneskap og
budsjett på omlag 1,2 millionar kroner
• Rådmannsfunksjonane stod for det største negativet avviket
på nesten 2 millionar kroner
• Lærdalsøyri barnehage hadde eit negativt avvik på om lag
450 000 kroner
• Flere av ansvarsområda hadde positive avvik mellom
rekneskap og budsjett
-208
Oppvekst Ljøsne
-77
Lærdalsøyri skule
-165
Lærdalsøyri barnehage
456
Helse
304
-340
Pleie og omsorg
123
-542
Kultur og formidling
157
Teknisk drift
-1.000
• Tabellen til venstre syner tal for rekneskap og endeleg
budsjett fordelt på ansvara i 2011
1.990
Oppvekst Borgund
Barnevern
Del av
totalt avvik
-39 %
167 %
-17 %
-6 %
-14 %
38 %
26 %
-29 %
10 %
-46 %
13 %
-3 %
100 %
-469
Rådmannsfunksjonane
Sosiale tenester - NAV
Kommentarar
-40
-500
0
500
1.000
1.500
2.000
Avvik i 1000 kroner
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
65
© 2013 Deloitte AS
I 2012 hadde Rådmannsfunksjonen eit stort negativt budsjettavvik på 2,5 millionar
kroner, medan Pleie og omsorg og Tekniske tenester hadde store positive avvik
Avvik mellom rekneskap og endeleg budsjett i
nominelle kroner
Tenesteeining
Folkevalde
Rådmannsfunksjonane
Oppvekst Borgund
Oppvekst Ljøsne
Lærdalsøyri skule
Lærdalsøyri barnehage
Helse
Sosiale tenester - NAV
Pleie og omsorg
Barnevern
Kultur og formidling
Teknisk drift
Samla for tenesteeingane
Rekneskap
Budsjett (end.)
2012
2012
3 613 113
3 531 578
17 662 249
15 203 610
5 728 201
5 898 752
5 851 250
5 749 578
18 751 903
18 676 711
9 984 987
10 255 559
12 579 992
12 440 440
6 502 088
6 620 166
44 694 853
45 767 414
4 154 413
3 790 000
3 670 109
3 742 213
13 992 489
15 496 372
147 185 647
147 172 393
Avvik
2012 [kr]
-81 535
-2 458 639
170 551
-101 672
-75 192
270 572
-139 552
118 078
1 072 561
-364 413
72 104
1 503 883
-13 254
Folkevalde
Rådmannsfunksjonane
Avvik
2012 [%]
-2 %
-16 %
3%
-2 %
0%
3%
-1 %
2%
2%
-10 %
2%
10 %
0%
Kommentarar
Del av
totalt avvik
615 %
18550 %
-1287 %
767 %
567 %
-2041 %
1053 %
-891 %
-8092 %
2749 %
-544 %
-11347 %
100 %
• Tabellen til venstre syner tal for rekneskap og endeleg
budsjett fordelt på ansvara i 2012
• Grafen syner korleis avviket mellom endeleg budsjett og
rekneskap fordelar seg mellom dei ulike ansvarsområda
• I 2012 var det berre eit lite negativt avvik mellom rekneskap
og budsjett på 13 254 kroner, samla sett for alle
tenesteeiningane
• Enkelte ansvarsområde hadde likevel store budsjettmessige
avvik
-82
‒ Rådmannsfunksjonane hadde eit negativt avvik på nesten
2,5 millionar kronar
-2.459
Oppvekst Borgund
171
Oppvekst Ljøsne
-102
Lærdalsøyri skule
-75
Lærdalsøyri barnehage
‒ Pleie og omsorg hadde eit positivt avvik på om lag 1 million
kroner
‒ Teknisk drift hadde eit positivt avvik på 1,5 millionar kroner
271
Helse
-140
Sosiale tenester - NAV
118
Pleie og omsorg
1.073
Barnevern
-364
Kultur og formidling
72
Teknisk drift
1.504
-2.500 -2.000 -1.500 -1.000 -500
0
500 1.000 1.500 2.000
Avvik i 1000 kroner
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
66
© 2013 Deloitte AS
Frå 2011 til 2012 har Lærdal kommune hatt ein reell driftsreduksjon på 1 %-poeng.
Dette indikerer at kommunen har klart å bremse veksten dei tidlegare har hatt
Utvikling i budsjettrammene, 2012-kroner
Utvikling i rekneskapstal, 2012-kroner
Kroner
+4%
0%
160.000.000
144.361.582
144.023.509
Kroner
-1%
149.102.456
0%
160.000.000
147.185.647
140.000.000
140.000.000
120.000.000
120.000.000
100.000.000
100.000.000
80.000.000
80.000.000
60.000.000
60.000.000
40.000.000
40.000.000
20.000.000
20.000.000
0
141.494.912
143.095.841
2009
2010
147.872.341
147.172.393
+4%
0
2009
2010
2011
2012
2011
2012
Kommentarar til utviklinga i rekneskapstala
• I perioden 2009 til 2012 har dei 12 tenesteeiningane i Lærdal kommune hatt ei vekst i drifta på 2 %-poeng
• Frå 2010 til 2011 var det ei reell auking på 4 %-poeng, medan det frå 2011 til 2012 har vore ein reduksjon på 1 %-poeng
• Budsjettrammene har vore stabile dei siste to åra. Saman med utviklinga i rekneskapstala indikerer dette at Lærdal kommune har
lukkast med å redusera veksten i tenesteeiningane
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
67
© 2013 Deloitte AS
Frå 2009 til 2012 er det ein reduksjon i talet på årsverk i kommunen. Dette viser seg
i reduserte lønskostnadar på 2 %-poeng, rekna i 2012-kroner
Utvikling i brutto lønskostnadar for
tenesteeiningane, 2012-kroner
Kommentarar
• Lønsutgiftene for tenesteeiningane vart redusert med omlag
3 millionar kroner i perioden 2009 – 2012
Kroner
-2%
160.000.000
• Kommunen undervurderer systematisk kostnadane knytt til
løn og sosiale utgifter i budsjettet, med eit gjennomsnittleg
budsjettavvik i perioden på 5 millionar, eller om lag 3 %
120.000.000
80.000.000
• Det har vore ein reduksjon i talet på årsverk. Reduksjonen
viser seg i reduserte lønskostnadar
40.000.000
• Auken i årsverk frå 2011 til 2012 kjem av at det vart etablert
eit nytt tiltak for ein person på Grønebakken
0
2009
Budsjett
2010
2011
2012
• Av grafen «Utvikling i årsverk» kjem det fram at differansen
mellom talet på årsverk og talet på tilsette har blitt redusert i
perioden. Dette indikerer at stillingsstorleikane i kommunen
har auka
Rekneskap
Utvikling i årsverk
Ant. årsverk/ansatte
-1%
350
303
300
250
244
302
241
295
229
277
242
200
150
100
50
0
2009
Årsverk
2010
Tilsette
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
2011
2012
68
© 2013 Deloitte AS
Utanom løn og finanskostnadar har Lærdal kommune redusert kostnadsnivået
med 4 %-poeng frå 2009 til 2012. Einskilde artar har likevel hatt ei betydeleg auke
Utvikling i utvalde kostnadsartar, 2012-kroner
Kroner
Kommentarar
• Forklaring til artane
-4%
− Artane Forbruksvarer og tenester og Kjøp, vedlikehald av
driftsmidlar er alle kostnadar som oppstår som ei følgje av
innkjøp til kommunen sin eigen produksjon. Dette er typisk
diverse forbruksmateriell/-varer, kjøp av utstyr o.l.
90.000.000
75.000.000
− Kjøp av tenester som erstattar eigenproduksjon førekjem når
kommunen kjøper tenester frå til dømes staten,
fylkeskommunen, private eller interkommunale selskap i
staden for å utføre tenesta sjølv
60.000.000
− Overføringar er i all hovudsak ressursar knytt til
samhandlingsreforma og overføringar til statlege
institusjonar, andre kommunar og fylkeskommunen
45.000.000
+22%
-14%
• Det har i kostnadsarten forbruksvarer og tenester vore ei
positiv utvikling, med ein reduksjon i utgiftsnivået på 14 %poeng
-23%
30.000.000
+9%
• Kjøp, vedlikehald av driftsmidlar har også hatt ei positiv
utvikling med ein kraftig reduksjon i utgiftsnivået,
tilsvarande 23 %-poeng
15.000.000
0
Totalt
2009
Forbruksv. og
tenester
2010
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
2011
Kjøp, vedlikeh
av driftsm.
Kjøp av ten.
som erstatter
egenprod.
• Kjøp av tenester og overføringar har derimot hatt ei
negativ utvikling med ein auke i utgiftsnivået på høvesvis 9
og 22 %-poeng. Auken i sistnemnde kan i hovudsak
knytast til innføring av samhandlingsreforma
Overføringar
2012
69
© 2013 Deloitte AS
Sett vekk frå finansinntektene har Lærdal kommune hatt ein total reduksjon i
inntektsartane på 7 %-poeng frå 2009 til 2012
Kommentarar
Utvikling i utvalde inntektsartar, 2012-kroner
• Forklaring til artane
Kroner
280.000.000
-7%
− Salsinntekter er i all hovudsak sal av varer/tenester,
leigeinntekter og kommunale årsgebyr
− Arten refusjonar omfattar tilskot frå staten, sjukepengar,
mva.-kompensasjon, refusjon frå fylkeskommune/kommune
samt overføringar frå private
240.000.000
200.000.000
− Overføringar er rammetilskot, skatteinntekter, eigedomsskatt
og konsesjonsavgifter/-inntekter
+6%
• Salsinntektene har i perioden 2009 til 2012 vorte redusert
med 19 %-poeng
160.000.000
• Likeins har refusjonar vorte kraftig redusert, tilsvarande 34
%-poeng
120.000.000
80.000.000
• Reduksjonen i inntekter har til saman vore på om lag 28
millionar kroner
-34%
-19%
• Overføringar til andre utan krav til motyting har derimot
auka med 6 %-poeng i perioden. Dette svarar til ein
inntektsauke på om lag 9 millionar kroner
40.000.000
0
Totalt
2009
Salsinntekter
2010
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
2011
Refusjonar
Overføringar
2012
70
© 2013 Deloitte AS
Det totale sjukefråværet i Lærdal kommune har auka frå 2010 til 2012. Førebelse tal
for 2013 syner derimot redusert sjukefråvær samanlikna med 2012
Totalt sjukefråvær i kommunen
Ansvar
Rådmann
Oppvekst Borgund
Oppvekst Ljøsne
Lærdalsøyri skule
Lærdalsøyri barnehage
Helse
Sosiale tenester
Pleie og omsorg
Barnevern
Kultur og formidling
Teknisk drift
Totalt
Totalt 2009
5,5 %
0,6 %
7,3 %
7,4 %
9,9 %
14,0 %
7,8 %
12,5 %
6,7 %
3,0 %
6,4 %
8,8 %
Totalt 2010
2,8 %
0,5 %
9,6 %
6,1 %
7,9 %
3,8 %
4,9 %
9,6 %
1,2 %
2,9 %
4,6 %
6,7 %
Kommentarar
Totalt 2011
3,4 %
1,5 %
3,6 %
6,0 %
9,9 %
2,4 %
10,3 %
9,4 %
0,0 %
1,3 %
7,1 %
7,1 %
Totalt 2012
15,3 %
6,1 %
7,1 %
5,7 %
14,6 %
6,5 %
3,5 %
10,9 %
0,8 %
5,9 %
2,7 %
9,8 %
• Det totale sjukefråværet i Lærdal kommune har auka frå
2010 til 2012
Førebels 2013
11,5 %
3,5 %
2,1 %
7,9 %
14,4 %
3,8 %
11,8 %
8,3 %
34,0 %
3,3 %
6,9 %
8,5 %
• I 2012 var sjukefråværet spesielt høgt, og fleire av ansvara
hadde fråvær på 5 % og høgare
− Fråværet var særskilt høgt i Lærdalsøyri barnehage og pleie og
omsorg
• Førebelse tal for 2013 (til og med juli månad) syner same
tendens som for 2012
• Kommunesektoren hadde i perioden 4. kvartal 2011 til 3.
kvartal 2012 eit samla sjukefråvær på 9,5 %. Målet i IAavtalen er 6,7 % innan utgongen av 2013
Totalt sykefravær i
kommunen i 2012
Rådmann
• Lærdal kommune har eit høgare sjukefråvær enn snittet i
kommunesektoren, og ligg også betydeleg høgare enn IAmålet
15,3
Oppvekst Borgund
6,1
Oppvekst Ljøsne
7,1
Lærdalsøyri skule
5,7
Lærdalsøyri barnehage
14,6
Helse
6,5
Sosiale tenester
3,5
Pleie og omsorg
10,9
Barnevern
0,8
Kultur og formidling
5,9
Teknisk drift
2,7
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16
Prosent sykefravær, totalt
Kilde: Fraværsrapport fra Lærdal kommune og KS
71
© 2013 Deloitte AS
Korttidsfråværet i Lærdal kommune har vore stabilt lågt i perioden 2009 – 2012
Korttidssjukefråvær i kommunen
Ansvar
Rådmann
Oppvekst Borgund
Oppvekst Ljøsne
Lærdalsøyri skule
Lærdalsøyri barnehage
Helse
Sosiale tenester
Pleie og omsorg
Barnevern
Kultur og formidling
Teknisk drift
Totalt
Korttid 2009
0,6 %
0,0 %
0,9 %
0,9 %
2,2 %
0,2 %
0,9 %
1,2 %
0,6 %
0,1 %
0,4 %
1,0 %
Korttid 2010
1,0 %
0,1 %
0,7 %
0,7 %
2,1 %
0,4 %
0,9 %
1,2 %
0,0 %
0,0 %
0,4 %
1,0 %
Kommentarar
Korttid 2011
0,7 %
0,5 %
0,6 %
0,9 %
2,0 %
0,6 %
1,0 %
1,1 %
0,0 %
0,1 %
0,3 %
1,1 %
Korttid 2012
0,6 %
0,7 %
0,7 %
0,9 %
1,8 %
0,8 %
1,1 %
1,1 %
0,8 %
0,3 %
0,6 %
1,1 %
• Korttidsfråværet i kommunen har lagt stabilt i samtlege år frå
2009 til 2012
Førebels 2013
0,7 %
0,3 %
0,0 %
0,6 %
1,7 %
0,7 %
0,2 %
1,0 %
0,7 %
0,0 %
0,2 %
0,8 %
• Førebelse tal for 2013 syner same tendens
• Lærdalsøyri barnehage og pleie og omsorg har hatt eit noko
høgare korttidsfråvær enn andre sektorar
• I Lærdalsøyri barnehage er korttidsfråværet meir enn det
doble av det totale korttidsfråværet i kommunen. Dette er
oppsiktsvekkjande
Totalt korttidssykefravær
i kommunen i 2012
0,6
Rådmann
Oppvekst Borgund
0,7
Oppvekst Ljøsne
0,7
Lærdalsøyri skule
0,9
Lærdalsøyri barnehage
1,8
Helse
0,8
Sosiale tenester
1,1
Pleie og omsorg
1,1
Barnevern
0,8
Kultur og formidling
0,3
0,6
Teknisk drift
0,0
0,5
1,0
Prosent sykefravær, totalt
Kilde: Fraværsrapport fra Lærdal kommune
1,5
2,0
72
© 2013 Deloitte AS
Administrative tenester
73
Administrative tenester i Lærdal omfattar funksjonane økonomi, personal, arkiv,
merkantilt, plan og sentraladministrasjonen
Organisering av administrative tenester
Oppgåver knytt til administrative tenester
• Administrative tenester i Lærdal kommune utgjer ansvaret
Rådmannsfunksjonen
• Det blei hausten 2013 vedteke ein ny organisasjonsmodell i
Lærdal, med ei strategisk leiargruppe og eigen leiar for stab
‒
Økonomi
‒
Personal
‒
Arkiv, merkantilt
‒
Plan
‒
Sentraladministrasjonen
• Det er etablert eit interkommunalt samarbeid innan skatt,
rekneskap og landbruk. Ansvaret for oppfølging av det
interkommunale samarbeidet ligg hjå rådmannen
• Innanfor IKT har Lærdal ein vertskommuneavtale med Årdal
som vert
− Kostnadar til investeringar fordelast etter ein kostnadsnøkkel,
som for Lærdal er 28 %
• Det er 16 årsverk knytt til ansvarsområdet
− Kostnadar til eitt årsverk fordelast etter ein kostnadsnøkkel, som
for Lærdal er 28 %
‒ 1 rådmann
‒ 1 tilsett arealplanleggar
− Delar på ein seniorkonsulent ein dag i veka
‒ 1 tilsett økonomirådgjevar
− Delt brannmurdrift
‒ 2 tilsette på personal (for heile kommunen)
− Lisensar til Microsoft har kommunen sjølv ansvar for, medan
andre system og avtalar er felles
‒ 3 tilsette skatteoppkrevjarar (1 + 2 sakshandsamarar)
‒ 3 tilsette arkiv/post/servicesentral
• Kommunen har inngått nokre felles innkjøpsavtalar, mellom
anna med fylkeskommunen, men ikkje på alle område
‒ 3 tilsette felles landbrukskontor
• Tidlegare hadde kommunen juridisk kompetanse internt i
organisasjonen. Denne tenesta vert no kjøpt eksternt i staden
• I tillegg har kommunen ein avtale om kjøp av inntil 50 %
stilling til viltforvaltning frå Aurland Fjellstyre
• Ansvaret rådmannsfunksjonen blir belasta med ei rekkje
fellesutgifter knytt til utgreiingar, kjøp av advokattenester,
arbeid med næringsselskapet og andre sektorovergripande
tilhøve
‒ 1 IKT – for hele kommunen
• Har i ein periode kjøpt to driftsdagar pga. langtidsfråvær
‒ 1 prosjektstilling berekraftig reiseliv
*Tidlegare juriststilling og delar av personalstillinga er erstatta med leiar for
organisasjon og personal
74
© 2013 Deloitte AS
Organiseringa av Rådmannsfunksjonen har vore endra fleire gongar dei siste åra.
Dette gjer det vanskeleg å samanlikne rekneskapstal
Utvikling i dei ulike artsgruppene, 2012-kroner
Artsgruppe
Lønn inkludert sosiale utgifter
Forbruksvarer og tenester
Kjøp, vedlikehald av driftsmidlar
Kjøp av tenester som erstattar eigenproduksjon
Overføringar uten krav til motyting
Finansutgifter og andre finasieringstransaksjonar
Salsinntekter
Refusjonar med krav til motyting
Overføringar til andre utan krav til motyting
Finansinntekter og andre finansieringstransaksjonar
Rådmannsfunksjonen
Utvikling frå
Utvikling frå
Utvikling frå
Utvikling frå
Utvikling frå
Utvikling frå
Rekneskap 2009 Rekneskap 2010 Rekneskap 2011 Rekneskap 2012 2009 til 2010 [kr] 2009 til 2010 [%] 2010 til 2011 [kr] 2010 til 2011 [%] 2011 til 2012 [kr] 2011 til 2012 [%]
15 547 797
16 810 793
14 751 044
11 347 689
1 262 996
8%
-2 059 749
-12 %
-3 403 355
-23 %
6 366 137
5 953 038
6 275 972
6 485 966
-413 099
-6 %
322 933
5%
209 994
3%
1 392 472
1 146 960
2 787 578
2 383 619
-245 513
-18 %
1 640 619
143 %
-403 959
-14 %
3 654 122
3 418 015
2 844 606
2 614 306
-236 108
-6 %
-573 408
-17 %
-230 300
-8 %
9 607 866
10 520 240
11 650 145
10 223 420
912 373
9%
1 129 906
11 %
-1 426 725
-12 %
1 952 411
1 038 322
348 859
438 450
-914 089
-47 %
-689 462
-66 %
89 591
26 %
-1 796 655
-1 579 560
-2 620 558
-1 682 356
217 095
-12 %
-1 040 998
66 %
938 202
-36 %
-4 087 137
-4 920 161
-7 237 937
-8 862 940
-833 023
20 %
-2 317 776
47 %
-1 625 003
22 %
-1 594 044
-989 551
-918 107
-6 480
604 493
-38 %
71 444
-7 %
911 627
-99 %
-4 659 547
-6 377 393
-6 584 058
-5 279 425
-1 717 846
37 %
-206 665
3%
1 304 633
-20 %
26 383 423
25 020 702
21 297 544
17 662 249
-1 362 721
-5 %
-3 723 158
-15 %
-3 635 295
-17 %
•
Fleire oppgåver har dei seinare år blitt flytta ut frå Rådmannsfunksjonen til andre tenesteeiningar i kommunen. Dette gjer det
vanskeleg å samanlikne rekneskapstala i perioden 2009 – 2012. Funna presentert nedanfor må sjåast i lys av dette
•
Totalt sett har rådmannsfunksjonen redusert sitt forbruk frå 2009 til 2012 med om lag 8,7 millionar kroner
‒
Lønsutgiftene har vorte redusert med til saman 4,2 millionar kroner i perioden. Frå 2011 til 2012 har utgiftene minka med 23 %-poeng.
Dette skuldast omorganisering i eininga. Blant anna har næringsrådet blitt skilt ut i eiga eining, samt at byggesak og oppmåling har
blitt overført til tekniske tenester
‒
Kjøp, vedlikehald av driftsmidlar har vore aukande mot slutten av perioden. Dette skuldast auka utgifter til kjøp av konsulenttenester
‒
Finansutgiftene var høge i 2009 og 2010 samanlikna med 2011 og 2012. Dette skuldast utlån til næringsfondet på om lag 1,7
millionar kroner i 2009 og avsetning til bundne driftsfond i 2010
‒
Det har vore noko svingingar i salsinntektene i perioden. I all hovudsak kjem dette av store avgiftspliktige sal av varer og tenester i
2011 og 2012
‒
Refusjonar med krav til motyting har hatt ei sterk reell vekst i perioden. Grunnen til dette er auka tilskot frå staten, auka
momskompensasjon drift og refusjonar frå andre kommunar. Føringa av momskompensasjon har vori endra dei seinare åra, noko
som forklarar utviklinga i denne rekneskapsposten
‒
Svingingane i finansinntektene skuldast ulik bruk av disposisjonsfond og bundne driftsfond i dei forskjellige åra
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
75
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har hatt ein aukande bruk av konsulent- og advokattenester i
perioden 2009 – 2012
Bruk av konsulent- og advokattenester i perioden
2009 – 2012 , nominelle kroner
Kommentarar
• Grafen til venstre syner totalsummen Lærdal kommune har
brukt på konsulent- og advokattenester i perioden 2009 –
2012
Kroner
2.800.000
2.672.074
• Det er posten Konsulenttenester som står for den største
andelen av kjøpa
2.400.000
• Dei største beløpa er knytt til følgjande kjøp
2.000.000
1.789.761
− PwC, 1,1 million kroner, utarbeiding av strategisk næringsplan
samt støtte i fase 1, forstudie, i etablering av Sogn
lokalmedisinske senter. Begge desse tiltaka har eigen
prosjektfinansiering
1.600.000
1.200.000
− Norconsult, 445 000 kroner, diverse planarbeid, deriblant
driftsavtale for Stuvane
972.395
849.862
800.000
− Ernst & Young, 248 000 kroner, rådgjeving i samband med
forhandling om Stuvane
400.000
− Børre Berglund Reiselivsrådgjeving, 243 000 kroner,
utarbeiding av reiselivsplan
− Dalan Advokatfirma, 230 000 kroner, advokatbistand i samband
med anbod og byggeprosjekt
0
2009
2010
2011
2012
− RO, 393 000 kroner, utarbeiding av helse- og omsorgsplan
Inkludert i totalbeløpa er følgjande tenester:
- Konsulenttenester
- Prosjekterings-/ arkitekttenester
- Spesialundersøkingar
- Byggeteknisk konsulent
- Andre konsulenttenester
- Advokattenester
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
76
© 2013 Deloitte AS
Rådmannsfunksjonen har de to siste åra kjøpt tenester for omlag 2,6 millionar
kroner. Tenestene vert i all hovudsak kjøpt frå andre kommunar og private
Kjøp av tenester som erstattar eigenproduksjon
innanfor Rådmannsfunksjonen, 2011 og 2012
Kommentarar
• Rådmannsfunksjonen blei i 2011 og 2012 belasta med ca.
2,6 millionar kroner kvart år for kjøp av tenester som erstattar
eigenproduksjon
2011
Kjøp av tjenester
fra fylkeskommunen
2.870
2012
• Det er særleg tenester frå andre kommunar og frå private
som nyttast
Tjenester fra
andre kommuner
1.648.388
1.622.791 3.271.179
• Tenester frå andre kommunar i 2012
Tjenester fra
interkommunale selskap
88.262
337.499
249.237
− Aurland kommune, 1 550 000 kroner, vertskommuneavtale
rekneskap og løn
Fra andre/driftsavtaler
28.720
307.320
278.600
− Årdal kommune, 106 000 kroner, fordelt del av ei IKT-stilling i
ÅLA-samarbeidet
• Tenester frå private i 2012
Kjøp av tjenester
fra private
435.328
829.896
1.265.223
− Agnitio, 631 000 kroner, IKT
• Tenester frå andre kommunar i 2011
Kjøp fra IKS
Kjøp av tjenester
fra andre
− Aurland kommune, 1 500 000 kroner, vertskommuneavtale
rekneskap og løn
55.850
108.200
52.350
0
500.000
1.000.000
1.500.000
− Årdal kommune, 148 000 kroner, fordelt del av ei IKT-stilling i
ÅLA-samarbeidet
3.500.000
Kroner
• Tenester frå private i 2011
− Agnitio, 336 000 kroner, IKT
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
77
© 2013 Deloitte AS
Netto driftsutgifter til administrasjon og styring per innbyggjar (KOSTRA-tal) har i
Lærdal auka sidan 2009, og ligg over snittet for samanliknbare kommunar
Kroner per innbyggjar
Netto driftsutgifter til administrasjon og styring,
kroner per innbyggjar, KOSTRA-tall
Kommentarar
• Rådmannsfunksjonen i Lærdal vert belasta for ei rekkje
fellesutgifter som vil variere frå år til år. Følgjeleg vil ikkje ei
samanlikning med andre kommunar gje eit eintydig bilete
12 000
10 010
10 000
8 164
8 000
6 000
• Utgifter som i stor grad kan slå inn på Lærdals utgiftsnivå er
+64%
7 283
6 110
− IKT-tenester kjøpt frå private
− Kjøp av konsulenttenester og juridiske tenester
4 000
• KOSTRA-tal syner at Lærdal har hatt ei auke i netto
driftsutgifter til administrasjon og styring i kroner per
innbyggjar. I 2011 ligg dei på snittet med dei samanliknbare
kommunane, med unntak av Gaular, medan dei i 2012 ligg
merkbart høgare
2 000
0
2009
2010
2011
2012
Kroner per innbyggjar
Lærdal samanlikna med andre kommunar
12.000
• Gaular kommune er organisert noko annleis enn Lærdal
kommune på området administrasjon. Dette kan vere
grunnen til det lågare utgiftsnivået. Per i dag har dei følgjande
ressursar i administrasjon:
10.010
10.000
8.164
8.000
7.283
− Rådmann
6.110
− 1 personalsjef
6.000
4.000
Lærdal
− 2,5 stilling i tenestetorg/sentralarkiv
Gaular
− 0,6 stilling frisk og aktiv
Naustdal
2.000
− Næring, planleggjar og landbruk ligg under teknisk sjef
Grong
Kommunegruppe 3
0
2009
Kilde: SSB – KOSTRA
2010
2011
2012
78
− IKT, lønn og rekneskap/økonomi er organisert som
interkommunalt samarbeid
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har eit høgare utgiftsnivå per innbyggjar til politisk styring enn
samanliknbare kommunar
Kroner per innbyggjar
Brutto driftsutgifter til politisk styring, kroner per
innbyggjar, KOSTRA-tall
2.000
• I KOSTRA-tala for politisk styring skal ikkje godtgjersle til
tillitsvalde inkluderast. Kommunane kan likevel ha
innrapportert dette feil
1.828
1.750
1.605
1.488
1.500
1.000
500
Kommentarar
778
560496
629 587
473
• Lærdal kommune har dei seinare åra hatt betydeleg høgare
politisk aktivitet enn samanliknbare kommunar
681719 723
690 604
533
• På utgifter til administrasjon har Lærdal kommune ligge på
same nivå som dei samanliknbare kommunane, med unntak
av Gaular. I 2012 er likevel utgiftsnivået svært høgt
0
2009
2010
Lærdal
Naustdal
Gaular
Grong
2011
2012
Kommunegruppe 3
• Gaular kommune ligger betydeleg lågare enn alle andre i
utvalet på driftsutgifter i administrasjon og styring. Ei skildring
av deira organisering innanfor administrasjon er gitt på
føregåande foil
Kroner per innbyggjar
Brutto driftsutgifter til administrasjon, kroner per
innbyggjar, KOSTRA-tall
10.000
8.494
8.000
6.326
6.000
6.895 6.773
6.868 6.488
6.563
6.417
5.898
5.929
4.380
4.556
4.871
6.761
5.966
5.207
4.000
2.000
0
2009
2010
Lærdal
Naustdal
Gaular
Grong
Kilde: SSB – KOSTRA
2011
2012
Kommunegruppe 3
79
© 2013 Deloitte AS
Små kommunar har høgare administrative utgifter per innbyggjar enn dei større
kommunane, som ei følgje av manglande stordriftsfordelar
Netto utgifter per innb. til administrasjon
Netto driftsutgifter til administrasjon per
innbyggjar, KOSTRA-tall 2012
Kommentarar
• Grafen til venstre syner samanhengen mellom netto
administrasjonsutgifter per innbyggjar og kommunestorleik for
alle kommunane i landet med folketal mindre enn 20 000
innbyggjarar
34.000
32.000
• Det er relativt omfattande stordriftsulemper i administrasjonen
til kommunar med færre enn 5 000 innbyggjarar
30.000
28.000
26.000
• Framstillinga er relevant for Lærdal kommune, som har svært
få innbyggjarar. Med et innbyggjartal på ca. 2 200 bør netto
driftsutgifter til administrasjon per innbyggjar ligge på mellom
6 000 og 8 000 kroner
24.000
22.000
20.000
18.000
• Lærdal ligger i dag omtrent på nivået det er forventa for ein
kommune på deira storleik. Likevel er det truleg mogleg med
ein reduksjon, ref. lågare utgiftsnivå i Gaular kommune
16.000
14.000
12.000
10.000
• Potensialet for stordriftsfordelar er til stades ved eit eventuelt
interkommunalt samarbeid
8.000
6.000
4.000
2.000
0
0
2.500
5.000
7.500
10.000
12.500
15.000
17.500
20.000
Folketal (< 20.000)
Kilde: SSB – KOSTRA
80
© 2013 Deloitte AS
I februar 2012 vedtok Lærdal kommune ein ny organisasjonsmodell med ei
strategisk leiargruppe
• Flat struktur eller to-nivåmodell er den mest utbreidde organisasjonsmodellen i norske kommunar i dag
• Modellen byggjer på prinsippa om resultatretta leiing henta frå næringslivet. Styresmakt og ansvar flyttast nedover i
administrasjonen til tenesteytande nivå. Grunnen for delegeringa er at dette skal utløyse meir engasjement, gje meir kunde/brukarorientering og føre til betre bruk av knappe ressursar
• Organisasjonsmodellen stiller krav til klarleik og ei ny styringsform. Ansvar og roller må klargjerast. Leiing skal skje gjennom mål,
ikkje ved instruksar
• Ei viktig erfaring er at ein ikkje kan organisere seg vekk frå behov for leiing. Ni av ti kommunar med flat struktur har no
kommunalsjefar med sektoransvar. I desse kommunane har det vore ein sterk tendens til å innføre sektoransvar etter nokre års
forsøk utan
• Ei annen viktig erfaring er at resultatretta leiing også gjeld politisk nivå. Politikarane skal setje klare mål for drifta, delegere
gjennomføringa til administrasjonen og få resultatrapportar tilbake
• Ein veikskap ved to-nivåmodellen er at den ikkje støttar så godt opp under organisasjonens mål og forventningar på innovasjon og
utvikling
81
© 2013 Deloitte AS
Med bakgrunn av tilsende oversiktar og samtalar med leiarar i kommunen står
organisasjonsstrukturen og styringsprinsippa fram som uklare og lite heilskaplege
• Det er nyleg etablert ein modell med rådmannsnivå og fire resultateiningar, organisert etter følgjande hovudprinsipp
− Fire leiarar med ansvar for kvart sitt tenesteområde
• Oppvekst og kultur
• Helse og omsorg
• Tekniske tenester
• Organisasjon og personal
• Dagens budsjett er inndelt i 12 ansvarsnivå og harmoniserer følgjeleg ikkje med leiarnivåa som er framstilt over
• Det går ikkje tydeleg fram kva resultateiningar som er delegert rådmannens styresmakt innanfor sitt ansvarsområde
• Delegasjonsreglementet er ikkje tilpassa ny organisering
• Stab/støttefunksjoner vert trekt inn i fellesfunksjonar som tener hele kommunen
• Talet på leiarnivå mellom rådmannen og den enkelte medarbeidar varierer frå eining til eining. Det same gjeld kontrollspenn for
einings- og avdelingsleiarar
• Per i dag eksisterer det ikkje eit mål- og resultatstyringssystem i Lærdal kommune
82
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har eit år som XX styrer etter. Dette er likevel ikke kommunisert
og brukt i heile kommunen
Kilde: Internt dokument Lærdal kommune
83
© 2013 Deloitte AS
Det er særleg fem områder under Administrative tenester som står fram som
utfordrande, med moglegheit for innsparing og effektivisering
Utfordringsbildet og forslag til tiltak for administrative tenester
Sentrale observasjonar
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
•
Det vert arbeidd med organisasjonsstrukturen i
Lærdal for å få ei meir strategisk leiing og
overordna styring. I dag har den sentrale leiinga
det meste av budsjett- og økonomiansvaret i
kommunen. Lite av dette er delegert ut og
følgjeleg blir leiinga svært operativ
•
Styringsmodellen, og måten mål- og
resultatstyringssystemet praktiserast på,
harmonerer ikkje med prinsippa i tonivåmodellen
Kommunen har etablert ei ny strategisk
leiargruppe og det vert jobba kontinuerleg
med utvikling av denne
•
Auke fokuset på strategisk leiing (1)
‒ Gradvis tilpassing av ny
organisasjonsstruktur slik at det vert lagt til
rette for betre overordna styring og klårare
styringslinjer for einingane mht. utarbeiding
av tydelege mål
Mellomleiarar innanfor enkelte sektorer manglar
stillingsforklaringar
Arbeid med delegasjonsreglementet er ikkje
ajourført i samsvar med ny organisasjonsmodell
•
Dagens delegasjonsreglement er svært
omfattande med stor detaljgrad. Dette gjer
det krevjande å få oversikt. Det er i dag
utarbeida eit felles reglement for ÅLAkommunane som er meir formelt enn
styrande
•
Innføre resultatstyring og leiarkontraktar der
einingane blir gjort ansvarleg for sitt
meirforbruk/innsparingar (2)
Revidere delegasjonsreglementet i
kommunen slik at det stemmer overeins med
ny organisasjonsstruktur(3)
•
Nøkkeltal som Lærdal kommune kan styre
økonomien etter er tidlegare politisk vedtatt, men
er ikkje følgt opp aktivt gjennom politisk vedtekne
budsjett og økonomiplanar i ettertid
•
Om tidlegare vedtekne nøkkeltal skal vere
nyttige i den økonomiske styringa av Lærdal
kommune, må det fastsetjast konkrete måltal
som nyttast aktivt i samband med utarbeiding
av økonomiplan og rapportering
•
Vedta kva nøkkeltal og nivå som skal leggjast
til grunn for den økonomiske styringa i
kommunen. Økonomiplan og rapportering bør
utarbeidast og målast i forhold til disse
nøkkeltala (4)
•
Det brukast ein del midlar på kjøp av
konsulenttenester, særleg innanfor IKT-området.
Dette skal erstatte interne ressursar
Det har dei siste åra vorte gjort reduksjonar i talet
på stillingar i sentraladministrasjonen
•
Små kommunar har større kostnader knytt til
administrasjon enn større kommunar, som ei
følgje av manglande stordriftsfordelar
Skal stab- og støttefunksjonane driftast meir
effektivt må interkommunalt samarbeid mest
sannsynleg inngåast
•
Vurdere meir formalisert interkommunalt
samarbeid innanfor følgjande områder:
‒ Sentralbord (5)
‒ Innkjøp og jurist (6)
‒ IKT-løysingar og brukarstøtte (7)
Lærdal kommune har høge utgifter knytt til politisk
styring
•
Aktiviteten og utgiftene var mindre i 2012 enn
i 2009, men nivået er framleis høgt
samanlikna med andre kommunar
•
Foreta ei vurdering av kva det høge nivået
skuldast og sjå på moglegheitene for
reduksjonar
•
•
•
•
•
•
84
•
© 2013 Deloitte AS
Prioriteringsmatrisa med føreslåtte tiltak innanfor området Administrative tenester
syner prosjektgruppa sitt overslag på gjennomføringsmoglegheit og omstillingseffekt
OMSTILLINGSEFFEKT
2014
2015
1. Økt fokus på strategisk ledelse
2016
STOR
4. Innføre bruk av nøkkeltall
2. Resultatstyring og lederkontrakter
3. Fastsette delegasjonsreglement
6. Interkommunalt innkjøp og jurist
5. Interkommunalt sentralbord
LITEN
7. Interkommunale IKT-løsninger og brukerstøtte
GJENNOMFØRINGSMULIGHET
ENKELT
•
VANSKELIG
Bobla si storleik
‒ Lita boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på under 1 million kroner
‒ Mellomstor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på mellom 1 og 3 millionar kroner
‒ Stor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på over 3 millionar kroner
‒ Den oppgjevne økonomiske effekten er basert på våre erfaringar og kvalifiserte skjønn, og er ikkje eit resultat av kvalitetssikra
utrekningar
•
Årstalet tiltaket er vurdert å ha økonomisk effekt første gong er illustrert med ulike fargar
85
© 2013 Deloitte AS
Organiseringa i Lærdal kommune bør basere seg på ei tydelegare fordeling av
roller og ansvar mellom fire grupper av funksjonar
Generelle prinsipp for organisering i kommunal sektor
Kommunen si leiargruppe
Sentrale strategiske funksjonar
Styring og verdiskaping gjennom
Støttar leiargruppa og gruppa sine medlemar
• Definisjon av mål
• Gjennomføre utvalte strategiske oppgåver som dekkjer
heile kommunen
• Strategisk planlegging
• Utviklar strategisk dokumentasjon etter behov
• Utvikling av tverrgåande, innbyggjar-/brukarorienterte
prosessar (f.eks. en overordna «Førebyggingsprosess»)
• Utviklar retningsliner for verksemdene og
støttefunksjonane i samsvar med kommunens
retningsliner for vedtak i leiargruppa
• Utvikling av leiarskap
• Oppfølging
• Koordinerer og kjøper eksterne tenester
Einingar/verksemder
Støttefunksjonar
• Identifiserer innbyggjar-/brukarbehov og moglegheiter
Tilbyr tenester i samsvar med interne kundar sine behov
• Tilfredsstiller innbyggjar-/brukarbehov
• Tilbyr spesialiserte tenester
• Utviklar og gjennomfører strategiar
• Arbeider etter retningsliner som er godkjende av
leiargruppa
• Har kontroll over nødvendige ressursar for å kunne
implementere dei skildra strategiane
• Skal kunne konkurrere med eksterne tilbydarar
(Benchmark)
• Utviklar evner
• Rapporterer i utgangspunktet til enkeltpersonar i
leiargruppa
• Kontinuerlig forbetring av seksjonen
• Har ansvar for budsjett og resultat
Kilde: KS
• Utviklar ein ”lærande organisasjon” – kunnskap om
seksjonar/verksemder
86
© 2013 Deloitte AS
Økonomiske nøkkeltal kan medverke til heilskapleg styring i kommunen og sikre
meir strategisk riktige avgjerder – forslag til nøkkeltal
• Følgjande overordna nøkkeltal blir ofte anbefalt nytta ved styring av ein kommune
− Økonomisk balanse målt ved netto driftsresultat i % av driftsinntekter (minimum 3 – 5 %)
− Økonomisk buffer målt ved disposisjonsfond i % av driftsinntekter (minimum 5 – 10 %)
− Rente- og avdragsbelasting målt ved finansutgifter i % av driftsinntekter (maks 2 – 3 %)
− Finansieringsstruktur målt ved netto lånegjeld i % av driftsinntekter (maks 50 – 60 %)
− Økonomisk kontroll målt ved avvik frå budsjett (maks 0,5 – 1 %)
• I tillegg er det vanlig å vedta eit eige nøkkeltal som gjev opp i % kor mye av årets investeringar som bør finansierast med
eigenkapital. F.eks. kan dette være minimum 20 – 30 %
• Kommunestyret i Lærdal kommune har tidlegare gjort vedtak om bruk av nøkkeltal, men dette er ikkje følgt opp aktivt i seinare
politisk vedtekne budsjett og økonomiplanar
87
© 2013 Deloitte AS
Å utforme mål med utgangspunkt i karakteristikkane til eit SMART-mål, vil sikre
gode mål som er spesifikke, målbare, aksepterte, realistiske og tidfesta
Karakteristikkane til eit SMART-mål
Kommentarar
• Eit spesifikt mål er konkret og presist formulert slik at alle dei
involverte har same oppfatning om kva målet er. Eit spesifikt
mål bør innehalde informasjon om kvalitet og kvantitet
• Eit mål bør være lett å måle anten i form av ein tidsfrist
og/eller eit måltal. For eksempel kan eit mål vere at utgiftene
skal vere på eit gitt nivå innan ein gitt dato
Akseptert
Målbart
• Eit akseptert mål samsvarar med de overordna måla, verdiar
og andre mål som vert utforma. Det er også viktig at målet
blir akseptert av alle involverte for at det skal vere mogleg å
nå
Realistisk
Spesifikt
• Eit mål må være realistisk og mogleg å oppnå, men likevel
utfordrande for å vere noko å strekke seg etter. Eit mål som
oppfattast som uoppnåeleg kan verke demotiverande
Tidfesta
• Det bør settast ein dato eller tidspunkt for når målet skal vere
oppnådd. Det er viktig at det blir sett av tilstrekkeleg tid, men
samtidig ikkje for mykje tid, slik at gjennomføring vert utsett
unødvendig
SMART mål
88
© 2013 Deloitte AS
Tekniske tenester
89
Tenesteområdet tekniske tenester er organisert med ein einingsleiar og fire
tenesteområde
Organisering av tekniske tenester med fordeling av området sine 25,1 årsverk
Leiar tekniske
tenester
0,60 årsverk
FDV
Sjølvkost
4,85 årsverk, der 0,3
går til personalleiing
* Resterande 40 % av
stillinga til leiar tekniske
tenester er knytt til
sjølvkostområdet. Dette
inneber at det berre er 60 % av
utgifter til tekniske tenester
som lastast kommunen
Reinhaldarar
12 årsverk, der 0,5 går
til personalleiing
5,65 årsverk
Sakshandsamar
byggesak, kart og
oppmåling
2 årsverk
* Området sjølvkost skal ikke analyseres i det dette prosjektet
Kilde: Internt dokument Lærdal kommune
90
© 2013 Deloitte AS
Tekniske tenester i Lærdal kommune har færre årsverk enn same tenesteområde i
Leikanger kommune
Samanlikning av ressursar i Lærdal og Leikanger
kommune
Stilling/ansvar
Lærdal
kommune
Leikanger
kommune
Leiar tekniske tenester
0,6 årsverk
0,5 årsverk
FDV
4,85 årsverk
6,3 årsverk
Sjølvkost
5,65 årsverk
3,6 årsverk
Reinhald
12 årsverk
10,5 årsverk
Sakshandsamar, byggesak
2 årsverk
2 årsverk
Kommentarar
• Oversikten til venstre er basert på tal frå Lærdal kommune og
tal innhenta frå leiaren for Tekniske tenester i Leikanger
kommune
• Samanlikninga er meint brukt som ein indikasjon på
mannskapet i Lærdal kommune. Det er ikkje nærare vurdert
kva ansvarsoppgåver som ligg til dei ulike stillingane hjå
høvesvis Lærdal og Leikanger, og difor må samanlikninga
nyttast med varsemd
• Oversikten viser at Lærdal kommune har færre tilsette til
FDV-oppgåver enn Leikanger, trass i at dei har monaleg
større areal bygg og kilometer veg å betene
og oppmåling
Areal føremålsbygg*
19 390 kvm
14 193 kvm
Kommunal veg og gate, inkl.
46 km
37 km
• Lærdal har fleire årsverk knytt til reinhald enn Leikanger.
Dette er ein naturleg konsekvens av at dei har eit større areal
føremålsbygg enn Leikanger. I tillegg yt reinhaldspersonalet
tenester til fylkeskommunen
• Samanlikna med Leikanger kommune, og områda Tekniske
tenester skal betene, er mannskapen i Lærdal låg. Ei nærare
analyse vil vere naudsynt for å fastslå dette
gang/sykkelveg*
Fylkesveg*
49 km
5 km
* Tal henta frå KOSTRA-rapportering
91
© 2013 Deloitte AS
Tekniske tenester har eit breitt spekter av ansvarsoppgåver innan forvaltning,
drift, vedlikehald, utvikling og reinhald
•
−
Tekniske tenester har ansvar for alle bygg og anlegg som
kommunen eig. Dette går under nemninga FDVU
‒
•
Forvaltning (F):
•
Leiing, planlegging og organisering av det totale FDVUarbeidet
•
Utvikling av planar, budsjett og kalkyler
•
Leigetakaradministrasjon
•
Oppretting, oppfølging og oppfylling av avtalar, forsikringar,
lover og forskrifter
•
Administrasjon av personell
•
Arealdisponering, planar og behov
‒
Utvikling (U):
Drift (D):
Tiltak som opprettheld bygget sin verdi over tid, og som tek
omsyn til nye funksjonskrav, endra marknadsvilkår eller nye
lover og forskrifter
•
Reinhald av kommunen sine bygningar er underlagt teknisk.
Dei utfører også reinhald for eksterne kundar, mellom anna
fylkeskommunen. Dette gjer det mogleg å ha reinhaldarar
tilsett i heiltidsstillingar, då brorparten av reinhaldet må
utførast før opningstid i skule, barnehage osv.
•
Tekniske tenester har ansvar for brannvesenet. Per i dag
leiger dei inn brannsjefkompetanse frå Årdal kommune
•
Bilhald for køyrety eininga nyttar
•
Ambulerande vaktmester for helse- og omsorgstenestene
•
Oppgåver og rutinar som er naudsynt for at bygningen skal
fungere som planlagt både funksjonelt, teknisk og
økonomisk
•
Per i dag har ingen ansvar for utarbeiding av langsiktige
vedlikehaldsplanar eller strategiske planar for kommunen si
bygningsmasse og drift
•
Drift, ettersyn, reingjering og energi
•
Konkurranseutsette tenester
‒
Vedlikehald (V):
•
Aktiviteter som er naudsynt for å oppretthalde bygningen og
dei tekniske installasjonane på et gitt kvalitetsnivå
•
Kontinuerleg/akutt vedlikehald: rette opp uventa skadar eller
manglar
•
Planlagt vedlikehald: utbetring av normal slitasje
−
92
Noko snøbrøyting og strøing er sett ut
© 2013 Deloitte AS
Tekniske tenester har dei seinare åra fått tildelt fleire ansvarsoppgåver samtidig
som talet årsverk er redusert
• Eininga tekniske tenester, slik den er organisert i dag, vart oppretta 01.08.2012. I tillegg til FDV og reinhald fekk eininga tilført
byggesak, oppmåling og brann
• Det vart i 2011 sett i gong eit arbeid for å opprette eit samarbeid med Årdal og Aurland innan brann og redning. Saka ligg i
rådmannskollegiet og vidare politisk handsaming
• I 2012 vart det vedteke i økonomiplanen å avsette midlar i eit vedlikehaldsfond frå 2014 for å i større grad kunne møte
vedlikehaldsbehov på kommunen sine bygg
• Anordningar på bygg o.l. er stadig i utvikling, noko som gjer nye og krevjande arbeidsoppgåver for eininga. Til dømes er det
installert fjernvarme mellom skulen og barnehagebygningen på Lærdalsøyri. Dette er sett på som ei komplisert innretning som krev
at dei tilsette i teknisk tileignar seg ny kunnskap
• Ambulerande vaktmester vart lagt under ansvarsområdet til tekniske tenester frå helse og omsorg
• Brannsikring av Gamleøyri og stavkyrkja er no lagt til tekniske tenester
• Bygningsmassen i kommunen har dei seinare åra auka i talet kvadratmeter: nytt kunstsenter, lydstudio, villakssenter, helsesenter,
ny barnehage og overtaking av den gamle hjelpepleiarskulen. Dette inneber større område å ivareta for tekniske tenester
• Momenta over viser at tekniske tenester har fått utvida ansvarsområdet dei seinare åra. Samtidig har eininga kutta 5,45 årsverk,
justert for overføring av årsverk frå andre einingar ved flytting av oppgåver internt i organisasjonen
93
© 2013 Deloitte AS
Rekneskapstal for tekniske tenester i perioden 2009 – 2012 viser at eininga har hatt
ein reell reduksjon tilsvarande 11 %-poeng
Netto driftsutgifter tekniske tenester i perioden
2009 – 2012, 2012-kroner
16 000 000
• Totalt sett har tekniske tenester redusert sitt forbruk frå 2009
til 2012 med omlag 1,7 millionar kroner
-11%
Kroner
15 654 442
15 721 691
13 948 063
14 000 000
Kommentarar
13 992 489
12 000 000
‒ Lønsutgiftene har auka med 11 prosentpoeng frå 2011 til
2012. Dette skuldast tilføring av to årsverk i samband med
omorganiseringa
‒ Kjøp og vedlikehald av driftsmidlar er kraftig redusert i
perioden, spesielt frå 2011 til 2012. Dette skuldast endra
praksis på korleis fordelte postar er ført i rekneskapen.
Tidlegare vart kostnader som ikkje er å sjå som vedlikehald
ført under vedlikehald av bygningar. Kostnader til vedlikehald
har difor vore kunstig høgt ut frå rekneskapstala
10 000 000
8 000 000
6 000 000
4 000 000
2 000 000
0
2009
2010
2011
Netto driftsutgifer tekniske tenester
Artsgruppe
Lønn inkludert sosiale utgifter
Forbruksvarer og tenester
Kjøp, vedlikehald av driftsmidlar
Kjøp av tenester som erstattar eigenproduksjon
Overføringar uten krav til motyting
Finansutgifter og andre finasieringstransaksjonar
Salsinntekter
Refusjonar med krav til motyting
Overføringar til andre utan krav til motyting
Finansinntekter og andre finansieringstransaksjonar
Tekniske tenester
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune
2012
‒ Refusjonar med krav til motyting har minka monaleg i
perioden. Denne arten omfatta tilskot frå staten, sjukepengar,
mva.-kompensasjon, refusjon frå fylkeskommune/kommune
samt overføringar frå private. Reduksjonen i denne posten
skuldast mellom anna eit statleg tilskot på 2,2 millionar kroner i
2009 som ikkje er gjeve dei andre åra. Andre tilskot frå staten
er også monaleg lågare i 2010 – 2012 samanlikna med 2009
Utvikling frå
Utvikling frå
Utvikling frå
Utvikling frå
Utvikling frå
Utvikling frå
Rekneskap 2009 Rekneskap 2010 Rekneskap 2011 Rekneskap 2012 2009 til 2010 [kr] 2009 til 2010 [%] 2010 til 2011 [kr] 2010 til 2011 [%] 2011 til 2012 [kr] 2011 til 2012 [%]
13 118 011
12 814 123
12 467 917
13 865 604
-303 887
-2 %
-346 206
-3 %
1 397 687
11 %
9 064 251
8 418 448
7 695 177
7 678 266
-645 803
-7 %
-723 271
-9 %
-16 911
0%
19 999 610
18 862 804
18 660 433
13 868 276
-1 136 806
-6 %
-202 371
-1 %
-4 792 157
-26 %
1 017 361
894 445
250 183
941 182
-122 916
-12 %
-644 263
-72 %
690 999
276 %
2 474 049
1 957 857
1 781 104
2 182 763
-516 192
-21 %
-176 752
-9 %
401 659
23 %
2 221 706
4 704
255 026
-2 221 706
-100 %
4 704
250 322
5322 %
-25 581 060
-24 104 477
-22 862 658
-20 060 667
1 476 583
-6 %
1 241 819
-5 %
2 801 991
-12 %
-6 623 384
-2 231 865
-3 951 513
-4 712 595
4 391 518
-66 %
-1 719 647
77 %
-761 082
19 %
-36 103
36 103
-100 %
-889 644
-97 283
-25 366
-889 644
792 361
-89 %
71 917
-74 %
15 654 442
15 721 691
13 948 063
13 992 489
67 249
0%
-1 773 628
-11 %
44 426
0%
94
© 2013 Deloitte AS
Kommunal eigedomsforvaltning utgjorde 8,2 % av Lærdal sine samla netto
driftsutgifter i 2012. Difor er det eit sentralt område i kommunen
Netto driftsutgifter til kommunal eigedomsforvaltning i % av samla netto driftsutgifter
Kommentarar
• I følgje KOSTRA-tal utgjorde kommunal eigedomsforvaltning
(forvaltning, drift og vedlikehald) 8,2 % av Lærdal sine samla
netto driftsutgifter i 2012. Difor er dette eit sentralt
driftsområde i kommunen
-22%
%
12
10,5 10,8
11,7
11,2
10,3
10
8,0
8
8,4
8,2
8,2
8,0
7,3
• Lærdal kommune har redusert sin del netto driftsutgifter til
eigedomsforvaltning i perioden 2009 – 2012. Dette er
illustrert med mørkeblå søyler i grafen til høgre
6,8
6
• I høve samanliknbare kommunar og kommunegruppe 3
nyttar Lærdal kommune om lag same eller ein lågare del av
sine netto driftsutgifter til eigedomsforvaltning. Jølster og
Naustdal er ligg lågare enn Lærdal på denne utgiftsposten.
Desse tala er henta frå KOSTRA-rapporteringa
4
2
0
2009
Lærdal
Kommune
2010
2011
Leikanger
2009
2012
Jølster
2010
2011
2012
Lærdal
10,5
8,2
8
8,2
Gaular
9,7
9,9
8,6
8,3
Naustdal
8,2
9
7,6
6,8
Grong
9,4
11,2
9,7
9,9
10,8
11,3
10,1
9,8
Kommunegr. 3
Kilde: SSB – KOSTRA
95
© 2013 Deloitte AS
Samla areal på føremålsbygg i Lærdal kommune er, i følgje KOSTRA-rapporteringa,
redusert med 3 845 kvadratmeter frå 2010 til 2012
Talet kvadratmeter føremålsbygg i Lærdal
kommune
Kommentarar
• Utgiftsnivået på eigedomsforvaltning er i stor grad styrt av
talet kvadratmeter føremålsbygg kommunen eig og leiger
2010
3.537
1.792
1.792
Administrasjonslokaler
• Grafen til høgre viser talet kvadratmeter bygg Lærdal
kommune har, både eig og leiger, til ulike føremål, basert på
KOSTRA-tal
2011
2012
1.180
1.728
1.728
Førskolelokaler
• Samla areal på føremålsbygg er redusert med 3 845
kvadratmeter frå 2010 til 2012. Arealet er redusert på alle
områder, sett vekk frå førskulelokale og idrettsbygg/-anlegg.
Dette stemmer ikkje med kommunen sine eigne oversikter,
som viser at bygningsmassen har auka dei siste åra
9.030
Skolelokaler
6.185
6.185
4.400
3.367
3.367
Institusjonslokaler
− Mangel på samsvar mellom KOSTRA-tal og kommunen sine
eigne oversikter tyder på at KOSTRA-rapporteringa er
underrapportert
1.500
Kommunale idrettsbygg
og idrettsanlegg
3.726
3.726
• I tillegg til føremålsbygg sit kommunen også på eit monaleg
tal kvadratmeter som ikkje er sett på som føremålsbygg. Ein
totaloversikt er framstilt i neste foil
3.588
2.592
2.592
Kommunale kulturbygg
23.235
Samlet areal
formålsbygg
19.390
19.390
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
Tal kvadratmeter
Kilde: SSB – KOSTRA
96
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune si bygningsmasse måler totalt 31 647 kvadratmeter
Oversikt over talet kvadratmeter, inndelt etter
bruksområde
Område
Skule
Kommentarar
• Bygningsmassen som er rapportert inn i KOSTRA viser berre
føremålsbygg. I tillegg til dette kjem alle bygg som ikkje er
definert som føremålsbygg
Tal kvm
10 307
Barnehage
1 671
Helse og omsorg
6 101
• Kommunen sine eigne utrekningar på den totale
bygningsmassen er vist i tabellen til venstre
Omsorgsbustader
1 064
• Totalt eig kommunen 31 647 kvadratmeter bygg
Rådhus
1 852
Kultur
5 608
Gamle skulebygg
Teknisk/brann
VA
Utleigebustader
Utleige næring
Totalt
• I tillegg til føremålsbygga vil også ikkje føremålsbygg
forårsake drifts- og vedlikehaldskostnader for kommunen
631
• Enkelte bygg får kommunen leigeinntekter på, som til dømes
utleigebustader
1 173
745
• Idrettsanlegg i Lærdal har eit samla areal på 52 370
kvadratmeter. Desse er også drifta i sin heilskap av
kommunen. Idrettslaget nyttar i dag anlegga, men betaler
berre leige for bruk av idrettshallen (30 000 kroner)
1 836
666
31 647
Innbyggjarar i Lærdal
2 176
Areal per innbyggjar
14,5
Kilde: Lærdal kommunes egne oversikter
• Fordelt på innbyggjartalet i Lærdal kommune eig kommunen
14,5 kvadratmeter eigedom per innbyggjar
• I de påfølgjande analysane vil det nyttast innrapporterte
KOSTRA-tal for føremålsbygg, då dette gjer det mogleg å
samanlikne Lærdal kommune sitt utgiftsnivå mot utgiftsnivået
i andre kommunar. Ettersom talet kvadratmeter etter alt å
dømme er høgare enn det KOSTRA-tala viser, vil utgifter per
kvadratmeter vere lågare enn det analysane viser
97
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har fleire kvadratmeter føremålsbygg per innbyggjar enn
samanliknbare kommunar
Talet kvadratmeter føremålsbygg per innbyggjar i
tiltenkt målgruppe
• For å kunne seie noko om storleiken på areal kommunen eig
kan ein sjå på arealstorleiken i høve til føremålsgruppa for
bygget
Lærdal
0,8
0,6
0,8
1,0
Administrasjonslokaler
Kommentarar
Leikanger
‒ Administrasjonslokale: kvadratmeter per innbyggjar
Jølster
‒ Førskulelokale: kvadratmeter per innbyggjar 1 – 5 år
Kommunegr. 3
14,9
‒ Skulelokale: kvadratmeter per innbyggjar 6 – 15 år
8,1
Førskolelokaler
4,2
‒ Institusjonslokale: kvadratmeter per innbyggjar 80 år og over
9,6
‒ Kommunale idrettsbygg og idrettsanlegg: kvadratmeter per
innbyggjar
22,9
19,1
20,3
22,8
Skolelokaler
‒ Kommunale kulturbygg: kvadratmeter per innbyggjar
‒ Samla areal føremålsbygg: kvadratmeter per innbyggjar
24,4
32,8
Institusjonslokaler
• Figuren til venstre viser nøkkeltala lista opp ovanfor for
Lærdal, Leikanger, Jølster og kommunegruppe 3 for 2012
39,1
36,5
Kommunale idrettsbygg
og idrettsanlegg
1,7
0,5
0,0
0,9
Kommunale kulturbygg
1,2
0,1
0,3
0,5
‒ Lærdal har fleire kvadratmeter føremålsbygg per innbyggjar enn
dei samanliknbare kommunane, også samanlikna med
kommunegruppa totalt sett
‒ Lærdal ligg høgare på alle føremålsområder, sett vekk frå
institusjonslokale
‒ Funn indikerer at Lærdal kommune har høg dekningsgrad på
areal, noko som også kan gje høgare driftsutgifter
8,9
6,3
6,4
7,8
Samlet areal
formålsbygg
0
5
10
15
20
25
30
35
• I følgje kommunen sin eigen oversikt, disponerer dei ulike
områda større areal enn KOSTRA-tala tilseier. Dette betyr at
Lærdal mest sannsynleg har eit høgare kvadratmetertal per
innbyggjar i målgruppa enn oversikten viser
40
Ant. kvm. pr. innb. i målgruppa
Kilde: SSB – KOSTRA
98
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune ligg på nivå med eller lågare enn samanliknbare kommunar på
driftsutgifter til kommunal eigedomsforvaltning per kvadratmeter
Kroner pr. kvm.
Korrigerte brutto driftsutgifter til kommunal
eigedomsforvaltning pr kvadratmeter føremålsbygg
1 000
Kommentarar
• I følgje tal innrapportert i KOSTRA, har Lærdal kommune hatt
ein auke i brutto driftsutgifter til kommunal
eigedomsforvaltning per kvadratmeter frå 2010 til 2012
943
900
780
800
720
700
594
600
500
634
590
614
• I 2012 ligg Lærdal kommune på nivå med Jølster kommune
på brutto driftsutgifter per kvadratmeter, medan dei ligg
monaleg lågare enn Leikanger kommune
601
474
• Også i høve til andre samanliknbare kommunar har Lærdal
kommune eit lågt utgiftsnivå per kvadratmeter på
eigedomsforvaltninga
400
300
200
• Desse funna indikerer følgjande_
100
0
2010
Lærdal
Kommune
Lærdal
2011
Leikanger
− God og effektiv FDV
2012
− For lågt vedlikehaldsnivå
Jølster
2010
2011
474
Gaular
• I tillegg til føremålsbygg vil også ikkje føremålsbygg generere
utgifter for kommunen
2012
590
614
810
861
Naustdal
724
Grong
651
631
695
Kommunegr. 3
765
791
835
Kilde: SSB – KOSTRA
731
99
© 2013 Deloitte AS
Lærdal har tidlegare lagt høgt på utgifter til vedlikehaldsaktivitetar i høve til
samanliknbare kommunar, men ligg i 2012 monaleg lågare
Kroner pr. kvm.
Utgifter til vedlikehaldsaktivitetar i kommunal
eigedomsforvaltning per kvadratmeter
100
Kommentarar
• Lærdal kommune har frå 2010 til 2012 hatt ein drastisk
nedgang i utgifter til vedlikehaldsaktivitetar i kommunal
eigedomsforvaltning, i følgje innrapporterte KOSTRA-tal.
Dette skuldast endra praksis for rekneskapsføring av
vedlikehald på bygningar frå og med 2012. Tidlegare vart
aktivitetar som ikkje er å sjå som vedlikehald ført på denne
posten. Difor har innrapportert vedlikehald vore kunstig høgt
tidlegare år
99
95
90
80
70
63
59
60
55
50
40
30
• Med bakgrunn i at det i 2010 og 2011 var ukorrekt føring av
vedlikehaldskostnader, vil 2012 vere best eigna som for
samanlikning
23
20
7
10
2
2010
Lærdal
Kommune
Lærdal
• I 2012 ligg Lærdal kommune lågt på utgifter til vedlikehald per
kvadratmeter føremålsbygg. I følgje leiar for tekniske tenester
er 2012-nivået tilnærma det same som tidlegare år, sett vekk
frå feilføringane
1
0
2011
Leikanger
2012
Jølster
2010
2011
95
Gaular
2012
99
23
57
49
Naustdal
58
Grong
41
40
59
Kommunegr. 3
74
68
69
Kilde: SSB – KOSTRA
32
100
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune ligg på nivå med eller lågare enn samanliknbare kommunar på
utgifter til driftsaktivitetar per kvadratmeter
Kroner pr. kvm.
Utgifter til driftsaktivitetar i kommunal
eigedomsforvaltning per kvadratmeter
600
Kommentarar
• I følgje KOSTRA-tall har Lærdal hatt ei auke i utgifter til
driftsaktivitetar per kvadratmeter frå 2010 til 2011 og 2011 til
2012 på høvesvis 19 og 22 %-poeng
560
+19%
550
500
468
450
+22%
458 459
447
428
• Per 2012 har Lærdal tilsvarande utgiftsnivå som Jølster
kommune, medan dei ligg lågare enn Leikanger. Dette er
illustrert i grafen til venstre
428
400
350
350
300
293
• Sett mot andre samanliknbare kommunar og
kommunegruppe 3, har Lærdal også et lågt utgiftsnivå på
driftsaktivitetar per kvadratmeter
250
200
150
100
• Tal innrapportert i KOSTRA indikerer at Lærdal kommune er
effektive i yting av driftsaktivitetar i høve til utvalde kommunar
eller at driftsnivået er for lågt ut frå eigentleg behov
50
0
2010
Lærdal
Kommune
Lærdal
2011
Leikanger
2012
• Som tidlegare nemnt har Lærdal kommune ein monaleg
større bygningsmasse enn det som er innrapportert som
føremålsbygg i KOSTRA. Dette kan bety at utgiftsnivået er
lågare enn KOSTRA-tal indikerer
Jølster
2010
2011
293
Gaular
2012
350
428
623
673
Naustdal
458
Grong
388
360
388
Kommunegr. 3
484
494
528
Kilde: SSB – KOSTRA
451
101
© 2013 Deloitte AS
Byggesak- og oppmålingshandsamning gjer låge inntekter til eininga. Dette
skuldast både låge gebyr og eit fåtal saker til handsaming årleg
Sakshandsamingsgebyret for oppføring av
einebustad, KOSTRA-tal
Byggesaks- og oppmålingsgebyr, rekneskapstal
Kroner,
Kroner
0
9.000
8.000
8.000
-50.000
-69.855
-100.000
7.500
7.000
-123.276
-147.169
-150.000
-200.000
8.491
8.300
6.000
-124.678
-151.886 -126.324
5.000
-181.978
4.000
5.300
4.800
5.620
5.250
5.100
3.924
3.850
-250.000
3.000
-300.000
2.000
-350.000
1.000
-368.472
-400.000
0
Byggesaksgebyr
2009
2010
Oppmålingsgebyr
2011
2009
2012
Lærdal
2010
Leikanger
2011
2012
Jølster
• Lærdal har låge inntekter knytt til tekniske tenester som byggesak og oppmåling. Dette skuldast at kommunen har svært låge gebyr
på desse tenestene samanlikna med andre kommunar (illustrert for byggesaksgebyr i grafen til høgre) samt at talet saker er få. I
tillegg har det frå og med 2010 vore strenge restriksjonar og krav til nye bygg i sentrum som ein følgje av 200-års flom, noko som
påverkar nivået på talet oppmåling og byggesaker
• Gebyr for forvaltningsoppgåver har per 01.01.2013 auka monaleg for dei fleste satsane. Sett opp mot at kommunen har eit fåtal
saker til handsaming kvart år vil ikkje dette gje store utslag på kommunen si inntektsside. Derimot gjer det ein signaleffekt om at
kommunen sine innbyggjarar skal betale for tenester dei nyttar
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune og SSB – KOSTRA
102
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har tradisjonelt sett hatt låge leigeinntekter. Kommunen har auka
leigeprisane nyleg for at dei i større grad skal reflektere marknadsprisen
Sals- og leigeinntekter i prosent av brutto
driftsutgifter innan området
Husleigeinntekter, 2012-kroner
Kroner
Kroner
159
160
0
Bolig
-500.000
140
-1.000.000
120
Næring
109
106
-1.500.000
100
-2.000.000
80
-2.500.000
60
42
-2.751.450
-3.000.000
-3.048.404
105
40
-3.194.670
18
20
-3.500.000
-3.601.435
0
-4.000.000
2009
2010
2011
Lærdal
2012
Leikanger
Jølster
• Lærdal kommune har noko varierte husleigeinntekter i perioden 2009 – 2012
• Det låge nivået på leigeinntektene i 2011 skuldast at det under byggeperioden på Kulturhuset ikkje vart betalt husleige frå
resterande leigetakarar
• KOSTRA-tal som seier noko om dette er sals- og leigeinntekter på bustad og næring i prosent av driftsutgifter innan området
• Samanlikna med Leikanger og Jølster ligg Lærdal lågt på sine sals- og leigeinntekter
• Per 01.01.2013 har husleige for utleigebustader, aldersbustader og omsorgsbustader auka for at prisane i større grad skal reflektere
marknadsprisane. Det vil vere ein innføringsperiode i høve til Husleigelova
• Det er særleg leigeinntekter innan næring der Lærdal ligg lågt i høve til utgifter
Kilde: Årsregnskap Lærdal kommune og SSB – KOSTRA
103
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har lågare netto driftsutgifter per kilometer kommunal veg og
gate enn samanliknbare kommunar
Netto driftsutgifter i kroner per kilometer kommunal
veg og gate
Km. veg
Tal kilometer veg i Lærdal kommune
Kroner pr. km.
105.000
90
80
92.029
70
90.000
60
72.000 72.841
75.000
60.000
99
100
63.952 59.457
59.014
61.571 59.638
50
70.638
40
59.810
30
53.881
20
45.167
45.000
49
42
10
0
30.000
Kommunal
vei og gate
0
Lærdal
2010
Leikanger
Kommune
2011
2012
Jølster
2009
2010
2011
2012
Lærdal
63 952
45 167
59 810
53 881
Gaular
84 000
83 034
12 1379
104 690
Naustdal
21 609
26 747
37 333
40 333
Grong
69 200
91 060
82 300
99 120
Kommunegr. 3
60 441
68 950
75 571
79 437
Kilde: SSB – KOSTRA
Europa- og riksveier
• Tekniske tenester har ansvar for 42 kilometer kommunal veg.
I tillegg driftar dei 31,58 kilometer fylkeskommunal veg mot
refusjon
• Netto driftsutgifter per kilometer kommunal veg og gate har
variert frå år til år i perioden 2009 – 2012, men ligg i 2012 på
eit lågare nivå enn året før. I høve til andre samanliknbare
kommunar har Lærdal låge netto driftsutgifter per kilometer
veg
• Samarbeidet med fylket gjer at kommunen kan drifte
vegnettet rimelegare grunna stordriftsfordelar både på utstyr
og ressursutnytting
• Avtalen med fylkeskommunen skal ut på anbod hausten
2014. Manglande vidareføring vil bety auka utgifter til
kommunale vegar som følgje av at ein må ha same utstyr og
like mykje ressursar, men fordelt på færre kilometer
15.000
2009
Fylkesvei
104
© 2013 Deloitte AS
Analysen for Tekniske tenester har ført fram til tiltak på åtte område (1 av 2)
Utfordringsbiletet og forslag til tiltak for Tekniske tenester
Sentrale observasjonar
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
•
Tekniske tenester driftar i dag sine tenester
meir kostnadseffektivt enn samanliknbare
kommunar, vurdert ut frå KOSTRA-tal,
både innan eigedomsdrift og vedlikehald. I
tillegg eig kommunen monaleg større areal
enn det som er innrapportert i KOSTRA
Kommunen har dei seinare åra nytta svært
lite midlar på vedlikehald
Det fins per i dag ikkje ein strategisk plan
for å utvikle og bevare bygningsmassen
Frå og med 2014 vert det sett av midlar i eit
vedlikehaldsfond
•
KOSTRA-rapporteringa kan vere
underrapportert med omsyn på talet
kvadratmeter bygg kommunen rår over. Dette
fører potensielt til eit endå lågare utgiftsnivå på
ulike tenester innan teknisk enn det analysane
indikerer
Mangel på strategisk tenking hindrar
tenesteområdet og kommunen i å tenke
heilskapleg og langsiktig
«Frå dag til dag»-vedlikehald kan føre til større
investeringsbehov på sikt
Å ligge lågt på drift og vedlikehaldsutgifter er
ikkje nødvendigvis positivt då bygg kan
svekkast
•
Kommunen har per i dag to opne
symjebasseng. Bassenget på Borgund har
behov for omfattande vedlikehald i nær
framtid
•
Ut frå talet brukarar av symjebassenga er det
ikkje behov for meir enn eitt basseng
Kommunen vil innan kort tid møte store utgifter
knytt til vedlikehald av bassenget
•
Stengje bassenget på Borgund. Dette vil gje
reduserte driftskostnader samtidig som
kommunen unngår store vedlikehaldskostnader
som vil kome om kort tid (3)
•
I dag er reinhald og vaktmeistertenester
organisert som del av teknisk sektor.
Ressursane vert også nytta til andre
oppgåver enn primærjobben
•
Reinhald og vaktmeistertenester er oppgåver
som mange kommunar kjøper i marknaden eller
trappar gradvis ned ved å stadig kjøpe fleire
tenester i marknaden
•
Vurdere organisering av reinhald og
vaktmestertenesten inn i eit interkommunalt
samarbeid, eventuelt ha ein strategi for å kjøpe
ein større del av denne type tenester i
marknaden (4)
•
Enkelte etterspør i dag ein oversikt over
kva tenester teknisk har ansvar for samt ein
plan over kva dagar dei er tilgjengelege
ulike stader (skulane, barnehagane osv.)
•
Tenesteeiningane kommuniserer ikkje godt nok
seg imellom og det må avklarast tydelegare kva
teknisk sektor skal yte av tenester
•
Klargjere kva oppgåver tekniske tenester yt og
har ansvar for (reindyrking) (5)
Utarbeide ein «vekeplan» som viser når
vaktmeister er på ulike stader
•
•
•
•
•
•
•
•
105
•
•
Vurdere å selje delar av bygningsmassen for å
ha mindre å drifte og vedlikehalde. Dette vil
mogleggjere meir hensiktsmessig vedlikehald av
bygningane kommunen i dag nyttar samt frigjere
personalressursar til å utføre dagens oppgåver
tilstrekkeleg (1)
Utarbeiding av vedlikehaldsstrategi: vie ressursar
til strategisk tenking og utarbeiding av ein
langsiktig plan for kommunen si bygningsmasse.
Dette vil gje meir heilskapleg og føremålstenleg
bygnings- og driftsstruktur, noko som på sikt kan
redusere kommunen sine utgifter og gjere det
meir føreseieleg (2)
© 2013 Deloitte AS
Analysen for Tekniske tjenester har ført frem til tiltak på åtte områder (1 av 2)
Utfordringsbiletet og forslag til tiltak for Tekniske tenester
Sentrale observasjonar
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
•
Teknisk sektor har med åra fått fleire bygg og
eigedomar og nye oppgåver som må
ivaretakast. Dette inneber at sektoren har vorte
meir operativ og fått mindre tid til arbeid med
eigedomsutvikling og langsiktige planar
•
Kommunen kan vurdere om enkelte
eigedomar bør overførast til dømes til eit
kommunalt eigedomsselskap (AS/føretak) for
å få meir merksemd mot marknaden med
omsyn til riktig prising av leigeavtalar, meir
merksemd på sal, utarbeiding av planar med
videre
•
Alternativ organisering av bustad, Kulturhuset
og forretningsbygg i eige føretak, eventuelt AS,
bør vurderast nærare (6)
•
Lærdal har tradisjonelt sett vore ein kommune
der innbyggjarane betalar lite
Det er nyleg vedteke å auke husleiger og gebyr
for oppmåling og byggesak
Idrettslag og foreiningar betaler svært lite for
bruk av kommunen sine fasilitetar
•
Kommunen har låge inntekter som ein følgje
av nivået på husleige og gebyr
Auka brukarbetaling kan gje ein korrekt
signaleffekt ut til innbyggjarane når
kommunen er i ein pressa økonomisk
situasjon
Området byggesak og oppmåling ser ut til å
variere ein del frå år til år. Det er difor tenkeleg
at ressursar her kan ha ledig kapasitet i
periodar
•
Auke inntektssida (7):
‒ Marknadsjustere husleigekontraktane. Ei
tilpassing er vedteken, men ein reknar med
det framleis er mogleg å oppjustere
‒ Auke betalinga for bruk av kommunen sine
idrettsanlegg
Vurdere moglegheita for interkommunalt
samarbeid eller sal av tenester innan byggesak
og oppmåling
•
•
•
•
•
•
Enkelte ansvarsoppgåver er i dag spreidd på
fleire ansvarlege i kommunen, som til dømes
bilhald. Dette ligg i dag både hjå teknisk og
helse og omsorg
•
Av røynsle er tenesteeiningane best på si
kjerneverksemd. Det er difor naturleg å gå ut
frå at teknisk kan drifte bilhaldet meir effektivt
enn helse og omsorg
•
Legge alt bilhald under tekniske tenester. Dette
krev at eininga får tilført ressursar til å utføre
oppgåva (8)
•
Etter flytting av ungdomsskuletrinnet på
Borgund til Lærdalsøyri er det ledige lokalar i
skulebygget
Både barnehagen og barneskulen på Borgund
har få barn
•
Med omsyn til areal vil det vere mogleg å flytte
barnehagen inn i skulelokalane
Ei eventuell flytting vil skape større miljø for
personalet
•
Sjå på moglegheita til å flytte barnehagen på
Borgund inn i skulebygget. Dette vil redusere
både drifts- og vedlikehaldskostnader (9)
•
•
106
© 2013 Deloitte AS
Prioriteringsmatrisa med føreslåtte tiltak innan området Tekniske tenester viser
prosjektgruppa si vurdering av gjennomføringsmoglegheit og omstillingseffekt
OMSTILLINGSEFFEKT
2014
2015
1. Salg av næringseiendom eller annen bygningsmasse
STOR
2016
9. Mulig flytting av Borgund barnehage inn i skolebygg
3. Stenge basseng på Borgund
4. Alternativ organisering av vaktmestertj. og renhold
5. Rendyrking av tekniske tjenester
2. Utarbeide vedlikeholdsstrategi
6. Selskapsorganisering kommersielle bygg
LITEN
7. Øke inntekssiden/brukerbetaling
8. Legge bilhold til tekniske tjenester
GJENNOMFØRINGSMULIGHET
ENKELT
•
VANSKELIG
Bobla sin storleik
‒ Lita boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på under 1 million kroner
‒ Mellomstor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på mellom 1 og 3 millionar kroner
‒ Stor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på over 3 millionar kroner
‒ Den angjevne økonomiske effekten er basert på våre erfaringar og kvalifiserte skjønn, og er ikkje eit resultat av kvalitetssikra
berekningar
•
Årstalet tiltaket er vurdert å ha økonomisk effekt første gang er illustrert med ulike fargar
107
© 2013 Deloitte AS
Helse og omsorg
108
Tenesteområdet helse og omsorg i Lærdal kommune består av to tenesteeiningar:
Pleie og omsorg og Helse
Organisering av tenesteområdet
Endringar/utvikling i tenesteområdet, 2009 – 2012
• Pleie og omsorg er delt inn i fire avdelingar med ein
avdelingsleiar for kvart område, med unntak av sjukeheimen
som har to
• I 2011 vart det gjennomført ei omorganisering i einingane.
Kommunen slo saman områda helse og pleie og omsorg,
med ein felles leiar
‒
Sjukeheimen inkl. aldersheim
‒
Heimetenesta
‒
Tilrettelagde tenester/verna bustader
‒
Grønebakk
• Det er frå 2011 forsøkt å stengje sjukeheimsplassar. Pt. har
ein redusert til omlag 10 plassar på aldersheimen.
Sjukeheimen har framleis 29 plassar
• Tenesteeininga har gjennomført endringar i dei tilsette sine
turnusar, mellom anna med innføring av langvakter for
einskilde avdelingar
• Helse består av følgjande avdelingar
‒
Legesenter
‒
Helsestasjon
‒
Psykisk helseteneste
‒
Fysioterapi
• I 2011 vart det vedteke ein helse- og omsorgsplan for åra
2012 – 2022. Fleire av tiltaka i denne planen er pt. sette i
gong eller fullført
• Det går i dag føre seg eit interkommunalt samarbeid med
Aurland, Årdal, Vik, Leikanger, Sogndal og Luster om eit
lokalmedisinsk senter. Dette skal liggje i Lærdal kommune
• I tillegg til kommunen sine eigne tenester, kjøper Lærdal
tenester eksternt til ein brukar samt at dei betalar for
ytterlegare ein brukar som bur i nabokommunen
• Alle avdelingsleiarar rapporterer direkte til leiar for
tenesteområdet
109
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har eit aukande tal innbyggjarar mellom 67 og 79 år frå i dag og
fram til 2025, medan innbyggjarar 80 og eldre minkar noko først for så å auke
Folketalsframskriving for eldregruppa, inkludert
innvandring
Kommentarar
Tal på personar
• Grafane til venstre syner folketalsutviklinga for
aldersgruppene 67 – 79 år og 80 år og eldre for både
middels og lav nasjonal vekst
360
340
320
67-79 år (MMMM)
67-79 år (LLML)
• Lærdal kommune vil få eit aukande tal på eldre i
aldersgruppa 67 – 79 år fram mot 2025
300
280
260
• Aldersgruppa 80 år og eldre vil reduserast frå 2014, for så
å auke igjen i 2018/2019
240
220
200
• Endringar i folketalssamansetninga gjev utslag i inntektene
kommunen mottar frå Staten. Redusert tal på innbyggjarar
80 år og eldre gjev mindre inntekter for kommunen
180
160
140
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
• Innbyggjarar i aldersgruppa 67 – 79 år gjev lågare
inntekter enn dei som er over 80 år. Dersom kommunen
må yte dyre omsorgstenester til denne gruppa, vil Lærdal
kommune kunne møte eit auka utgiftsnivå framover
Tal pål personar
148
146
144
80 år og eldre (MMMM)
80 år og eldre (LLML)
142
• Folketalsutviklinga vil følgjeleg legge føringar for korleis
Lærdal kommune bør organisere sine helse- og
omsorgstenester i åra framover
140
138
136
134
132
130
128
126
124
122
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
Kilde: SSB – KOSTRA
110
© 2013 Deloitte AS
Tenesteprofilen for pleie- og omsorgstenestene syner at Lærdal har ein høg del
institusjonstenester, noko som også er tilfelle for dei samanliknbare kommunane
Tenesteprofil for pleie- og omsorgstenester i 2012,
KOSTRA-tall
56%
Lærdal
40%
60%
Gaular
35%
38%
Naustdal
63%
10%
20%
30%
Instutisjonstjenester
Kilde: SSB – KOSTRA
50%
60%
Hjemmetjenester
70%
100
• 56 % av tenestene innan pleie og omsorg i Lærdal ytast
innanfor institusjonstenesta. Denne prosentdelen ligg omlag
på snittet med dei samanliknbare kommunane
100
• Frå 2010 har det i Lærdal vore ein reduksjon i
institusjonstenester på 5 %-poeng. Dette samsvarar med
stenging av institusjonsplassar som er gjennomført i
kommunen
1% 100
47%
40%
• Grafen til venstre syner fordelinga mellom
institusjonstenester, heimetenester og aktivisering i Lærdal
kommune og utvalde samanliknbare kommunar
1% 100
36%
50%
0%
5%
61%
Grong
Kommunegr. 3
4%
Kommentarar
3% 100
80%
90%
100%
Aktivisering
111
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har høge netto driftsutgifter til pleie- og omsorgstenester per
innbyggjar 67 år og eldre samanlikna med utvalde kommunar
100.000
127.613
103.709
112.294
102.217
120.000
120.036
96.707
109.194
92.066
140.000
114.123
85.877
105.115
91.559
Kroner pr. innb. 67 år +
123.380
91.129
108.355
94.249
Netto driftsutgifter til pleie- og omsorgstenester per
eldre (67 år+), KOSTRA-tall
Kommentarar
• Grafen øvst til venstre viser netto driftsutgifter til pleie- og
omsorgstenester per innbyggjar 67 år og eldre for Lærdal
kommune og utvalde samanliknbare kommunar
Lærdal
Gaular
• Lærdal kommune har eit høgare utgiftsnivå enn alle
samanliknbare kommunar og kommunegruppe 3
Naustdal
Grong
Kommunegr. 3
80.000
• Vidare har det vore ei monaleg auke frå 2011 til 2012. Dette
gjeld elles også alle dei samanliknbare kommunane. Denne
auken kan ha samanheng med innføring av
samhandlingsreforma
60.000
40.000
20.000
• Av grafen nedst til venstre går det fram at Lærdal har ei
monaleg høgare dekningsgrad på institusjon for innbyggjarar
80 år og eldre enn samanliknbare kommunar
0
2009
2010
2011
2012
Dagens dekningsgrad i prosent på institusjon for
innbyggjarar 80 år og eldre per 2012, KOSTRA-tall
Lærdal
• Dekningsgraden for kommunegruppe 3 er 22 %. For Sogn og
Fjordane er dekningsgraden 18,4 %, medan den for landet
totalt sett er 18,8 %
33
Gaular
• Lærdal si høge dekningsgrad er truleg ei av forklaringane på
skilnaden i utgiftsnivå, då dette er den dyraste
omsorgstenesta kommunen yt
23
14
Naustdal
Grong
• Med eit utgiftsnivå per innbyggjar over 67 år tilsvarande
Grong kommune, hadde utgiftene til Lærdal kommune vore
ca. 9,3 millionar kroner lågare i 2012. Vi gjer merksam på at
dette er eit teoretisk eksempel
24
Kommunegr. 3
22
Dekningsgrad
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34
Kilde: SSB – KOSTRA
%
112
© 2013 Deloitte AS
Dagens dekningsgrad er ikkje berekraftig med den økonomiske situasjonen
kommunen står ovanfor
Dersom vi tek utgangspunkt i folketalsframskrivingane frå SSB (MMMM), og dagens tilbod av omsorgsplassar, vil utviklinga i
dekningsgrad sjå ut som følgjer:
%
36
Lærdal
35
34
33
32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030
Kommentarar
• I 2030 vil Lærdal kommune ha ei dekningsgrad på 24 % samanlikna med dagens 33 % dersom talet på institusjonsplassar vert
halde fast
• For å oppretthalde dagens dekningsgrad er det eit teoretisk behov for 19 nye institusjonsplassar innan år 2030
• Tatt i betraktning Lærdal kommune sin økonomiske situasjon vil dette ikkje vere eit berekraftig nivå
Kilde: SSB – KOSTRA
113
© 2013 Deloitte AS
Talet på heimetenestemottakarar per 1000 innbyggjarar er på eit gjennomsnittleg
nivå sett i høve til samanliknbare kommunar
Mottakar av heimetenester per 1000 innbyggjarar,
KOSTRA-tall
Kommentarar
• Grafen til venstre syner talet på heimetenestemottakarar for
dei ulike aldersgruppene, normalisert per 1000 innbyggjarar
Lærdal
14
87
449
550
• Lærdal kommune har ein lågare del av mottakarar i
aldersgruppa 67 – 79 år samanlikna med dei andre
kommunane og kommunegruppe 3
Gaular
19
90
331
440
• For mottakarar av heimetenester i aldersgruppa 80 år og over
ligg Lærdal kommune ein god del høgare enn dei
samanliknbare kommunane og kommunegruppe 3
Naustdal
20
Grong
31
Kommunegr. 3
24
0
100
441
129
392
101
50
100
561
552
402
150
200
250
300
350
• KOSTRA-tala syner at Lærdal ligg høgt både på
institusjonstenester (med høg dekningsgrad) og på
heimetenester. Totalt sett vil dette kunne forklare kommunens
høge utgiftsnivå til tenesteområdet . I tillegg har Lærdal eit
høgt gjennomsnittleg tal timar per veke per brukar av
heimesjukepleie i 2012, samanlikna med dei utvalde
kommunane
527
400
450
500
550
600
Tal på personar
Mottakere av hjemmetjenester, pr. 1000 innb. 0 - 66 år
Mottakere av hjemmetjenester, pr. 1000 innb. 67 - 79 år
Mottakere av hjemmete., pr. 1000 innb. 80 år og over
Kilde: SSB – KOSTRA
114
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har utarbeidd ei helse- og omsorgstrapp som i stor grad legg
vekt på nivå 1 i trappa
Lærdal kommune si helse- og omsorgstrapp
Kommentarar
• Helse- og omsorgstrappa til venstre er utarbeidd i samband
med kommunens helse- og omsorgsplan
• Kommunen manglar pt. eit trinn i omsorgstrappen:
omsorgsbustader. Dette reduserer fleksibiliteten kommunen
har i yting av sine tenester, samstundes som det gjer ei
omstilling frå institusjon- til heimebaserte tenester
vanskelegare
Kilde: Helse- og omsorgsplan Lærdal kommune
115
© 2013 Deloitte AS
Den største utfordringa innan Helse og omsorg ligg i tilpassing og etterleving av
kommunen si tenestetrapp (1 av 2)
Utfordringsbiletet og forslag til tiltak for Helse og omsorg
• Sentrale
Generelle
betraktninger
observasjonar
•
•
•
•
•
•
•
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
Kommunen har ei svært høg dekningsgrad i
forhold til både samanliknbare kommunar,
kommunegruppe 3, fylket og landet
Dekningsgrad er eit mål på talet på
institusjonsplassar kommunen har per
innbyggjar som er over 80 år. Per i dag er det
plass til kvar tredje innbyggjar over 80 år i
Lærdal på institusjon
•
Kommunen ligger høgt på netto driftsutgifter
til helse- og omsorgstenester per innbyggjar
80 år og eldre. Høg grad av institusjon er
sannsynlegvis ei av årsakene til dette
Kutt i institusjonstenester vil normalt krevje ei
oppbygging av heimebaserte tenester. Dette
er likevel ein billegare måte å drifte helse- og
omsorgstenester på
•
Kommunen har eit høgt tal på mottakarar av
heimetenester, samanlikna med andre
kommunar, i tillegg til institusjonsplassane dei
server
Tale på timar per brukar av heimesjukepleie
ligg høgt
Heimetenesta er per i dag tungdriven. Det
nyttast i liten grad teknologi som effektiviserer
arbeidet, organiseringa av ressursar og
tenesteyting er truleg ikkje optimal (f.eks.
køyreavstandar/oppdragssamansetning)
•
En vriding av fokuset i omsorgstrappa føreset
sterkare tilbod av heimebaserte tenester
•
Gjennomføre ei nærare analyse av
heimetenesta med mål om å oppnå ei meir
effektiv organisering av drifta (2)
Lærdal kommune har i dag få
omsorgsbustader til eldre og psykisk
utviklingshemma
Det er lagt inn i kommunen sin langsiktige plan
at dette skal byggjast og det er føretatt fleire
utgreiingar knytt til dette
•
Mangel på omsorgsbustader gjer at
kommunen ikkje har noko tilbod til eldre
mellom det å bu heime og å få plass på
institusjon. Dette gjer at institusjonstenesta
byggjast opp
•
Sette i verk arbeidet med å byggje
omsorgsbustader for eldre og psykisk
utviklingshemma (3)
•
116
•
Det bør vedtakast politisk kva dekningsgrad
kommunen skal liggje på for
institusjonsplassar. Administrasjonen bør så
styre talet på sjukeheimsplassar ut frå den
vedtekne dekningsgraden. Dette gjev større
fleksibilitet ved folketalsendringar (1)
Dersom talet på sjukeheimsplassar reduserast,
er det naturleg å flytte personalressursane til
heimetenesta for å byggje opp denne
ytterlegare
© 2013 Deloitte AS
Den største utfordringa innan Helse og omsorg ligg i tilpassing og etterleving av
kommunens tenestetrapp (1 av 2)
Utfordringsbiletet og forslag til tiltak for Helse og omsorg
• Sentrale
Generelle
betraktninger
observasjonar
•
•
•
•
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
Lærdal kommune har i dag eit helsesenter med
unytta kvadratmeter
Det etablerast i dag et lokalmedisinsk senter på
sjukehuset i Lærdal
•
Ei eventuell samlokalisering av helsesenteret
og lokalmedisinsk senter kan effektivisere
arbeidsforholda
Dagens helsesenter kan nyttast til andre
føremål. Eventuelt kan det vere mogleg å
redusere dagens bygningsmasse ved sal av
anten helsesenteret eller andre formålsbygg
som vert ledige ved ei flytting inn i
helsesenteret
•
Det bør analyserast nærare om dagens
helsesenter bør flyttast og vere en del av
LMS, som blir etablert på sjukehuset i Lærdal
(4)
Kommunen har i dag fleire ressurskrevjande
brukarar som har behov for eit leve- og
bustadtilbod, både innan psykiatri og psykisk
utviklingshemming
Kommunen har overteke den gamle
hjelpepleiarskulen. Bygget skal brukast til
kommunens psykiatritenester
•
Kommunen har eit aukande behov for leve- og
bustadtilbod til ressurskrevjande brukarar
Denne typen tenester kan med fordel
samordnast og samlokaliserast for å sikre eit
større fagmiljø og eit tilrettelagt tilbod for fleire
brukarar
•
I samband med utviklinga av nye tilbod knytt til
hjelpepleiarskulen, bør kommunen vurdere
korleis tenestetilbodet til ressurskrevjande
brukarar skal etablerast framover
Det bør leggjast til rette for eit tettare
samarbeid innanfor psykiatritenesta. Dette kan
også tenkjast interkommunalt (5)
Vurdere moglegheita for å selje tenester
innanfor psykisk helse i større grad enn i dag
(6)
•
•
•
•
117
© 2013 Deloitte AS
Prioriteringsmatrisa med føreslåtte tiltak innanfor området Helse og omsorg viser
prosjektgruppa sitt overslag på gjennomføringsmoglegheit og omstillingseffekt
OMSTILLINGSEFFEKT
2014
2015
STOR
2016
2. Omorganisering av hjemmetjenesten
3. Bygge omsorgsboliger
4. Helsesenter integrert i LMS
6. Øke salg av tjenester psykisk helse
5. Interkommunalt samarbeid psykiatri
LITEN
1. Vedta dekningsgrad
GJENNOMFØRINGSMULIGHET
ENKELT
•
VANSKELEG
Bobla sin storleik
‒ Lita boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på under 1 million kroner
‒ Mellomstor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på mellom 1 og 3 millionar kroner
‒ Stor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på over 3 millionar kroner
‒ Den angjevne økonomiske effekten er basert på våre erfaringar og kvalifiserte skjønn, og er ikkje et resultat av kvalitetssikra
utrekningar
•
Årstalet tiltaket er vurdert å ha økonomisk effekt første gong er illustrert med ulike fargar
118
© 2013 Deloitte AS
Oppvekst og kultur
119
Tenesteområdet oppvekst og kultur er organisert med fire ansvarsområder
Organiseringa av tenesteområdet oppvekst og kultur
•
−
Tenesteområdet oppvekst og kultur er inndelt i fire
ansvarsområder
‒
•
Kulturskule med 4,7 årsverk
•
Bibliotek
Borgund: 1-avdelings barnehage med born frå 1 til 6 år. I
tillegg er skulefritidsordninga organisert her. Er leia av ein
styrar i 40 % stilling
•
Kino
•
Ungdomsarbeidar
Lærdalsøyri: 7-avdelings barnehage med born i alderen 1 –
6 år. Er leia av ein styrar i 100 % stilling
•
Kulturhus
•
Arrangement
•
Lokalhistorisk kontor
•
Fagrådet
Barnehagar
•
•
‒
Kultur
Skular
•
Borgund: todelt 1. – 7. skule med 21 elevar. Er leia av rektor
i 30 % stilling
•
Ljøsne: få-delt barneskule med fire klassar. Totalt 52 elevar.
Er leia av rektor i 60 % stilling
•
Lærdalsøyri: 1. – 10. klasse. Pt. er det 106 elevar i 1. – 7.
trinn og 85 elevar i 8. – 10. trinn. Er leia av rektor i 100 %
stilling. I tillegg har skulen ein inspektør i 100 % stilling
120
•
Kulturskulen leverer undervisingstenester til skulane, med
eit omfang på ca. 90 % av en stilling. Tenesta prisast ut frå
sjølvkostprinsippet
•
Dei ulike kulturtenestene rapporterer til leiar av
kulturkontoret, som så rapporterer til leiar for
tenesteområdet. Andre rapporterer direkte til leiar for
tenesteområdet
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har ein auke i born mellom 0 og 5 år frå i dag og fram til 2025,
medan talet på born mellom 6 og 15 år reduserast i same periode
Folketalsutvikling i perioden 2012 – 2025 for born
og unge, inkludert innvandring
Talet på personar
180
175
0-5 år (MMMM)
170
0-5 år (LLML)
160
155
• Talet på born i alderen 6 – 15 år vil stige med 40 born frå
2012 til 2025 ved middels vekst
150
145
140
135
130
125
120
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
Talet på personar
280
270
• Grafane til venstre viser folketalsutviklinga for
aldersgruppene 0 – 5 år og 6 – 15 år for både middels og
lav nasjonal vekst
• Talet på born i alderen 0 – 5 år vil stige med 40 born frå
2012 til 2025 ved middels vekst
165
275
Kommentarar
6-15 år (MMMM)
6-15 år (LLML)
265
260
255
250
245
240
235
230
225
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
121
Kilde: SSB – KOSTRA
• Det er av kommunen sjølv sett ei føresetnad om færre
fødslar i de komande åra enn normalen for landet. Dette
indikerer at låg nasjonal vekst kan gje meir realistiske
folketalsprognosar for åra framover enn middels vekst. I så
tilfelle vil det vere ei vekst på 15 born i aldersgruppa 0 – 5
år, medan det vil vere ein reduksjon på 26 born i
aldersgruppa 6 – 15 år
• Endringar i folketalssamansetjinga gjev utslag i inntektene
kommunen mottar frå Staten. Redusert tal på innbyggjarar
mellom 6 og 15 år vil gi lågare inntekter for kommunen
• Ei auke i talet på born i aldersgruppa 0 – 5 år vil ikkje vege
opp for reduksjonen i aldersgruppa 6 – 15 år, då kommunen
får meir inntekter per born mellom 6 og 15 år enn for dei
mellom 0 og 5 år
• Folketalsutviklinga vil følgjeleg leggje føringar for korleis
Lærdal kommune bør organisere sine oppveksttenester i åra
framover
© 2013 Deloitte AS
Tal frå kommunen syner at det har vorte fødd færre born de seinare åra samanlikna
med tidlegare år
Talet på nyfødde i Lærdal kommune i åra
2008 – 2013
Kommentarar
• Grafen til venstre syner utviklinga i fødetala i Lærdal
kommune frå 2008 og fram til i dag
Talet på personar
28
• Tala syner at det har vore ein nedgang i talet på nyfødde dei
siste åra
27
26
24
24
•
22
22
20
19
18
• Fødetal i 2014 til og med mai månad viser 7 fødslar på Øyri,
3 på Ljøsne og 2 på Borgund
16
14
14
Ein reduksjon i talet på nyfødde betyr at talet på born i
barnehage og skule vil reduserast i årene framover, om ein
ser vekk frå eventuell tilflytting til kommunen
13
12
10
8
6
4
2
0
2008
2009
2010
Kilde: Intern oversikt Lærdal kommune
2011
2012
2013
122
© 2013 Deloitte AS
Kommunens eiga framskriving av born og unge syner at det vil vere ein reduksjon
i talet i aldersgruppa 6 – 12 år i åra framover
• Lærdal kommune har sjølv utarbeidd ei oversikt som framskriv talet på born i skulepliktig alder fram til skuleåret 2019/2020, basert
på talet på elevar og born i barnehagane per årskull i dag
• Det ligg i statistikken at born fødd i 2012 er i skulepliktig alder skuleåret 2018/2019
• Det er ikkje lagt til grunn nyføding eller til- og fråflytting
• I tabellane nedanfor er kommunens eiga framstilling samanlikna med framskriving frå SSB ved lav nasjonal vekst. Grunnen til at
lav nasjonal vekst er nytta er føresetnaden om færre nyfødde i Lærdal enn i landet generelt
• I samanlikninga er det gjort ein føresetnad om at talet på skuleborn i f.eks. skuleåret 2013/2014 svarar til talet på born i alderen 6 –
12 år i 2014
• Som det går fram av tabellane er det nokre avvik mellom SSB si framskriving og kommunens eiga framskriving. I all hovudsak er
Lærdal kommune sine eigne tal lågare enn SBB si framskriving. Noko av dette kan skuldast at kommunen ikkje har lagt inn
tilflytting i sine prognosar
• Funna støtter opp under tidligare analysar som syner at Lærdal kommune vil få redusert talet på born i skulepliktig alder framover
Barneskolebarn (6 - 12 år)
Lærdal
SSB
Avvik
2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018 2018/2019 2019/2020
178
180
173
171
162
155
150
178
179
175
172
170
170
173
0%
-1 %
1%
1%
5%
9%
13 %
Ungdomsskolebarn (13 - 15 år)
Lædal
SSB
Avvik
2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018 2018/2019 2019/2020
86
71
80
80
78
75
67
86
72
80
80
78
75
72
0%
1%
0%
0%
0%
0%
7%
Kilde: Intern oversikt Lærdal kommune og SSB
123
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har høgare driftsutgifter til grunnskulesektoren per innbyggjar i
skulepliktig alder enn samanliknbare kommunar
Netto driftsutgifter til grunnskulesektor per
innbyggjar 6 – 15 år, KOSTRA-tall
Kommentarar
• Grafen til venstre syner netto driftsutgifter i skulen per
innbyggjar i målgruppa, altså innbyggjarar mellom 6 og 15 år
100.000
145.726
119.322
• Frå hausten 2012 er det gjort ei omorganisering i
skulesektoren i Lærdal kommune med samlokalisering av
ungdomsskulane. Effekten av dette vil ikkje vere fullt ut
synleg i 2012-tala
105.399
136.100
108.353
131.177
116.503
119.403
111.045
123.818
110.686
101.951
104.762
120.000
92.423
140.000
120.449
160.000
138.237
Kr. pr. innb.6 – 15 år
• Lærdal har hatt auka netto driftsutgifter per innbyggjar 6 – 15
år i perioden 2009 – 2012
80.000
• Per 2012 ligg Lærdal vesentleg høgare enn både Gaular,
Naustdal og kommunegruppe 3 på dette området
60.000
• Dei tre utvalde kommunane har ei tilnærma lik skulestruktur
som Lærdal, med tre skular totalt (barne- og ungdomsskular)
i kvar av kommunane. Likevel har Gaular og Naustdal, som
har lågast utgiftsnivå, over 100 elevar meir enn Lærdal
kommune
40.000
20.000
0
2009
2010
Lærdal
Naustdal
Gaular
Grong
2011
2012
• Grong, som ligg på et høgare utgiftsnivå enn Lærdal, har
omtrent same tal på innbyggjarar mellom 6 og 15 år
Kommunegr. 3
• Med eit utgiftsnivå per innbyggjar 6 – 15 år tilsvarande
Naustdal kommune, hadde utgiftene til Lærdal kommune
vore nesten 8,9 millionar kroner lågare i 2012. Vi gjer
merksam på at dette er eit teoretisk eksempel
Kilde: SSB – KOSTRA
124
© 2013 Deloitte AS
For alle år i perioden 2009 – 2012 har Lærdal kommune høgare netto driftsutgifter
til skulelokale per elev enn samanliknbare kommunar
Netto driftsutgifter til skulelokalar per innbyggjar
6 – 15 år, KOSTRA-tal
Kommentarar
• Grafen til venstre viser netto driftsutgifter til skulelokalar per
innbyggjar i aldersgruppa 6 – 15 år
28.498
30.211
20.960
20.265
20.118
26.655
28.581
23.587
20.435
20.054
27.079
• I KOSTRA-tala er ikkje eksterne renteutgifter til bygg
inkludert
• Lærdal kommune har vesentleg høgare netto driftsutgifter på
sine skulelokalar per elev enn dei samanliknbare
kommunane og kommunegruppe 3. Grong kommune ligg om
lag på same nivå som Lærdal i 2011 og 2012
18.791
20.000
19.570
25.000
16.940
30.000
18.847
35.000
29.024
Kr. pr. innb.6 – 15 år
15.000
• Utgiftsnivået er nært relatert til talet kvadratmeter skulelokalar
kommunen rår over. Naustdal har, i følgje KOSTRA-tal, 6 437
kvadratmeter skule, medan Lærdal har 6 185. Med om lag
100 elevar meir vil Naustdal difor ha lågare netto driftsutgifter
til skulelokalar per innbyggjar 6 – 15 år enn Lærdal
10.000
5.000
0
2009
2010
Lærdal
Naustdal
Gaular
Grong
Kilde: SSB – KOSTRA
2011
2012
• Med eit utgiftsnivå per innbyggjar 6 – 15 år tilsvarande
Naustdal kommune, ville utgiftene til Lærdal kommune vore
omlag 3,1 millionar kroner lågare i 2012. Vi gjer merksam på
at dette er eit teoretisk eksempel
Kommunegr. 3
125
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har høg lærartettleik i 1. – 7. trinn i høve til samanliknbare
kommunar, medan den er monaleg lågare for 8. – 10. trinn
12,7
14
9,9
• Gruppestorleik er uttrykk for ressursbruk i form av personell.
Tala for gruppestorleik viser berekna gjennomsnittleg
gruppestorleik ut frå tilhøvet mellom elevtimar og lærartimar
Lærdal
Naustdal
10,0
Grong
9,3
Landet uten Oslo
7,8
9,6
9,0
10
Kommentarar
Gaular
10,3
11,1
10,6
10,3
9,8
9,1
12
11,0
10,3
10,3
Gruppestørrelse
Gjennomsnittleg gruppestorleik 1. – 7. trinn,
KOSTRA-tal
8
Sogn og Fjordane
Kommunegr. 3
6
4
2009
2010
2011
2012
• Grafane til venstre viser gjennomsnittleg gruppestorleik 1. –
7. trinn og 8. – 10. trinn for Lærdal kommune samt aktuelle
samanliknbare kommunar, kommunegruppe 3, fylket og
landet
• Den øvste grafen viser at Lærdal kommune har låg
gjennomsnittleg gruppestorleik for 1. – 7. trinn i høve til
samanliknbare kommunar. Dette skuldast truleg dagens
skulestruktur der to av barneskulane har eit fåtal elevar
Gjennomsnittleg gruppestorleik 8. – 10. trinn,
KOSTRA-tal
16
Lærdal
14,1
12,7
12,6
Naustdal
10
Landet uten Oslo
10,2
11,2
10,3
10,9
Gaular
Grong
10,8
11,8
10,1
12
11,8
10,2
10,8
14
11,5
12,0
11,2
Gruppestørrelse
• Høge tal for gruppestorleik vil seie at det er mange elevar per
lærar
Sogn og Fjordane
Kommunegr. 3
• Den nedste grafen viser at Lærdal kommune har høg
gjennomsnittleg gruppestorleik for 8. – 10. trinn i høve til
samanliknbare kommunar. Her har auken også vore stor frå
2011 – 2012, noko som er ein naturleg konsekvens av
samanslåing av ungdomsskulane i kommunen
8
6
4
2009
Kilde: SSB – KOSTRA
2010
2011
2012
126
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har i snitt ein høgare del timar spesialundervisning enn
samanliknbare kommunar
Del timar spesialundervisning av talet lærartimar
totalt, KOSTRA-tal
Kommentarar
• Grafen til venstre viser delen timar spesialundervisning i høve
til talet lærartimar totalt
20,8
23,7
19,7
19,6
• Variasjonen i tala skuldast at spesialundervisning følgjer
eleven, og er påverka av til dømes ein overgang frå
ungdomsskulen til vidaregåande skule
12,5
13,6
14
• Talla viser ingen klare tendensar, men Lærdal kommune ligg i
snitt høgare enn dei samanliknbare kommunane i perioden
16,1
16
13,0
18
16,4
17,1
20
16,2
19,8
22
21,6
24
22,2
26
23,1
28
26,9
Ant. timer
• Spesialundervisning er ressurskrevjande for skulane, og
bidreg til auka utgiftsnivå og reduserte ressursar til anna
undervisning
12
10
8
6
• Lærdal kommune har sett i gong eit arbeid for å redusere
talet timar spesialundervisning. Målet er å kutte utgiftsnivået
med 1 million kroner. Dette er ein tidkrevjande prosess, då
fleire vedtak gjeld for tre år om gongen
4
2009
2010
2011
Lærdal
Naustdal
Kommunegr. 3
Gaular
Grong
Kilde: SSB – KOSTRA
2012
127
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har høge netto driftsutgifter til barnehagetenester per innbyggjar
i alderen 1 – 5 år samanlikna med utvalde kommunar
Kommentarar
• Frå og med 2011 vart det gjort ei endring i
rammeoverføringane til barnehagar i kommunal sektor. Difor
er det ikkje hensiktsmessig å samanlikne tal frå tidlegare enn
2011
115.879
116.356
101.802
127.690
112.229
120.000
115.048
107.268
140.000
127.051
Kr. pr. innb. 1 – 5 år
Netto driftsutgifter til barnehage per innbyggjar i
alderen 1 – 5 år, KOSTRA-tal
• Grafen til venstre viser netto driftsutgifter til barnehagar per
innbyggjar i aldersgruppa 1 – 5 år
• Lærdal kommune ligg høgare enn samanliknbare kommunar
og kommunegruppe 3
100.000
80.000
• Av tilhøve som spelar inn på netto driftsutgifter kan
opningstider vere utslagsgjevande. Særleg dersom det krev
ein ekstra tilsett på få barn
60.000
• Vidare er Lærdal den kommunen i utvalet som har størst
areal til førskulelokalar og færrast barn
40.000
− Lærdal har, i følgje KOSTRA-tal, 1 728 kvadratmeter
førskulelokalar
20.000
0
2011
− Gaular, som har lågast utgiftsnivå av dei utvalde kommunane
har 684 kvadratmeter
2012
Lærdal
Naustdal
Gaular
Grong
− Grong, som ligg nærast Lærdal i talet barn (135 i Lærdal mot
156 i Grong) har 1 197 kvadratmeter førskulelokalar. Dei ligg
også høgare på netto driftsutgifter per innbyggjar i alderen 1 – 5
år enn Gaular
Kommunegr. 3
• Med eit utgiftsnivå per innbyggjar 1 – 5 år tilsvarande Gaular
kommune, ville utgiftene til Lærdal kommune vore nesten 3,5
millionar kroner lågare i 2012. Vi gjer merksam på at dette er
eit teoretisk eksempel
Kilde: SSB – KOSTRA
128
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har monalege utgifter til kulturtilbod i 2012 samanlikna med
andre kommunar
Netto driftsutgifter per innbyggjar til ulike kulturtenester for 2012, KOSTRA-tal
Kr. pr. innb.
5.500
5.304
Lærdal
Gaular
5.000
Naustdal
4.500
Grong
4.233
Kommunegr. 3
3.875
4.000
3.500
3.323
3.000
2.844
2.523
999
500
973
411
324
27 18 49 36
603
422
256
247
182
328
42
35
145
14 38
330
74 0 0 52 139
0
Netto driftsutg.
kultursektoren pr. innb.
Netto driftsutg.
kulturbygg pr. innb
Netto driftsutg.
folkebibliotek pr. innb.
Netto driftsutg.
kino pr. innb.
Netto driftsutg.
idrett pr. innb.
252
409
388
416 381
Netto driftsutg.
musikk-/kulturskole
pr. innb. 6-15 år
Netto driftsutg.
museer pr. innb.
8
Netto driftsutg. andre
kulturakt. pr.innb.
• Grafane over viser netto driftsutgifter for ei rekke kulturtilbod i 2012 for Lærdal kommune og utvalde samanliknbare kommunar
• Lærdal ligg høgare enn både Gaular og Naustdal på netto driftsutgifter per innbyggjar i kultursektoren totalt, men ligg lågare enn
Grong og kommunegruppe 3
• Det er særleg på idrett, musikkskule (her per innbyggjar mellom 6 og 15 år) og andre kulturaktivitetar at Lærdal har høge netto
driftsutgifter samanlikna med dei andre utvalde kommunane
• Vidare opplyser kommunen at idrettslag i kommunen betaler ei svært låg leige av idrettshallar, fotballbaner o.l.
• Kultur er ikkje-lovpålagde tenester som kommunen yt
Kilde: SSB – KOSTRA
129
© 2013 Deloitte AS
Lærdal kommune har eit nytt kulturhus som husar fleire av kommunen sine
kulturelle tenester og aktivitetar
• Lærdal kommune overtok i fjor bygningsmassen, og eig no heile Kulturhuset
• Kulturhuset består av følgjande:
− Villakssenter
• Tidlegare har ein eigen organisasjon drifta Villakssenteret, men kommunen har overteke ansvaret. Det er ikkje teke stilling til kva
kommunen skal gjere med drifta
− Kunstmuseum
• Sogn og Fjordane kunstmuseum har ansvar for dette. Leiger areal av kommunen
− Kaféareal
• Drive av kommunen. Ønskjer å leige ut arealet, men har foreløpig ikkje lukkast med dette
− Kino og kultursal
• Drive av kommunen
− Lydstudio
• Eksternt firma som har avtale med kommunen om bruk av studioet
− Turistinformasjon
• Drifta saman med Villakssenteret
• Tekniske tenester har driftsansvar for bygget
130
© 2013 Deloitte AS
Ei endring av skulestrukturen i Lærdal kommune er det tiltaket innan Oppvekst og
kultur som har størst innsparingspotensial
Utfordringsbiletet og forslag til tiltak for Oppvekst og kultur
• Sentrale
Generelle
betraktninger
observasjonar
•
•
Tenesteområdet har høge netto driftsutgifter til
skule
På barneskuletrinn er lærartettleiken høg
Vurdering av nosituasjonen og
utfordringsbiletet
Forslag til tiltak
•
Funn for skulesektoren skuldast den vedtekne
skulestrukturen i kommunen
Det er svært kostnadsdrivande med tre
skolebygg
To av skulane i kommunen har eit lågt elevtal
•
Gå frå tre til to skuler ved til dømes å leggje
ned skulen på Ljøsne (1)
Spesialundervisning er ressurskrevjande og tek
samtidig ressursar frå anna undervisning
Enkelte vedtak gjeld for tre år om gongen. Difor
vil reduksjon i talet vedtak vere ein tidkrevjande
prosess
•
Oppretthalde tiltak for å redusere talet timar
spesialundervisning (2)
•
•
•
Ein stor del av lærarressursane går til
spesialundervisning
Det vart i 2012 sett inn tiltak for å redusere
bruken av spesialundervisning med 1 million
kroner
•
Netto driftsutgifter til barnehagetenestene er
også høge
Talet kvadratmeter per barn er svært høgt i
høve til samanliknbare kommunar
•
Funn innan barnehage kan skuldast lange
opningstider og ein barnehage som er svært liten
•
Redusere opningstid i ein, eller begge,
barnehagane (3)
Lærdal kommune nyttar mykje midlar på
kulturtenester og kulturelle tilbod
Brukarbetalingane på kulturtenestene er låge
•
Kultur er eit ikkje-lovpålagt område for
kommunen
Enkelte nabokommunar prisar sine tilbod høgare
enn Lærdal
•
Vurdere heile prissystemet for
brukarbetaling i kommunen (4)
•
Kulturområdet, og særleg Kulturhuset, i
kommunen er svært samansett og komplekst
med bygningar til ulike føremål og noko uklar
organisering
•
Kommunen har over fleire år satsa bevisst og
prioritert kulturområdet. I tillegg har kommunen
mange historiske stader og bygg
•
Sjå på organisering av kulturområdet (5)
•
Lærdal har i dag eit nytt, stort kulturhus som
husar ulike tilbod
Biblioteket i kommunen har eigne lokalar
Ungdomsklubben i kommunen har eigne
lokalar
•
Kulturtilboda er i dag spreidd på fleire bygg.
Dette er kostnadsdrivande driftsmessig for
kommunen (ansvar ligger på tekniske tenester)
Kulturhuset kan tenkast å huse ytterlegare
kulturtilbod for å redusere bygningsmassen
•
Utgreie moglegheiten å flytte biblioteket og
ungdomsklubben inn på kulturhuset
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
131
© 2013 Deloitte AS
Prioriteringsmatrisa med føreslåtte tiltak innan området Oppvekst og kultur viser
prosjektgruppa si vurdering av gjennomføringsmoglegheit og omstillingseffekt
OMSTILLINGSEFFEKT
2014
2015
STOR
1. Gå fra 3 til 2 skoler
4. Økt brukerbetaling kulturskolen/treningsavg.
2. Redusere spesialundervisningen ytterligere
LITEN
3. Redusert åpningstid barnehage
5. Organisering av kulturområdet
GJENNOMFØRINGSMULIGHET
ENKELT
•
VANSKELIG
Bobla sin storleik
‒ Lita boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på under 1 million kroner
‒ Mellomstor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på mellom 1 og 3 millionar kroner
‒ Stor boble: anteken total økonomisk effekt i økonomiplanperioden på over 3 millionar kroner
‒ Den angjevne økonomiske effekten er basert på våre erfaringar og kvalifiserte skjønn, og er ikkje eit resultat av kvalitetssikra
berekningar
•
Årstalet tiltaket er vurdert å ha økonomisk effekt første gang er illustrert med ulike fargar
132
© 2013 Deloitte AS
Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of member firms, each
of which is a legally separate and independent entity. Please see www.deloitte.com/no/omoss for a detailed description of the legal structure of Deloitte
Touche Tohmatsu Limited and its member firms.
Deloitte Norway conducts business through two legally separate and independent limited liability companies; Deloitte AS, providing audit, consulting,
financial advisory and risk management services, and Deloitte Advokatfirma AS, providing tax and legal services.
This communication contains general information only, and neither Deloitte AS nor Deloitte Advokatfirma AS is, by means of this publication, rendering
professional advice or services and shall not be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication.
© 2013 Deloitte AS
© 2013 Deloitte AS