Transcript UTICAJ POLJOPRIVREDE NA VODENE EKOSISTEME

Svjetski dan voda
Tema: Voda i hrana
Mostar, 22.mart 2012. godine
Sanja Čučković, dipl. ekolog za zaštitu životne sredine
• svaka kvalitativna i kvantitativna promjena fizičko-hemijskih i
bioloških svojstava i sastava vode
• najčešće rezultat nekontrolisanog ispuštanja zagađujućih
materija različitog porijekla
Dvije osnovne grupe izvora zagađenja
tačkasti izvori
difuzni izvori
Naselja
Uzgoj
stoke
Urbana drenaža
Poljoprivredne
površine
Komunalne
otpadne vode
Oticanje sa
poljoprivrednih
površina
Industrijska područja
Difuzni
izvori
zagađenja
Vodni
resursi
Industrijske
otpadne
vode
Šumarstvo
Tačkasti izvori
zagađenja
Rudnici
Izvori zagađenja O V
utiču na kvalitet površinskih i
podzemnih voda u ruralnim i urbanim
područjima
od njih potiče više od 50% ukupnog
zagađenja voda (70% ukupne količine
azota, 50% ukupne količine fosfora i
90% fekalnih i koliformnih bakterija)
jedan od najčešćih oblika difuznog
zagađenja jeste zagađenje koje nastaje
usljed poljoprivredne proizvodnje
• prirodnih pojava u slivnom području
• tipova zemljišta i njihovih fizičko-hemijskih svojstava
• tipa, sastava i veličine biljnog pokrivača
• gustine hidrografske mreže
• tipa i količine materije aplicirane na površinu zemljišta
• trajanja suvog perioda koji prethodi padavinama
• obima i intenziteta padavina
1. đubrenje (mineralna i organska
đubriva)
2. primjena pesticida (insekticidi,
fungicidi, herbicidi)
3. ispuštanje otpadnih voda sa stočnih
farmi
4. navodnjavanje
5. drenaža
6. mehanizacija
•
tri oblika: amidni, amonijski i nitratni
•
obim i intenzitet zagađenja voda nitratima zavisi od:
1. primjene, količine i vrste azotnih đubriva
2. vremenu đubrenja
3. režimu padavina
4. primjeni natapanja
5. karakteristikama zemljišta
•
nagomilavanje lako pokretljivog nitratnog oblika azota u
zemljištu utiče na njegovo pojačano ispiranje uz kontaminaciju
površinskih i podzemnih voda
•
upotrebom normalnih doza đubriva biljka usvoji samo oko 50%
N, pa je porastom doze sve veći rizik da nitrati dospiju u
podzemne vode
Azot
Đubrivo
Đubrenje i truljenje
cija
oriza
p
a
v
E
Zemljište
ija
Emis
Vazduh
insko
otica
nje
Oticanje
Podzemna voda
Voda za
piće
Emis
ija
P ovr š
Prirodni resursi
Površinska voda
•
pokretljivost fosfora je mala, tako da se prevodi u teško rastvorljiva
jedinjenja
•
najznačajniji način dospjevanja fosfora (iz đubriva) u vode je erozijom
•
pri eroziji se fosfor transportuje zajedno sa česticama zemljišta do
površinske vode prilikom čega često dolazi do eutrofikacije
•
fosforna đubriva kao primjese sadrže i teške metale
•
predstavljaju jedne od najvećih zagađivača kadmijumom
•
fosforna đubriva sadrže uran, zagađivanje površinskih i podzemnih
voda uranom iz mineralnih đubriva je minorno
EPA traži od svih saveznih država da razviju nove standarde za rijeke i jezera
Jezera (stajaće vode)
National EPA recommendation for Iowa
Rijeke (tekuće vode)
National EPA recommendation for Iowa
Jezera (stajaće vode)
National EPA recommendation for Iowa
Rijeke (tekuće vode)
National EPA recommendation for Iowa
Total N
0.78 mg/L
4.5 mg/L nitrata
Total N
2.18 mg/L
10 mg/L nitrata
Total P
0.037 mg/L
Total P
0.076 mg/L
do zagađenja zemljišta, površinskih i podzemnih voda nutrijentima sa
farmi, dolazi usljed upotrebe čvrstog i tečnog stajnjaka, koji sadrži azot i
fosfor, kao i teške metale kao što su cink i bakar koji se koriste kao
stimulatori rasta u stočnoj hrani
količina tečnog stajnjaka na stočarskim farmama zavisi uglavnom od
činilaca kao što su: načina izđubrivanja, vrste životinja, brojnog stanja i
tehnologija ishrane
vlasnici često stvaraju odlagališta stajnjaka (u prirodnim
depresijama, zemljanim bazenima, lagunama) koja nemaju
zaštitni sloj, pa štetne materije lako prodiru u podzemne vode
tečni stajnjak se najčešće usmjerava, bez ikakve obrade, u
odvodne kanale, a zatim u površinske vode
•
u vodu dospijevaju spiranjem sa zemljišta i biljaka, direktnim
putem prilikom aerotretmana, pri nepravilnoj tehnologiji prskanja
i zaprašivanja...
•
nepoštovanjem karence (minimalan broj dana od tretiranja nekim
preparatom do trenutka kada je dotična biljka zdravstveno
ispravna za jelo) dolazi do nagomilavanje pesticida u vodi i
zemljištu u koncentracijama znatno većim od dozvoljenih
•
nagomilavaju se na neprotočnim ili slabo protočnim mjestima
(neregulisanim, plitkim i močvarnim dijelovima rijeka, u manjim
vještačkim i prirodnim jezerima)
•
u najvećim količinama nalaze se u proljeće i ljeto (intenzivna
primjena u tim godišnjim dobima)
•
negativan uticaj pesticida na vodene ekosisteme ogleda se u
promjeni ukusa, mirisa i boje vode kao i povećanju broja pategonih
mikroorganizama i smanjenju količine kiseonika
Zagađivanje površinskih voda (eutrofikacija)
nutrijenti dospijevaju u vodene ekosisteme gdje počinje njihova
razgradnja
na početku procesa razlaganja složenih organskih i neorganskih
jedinjenja osnovnu ulogu imaju bakterije, mada u njemu učestvuju i
drugi organizmi
djelatnošću živog svijeta organske materije se razlažu sve do prelaska
u neorganska jedinjenja kao što su ugljen-dioksid, amonijak, nitratna
kiselina i druga
ova jedinjenja za svoje životne procese koriste alge te dolazi do
njihovog prenamnožavanja
isplivaju na površinu vode (ova pojava se naziva "cvjetanje vode", a
alge na površini vode nazivaju se "vodeni cvijet“)
posebno je štetna pojava cvjetanja modrozelenih algi kada se prilikom
raspadanja njihovih ćelija u vodu produkuju veoma štetni toksini
Anabena
Mycrocistis
Cylindrospermopsis
Oscillatoria
Nodularia
Nostoc
sa povećanjem broja algi povećava
se i broj uginulih algi, koje razlažu
saprofiti trošeći kiseonik iz vode
koncentracija kiseonika u vodi toliko
se smanji da mnogi organizmi kojima
je neophodan kiseonik za disanje
uginu
ostaju životinje koje su tolerantne na
smanjenu količinu kiseonika- npr.
Oligochaeta i Chironomidae
riblje vrste su ugrožene i ostaju samo tolerantne vrste kao što su
šaran, karaš i som
Amonijak
> 2 mg/L
pomor riba
Fosfat
> 0.05 mg/L
izazivaju prekomjerno bujanje algi-eutrofikacija
Ponekad se dešava da se
koncentracija kiseonika spusti
na tako nizak nivo da kažemo
da ga i nema- hipoksija
Meksički Zaliv u blizini delte
Misisipija je najveća oblast u
svijetu zahvaćena hipoksijom
(12000 km)
zagađivanje PV je jedan od najvećih problema čovječanstva
podzemnu vodu nije lako očistiti prirodnim putem (može da traje
stotinama ili hiljadama godina)
kontakt sa kiseonikom je ograničen
nivo podzemnih voda stalno opada, zbog debalansa u prihodima i
rashodima
rashodi su mnogo veći od prihoda-poljoprivreda troši najveće
količine podzemnih voda
smanjiti upotrebu đubriva i pesticida u poljoprivredi
promovisati organsku proizvodnju, proizvodnju komposta i primjenu
prirodnih đubriva, proizvodnju i upotrebu energija iz obnovljivih izvora
smanjiti opterećenja poljoprivrednih površina brojem životinja
iskoristiti obrađeni tečni stajnjak kao izuzetan energetski izvor
zaštititi izvorišta, planirati i postaviti đubrišta i deponije dalje od
vodotokova
definisati nacionalne prioritete za očuvanje biotopa i ruralnih
predjela, uključujući i vlažna područja
pomoći poljoprivrednicima da uspostave planove za upravljanje
azotom i fosforom
postaviti odgovarajuće filtere i posebne sisteme taložnika na
mjestima gdje se izlivaju otpadne vode
promovisati ekološko označavanje prehrambenih proizvoda
prilagoditi i uskladiti propise sa propisima Evropske unije o
fitosanitarnim pitanjima, veterinarskim pitanjima i bezbjednosti
hrane, genetski modifikovanim organizmima i drugim primarnim
pitanjima u poljoprivredi
podizati nivo opšte svijesti o značaju vode za opstanak čovjeka
uvođenje tzv. kvota za upotrebu đubriva (za svako
poljoprivredno imanje se određuju maksimalne količine đubriva
po hektaru)
formirati prelaznu zonu između rijeke i obradive površine
(posebno dobra drvenasta vegetacija) - 70% azota i 30% fosfora
može biti odstranjeno na ovaj način
Nitratna direktiva ( Council Direktive 91/676/EEC ) je propis
Evropske unije, koji se odnosu na zaštitu voda od zagađenja
nitratima iz poljoprivrednih izvora
Direktiva traži od zemalja članica Evropske unije da:
1. definišu područja koja su osjetljiva na zagađenje voda
nitratima iz poljoprivrede
2. osmisle i primijene operativne programe sprječavanja takvih
zagađenja