Transcript Wykład 3

dr Maciej Ulita
część 1.
Standardy myślenia krytycznego:
Jasność,
 Precyzja,
 Dokładność,
 Związek z tematem,
 Niesprzeczność,
 Poprawność logiczna,
 Zupełność,
 Obiektywność

Jasność
Juliusz Słowacki zapewniał, że:
„Chodzi mi o to, aby język giętki powiedział
wszystko, co pomyśli głowa”.
Jasność
Potrzymaj mi laskę,
to dam Ci coś z
wora…
Precyzja
Precyzja

W pewnej malej angielskiej mieścinie był sobie ksiądz, który oprócz obowiązków
duszpasterskich, lubił hodowle drobiu.
Któregoś jednak dnia księdzu zginął kogut.
Początkowo ksiądz myślał, ze kogut Po prostu uciekł, jednak minął
Jakiś czas, a koguta nie ma. Ksiądz zmartwił sie doszedł do wniosku, ze mu
ukradziono koguta. Po niedzielnej mszy, kiedy wierni zbierali sie juz do
wychodzenia, ksiądz ich powstrzymał:
- Mam jeszcze jedna, bardzo wstydliwa sprawę do załatwienia.
(W tym miejscu należy wyjaśnić, ze Po angielsku słowo cock znaczy
kogut, ale może też oznaczać męskiego członka).
- Chciałbym spytać, kto z TU obecnych ma koguta? – Wszyscy mężczyźni wstali.
- Nie, nie - to nieporozumienie. Może spytam inaczej, kto ostatnio widział koguta?
Wszystkie kobiety wstały.
- Oj, nie, to tez nie o to chodzi, może wyrażę sie jeszcze jaśniej: "kto ostatnio widział
koguta, który do niego nie należy?"
Polowa mężczyzn wstała.
- Parafianie - nie rozumiemy sie, spytam, wprost - kto widział ostatnio mojego
koguta?
Wstał chórek chłopięcy, ministranci I organistka...
Dokładność
Związek z tematem
Student na egzamin z zoologii
przygotował się z dżdżownic. Na
egzaminie dostał pytanie o słonie… i
zaczyna: „Słoń to największy ssak na
świecie. Ma trąbę, a trąba ta wygląda
jak dżdżownica, które to z kolei…”
 Tzw. Sposób na Alcybiadesa.

Niesprzeczność

Coś jakby o twierdzeniach GÖDELA 
Poprawność logiczna
Zupełność
 obiektywność.

http://filozofia.upjp2.edu.pl/_files/czasopi
smo_artykul/5a3ff11b069f779785c0d41e
7486007d.7.Gorka.pdf
 http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%
82_logiczny

dr Maciej Ulita
część 2.
Argument
1. «fakt lub twierdzenie przytaczane dla
uzasadnienia lub obalenia jakichś tez
lub decyzji»
 2. «krótkie streszczenie fabuły zawartej
w danej części utworu, umieszczone na
jej początku»
 3. «zdanie będące przesłanką dowodu»
 4. «zmienna niezależna funkcji
matematycznej»

Przesłanki




W każdym rozumowaniu odnaleźć można
następujące elementy: racja i następstwo,
przesłanka i konkluzja (wniosek).
Zdanie „A” jest racją zdania „B”, zaś zdanie „B” jest
następstwem zdania „A” wtedy, gdy prawdziwość
zdania „A” jest gwarancją prawdziwości zdania „B”.
Zdanie stanowiące podstawę do uznania
(wyprowadzenia) innego zdania nazywa
się przesłanką rozumowania, a zdanie uznane
(wyprowadzone) na podstawie przesłanki
rozumowania nazywa się konkluzją (wnioskiem)
rozumowania (wyprowadzania).
Układ przynajmniej dwóch zdań powiązanych ze
sobą jako przesłanki i konkluzje, racje i następstwa
nazywany jest rozumowaniem w sensie logicznym.
Wnioski


Wnioskowanie jest to jedna z najbardziej podstawowych
odmian rozumowania obok sprawdzania, dowodzenia
i wyjaśniania.
Wnioskować - za Kazimierzem Ajdukiewiczem - znaczy tyle
co na podstawie uprzednio uznanych zdań (sądów) dochodzić
do uznania nowego (dotąd nie uznawanego) zdania (sądu),
lub wzmacniać pewność z jaką nowe zdanie uznajemy.
Zdania uznawane, na podstawie których dochodzimy do
uznania lub wzmocnienia pewności nowego zdania nazywane
są przesłankami, zaś zdanie na ich podstawie uznane
nazywany jest wnioskiem (konkluzją). Pomiędzy
przesłankami a konkluzją nie musi zachodzić jakiś szczególny
stosunek, a zwłaszcza jedno z nich nie musi być racją dla
drugiego – wnioskowanie może być: (a) pewne albo
prawdopodobne; (b) poprawne albo niepoprawne.
Można mówić o jego następujących odmianach:
 o wnioskowaniu inferencyjnym, w którym oderwać można wniosek
od przesłanek, jako o:

 dedukcyjnym, które przybiera postaci:
○ wnioskowania z przesłanek ogólnych o wniosku szczegółowym (przykład:
Wszyscy ludzie są śmiertelni, Sokrates jest człowiekiem, Sokrates jest
śmiertelny)
○ wnioskowania, w którym przesłanka jest racją dla wniosku, gdzie oderwać
można wniosek od przesłanek (przykład: Jeśli będzie padało to pójdę do kina,
pada, idę do kina);
 o wnioskowaniu indukcyjnym (enumeracyjnym lub eliminacyjnym) jako o
wnioskowaniu ze szczegółu o ogóle (schemat: przedmiot x 1 posiada
własność p, przedmiot x 2posiada własność p, przedmiot x 3 posiada
własność p, ..., przedmiot x n posiada własność p, a zatem każde x jest p.
 o wnioskowaniu redukcyjnym jako o wnioskowaniu ze szczegółu o szczególe
- tzw. wnioskowanie przez analogię (schemat: przedmiot x 1 posiada
własność p, przedmiot x 2 posiada własność p, przedmiot x 3 posiada
własność p, ..., przedmiot x n posiada własność p, a zatem przedmiot
x n+1 też będzie miał własność p.)
 o wnioskowaniu redukcyjnym jako o wnioskowaniu z następstwa o racji;
(przykład: Skoro jest mokro na jezdni i chodniku to pewnie padał deszcz)

o wnioskowaniu nieinferencyjnym, w którym nie stwierdza się
związku pomiędzy przesłankami a konkluzją (przykład: Jeśli dziś jest
wtorek, to życie jest piękne).
Wyjaśnienie
Wyjaśnianie jest jedną z najbardziej znanych
odmian rozumowania obok wnioskowania, dowodzenia i sprawdzania.
 Wyjaśnianie - zwane również tłumaczeniem, jest zadaniem myślowym, które
polega na wskazaniu racji dla stwierdzonego przez nas zdania. Innymi słowy,
wyjaśnienie polega na odpowiedzi na pytanie "dlaczego tak jest jak stwierdziliśmy?"
(w odróżnieniu od rozumowania typu dowodzenie, gdzie orzekamy o wartości
logicznej stwierdzenia, odpowiadając np. na pytanie "czy to, co stwierdziliśmy jest
prawdą?"). Zatem można powiedzieć, że wyjaśnianie jest szukaniem związków
między stwierdzonymi faktami(uznanymi za prawdziwe), bez potrzeby dowodzenia
ich wartości logicznych.
 W przypadku, gdy nie potrafimy wyjaśnić obserwowanych faktów za pomocą
wcześniejszych obserwacji uznanych za prawdziwe, wówczas tworzy się
tzw. hipotezę wyjaśniającą. Hipoteza wyjaśniająca (H) jest stwierdzeniem
dołączanym do zbioru stwierdzeń prawdziwych, którymi dotychczas
dysponowaliśmy W (czyli do naszej wiedzy). Hipoteza nie ma jednakże ustalonej
wartości logicznej. Dołączenie hipotezy H do zbioru W ma na celu sprawdzenie, czy
za pomocą takiego połączenia H+W da się wyjaśnić jakiś obserwowany przez nas
fakt. Hipotezę należy jednak sprawdzić. Wielokrotne zaobserwowanie, że przyjęta
hipoteza jest wyjaśnieniem również dla innych, niż wyjściowy, zaobserwowanych
faktów, przy jednoczesnym braku zjawisk, które przeczyłyby jej, sugeruje nam, że
hipoteza ta z dużym prawdopodobieństwem jest prawdziwa (choć pewności nigdy
nie ma).

Wyjaśnianie


Przy stawianiu hipotez wyjaśniających może pojawić się problem
istnienia kilku hipotez wykluczających się wzajemnie, lecz
będących, w połączeniu z dotychczasową wiedzą, wyjaśnieniami
dla zaobserwowanego przez nas faktu. Takie hipotezy nazywa
się konkurencyjnymi. Przy wyborze jednej z hipotez kierować się
należy, tym, aby przyjęta hipoteza dawała uzasadnienie dla jak
największej i jak najbardziej różnorodnej ilości obserwowanych
faktów. Gdy w dotychczasowej wiedzy nie znajdujemy faktów,
które mogłyby obalić jedną z konkurencyjnych hipotez, wówczas
należy przeprowadzić experimentum crucis (eksperyment
rozstrzygający), tzn. taki, którego wynik potwierdziłby jedną z
hipotez, a resztę obalił. Hipotezę potwierdzoną uznajemy
wówczas za prawdziwą.
Hipoteza wyjaśniająca nie może być formułowana ad hoc, czyli
nie może być wyjaśniająca tylko dla jednego faktu, dla którego
wyjaśnienia się poszukuje.
Rozumowanie dedukcyjne

Dedukcja to rodzaj rozumowania logicznego,
mającego na celu dojście do określonego wniosku
na podstawie założonego wcześniej zbioru
przesłanek. Rozumowanie dedukcyjne w odróżnieniu
od rozumowania indukcyjnego jest w całości zawarte
wewnątrz swoich założeń, to znaczy nie wymaga
tworzenia nowych twierdzeń czy pojęć, lecz jest tylko
prostym wyciąganiem wniosków. Jeśli jest
przeprowadzone poprawnie, zaś zbiór przesłanek
nie zawiera zdań fałszywych, to wnioski wyciągnięte
w wyniku rozumowania dedukcyjnego są
nieodparcie prawdziwe i nie można ich zasadnie
zakwestionować.
Od ogółu do szczegółu
Przypadek Watsona… ;)
Holmes i Watson poszli w krzaki za
potrzebą. Po uporaniu się, z …
zadaniem Watson pyta – Drogi
Holmesie jak to się stało, że obaj
poszliśmy za potrzebą, a jest tylko jedna
kupa?
- … to bardzo proste drogi Watsonie –
zapomniałeś zdjąć spodnie…
Rozumowanie indukcyjne

Indukcja (łac. inductio - wprowadzenie) - typ rozumowania
redukcyjnego określany jako wnioskowanie "od szczegółu do
ogółu, tj. wnioskowanie z prawdziwości racji (wniosków w
szerokim znaczeniu tego słowa) o prawdziwości następstw
(przesłanek w szerokim znaczeniu tego słowa), przy czym
bardziej złożone niż prosta indukcja enumeracyjna niezupełna
typy indukcji przy pewnych interpretacjach stanowią rozumowania
dedukcyjne. W odróżnieniu od rozumowania
dedukcyjnego indukcja enumeracyjna niezupełna stanowi
rozumowanie zawodne, tj. takie, w którym prawdziwość
przesłanek nie gwarantuje pewności wniosku. Głównymi
postaciami indukcji są indukcja enumeracyjna niezupełna,
indukcja enumeracyjna zupełna, indukcja eliminacyjna i indukcja
statystyczna - indukcja matematyczna jest natomiast uznawana
za specyficzne rozumowanie dedukcyjne.
Rozumowanie indukcyjne

Głównym problemem filozoficznym związanym z
rozumowaniami indukcyjnymi jest to, czy stanowią one
rozumowania uzasadniające: skoro konkluzja
wnioskowania indukcyjnego nie jest w pełni uzasadniona
przez jej przesłanki, pojawia się problem, w jaki sposób, w
jakim stopniu i czy w ogóle wnioskowania indukcyjne
prowadzą do prawdziwych wniosków. Ci, którzy uznają
wnioskowania indukcyjne za wnioskowania uzasadniające
(zwolennicy indukcjonizmu) tłumaczą zazwyczaj stopień
uzasadnienia konkluzji wnioskowania indukcyjnego za
pomocą pojęcia prawdopodobieństwa logicznego. Krytyka
indukcjonizmu dokonana
przez dedukcjonizm (antyindukcjonizm) opiera się przede
wszystkim na fakcie, że nie skonstruowano dotychczas
zadowalającej odpowiedzi na pytanie, jak mierzyć to
prawdopodobieństwo.
Rozumowanie indukcyjne

Rozumowania indukcyjne bywają uważane za główne
narzędzie tzw. nauk empirycznych, przeciwstawianych z
tego powodu tzw. naukom dedukcyjnym (głównie
matematyka i logika), posługujących się rozumowaniami
dedukcyjnymi. Metoda stosowana przez nauki
empiryczne, polegająca na
zastosowaniu eksperymentu, obserwacji, indukcji
enumeracyjnej i indukcji eliminacyjnej nosi miano metody
indukcyjnej - współczesna metodologia nauk
empirycznych zwraca jednak uwagę na fakt, że nauki
empiryczne w szerokim stopniu używają także narzędzi
dedukcyjnych, których dostarcza im matematyka. Podział
metod naukowych na dedukcyjne i indukcyjne stał się
podstawą do wyróżnienia logiki indukcji jako
samodzielnej dyscypliny badań logicznych.
Wnioskowanie przez indukcję
Dziękuję