Transcript Slide 1

Upplýsingaleit í Gegni
Nóvember 2005
Harpa Rós Jónsdóttir
kerfisbókasafnsfræðingur
Yfirlit
•
•
Tækjastika í leitarþætti
Flettileit
Niðurstöður
Höfundur
Titill
Efnisorð
Orð í ... indexar
Leit
Öll svið
Titill
Nafn/höfundur
Efnisorð
Flokkstölur
Raðtákn
Leit í tilteknu safni
Þrengja við tungumál
Tengja saman leitir
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Skipanaleit
Birting fullrar færslu
Birta líkt efni
Skoða eintök
Vensl milli færslna
Niðurstöðulisti
Útprentun færslu / lista
Vista færslu / lista
Notkun styttinga
Boolean aðgerðir
•
•
•
Leitir í Gegni
Start > Programs > Aleph 500 > OPAC
•
Leitarþáttur Gegnis í starfsmannaaðgangi er
ætlaður til upplýsingaleitar
•
Hægt er að framkvæma leitir í öðrum þáttum
kerfsins en þær henta þó ekki við upplýsingaleit og
afmarkast þá við eintök í stjórnunareiningu
•
Leitarviðmót Gegnis á vefnum er gegnir.is
Tækjastika í leitarþætti
Flettileit
Orðaleit
Fyrri leitir
Millisafnalán
Hætta
Prenta
Opna færslu í skráningarþætti
Flettileit
•
Í flettileit er leitað í
stafrófsröðuðum skrám,
sbr. að fletta í spjaldskrá
•
Hægt er að leita í einu
leitarsviði í einu
Flettileit, titill
•
Nóg er að slá inn fornar grafir og leitin skilar
árangri. Hins vegar ef fyrsta orðinu væri sleppt
mundi niðurstöðurnar vera listi yfir rit sem byrja á
grafir
•
Flettilet í titli hentar ef leitað er að þýðingum verka
Flettileit, höfundur
•
Nöfnum Íslendinga er raðað á fornafn, eftirnafn,
millinafn. Dæmi: Einar Guðmundsson Már
99+ merki að fleiri en 99 færslur tilheyra færslunni
•
Nöfnum erlendra höfunda er raðað á eftirnafn,
fornafn. Dæmi: Holst Hanne-Vibeke
Flettileit, efnisorð
•
•
•
“Efnisorð (öll)” nær til umfjöllunnar um
einstaklinga, stofnanir, ráðstefnur, landafræðiheiti,
hugtök og önnur fyrirbæra
“LC efnisorð” (Library of Congress), efnisorð á
ensku)
“MeSH efnisorð” (medical subject headings)
(læknisfræði á ensku)
Flettileit, orð í ...
•
Í flettileit er einnig hægt að velja orðaindexa, t.d.
“Orðaleit í titilsviði”, “Orðaleit í höfundasviði” og
“Orðaleit í efnisorðasviði” og þannig leita að einu
orði innan úr tilteknu sviði
•
Dæmi: Niðurstöður fyrir leit að orðinu spretta í
“Orðaleit í titilsviði” (tekið úr titlinum “Og enn spretta
laukar”).
Orðið spretta kemur fyrir í tíu titlum
Flettileit, niðurstöður
Fjöldi færslna
Smellið á færslu og
veljið ...
Stutt: Birtir yfirlit yfir
færslur (höfund, titil, ár)
Full: Birtir eina færslu í
einu (full lýsing + eign í
safni)
Stökkva: Ný leit í sama
leitarsviði
Vista sem: Bæta færslu
á niðurstöðulista
Leit
•
Leit byggir á orðaleit, þ.e.
hægt er að leita innan úr
færslu eða tilteknu sviði.
•
Í einfaldri leit er hægt að
velja milli þess að leita í
tilteknu sviði eða “Öll svið
færslu” sem skilar þá mjög
víðtækri leit
Leit, öll svið
•
“Öll svið færslu” leitar í sviðum fyrir höfund, titil,
ritraðir, athugasemdir, efnisorð og aukafærslur
•
Ef slegið er inn fleiri en eitt leitarorð í “Öll svið
færslu” er og skilyrðið sjálfgefið á milli orðanna
Dæmi: Sláið inn Björn Kaupmannahöfn til að finna
bókina “Á Íslendingaslóðum í Kaupmannahöfn”. Þessi
leit skilar þá öllum færslum sem hafa Björn og
Kaupmannahöfn
Dæmi: Sláið inn Lonely planet London til að finna
bækur um London sem tilheyra ritröðinni Lonely planet
Leit, titill & samræmdur titill
•
Nákvæmur titill þarf ekki að vera þekktur til að
finna bókina
Dæmi: Til að finna bókina Heygðu mitt hjarta við
undað hné nægir að slá inn undað hné
•
Leitarsviðið “Samræmdur titill” má nota til að leita
að samheitum tiltekina verka
Dæmi, Biblían er samheiti fyrir Gamla og Nýja
testamentið, Rutarbók, Jobsbók o.fl.
Dæmi, Íslendingarsögur er samheiti fyrir Njáls
sögu, Egils sögu Skallagrímssonar o.fl.
Leit, nafn / höfundur
•
“Nafn” leitar í öllum sviðum ábyrgðaraðildar
(mannanöfn, stofnanir, ráðstefnur)
•
“Höfundur/Meðhöfundur” tekur aðeins til
persónulegra höfunda og meðhöfunda/annarra
ábyrgðaraðila
•
“Stofnun/Ráðstefna”, sem ábyrgðaraðili fyrir verki
•
Orðaleit að höfundi er ekki eins “nákvæm” og
flettileit. Dæmi, leit að Einar Már Guðmundsson
mundi skila einum niðurstöðulista með verkum
allra þeirra manna sem heita Einar Már
Guðmundsson. Flettileit mundi hins vegar skila
flokkuðum lista eftir einstaklingum
Leit, flokkstölur
•
Hægt er að velja um leit í eftirfarandi
flokkunarkerfum:
•
•
•
Dewey (082)
Dk (092), notað á Borgarbókasafni
NLM (060), læknisfræði
•
Sleppa skal punkti í flokkstölu. Dæmi: Ef leita á að
öllum ritum í 005.72 skal slá inn 00572
•
Flokkur* (stjarna) finnur allt það efni sem tilheyrir
tilteknum flokki og undirflokkum hans. Dæmi: 920*
Leit, raðtákn
•
Með leitarsviðinu “Raðtákn” má leita að raðtáknum
•
Dæmi: Leitarsviðið “Raðtákn” er valið og Row Har
B slegið inn
Leit í tilteknu safni
Dæmi: Leita að efni um barnasjúkdóma sem
til er í Kringlusafni
1)
Vel leitarsviðið “Öll efnisorð” og slæ inn
barnasjúkdómar
2)
Sækja gluggann niðurstöðulista (fellivalmynd
Valkostir > Birta niðurstöðulista)
3)
Vel hnappinn Þrengja/Víkka úr glugganum fyrir
niðurstöður. Vel leitarsviðið “Safn/Safndeild”,
slæ inn kóðann fyrir Kringlusafn sem er bbkaa
og hef hakað við skilyrðið og.
Listi með safnakóðum, sjá Aðildarsöfn á
landskerfi.is.
Leit í tilteknu safni
1) Niðurstöðulisti
2) Velja hnappinn
Þrengja/Víkka úr
Niðurstöðulista
3) Þrengja/víkka
gluggi – velja svið
til að þrengja við
Leit, þrengja leit við tungumál
Dæmi: Leita að íslensku bókmenntum sem hafa verið
þýddar á frönsku.
1)
Velja leitarsviðið “Efnisorð” og slá inn íslenskar
bókmenntir.
2)
Valkostir  Birta niðurstöðulista
3)
Hef leitina í niðurstöðulistanum valda og smelli
á Þrengja/víkka hnappinn.
4)
Vel leitarsviðið “Tungumálakóði” og slæ inn fre
til að þrengja leit við færslur á frönsku.
Tungumál
•
•
•
•
•
•
•
dan
eng
fre
ice
nor
swe
ger
•
Sjá lista með tungumálakóðum á síðunni
http://www.loc.gov/marc/languages/langhome.html
Danska
Enska
Franska
Íslenska
Norska
Sænska
Þýska
Leit, afmarka við form færslu
Dæmi: Fá fram lista yfir hljóðbækur fyrir tiltekinn
höfund.
1)
Vel orðaleit (kíkir) og geri leit að höfundinum
Einar Kárason.
2)
Veljið fellivalmyndina Valkostir > Birta
niðurstöðulista.
3)
Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka
hnappinn.
4)
Veljið leitarsviðið “Form færslu” og sláið inn hb
og hafið og skilyrðið valið
Form færslu
•
•
•
•
•
•
bk
gr
hb
vm
se
mu
Bók
Grein
Hljóðbók
Myndefni
Tímarit
Tónlist
Hægt er að þrengja leit við form færslu (efnislegt
innihald) samkvæmt skilgreiningu í
bókfræðifærslunni.
Leit, afmarka við form eintaks
Dæmi: Fá fram lista yfir þá geisladiska sem Sigrún
Hjálmtýsdóttir á aðild að
1)
Velja orðaleit (kíkirinn) og leitarsviðið
“Höfundur” og slá inn Sigrún Hjálmtýsdóttir
2)
Veljið fellivalmyndina Valkostir > Birta
niðurstöðulista.
3)
Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka
hnappinn.
4)
Veljið leitarsviðið “Form eintaks”, sláið inn cd og
hafið og skilyrðið valið
Form eintaks
•
•
•
•
•
•
•
•
book Bók
Issue Tímarit
issbd Innbundið tímarit
video Myndband
audio Snælda
digit Tölvugögn
manus Handrit
map Kort
•
•
•
•
•
•
•
•
•
lprec Hljómplata
cd Geisladiskur
music Nótur
card Spil
slide Glæra/Skyggna
kit Gagnasett
dvd DVD mynddiskur
photo Ljósmynd
rea Raunsýni
Hægt er að þrengja leit við form eintaks (hið fýsíska
form) samkvæmt skilgreiningu í eintaki.
Leit, afmarka við árabil
Dæmi: Hvað efni er til um Írak útgefið á árínu 2003?
1)
2)
3)
4)
Veljið orðaleit (kíkir) og gerið leit að efnisorðinu
Írak.
Veljið fellivalmyndina Valkostir > Birta
niðurstöðulista.
Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka
hnappinn.
Veljið leitarsviðið “Ár” og sláið inn 2003
• Ef afmarka á leit við tiltekið árabil er sett bandstrik og ör á milli
ártalana, t.d. 1985->1990
• Einnig mætti gera 199? (ártal og spurningamerki) til að fá fram
útgefið efni fyrir árabilið 1990 til með 1999.
Leit, þrengja/ víkka
Dæmi: Efni um sykursýki, ekki hjá börnum, útgefið
eftir 1995, á íslensku og í tilteknu safni.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
Velja orðaleit (kíkirinn) og leitarsviðið “Efnisorð” og slá
inn sykursýki.
Veljið fellivalmyndina Valkostir > Birta niðurstöðulista.
Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka hnappinn.
Velja leitarsviðið “Efnisorð”, slá inn börn og haka við
ekki skylirðið.
Fara aftur í niðurstöðulista og velja Þrengja/víkka.
Velja leitarsviðið “Ár” og slá inn 1995->2004.
Fara aftur í niðurstöðulista og velja Þrengja/víkka.
Velja “Safn/safndeild” og slá inn safnakóðan t.d. lbshl.
Leit, tengja leitir
Dæmi: Tengja sama efnisorðin gæðastjórnun og heilsugæsla
1) Geri leit að efnisorðinu gæðastjórnun
2) Gerið nýja leit að efnisorðinu heilsugæsla
3)
Veljið fellivalmyndina Valkostir > Birta niðurstöðulista
3) Veljið leitina sem
á að tengja við og
hnappinn Tengja
4) Glugginn Tengja leitir
opnast. Til að velja leitir til að
tengja við skal halda niðri Ctrl
hnappi lyklaborðins og smella
á hina færsluna.
5) Velja skilyrði tengingar.
Birting fullrar færslu
Fjöldi færslna
Velja mismunandi
birtingarform færslunnar
Fletta milli
færslna ef
fleir en ein
Full færslu, skoða eintök
1)
Veljið
Eintök:
All items
fyrir öll
söfn eða
einstaka
safn
2)
Upplýsingar um eintök birtist, t.d.
raðtákn og hvort ritið er inni
Full færsla, birta líkt
1)
Línan
“Efni” er
valin
2)
Smella á
hnappinn
Birta líkt
• Ef smellt er á hnappinn Vista sem, bætist hann á Niðurstöðulistan þar
sem vinna má frekar með færslurnar.
• Prófið að velja aðrar línur í færslunni til að sjá hvenær Birta líkt býðst.
3)
Listi með
færslum sem
hafa efnisorðið
sakamálasögur
birtist
Vensl milli færslna
2) Tengt hnappurinn
birtist og er valinn
1)
Móðurfærsla
valin
3) Móðurfærslan opnast
og hægt er að fara
þaðan í undirfærslur
Niðurstöðulisti
•
•
Valkostir  Birta niðurstöðulista
•
Hægt er að bæta tilteknum niðurstöðum flettileitar
á lista með því að velja Vista sem hnapp úr
glugga flettilista.
Hægt er að skoða allar fyrri leitir (nema flettileitir)
tiltekinnar leitarlotu.
Útprentun/ vistun, listi
1) Fellivalmynd Valkostir > Birta niðurstöðulista
2) Veljið niðurstöður sem prenta á út
2) Fellivalmynd Skrá > Prenta eða Vista valið.
2) Glugginn Gagnasnið birtist þar sem velja á útlit færslu.
3) Gluggi til að vista færslu eða útprentun birtist eftir því sem við á
1
Ath!
Sviðsheiti=Full færsla
Tilvitnun=Stutt færsla
2
Útprentun/ vistun, stök færsla
1) Fellivalmynd Skrá > Prenta eða Vista valið.
2) Glugginn Gagnasnið birtist þar sem velja á útlit færslu.
3) Gluggi til að vista færslu eða útprentun birtist eftir því sem við á.
1
2
Ath!
Sviðsheiti=Full færsla
Tilvitnun=Stutt færsla
Senda færslu(r) í tölvupósti
1) Fellivalmynd Skrá > Senda póst
2) Fylla út netfang viðtakanda
3) Velja gagnasnið
Ath! Póstþjónn þarf að vera skilgreindur – Sjá skjalið “Um
notkun” Gegnis á landskerfi.is undir Námsgögn
1
2
Ath!
Sviðsheiti=Full færsla
Tilvitnun=Stutt færsla
3
Skipanaleit
Starfsmannaaðgangi,
Leit (kíkirinn) og flipan 2. CCL-leit
eða ...
Skipanaleit á gegnir.is
CCL (Common comand language)
Skipanaleit
•
Skipanaleit er leit í einu eða fleiri leitarsviðum
samtímis.
•
Skipanaleit byggir á leitarforskeyti sem settur er
fyrir framan leitarstrenginn.
•
Skipanaleit er öflugt upplýsingatæki fyrir vana
starfsmenn í upplýsingaþjónustu sem getur veitt
meira frelsi í samsetningu leitar og verið fljótlegra í
notkun en hefðbundin leit.
•
Lista með leitarforskeytum er að finna á gegnir.is
undir liðnum Skipanaleit í hjálpinni.
Skipanaleit, dæmi
•
Afmarka leit að titli við tiltekið safn.
wti=mýrin and wlc=lbshl
•
Afmarka leit að titli við tiltekin söfn.
wti=salka valka and (wlc=bbaaa or wlc=bbfaa)
•
Búa til lista yfir færslur í safndeild hjá safni.
wlc=lbshl and wlc=ar
•
Finna efni um xml en útiloka námsritgerðir.
wti=xml not wim=ri
•
Færslur sem innihalda rafræna staðsetningu
wur=http
Skipanaleit, dæmi
•
Búa til lista yfir hljóðbækur í tilteknu safni á ensku.
wfm=hb and wlc=hafaa and wln=eng
•
Leita að efni eftir Quentin Tarantino á DVD
mynddiskum eða myndbandi.
who=tarantino and (wlc=dvd or wlc=video)
•
Leita að efni um Írak útgefið árinu 2003.
wsu=Írak and wyr=2003
•
Leita að bókinni Sölku Völku eftir Halldór Laxness,
á dönsku eða sænsku í Landsbókasafni.
wti=salka valka and who=halldór laxness and
(wln=dan or wln=swe) and wlc=lbshl
Skipanaleit, dæmi
•
Leita að tímaritum um uppeldisfræði.
wsu=uppeldisfræði and wfm=se
•
Leita að hvaða greinar birtust um sálfræði á
árabilinu 2000 til 2002.
wsu=sálfræði and wfm=gr and wyr=2000->2003
•
Leita að íslenskum bókmenntum sem þýddar hafa
verið á þýsku.
wsu=íslenskar bókmenntir and wln=ger
•
Leita að hvaða námsritgerðir hafa verið skrifaðar
um skjalastjórnun.
wsu=skjalastjórnun and wim=ri
Styttingar
•
? (spurningarmerki)
Stendur fyrir ótiltekinn fjölda óþekktra bókstafa. Það má
nota fremst í orði, í miðju orðs eða í lok orðs.
Dæmi: ?biology finnur microbiology, photobiology,
psychobiology. Í miðju orðs: geo?logy finnur geology,
geomorphology, geohydrology o.s.frv. Í enda orðs:
stjórnmálas? finnur stjórnmálasaga, stjórnmálasögu,
stjórnmálastefna og stjórnmálastefnur.
•
# (tvíkross)
Stendur fyrir einn eða engan breytilegan bókstaf inni í
orði.
Dæmi: bygginga#verkfræði finnur annaðhvort
byggingaverkfræði, byggingarverkfræði eða hvort tveggja.
•
! (upphrópunarmerki)
Stendur fyrir einn breytilegan bókstaf inni í orði.
Dæmi: b!rn skilar bæði færslum með barn og börn.
Boolean aðgerðir
•
Hægt er að þrengja eða víkka leit með því að nota
Boolean aðgerðir and, or, not.
•
And (og, bæði orðin þurfa að koma fyrir)
Or (eða, annað hvort orðið kemur fyrir)
Not (ekki, annað orðið en ekki hitt kemur fyrir)
•
Hægt er að nota eftirfarandi tákn:
And = + (plús) & (ampersand)
Or = | (pípa)
Not = ~ (tilda)
Boolean aðgerðir
OR
Dæmi: Leita að college og/eða
university.
AND
Dæmi: Leita að poverty og crime.
NOT
Dæmi: Leita að færslum sem
innihalda orðið cats, en útiloka
færslur sem innihalda orðin cats og
dogs.
Heimild: http://library.albany.edu/internet/boolean.html
Hjálp
•
Undir fellivalmyndinni Hjálp er að finna
hjálpartexta um leitarþáttinn
•
Í öllum gluggum leitarþáttar er að finna Hjálp
hnappinn sem veitir aðstoð varðandi tiltekna
aðgerð