Transcript Дотоод аудит, хяналт

ДОТООД АУДИТ, ХЯНАЛТ, ШИНЖИЛГЭЭ
ҮНЭЛГЭЭНИЙ ГАЗАР
ДОТООД АУДИТЫН ХУУЛЬ ЭРХ ЗҮЙН ОРЧИН,
ТҮҮНИЙ ЧИГ ХАНДЛАГА
2012 оны 5 дугаар сарын 9
Улсын секторт хийгдэж өнөөгийн
дотоод хяналт болон аудит
Төлөвлөлт
(Төсвийн +
Стратегийн)
Төсвийн
гүйцэтгэл +
Удирдлагын үйл
ажиллагаа
Бүртгэл +
Тайлагналт
Хөндлөнгийн
аудит
ҮАГ
Хуулийн
хяналт
АТГ
Санхүүгийн хяналт шалгалт
УМХГазар
Дотоод аудит
Сангийн яам
ДАХШҮГ
2
Төсвийн тухай шинэ хуульд дотоод аудитын
талаар тусгасан заалтууд
3
ТӨСВИЙН ТУХАЙ ХУУЛИНД ОРСОН
ДОТООД АУДИТ БА ДОТООД ХЯНАЛТЫН ҮЙЛ
АЖИЛЛАГААТАЙ ХОЛБОГДОЛ БҮХИЙ ЗААЛТУУД
Төсвийн тухай хуулийн 4.1.49
“Дотоод аудит” гэж төсвийн хөрөнгийг зүй зохистой, үр
ашигтай зарцуулах, эрсдлийн удирдлагаар хангахад
чиглэсэн төсвийн дотоод хяналтын үйл ажиллагааг
 Төсвийн тухай хуулийн 11,12 дугаар зүйл.
Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн
ЗГ-н гишүүний бүрэн эрхийн


11.1.11 дэх заалт - төсөв, санхүүгийн дотоод аудит, хяналт
шалгалтыг зохион байгуулж, удирдлагаар хангах;
12.1.16.төсвийн дотоод аудит, хяналт шалгалтын үйл
ажиллагааг хэрэгжүүлэх;
ТӨСВИЙН ЕРӨНХИЙЛӨН ЗАХИРАГЧИЙН ХҮРЭЭНД
 Төсвийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйл.
Төсвийн ерөнхийлөн захирагч, түүний бүрэн эрхийн
14.2.10 дэх заалт - өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээнд дотоод
аудитын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх;
 Төсвийн тухай хуулийн 39 дүгээр зүйл.
ЗГ-н зарим чиг үүргийг орон нутагт төлөөлөн хэрэгжүүлэх гэрээ
 39.5 Энэ хуулийн 39.1, 39.2-т заасан гэрээний биелэлтийг
холбогдох төсвийн ерөнхийлөн захирагч хагас, бүтэн жилээр
дүгнэж, дотоод аудит хийнэ.

ТӨСВИЙН ШУУД ЗАХИРАГЧ ОЛОН ТӨРИЙН
САНГИЙН ТОГТОЛЦООНЫ ХҮРЭЭНД
 Төсвийн тухай хуулийн 15,16 дугаар зүйл.
Төсвийн төвлөрүүлэн болон төсвийн шууд захирагч,
түүний бүрэн эрхийн
 15.4.1, 16.5.6 дахь заалт - дотоод аудитын үйл ажиллагааг
хэрэгжүүлэх;
 Төсвийн тухай хуулийн 36 дугаар зүйл. Төрийн сангийн тогтолцоо
 36.6 дахь заалт - Төв төрийн сан нь аймаг, нийслэлийн төрийн
сан болон төрийн захиргааны төв байгууллагын төрийн
сангийн нэгжийн үйл ажиллагаанд, аймаг, нийслэлийн төрийн
сан нь сум, дүүргийн төрийн сангийн үйл ажиллагаанд
санхүүгийн дотоод хяналтыг тус тус хэрэгжүүлнэ.
ЦААШДЫН АУДИТЫН ТОГТОЛЦОО
Хөндлөнгийн аудит
ҮАГ
Дотоод аудит
Дотоод аудит, хяналт шалгалтыг
зохион байгуулж, хэрэгжүүлэн
удирдлагаар хангах
САНГИЙН ЯАМ-ДАХШҮГ
Дотоод аудитын албыг
байгуулж, хэрэгжүүлэх
ТӨСВИЙН ЕРӨНХИЙЛӨН
ЗАХИРАГЧ
Дотоод хяналтын үйл
ажиллагааг хэрэгжүүлэх
Төсвийн байгууллага,
Төрийн сангийн нэгж
Дотоод аудитын албаны бүтэц, зохион байгуулалт
САНГИЙН
ЯАМ
ДАХШҮГ
ТЕЗ-н
дотоод
аудитын
алба
• Санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв
байгууллага төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн дотоод
аудитын албыг үйл ажиллагааны стандарт, арга зүйн
удирдлагаар хангана.
• Дотоод аудитын дүрмийг ЗГ-аар батлуулна.
• Дотоод аудитын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх
• Өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээнд дотоод аудитын үйл
ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.
• Албаны зохион байгуулалт, орон тоо төсвийн ерөнхийлөн
захирагчийн төсөв, санхүүгийн тогтолцооноос хамаарна
Тухайн байгууллагын дотоод хяналтын
зохион байгуулалт, үйл ажиллагаа
Төсвийн
төвлөрүүлэн
болон шууд
захирагч
• Дотоод аудитын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.
ТӨРИЙН САНГИЙН ДОТООД
ХЯНАЛТЫН ТОГТОЛЦОО
• Өдөр тутмын ажил, гүйлгээнд сууриласан дотоод хяналт
• Аймаг, нийслэлийн төрийн сангийн болон төрийн захиргааны төв
байгууллагын төв байгууллагын төрийн сангийн нэгжийн үйл ажиллагаанд
Төв төрийн
санхүүгийн дотоод хяналтыг хэрэгжүүлнэ.
сан
• Өдөр тутмын ажил, гүйлгээнд сууриласан дотоод хяналт
• Сум, дүүргийн төрийн сангийн үйл ажиллагаанд санхүүгийн дотоод
Аймаг
хяналтыг хэрэгжүүлнэ.
нийслэлийн
төрийн сан
• Өдөр тутмын ажил, гүйлгээнд сууриласан дотоод хяналтыг хэрэгжүүлнэ.
Сум,
дүүргийн
төрийн сан
Дотоод аудитын дүрэм нь боловсруулалтын шатанд байгаа
бөгөөд, түүний агуулга дараах хүрээг хамарна.
 Эрхэм зорилго
 Ажлын цар хүрээ
 Мөрдөгдөх ёс зүй
 Баримтлах бодлого, чиглэл, үзэл баримтлал
 Дотоод аудитын алба/нэгжийн үүрэг, хариуцлага
 Дотоод аудитын алба/нэгжийн эрх
 Хараат бус байдлын талаар
 Дотоод аудитын зөвлөлийн үйл ажиллагааны талаар
ДОТООД АУДИТ ГЭЖ:
АНУ-д төвтэй Дотоод аудитын институтын
тодорхойлсоноор:
- Байгууллагын үйл ажиллагааг сайжруулах, үнэ цэнийг
нэмэгдүүлэх зорилгоор бие даасан, хараат бус байдлаар
баталгаажуулалт хийж, зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа юм.
Дотоод аудит нь эрсдлийн удирдлага, хяналт, засаглалын
тогтолцоог үнэлэх, сайжруулахын тулд системтэй, цэгцтэй
арга хэрэглэж байгууллагын үйл ажиллагаанд тус болдог.
Дотоод аудитын загвар
Төвлөрсөн
Төвлөрсөн
бус
• Сангийн яам нь зөвхөн төсвийн
ерөнхийлөн захирагчдад төсвийг
төлөвлөх, хуваарилах бус, ТЕЗ-н
төсвийн зарцуулалтанд хөндлөнгөөс
оролцох, хянах үйл ажиллагааг давхар
гүйцэтгэдэг.
• ТЕЗ тус бүр нь өөрийн төсвөө
зарцуулах бүх хариуцлагаа өөртөө
авдаг ба зарцуулалтын процесст
хяналт, хамгаалалт тавихаа өөрсдөө
хариуцдаг.
ДОТООД АУДИТЫН
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
• Байгууллагын үйл ажиллагааны дотоод хяналтын
систем болон санхүүгийн үйл ажиллагааны найдвартай,
үр ашигтай байдалд дүгнэлт өгөх
• Тухайн байгууллагын үйл ажиллагааны нийгэм, эдийн
засгийн үр өгөөжийг тодорхойлж, дүгнэлт өгөх
• Холбогдох хууль тогтоомж, дүрэм, журам заавартай
нийцэж буй эсэхэд дүгнэлт өгөх
• Ашиглан, залилангийн ашиг сонирхолын эсрэг явуулж
буй байгууллагын санхүүгийн болон хөрөнгийн
хадгалалт, хамгаалалтын байдалд үнэлэлт өгч, дүгнэлт
гаргах
• Мэдээллийн технологийн систем болон бусад
байгууллагын доторх системийн дотоод хяналтад
үнэлгээ өгч, зөвлөмжөөр хангах
ДОТООД АУДИТЫН
ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЦИКЛ
Жилийн
төлөвлөгөө
боловсруулах
Дараачийн
хэрэгжүүлэх
арга хэмжээ
ДАЗ-өөр
хэлэлцэгдсэн
эцсийн аудитын
тайлан
Дотоод аудитыг
гүйцэтгэх
Дотоод аудитын
тайлан дүгнэлт,
зөвлөмжийн
хамт
Дотоод аудитын хамрах хүрээ
ЭРСДЛИЙН
УДИРДЛАГА
ХЯНАЛТ
ЗАСАГЛАЛ
ДОТООД АУДИТЫН
ХАМРАХ ХҮРЭЭ
Дотоод аудитын хамрах хүрээ нь
өргөн бөгөөд ерөнхийдөө доорх
төрөлд хуваагдана.
Гүйцэтгэлийн аудит
Санхүүгийн аудит
Хууль, тогтоомж, дүрэм журмын
даган мөрдөлтийн аудит
 Дотоод хяналтын тогтолцоог үнэлэх
 Эрсдлийн удирлагын процессыг
үнэлэх
 Үйл ажиллагааны процессийг үнэлэх



Зөвлөмж өгөх/ Баталгаажуулах
16
Дотоод аудитын төрөл
Түүнчлэн дотоод аудит нь зорилгоосоо хамаараад олон
төрөлд хуваагдаж болно.
 Төсвийн төлөвлөлт
 Төрийн сангийн үйл ажиллагаанд
 Мэдээллийн технологийн
 Хөрөнгө оруулалтын
 Хөрөнгийн хадгалалт, хамгаалалтын
 Тусгай сангийн үйл ажиллагаанд
Дотоод аудитын үе шат
Дотоод аудитын үе шат (Дотоод хяналтын тогтолцоог үнэлэх)
1. Удирдлагад аудитын ажлын цар хүрээ, зорилгыг танилцуулж холбоо
тогтоох
2. Тухайн байгууллагын талаар ойлголт олж авах
3. Тухайн байгууллагад тулгарч байгаа гол эрсдлүүдийг тогтоох
4. Эрсдлүүдийг хянаж байх ёстой хяналтын горимуудыг таниж мэдэх
5. Хяналтууд нь үр ашигтай байгаа эсэхийг тодорхойлох эрсдэлд
суурилсан тест болон горимыг гүйцэтгэх
6. Илрүүлсэн зүйлсээ тайлагнах
7. Илрүүлсэн зүйлсийг засаж залруулж байгааг хянах
Дотоод аудитын горим болон
тестүүд:
 Тооллого
 Баталгаажуулалт
 Асуулга ярилцлага
 Баримтын шалгалт
 Тулган шалгах
 Давтан тооцоолох г.м.
Дотоод аудитын тайлангийн
бүрэлдэхүүн
Дотоод аудитын тайланд байгаа илрүүлэлт нь 5-н “С”
гэгдэх доорх 5-н элементийг агуулах нь зүйтэй.
1.
2.
3.
4.
5.
Condition /ямар асуудал илэрсэн/
Criteria /ямар стандарт, журам зөрчигдсөн/
Cause /яагаад асуудал гарсан/
Consequence /үр дагавар нь юу вэ/
Corrective action /засах арга хэмжээ/
ТӨРИЙН САНГИЙН ХЯНАЛТЫН ТОГТОЛЦОО
Хөндлөнгийн
аудит
Дотоод аудит
Дотоод хяналт
ТӨРИЙН САНГИЙН
ДОТООД ХЯНАЛТЫН ТОГТОЛЦОО
• Өдөр тутмын ажил, гүйлгээнд сууриласан дотоод хяналт
• Аймаг, нийслэлийн төрийн сангийн болон төрийн захиргааны төв
байгууллагын төв байгууллагын төрийн сангийн нэгжийн үйл ажиллагаанд
Төв төрийн
санхүүгийн дотоод хяналтыг хэрэгжүүлнэ.
сан
• Өдөр тутмын ажил, гүйлгээнд сууриласан дотоод хяналт
• Сум, дүүргийн төрийн сангийн үйл ажиллагаанд санхүүгийн дотоод
Аймаг
хяналтыг хэрэгжүүлнэ.
нийслэлийн
төрийн сан
• Өдөр тутмын ажил, гүйлгээнд сууриласан дотоод хяналтыг хэрэгжүүлнэ.
Сум,
дүүргийн
төрийн сан
Үндсэн үйл
ажиллагаа ба
процесс
Дотоод
хяналтын
үйл ажиллагаа
Гүйлгээ хянах
Байгууллагын
зарлагын
гүйлгээ
Гүйлгээ шивэх
Үндсэн үйл
ажиллагаа ба
процесс
Санхүүжилтийн
эрх нээх
Гүйлгээ
баталгаажуулах
ЗГСУМС
ТСНД-ны
үлдэгдлийг МБтай тохируулах
ЗГСУМС
Дотоод
хяналтын
үйл ажиллагаа
Удирдлагын
хяналт,
баталгаажуулалт
Гүйцэтгэлийн
тайлан хүлээн
авах, тулгах
Гүйцэтгэл
оруулах
Төсвийн
гүйцэтгэл
ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ ХЭЛТЭС
САНХҮҮЖИЛТ, ТАЙЛАН
БҮРТГЭЛИЙН ХЭЛТЭС
ДОТООД АУДИТ
ЖИЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХҮРЭЭНД
ТӨВ ТӨРИЙН САНГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ
ДОТООД ХЯНАЛТЫН ТОГТОЛЦОО
Сангийн яам
ДАХШҮ-ний газар
АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА