Transcript Slide 1

Gestalt Kuramı
Ş.Gonca ZEREN
Psk. Dan. Dr.
Ağrı Dağı Üniversitesi Eğitim Fakültesi
[email protected]
Gestalt
• Almanca bir kelime olan
Gestalt; “durum, figür, sima,
şekil, form” gibi anlamlara
karşılık gelmektedir.
Zeren, 2007
Gestalt Kuramının
Tarihçesi
• Gestalt Kuramı, 1912
yılında, Max
Wertheimer’in
çalışmaları ile
başlamıştır.
Zeren, 2007
Gestalt Kuramının
Tarihçesi
• Kuram;
• Kurt Koffka,
• Wolfgang Köhler
ve
• Kurt Lewin
tarafından
geliştirilmiştir.
Zeren, 2007
Gestalt Kuramına Göre,
• Bütün, kendisi oluşturan parçalardan
daha fazla anlam taşımaktadır.
• İnsanlar uyarıcıları bütün ve eksiksiz
olarak algılama eğilimindedirler.
• Bütünü oluşturan parçalardan çok, bu
parçalar arasındaki ilişkiler önemlidir.
Zeren, 2007
Gestalt Kuramında
Algılama
• Çevreyi algılama biçimi,
uyaranları anlamlandırmada en
önemli faktördür.
• Algı bir tür örgütlemedir.
• Duyu organlarına gelen uyarıcılar,
gruplanır, yorumlanır ve
örgütlenir.
Zeren, 2007
Phi fenomen
• Gerçekte bir hareket olmadığı
halde gidip gelen bir hareket
görürüz.
Zeren, 2007
Phi fenomen: Görünüşte hareket
http://www.aber.ac.uk/media/Modules/MC10220/visper08.html
• Beyaz noktalar hareket ediyormuş gibi görünüyor.
• Tıpkı ışıklı ilan panolarında ışığın, hareket
ediyormuş görüntüsü vermesi gibi...
Zeren, 2007
Prägnanz Yasası
• Prägnanz Yasası, zihnimizin
uyarıcıları algılarken,
mümkün olduğunca en iyi, en
basit ve en anlamlı biçime
dönüştürme eğilimidir.
Zeren, 2007
Prägnanz Yasasına ait alt
yasalar vardır. Bunlar:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Şekil- zemin ilişkisi
Yakınlık yasası
Benzerlik yasası
Tamamlama yasası
Süreklilik yasası
Basitlik yasası
Zeren, 2007
1. Şekil- zemin ilişkisi
• Yandaki resme
bakınca vazo mu
görüyorsunuz, yoksa
yüz yüze bakan iki
insan mı?
• Algı alanımıza giren
temel uyarıcıyı
“şekil”, onu
çevreleyen ortamı da
“zemin” olarak
algılarız.
http://people.csail.mit.edu/fredo/SIG02_ArtScience/siggrap
h_Gestalt_talk.pdf
Zeren, 2007
Şekil- zemin ilişkisi
http://www.allposters.es/-sp/Rostro-de-Mae-West-1935-Posteres_i394155_.htm
Zeren, 2007
Şekil- zemin ilişkisi
http://people.csail.mit.edu/fredo/SIG02_ArtScience/siggraph_Gestalt_talk.pdf
Zeren, 2007
Şekil- zemin ilişkisi
Zeren, 2007
2. Yakınlık Yasası
• Birbirine yakın olan
uyarıcıları bir grup
gibi algılarız.
Zeren, 2007
Yakınlık Yasası
• Ortadaki kadın hangi adamla
birlikte?
Zeren, 2007
3. Benzerlik Yasası
• Birbirine benzer
özellikleri olan
uyarıcılar,
algısal bir
bütünlük
kazanırlar ve tek
bir grup gibi
algılanırlar.
Zeren, 2007
Benzerlik Yasası
• Peki ya uyarıcıların
tamamı birbirine
benzer ama biri
farklıysa?
• Farklı olanı hemen
öbürlerinden ayırd
ederiz!
Zeren, 2007
4. Tamamlama Yasası
• Tamamlanmamış
etkinlikler, biçimler
ve sesler
tamamlanarak
algılanmaktadır.
Zeren, 2007
Tamamlama Yasası
• Tanıdık bir marka! Eksik mi tam
mı? Yoksa siz mi tamamladınız?
Zeren, 2007
5. Süreklilik / Devamlılık
Yasası
• Aynı yönde giden
noktalar, çizgiler vb.
birimler birlikte
gruplanarak
birbirinin devamı
gibi algılanırlar.
Zeren, 2007
Süreklilik / Devamlılık
Yasası
Zeren, 2007
6. Basitlik Yasası
• Öteki unsurlar
eşit olduğunda,
birey, basit ve
düzenli bir
biçimde organize
edilmiş figürleri
algılar.
Zeren, 2007
Algısal Değişmezlik
• Bir objeyi farklı koşullara rağmen
aynı obje olarak görmemize “algısal
değişmezlik” denir.
• Gözümüzün retina tabakasına
gelen görüntü ile, zihnimizin
yorumladığı görüntü aynı değildir.
Zeren, 2007
Algısal Değişmezlik
• Uzaktaki çocuğu küçük,
yakındakini büyük görürüz ama
ikisini de aynı boyda olarak algılarız.
Zeren, 2007
Algısal Değişmezlik
http://www.ecn.purdue.edu/VISE/ee637/notes/ColorConstancy/color/
• Yukarıdaki küplere bakın. Aynı küp, sabah ve
akşam gözümüze farklı renklerde görünür. Oysa
biz renkler hiç değişmemiş gibi algılarız.
Zeren, 2007
Algısal Değişmezlik
Zeren, 2007
Algısal Değişmezlik
Zeren, 2007
Davranışın Belirleyicileri
1. Fiziksel çevre
2. Psikolojik çevre
Zeren, 2007
1. Fiziksel çevre
•
•
•
•
•
•
•
Yolda yürürken yüzümüze çarpan hava,
gördüğümüz tabelalar,
insanların yüzleri,
bastığımız zeminin sertliği,
ayakkabımızın rahatlığı ya da rahatsızlığı,
lokantadan gelen yemek kokusu,
dizimize sürtünerek yanımızdan geçen kedinin
yumuşaklığı gibi milyonlarca uyarıcı fiziksel
çevreyi oluşturmaktadır.
Zeren, 2007
2. Psikolojik çevre
• Fiziksel çevreden gelen uyarıcılar, algı
yasaları ve algısal değişmezlik ilkelerinden
etkilenmektedir.
• Uyarıcılar algılanırken bireyin inançları,
düşünceleri, ihtiyaçları ve tutumları
algılamayı etkilemektedir.
• Fiziksel çevreden gelen uyarıcılar oldukları
gibi algılanmazlar, bireyin psikolojik
çevresi sanki bir süzgeçmiş gibi süzülerek
algılanırlar.
Zeren, 2007
Bellek süreci ve bellek izi
• Çevresel yaşantının, beyinde
meydana getirdiği etkinliğe
“bellek süreci” ;
• Bu etkinlik bittiğinde kalan ize
de “bellek izi” adı verilir.
Zeren, 2007
Unutma
•
Gestaltçılara göre unutmanın
iki temel nedeni vardır:
1. Geriye getirmedeki
başarısızlık ve
2. iz sitemindeki bozulma.
Zeren, 2007
İçgörüsel Öğrenme
= Kavrama Yoluyla Öğrenme
= Seziş Yoluyla Öğrenme
Zeren, 2007
İçgörüsel Öğrenme
• En temel özelliği, bireyin
problemin çözümünü bir süre
düşündükten sonra aniden
bulmasıdır.
Zeren, 2007
İçgörüsel Öğrenme
• Köhler yaptığı
deneylerde, genellikle
maymunları
kullanmış,
• kafesin içine sopa,
kutu ve baston gibi
çeşitli araç- gereç
koymuştur.
Zeren, 2007
İçgörüsel Öğrenme
• Hayvanlar için, yiyeceklere
ulaşmalarını içeren, bir bakışta
çözemeyecekleri, problem
durumları oluşturmuştur.
Zeren, 2007
İçgörüsel Öğrenme
• Hayvan önce problemin çözümü
için yollar denemiş, ardından
bir süre düşündükten sonra
aniden bu araç gereci
kullanarak yiyeceklere
ulaşmıştır.
Zeren, 2007
İçgörüsel Öğrenme
http://www.pigeon.psy.tufts.edu/psych26/kohler.htm
Zeren, 2007
İçgörüsel Öğrenme
• İçgörüsel öğrenme, bilişsel bir yapıya
işaret etmektedir.
• Deneylerde oluşturulan problem
durumunu çözen maymunlar, benzer
durumlarla karşılaştıklarında, önceki
çözümleri ve benzerlerini
kullanmışlardır.
• Bir diğer deyişle, problemin çözümüne
ilişkin içgörü kazanmışlardır.
Zeren, 2007
Üretici Düşünme
• Wertheimer, problemleri iki biçimde
çözdüğümüzü ifade etmektedir:
• A türü çözümler; yaratıcılık ve
içgörünün olduğu çözümlerdir;
• B türü çözümler ise; anlamadan
kuralları ezberlemeye dayalı
çözümlerdir.
Zeren, 2007
Üretici Düşünme
• Üretici düşünme, A türü
çözümler üretebilmeyi
gerektirir.
• B türü çözümler, ezbere dayalı
olduğu için yeni durumlarda
kullanılamazlar.
Zeren, 2007
Aşağıdaki sayı dizisine 15
saniye bakın. Sayıları
bakmadan doğru sırayla
hatırlayabilir misiniz?
149162536496481
Zeren, 2007
• Wertheimer tarafından yapılan
deneyde, deneklerden çoğu
ancak bir-iki rakamı
hatırlayabilmiş, deneyin
üzerinden birkaç hafta
geçtikten sonra ise, deneklerin
çoğu hiçbir rakamı
hatırlayamamışlar.
Zeren, 2007
• Başka bir denek grubuna ise
sayıların bir araya getiriliş
ilkesini bulmaları söylenmiş.
Birden dokuza kadar olan
rakamların karelerinden
oluşturulmuş bu diziyi çözen bu
gruptaki denekler, deneyin
üzerinden haftalar geçtikten sonra
bile sayıları doğru olarak
hatırlayabilmişler.
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve
Öğretmenlere Öneriler
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere
Öneriler
• Derslerin bütünlük içinde yürütülmesi algılamayı,
zihinde tutmayı ve hatırlamayı
kolaylaştıracağından öğretmenlerin;
• dersi planlamaları,
• konuları basitten karmaşığa doğru
basamaklandırmaları,
• konuları mümkün olduğunca yarım bırakmadan ele
almaları,
• yeni konulara geçerken eski konularla bağlantı
kurmaları,
• her derse bir önceki dersin tekrarı ile başlamaları
önerilir.
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere
Öneriler
• Etkili bir öğretmen, öğrencilerini
tanıyan ya da tanımaya çalışan
öğretmendir. Bu nedenle öğretmenlerin;
• öğrencilerin belli davranışlarına
bakarak onları etiketlememeleri,
• davranışlarını değerlendirirken onları
bütüncül bir yaklaşımla ele almaları
önerilir.
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere
Öneriler
• Algıyı bireyin fiziksel çevresinden çok
psikolojik çevresi etkilemektedir. Bu nedenle,
öğretmenlerin;
• her bir öğrencinin olayları, konuları
algılama ve anlamlandırma biçimlerinin
farklı olabileceğini unutmamaları,
• öğrencilerinin psikolojik yapılarını
tanımaya çalışmaları,
• onların ihtiyaçlarına dönük düzenlemeler
yapmaları önerilir.
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere
Öneriler
• Gestalt Kuramında şekil- zemin
ilişkisi önemli yasalardan biridir.
Öğretmenin “şekil” konumunu
kaybetmemesi için;
• derste monoton olmaması,
• değişik materyaller ve dikkat
çekme yöntemlerini kullanması
önerilir.
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere
Öneriler
• Yakınlık yasasına göre, birbirine yakın
olan uyarıcıları, benzerlik yasasına göre de
birbirine benzer uyarıcıları, zihnimiz
gruplandırarak bir bütün halinde algılama
eğilimindedir. Öğretmenlerin;
• öğrencilerden hatırlamalarını istediği
konulardan birbirine yakın ve benzer
olanları gruplayarak zihinlerinde
tutmalarına yardımcı olması önerilebilir.
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere
Öneriler
• Bireyin problemin çözümünü bir süre
düşündükten sonra aniden bulması, içgörüsel
öğrenmeye işaret etmektedir. Okulda
öğretmenlerin;
• gerekli malzemeyi hazırlayarak, öğrencilerin
çeşitli problemlere çözümler üretmelerini istemeleri,
• öğrencilere problemi iyi anlamaları, birimler
arasındaki ilişkileri fark etmeleri ve olası çözüm
yollarını bulmaları için rehberlik etmeleri,
• bu sırada öğrencilere yeterli zamanı vermeleri,
• gerekirse onları cesaretlendirmeleri önerilir.
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere
Öneriler
• Gestaltçılar öğrenilenlerin beyinde meydana
getirdiği etkinliğe “bellek süreci” ; bu
etkinlik bittiğinde kalan ize de “bellek izi”
demektedirler. Öğretmenlerin;
• bellek izine ulaşamamayı, yani unutmayı
önlemek için, sınıfta konuları belli
aralıklarla tekrarlamaları,
• evde tekrar etmeleri için öğrencileri
yönlendirmeleri önerilebilir.
Zeren, 2007
Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere
Öneriler
• Gestalt Kuramcıları, ezbere dayalı öğrenme
yerine üretici düşünmenin önemini
vurgulamaktadırlar. Öğretmenlerin;
• öğrencilere olayları ve olguları ezberletmek
yerine nedenlerini anlatması ya da
nedenlerini bulmaları için öğrencileri
yönlendirmesi,
• sınıfta bu konularda tartışmaların
yürütülmesini özendirmesi önerilir.
Zeren, 2007
Kaynakça
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bilge, F. (2002). Gestalt ve insancıl yaklaşımda öğrenme, (Edt. B. Yeşilyaprak), Gelişim ve öğrenme psikolojisi,
PegemA Yayıncılık, Ankara.
Child, D. (2007). Psychology and the teacher, Continuum International Publishing Group, New York.
Cüceloğlu, D. (1999). İnsan ve davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Dictionary Portal. (2007). Almanca- Türkçe çeviri.
http://www.almancasozluk.gen.tr/index.php?search=ok&lang=tr&word=gestalt adresinden 30 Ağustos 2007
tarihinde elde edilmiştir.
Elliott, S.N., Kratochwill, T.R., Cook, J.L. &Travers, J.F. (2000). Educational psychology: effective teaching, effective
learning, Mc Graw Hill, Boston.
Esher, M.C. (2007). Fishes and birds, perceiving pattern and shape.
http://www.graphics.cornell.edu/~jaf/projects/pn/form.html adresinden 30 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir.
Hohn, R.L. (1995). Classroom learning and teaching , Longman Publishers, USA.
Kaygusuz, C. (2007). Gestalt öğrenme kuramı (Edt. A. Kaya), Eğitim psikolojisi, PegemA Yayıncılık, Ankara.
Köhler, W. (1925). The mentality of apes.
http://books.google.com/books?id=hOFJysQuHIYC&pg=PP1&dq=The+Mentality+of+Apes&sig=uQRWn8_ogBMCTX
CvLUp8GnH5HYo#PPP1,M1 adresinden 12 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir.
Köhler, W. (1947). Gestalt psychology (reissued 1992), Liveright, New York.
Özakpınar, Y. (2007). Bilişsel psikoloji. http://dis.fatih.edu.tr/store/docs/66656EWXszetY.doc adresinden 30
Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir.
Senemoğlu, N. (2004). Gelişim öğrenme ve öğretim, Gazi Kitabevi, Ankara.
Sözlük. (2007). From language to language. http://www.sozluk.de/ adresinden 30 Ağustos 2007 tarihinde elde
edilmiştir.
Süper Sözlük. (2007). Almanca- Türkçe Sözlük. http://mydictionary.dyndns.org/dict/seek/translator adresinden
30 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir.
Ünver, G. (2007). Bilişsel yaklaşım Gestalt kuramı, (Edt. A. Ulusoy), Eğitim psikolojisi, Anı Yayıncılık, Ankara.
Woolfolk, A.E. (1998). Educational psychology, Allyn and Bacon, Boston.
Zeren, 2007