Transcript 12-Üretim yöntemi seçimine etki eden faktörler

ÜRETİM YÖNTEMİ SEÇİMİNE
ETKİ EDEN FAKTÖRLER
MADEN İŞLETME TASARIM
Üretim yöntemi seçimine etki eden faktörler












Cevher ve Yantaş Fiziksel Özellikleri
Eğim açısı
Cevherin damar kalınlığı
Yataklanma durumu
Cevher kütlesinin şekli ve yantaşla bağlantısı
Cevherin mineralojik ve kimyasal bileşimi
Kazının yapıldığı derinlik
Tavan arızaları ve kazı sonucu yeryüzünde oluşan
çökmeler
Tavanın etkisi
Cevherin değeri
Metan gazının varlığı
Özel yataklanma durumu
1. Cevher ve Yantaşın Fiziksel Özellikleri
Üretim yönteminde emniyeti sağlayabilmek için cevher ve yantaşın
fiziksel özelliği önemlidir. Bu özellikler,
 Cevher ve yantaş sağlam.
Bu halde göçertmeli üretim yöntemi dışında bütün üretim yöntemleri
uygulanabilir.
 Sağlam cevher ve çürük yantaş.
Büyük açıklık oluşturacak üretim yöntemi uygulanamaz.Genellikle
tahkimatlı ve dolgulu yöntemler uygulanır.
 Çürük cevher ve sağlam yantaş.
Kısa kazı arınlı açık ayaklar ile ambarlama yöntemleri uygulanır.
 Cevher ve yantaş çürük.
Genellikle tahkimatlı ve dolgulu yöntemler uygulanır. Blok göçertmeli
yöntemde nakliye ve alt kesme katında özel önlemler almak gerekir.
2.Eğim açısı
 Maden
yatağının eğiminin kazı işine, cevher nakliyesine,
tahkimata, işçinin iş yerine geliş gidişine, malzemenin
taşınmasına vb. hususlara etkileri vardır. Eğim açısına göre
maden yatakları, yatık (0-25 derece), orta eğimli (25-45 derece)
ve dik eğimli(45-90 derece) olmak üzere gruplandırılabilir.
 Üretim yöntemi seçiminde, eğim açısının etkisi, cevher kütlesinin
kalınlığına göre de değişir. Az kalınlıktaki yatakta cevherin
kendiliğinden hareketi için en az 60 derecelik bir eğim açısı
gerekmektedir.
 Ambarlama, blok göçertme, arakatlı göçertme yöntemleri çok
kalın yatay veya az eğimli yataklarda uygulanabilir.
 Dilimli göçertme yönteminde eğimle damar kalınlığı arasında
belli bir ilişki vardır.
3. Cevher damar kalınlığı
Cevherin damar kalınlığı arttıkça kazı giderleri de azalmaktadır.
Kalınlıklarına göre yataklar;
 2 m kalınlığa kadar olan yataklar,
Bu tür yataklanmalarda; tavan ayak, kısa arınlı ayak, arakatlı
göçertmeli ayak, düzgün tabakalaşmış yataklarda uzunayak
yöntemleri uygulanır.
 2-15 m kalınlıktaki yataklar,
Oda –topuk yöntemi, dilimler halinde dolgulu veya göçertmeli ayak,
blok göçertme yöntemi uygulanabilir.
 15 m’nin üzerindeki yataklar olarak sınıflandırabilir.
Bu tür yataklanmalarda, oda –topuk yöntemi, dilimler halinde
dolgulu veya göçertmeli ayak, blok göçertme yöntemi uygulanabilir.
4. Yataklanma durumu
 Cevher kütlesi içerisinde faydalı olmayan kısımlar
olabileceği gibi tektonizma sonucu kırıklar ve
süreksizlikler de olabilir.
 Faydalı olmayan kısım az ve kütleler halinde ise, bu
kısımlar topuk olarak bırakılır ve oda –topuk
yöntemleri veya benzeri yöntemler uygulanır.
 Faydalı olmayan kısım küçük parçalar halinde ise
yeraltında
uygulanır.
ayıklama
yapılabilecek
yöntemler
5. Cevher kütlesinin şekli ve yantaşla bağlantısı
 Cevher
kütlesinin geometrik şekli de üretim
yöntemi seçiminde rol oynamaktadır.
 Cevher
ve yantaş arasındaki kontak durumu
bilhassa ince yataklarda, yantaşın da kazanılması
gerektiğinden önem kazanmaktadır.
 Kontak durumu belirgin ise cevher ve yantaş ayrı
ayrı kazanılır. Örneğin, uzun ayakta cevher ve
yantaş arasında belirli bir kontağın bulunmaması
halinde ayrı ayrı kazı olanağı yoktur.
6. Cevherin mineralojik ve kimyasal bileşimi
 Cevherin
mineralojik ve kimyasal bileşiminin üretim
yönteminin seçiminde önemli etkisi vardır. Kendi kendine
yanabilme özelliği ile sülfürlü cevherin kolaylıkla okside
olabilmeleri ambarlı üretim yöntemlerinin uygulanmasına
olanak tanımaz.
 Kendi kendine yanan cevherlerde üretim yöntemi ona
uygun seçilmelidir. (örneğin dolgulu yöntem)
 Killi mineraller birbirlerine yapıştığı için depolama yöntemi
uygulanmaz.
7. Kazının yapıldığı derinlik
 Artan derinlikle birlikte kayaç basıncı ve sıcaklığı
arttığı için tavan kontrolü ve havalandırma işlemi
zorlaşır.
 Bu nedenle seçilecek yöntemlerde havalandırma
kolay olmalıdır.
 Ayrıca
fazla yük altında uzun süre boşluk
kalamayacağı için tahkimat yöntemle uyumlu
olacak biçimde seçilir.
8. Tavan arızaları ve kazı sonucu yeryüzünde oluşan
çökmeler
Cevher kütlesi yerleşim merkezlerinin altında
bulunuyorsa üretimden sonra yeryüzünde oluşacak
çökme ve kaymalarla, uzama ve kısalmalar binaları
ve yolları tahrip edebileceği için, genellikle çökmeyi
önleyecek topuklu yöntemler veya hidrolik dolgulu
yöntemler uygulanır. Göçertmeli yöntemlerin
uygulanması sakıncalıdır.
9. Tavanın etkisi
 Cevheri alınan yerin tavanı uzun süre kendini
tutabiliyorsa, yöntem daha serbestlikle seçilir.
Oda-topuk, arakatlı kazı yöntemi vb.
 Tavan uzun süre kendini tutamıyorsa göçertmeli ve
tahkimatlı sistemler uygulanır.
10. Cevherin değeri
 Üretim yönteminin seçiminde cevher değerinin de
etkisi vardır. Değerli cevherlerde, cevher kaybı az
olan yöntemler, ucuz cevherlerde ise kazı maliyeti
düşük cevher kaybı yüksek olan yöntemler seçilir.
 En az kayıp, küp tahkimatlı blok veya travers
ayakta olur. Değerli cevherlerde bu yöntemler
uygulanır. Düşük tenörlü ve gevrek cevherlerde ise
blok göçertme ve arakatlı göçertme yöntemi
uygulanır.
11. Metan gazının varlığı
 Fazla metan gazı içeren damarlarda,eğim yükselme
yönünde çalışma yapılamaz, zira metan gazı havadan
hafif olduğu için, çalışma alanının tavanında
konsantrasyonu yüksek olur.
12. Özel yataklanma durumu
 Maden
yatakları fazla tektonizmaya maruz
kalmışsa veya su geliri fazla ise ve/yada deniz ve
gölet altında üretim yapılması gerekiyorsa, topuk
bırakmak şartıyla üretim bölgesi tehlikeli
bölgeden ayrılmış olur. Böyle hallerde göçertmeli
sistemlerin uygulanması sakıncalıdır.
 Ayrıca
mevcut
makinaların
ve
tüketici
isteklerinin de yöntem seçiminde etkileri vardır.