Transcript ** Zenginle*tirme (Job Enrichment):i*ler insanlar*n arzu ettikleri

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ
İŞ ANALİZİ VE İŞ TASARIMI
HAZIRLAYAN
MEVLÜT ÇAKICI
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ
070702048
M.ÇAKICI 070702048
İş Zenginleştirme (Job Enrichment):işler insanların
arzu ettikleri özelliklere sahip olacak şekilde,
kuruluşlarda de insanların istedikleri ortamı yaratacak
şekilde yeniden düzenlenmelidir. Bu amaçlara yönelik
olarak iş zenginleştirme faaliyetleri geliştirilmiştir. İş
zenginleştirme (Vertical Job Enrichment), faaliyet
alanının dikey yönde genişletilmesi olarak tanımlanır.
M.ÇAKICI 070702048
İş zenginleştirme programları F. Herzberg'in motive edici ve
koruyucu faktörler üzerinde yaptığı araştırmalar sonucu
ortaya çıkmıştır.
Son yıllarda yazarlar “motivasyon" başlığı altında iş
zenginleştirme konusunu tartışmayı tercih etmişlerdir. İş
zenginleştirme, işi yeniden tasarlama niteliğinden dolayı
motivasyonun iş şekli olarak tanımlanmaktadır.
M.ÇAKICI 070702048
Bir işin sorumluluk alanının nasıl geliştirilmesi
gerektiğini belirlemek amacıyla "iş yükü" kavramını kullanan
Herzberg, iş zenginleştirme kavramını basitleştirmiş ve iş
zenginleştirme tekniğinin uygulanması için bazı ilkelerin göz
önünde bulundurulması gerektiğini vurgulamıştır.
Buna göre, çalışanlara belirli sınırlar içerisinde kendi
işlerinin programlama izni verilmeli ve iş üzerindeki daha
fazla bireysel denetim ve yetki tanımlanmalıdır.
M.ÇAKICI 070702048
Ayrıca iş gören katılımı, onların tavsiyelerinden
yararlanmak amacıyla teşvik edilmeli ve her bir çalışana daha
fazla ait olma duygusu tanınmalıdır. İş zenginleştirme
tekniğinde işçinin rolü, faaliyeti, sorumluluğu ve haberleşme
tarzı baştan aşağı yeniden düzenlenir. Bu düzenlemeler
yapılırken iş planları yapma, Problemi çözme ve amaç
belirleme en çok kullanılan yöntemlerdir.
M.ÇAKICI 070702048
Dikkat edilirse iş zenginleştirmede iş görenin sorumluluğuna
eklenen ya da devredilen faaliyetler tamamen yönetsel
faaliyetlerdir. Böylece iş gören işini yaparken bir yönetici gibi
düşünür ve hareket eder. Amaç onun geliştirilmesi, kendini işine
adaması ve işini severek yapmasını sağlamaktadır.
İş karakteristikleri modeli: Birçok kurumun iş genişletme
ve iş zenginleştirme programlarını uygulamış ve karma
sonuçları almış olmasına karşın, bu yaklaşımlardan hiçbiri, işleri
analiz etme ve motive edici işleri tasarlama açısından kavramsal
bir çerçeve sağlamamıştır.
M.ÇAKICI 070702048
Ancak Hackman ve Oldman iş zenginleştirme modeli
olarak bilinen iş karakteristikleri modeli, iş tasarımına böyle
bir kavramsal çerçeveyi getiren etkili bir yaklaşımdır. Bu
model, 5 ana iş karakteristiğini, bu karakteristikler
arasındaki ilişkileriyle bunların iş gören verimliliği,
motivasyonu ve tatmini üzerindeki etkilerini
tanımlamaktadır.
M.ÇAKICI 070702048
Beceri çeşitleri, işi icra ederken bir seri farklı faaliyeti
yerine getirme derecesidir. Böylece işe göre farklı beceri ve
yetenekleri kullanabilir .
Görev tanımı, Bir işin tümünün ve/veya belirli bir
parçasının yerine getirilme derecesidir.
Görevin önemi, Bir işin diğer çalışanların yaşantıları veya
işleri üzerindeki sahip olduğu fiili etkinin derecesidir.
Özerlik(otonomi), Bir işin çalışmayı programlamada ve
onu icra ederken kullanılacak işlemleri belirlemede bireye
sağladığı özgürlüğün bağımsızlığın inisiyatif kullanmanın
derecesidir.
Geri bildirim, iş görenin performansıyla ilgili fiili sonuçlar
hakkında sahip olduğu bilgi derecesidir.
M.ÇAKICI 070702048
İş karakteristikler modeline göre, herhangi bir iş aşağıda
tanımları verilen 5 ana boyuta göre izah edilebilmektedir.
Aşağıdaki Şekil bu 5 maddelik modeli ayrıntılı bir
şekilde ortaya koymaktadır. Burada ilk üç boyutun (beceri
çeşidi, görev kimliği ve görev önemi) anlamlı bir çalışma
yaratmak için nasıl birleştirildiğine dikkat edilmesi
gerekmektedir.
M.ÇAKICI 070702048
Kastedilen şey, bu 3 karakteristik bir işte mevcut olursa
kişinin işini önemli ve değerli olarak göreceğidir. Ayrıca
otonomiye sahip bu işlerin iş gören sonuçlar açısından
kişisel sorumluluk duygusu vereceğine ve bir iş, eğer geri
bildirim sağlıyorsa onun işini ne kadar etkili olarak ifa
ettiğini bilmesine izin verip vermeyeceğine de dikkat
etmek gerekir.
M.ÇAKICI 070702048
M.ÇAKICI 070702048
Model bir iş, beş iş karakteristiğine ne kadar
fazla sahip olursa işin motive edici potansiyelinin de o
kadar büyük olacağını öngörmektedir. Bu koşullar bir
işi ne kadar nitelendirirse iş görenin motivasyonu,
performansı ve tatmini o derece büyük ve onun
devamsızlık durumu ile işten ayrılma ihtimali de o
kadar düşük olur.
M.ÇAKICI 070702048
Süreç Yenileme(Reengineering): Süreç yenileme, esas
olarak, firmanın daha fazla rekabetçi olması için iş sistemini
yeniden düşünmeyi ve yeniden tasarlamayı içermektedir. Süreç
yenileme , maliyeti, kalite, hizmet ve hız gibi performansın
önemli çağdaş ölçütlerinde kesin iyileşmeler sağlamak için iş
süreçlerinin temelden yeniden ele alınması ve radikal bir
şekilde yeniden tasarlanmalıdır. Süreç yenileme, kurumsal
yapılar, yönetim sistemleri ve iş tasarımlarının tüm yönleri
üzerinde durmaktadır. Aynı zamanda süreç yenileme, işin
görevler veya işlevler yerine çıktılar etrafında örgütlenmesi
gerektiğini vurgulamaktadır.
M.ÇAKICI 070702048
İŞGÖREN MOTİVASYONU VE UYUMU
AÇISINDAN İŞ TASARIMI KONUSUNDA
ALTERNATİF DÜZENLEMELER
Günümüzde bu yaklaşımlar dışında bazı alternatif
düzenlemelerde iş tasarım yaklaşımları olarak kullanılmaktadır.
Bu düzenlemelerde çalışanları motive edebilecek iş tasarım
teknikleri olarak kullanılmaktadır.
Bu düzenlemelerden birisi standart çalışma
programlarıdır. Standart çalışma programları sabit bir
çalışma haftasına göre çalışmanın programlanmasını
öngörmektedir.
M.ÇAKICI 070702048
Buna göre; iş gören, örneğin günde belirli saatler arasında 7.5
saat olmak üzere bir haftada 45 saat çalışmak durumundadır.
Bu programlar iş yerinin çalışma düzenine göre vardiya
durumunu ve her bir vardiyanın hangi saatte başlayacağını ve
hangi saatte sona ereceğini önceden belirlemiştir ve sabittir.
Herhangi bir esneklik söz konusu değildir. Bu durum, birtakım
sıkıntılara neden olduğundan özellikle gelişmiş ülkelerde yeni
çalışma programı teknikleri geliştirilmiştir.
M.ÇAKICI 070702048
Yeni tekniklerden birisi esnek zamanlı programlar
(çalışma) dır. Standart olmayan bir çalışma programı olan
esnek zamanlı çalışma programı, örgütler açısından popüler
olan bir yöntemdir. Basitçe ifade edilirse esnek zaman, iş
görenlere, çalışma zamanlamasında ve iş dışı faaliyetlerde
günlük tercihte bulunma olanağı veren bir programdır. Yani, iş
görenin hangi saatler arasında çalışacağına kendisi karar
vermektedir.
M.ÇAKICI 070702048
Böyle bir program devamsızlığı azaltır, iş gören moralini
yükseltir. Program, daha iyi iş ilişkilerini ortaya koyar ve karar
almada daha yüksek düzeyde iş görenin katılımını teşkil eder.
Sıkıştırılmış iş haftaları, uygulanan esnek çalışma
yöntemlerinden birisidir. Buna göre ; iş gören, bir haftada
çalışması gereken örneğin toplam 45 saati 6 gün yerine 4 veya
5 güne sıkıştırılabilir.Yani bir işçi haftada 45 saat çalışması
gerekiyorsa, standart iş günü saatlerinin dışına çıkarak 4 veya 5
günde bu 45 saatlik çalışmayı gerçekleştirebilir.
M.ÇAKICI 070702048
Böyle bir programda bir kurumun makine ve teçhizatından
daha fazla istifade etmesine ve işçi devri ve devamsızlığın
azaltılmasına izin vermektedir.
Günümüzde bazı örgütler süreklilik arz eden kısmi (part
time) çalışma pozisyonları tasarlamışlardır. Sürekli ve kısmı
çalışma programı kısaltılmış günlük program niteliğindedir. İş
görenler sürekli olarak örneğin saat 13.00dan 17.00 a kadar
yarım gün çalışabilmektedir.
M.ÇAKICI 070702048
Başka bir kısmi çalışma olarak nitelendirilen teknik ise çağrı
üzerine çalışmadır. buna göre işçi kendine ihtiyaç duyulması
halinde belirli bir iş görme edinimi yerine getirmek üzere
kendisine çağrıda bulunabilir. ve bu çağrı üzerine yapmayı
üstlendiği işi yerine getirir.
Bunlar dışında esnek çalışma programlarından biride iş
paylaşımıdır. iş paylaşımı bir tür kısmi çalışmadır. Ancak iş
paylaşımında iki insan düzenli bir tam gün çalışması için
sorumluluğu paylaşmaktadır.
M.ÇAKICI 070702048
Bu gün en popüler olan çalışma yöntemlerinden birisi, yer ve
zaman kavramlarından bağımsız çalışmadır.
(teleworking) Özellikle iletişim teknolojisinin gelişmesiyle
birlikte batıda bu yöntem yoğun olarak rağbet görmüş
bulunmaktadır. Bu yöntem, bir iş görenin çalışma zamanının
önemli bir kısmını işyerinden veya iş verenden uzakta
çalışmasının gerektiren geniş bir iş genişliği dizisini
kapsamaktadır.
M.ÇAKICI 070702048
Temelde iş yeri dışında çalışmanın iki önemli türü söz
konusudur. Bunlar; evden çalışma telecommuting), iş
merkezlerinde çalışma( satellite offices, Neighborhood
Work Centers)dır.
Bunların tümü örgütlerin bilgi ve teknolojisinden yararlanma
olanaklarına göre, iş yeri dışında yapılan, çalışanları ihtiyaç
duyduğu esnekliği sağlayan, iş yerinin coğrafi ve örgütsel
engellerini ortadan kaldıran farklı çalışma etkinliklerini içerir.
M.ÇAKICI 070702048
Bu yöntemin her 3 türü de iş görenin, bağlı olduğu büroyla
bilgi ve iletişim araçları vasıtasıyla karşılıklı etkileşimde
bulunmasına izin verir.
Böyle bir yöntemin yararlarına karşın bazı sakıncaları da
bulunmaktadır. Kariyer gelişimi, statü, şirket kültürüne ve
işe uyum sağlama gibi unsurları olumsuz yönde etkilediği
belirtilmektedir.
M.ÇAKICI 070702048
KENDİNİ YÖNETEN İŞ TAKIMLARI
Böylesi iş guruplarına otonom veya kendi kendini yöneten iş
takımları denmektedir. Bu takımlar, birbiri ile karşılıklı
bağımlılık ilişkisi içinde bulunan işlerin yapan kurum
üyelerince oluşturulur. Takım üyeleri yapılan işle ilgili
birbirlerinin davranışlarını kontrol edebilmektedir. nihai ürün
veya hizmetle alakalı olarak sorumluluğa sahiptirler.
M.ÇAKICI 070702048
Kendi kendini düzenleyen iş grupları, teknik bağımlılık ve
belirsizlik ile iş görenin sosyal ve gelişme ihtiyacının yüksek
olduğu durumlara en uygun düşen iş tasarımıdır.
Takımda hangi üyenin hangi işi yapacağı ve hangi çalışma
yöntemini takip edeceğine grup olarak karar verilir. Takım,
kurumun belirlediği sınırlar çerçevesinde kendi üretim
amaçlarını belirler ve bakım, satın alma , kalite kontrolü gibi
destek hizmetlerinden sorumlu olur.
M.ÇAKICI 070702048
Takım üyeleri çoğunlukla kurumsal hiyerarşisindeki
pozisyonlarına göre değil yaptıkları işte gösterdikleri bilgi ve
beceri düzeyine göre ücret alırlar. Ancak üretim performansına
bağlı olduğu durumlarda ücret bireysel değil, grup
performansına göre ödenir.
Bu teknik, takımların toplam performansı yükseltmek suretiyle
kurumu geliştirmeye çalışır. Bunun içinde takım üyelerine
ödenen ücrette tek tek bireylerin değil, bir bütün olarak
grubun performans düzeyi esas alınır.
M.ÇAKICI 070702048
Bu açıdan kendi kendini düzenleyen iş takımlarında grup
üyeleri arasında takımın performansını yüksek tutmak
bakımından iç denetim vardır. Bu manada aylaklığa
dikkatsizliğe ve ilgisizliğe izin verilmez. Çünkü takım
üyelerinden herhangi birisinin düşük performansı
takımın toplam performansını olumsuz yönde etkiler.
M.ÇAKICI 070702048
ÖZET
İnsan kaynakları yönetimi faaliyetlerinin ve uygulamalarının etkili
bir şekilde yerine getirilebilmesi için iş analizi sonucunda işlerle
ilgili bilgilere ihtiyaç vardır. Bir bakıma iş analizi İKY faaliyetlerinin
omurgasını oluşturur. İş analizi işlerin ne olduğu ve bu işleri ifa
etmede hangi özelliklere sahip iş görenlere ihtiyaç duyulacağı
konusunda bilgi sağlar. Bu bilgiler bölüm içerisinden yer
verdiğimiz çeşitli yöntemler kullanılarak toplanır. iş analizinin
kullanım amacına göre bu yöntemlerden birisi seçilir ve kullanılır.
M.ÇAKICI 070702048
İşlerle ilgili bilgiler elde edildikten sonra , iş tanımları ve iş
şartnameleri adı verilen belgeler geliştirilir. Bu belgeler, örneğin
performans değerlendirme, iş değerlendirmesi tedarik ve
seçim, eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi gibi işlevlerin yerine
getirilmesinde kullanılır.
İş gören ile iş arasındaki ilişki, kapsamlı bir iş tasarımı bilgisi ile
etkili olarak yönetilebilir.
M.ÇAKICI 070702048
İş tasarımı ifa edilecek spesifik görevlerin, bu görevleri yerine
getirmede kullanılan yöntemi ve işin kurumdaki diğer işlerle
ilişkilerin belirleme sürecidir. Bugün iş tasarımı, kurumların
geçmişten daha farklı bir iş gücünü çalıştırıp motive
edebilecekleri yaşamsal bir yoldur.
İşlerin yüksek verimliliği sağlayacak şekilde
tasarlanması amacı yanında, bugünün farklı iş gücünün
uyumunu sağlamak ve onu motive etmek amacıyla da motive
edici işleri tasarlama üzerinde önemle durulmaktadır.
M.ÇAKICI 070702048
Dolayısıyla çalışanları monotonluktan, bıkkınlıktan,
kurtarmak, motivasyonlarını arttırmak için işlerin yeniden
düzenlenmesi yoluna gidilmektedir. İşte bu maksatla iş
basitleştirme, iş genişletme ve işi zenginleştirme teknikleri
yanında iş karakteristikleri modeli de kullanılmaktadır.
Ayrıca iş gören motivasyonu ve uyumu açısından iş
tasarımı konusunda alternatif çalışma programları da
kurumlar tarafından çalışanlarına sunulmaktadır .