Transcript achq - WordPress.com

Աչքի օժանդակ ապարատին են պատկանում կոպերը, հոնքերը, թարթիչները,
արցունքագեղձը, ակնամկանները: Հոնքերը, թարթիչները և կոպերը
կատարում են պաշտպանողական ֆունկցիա: Աչքի արտաքին անկյունում
գտնվող արցունքագեղձը արտադրում է հեղուկ, որը խոնավացնում է
ակնագնդի մակերեսը, տաքացնում է աչքը, հեռացնում է օտար մասնիկները
և այլն: Տեսողական պատկերի ճանաչման գործում կարևոր նշանակություն
ունեն ակնագնդերի շարժումները: Ակնագնդի չորս ուղիղ և երկու թեք
միջաձիգ զոլավոր մկաններն ապահովում են աչքերի շարժումները բոլոր
ուղղություններով` հորիզոնական, ուղղահայաց և իրենց առանցքի շուրջը:
Ակնագնդերի շարժումները իրականանում են միաժամանակ և
համաձայնեցված:
Ակնախնձորը ունի ոչ կանոնավոր գնդի ձև, բաղկացած` երեք
թաղանթներից և կորիզից: Մեծահասակների մոտ ակնախնձորի
տրամագիծը կազմում է 24 մմ, նորածին մոտ` 16մմ: Ակնախնձորի աճը
շարունակվում է ծննդից հետո, ավելի ինտենսիվ այն ընթանում է առաջին
հինգ տարում` շարունակվելով մինչև 9-12 տարեկանը:
Ակնախնձորի երեք թաղանթներն են` արտաքին, միջին և ներքին թաղանթը:
Արտաքին թաղանթը` սկլերան կամ սպիտակուցային թաղանթը ամուր, 1մմ
հաստությամբ, շարակցահյուսվածքային թաղանթ է: Առջևի մասում այն վեր է
ածվում թափանցիկ եղջերաթաղանթի: Նորածինների մոտ եղջերաթաղանթը
ավելի ուռուցիկ է և հաստ, 5 տարեկանին մոտ նրա հաստությունը փոքրանում է:
Եղջերաթաղանթը զուրկ է արյունատար անոթներից, օժտված է լուսաբեկիչ
հատկությամբ, աչքի առջևի բևեռամասում միանում է շաղկապենուն` թափանցիկ
հյուսվածք, որը հարուստ է արյունատար անոթներով:
Միջին թաղանթը` անոթաթաղանթն է, որն գտնվում է սպիտակուցապատյանի
տակ, հաստությունը 0.2-0.4 մմ է: Այն պարունակում է մեծ քանակութամբ
արյունատար անոթներ: Աչքի առջևի մասում շարունակվում է որպես թարթչային
մարմին, ապա` ծիածանաթաղանթ, որի գույնը պայմանավորված է նրանում
պարունակվող գունակներով ու նրանց տեղաբշխումով: Եղջերաթաղանթի և
ծիածանաթաղանթի միջև գտնվում է աչքի առջևի խցիկը` լցված ակնահեղուկով:
Ծիածանաթաղանթի կենտրոնում գտնվում է բիբը, որն ապահովում է
ցանցաթաղանթի վրա առարկաների հստակ պատկերումը: Բբի չափերը
կախված են լուսավորվածությունից:
Ծիածանաթաղանթի մկանունքը փոփոխում է բբի մեծությունը և դրանով
կարգավորում լույսի հոսքը: Ծիածանաթաղանթում գտնվում են երկու տեսակի
մկանաթելեր` օղակաձև և ճառագայթաձև: Օղակաձև մկանաթելերը նյարդավորվում
են պարասիմպաթիկ, ճառագայթաձևը` սիմպաթիկ նյարդաթելերով: Օղակաձև
մկանաթելերի կծկումը նեղացնում է բիբը, իսկ ճառագայթաձև մկանաթելերինը`
լայնացնում: Ծիածանաթաղանթի հետևում տեղավորված են աչքի հետին խցիկը և
ոսպնյակը: Հետին խցիկը առաջնայինի հետ հաղորդակցվում է բբի միջոցով:
Խցիկների շճային հեղուկն արտազատվում է թարթչային ելունների անոթների
կողմից: Հեղուկի շրջանառությունն ունի ֆիզիոլոգիական կարևոր նշանակություն,
դրանով կարգավորվում է ներակնային ճնշումը: Աչքի հետին մասը զբաղեցնում է
բուն անոթաթաղանթը, որը բարակ է և հարուստ արյունատար անոթներով,
պարունակում է պիգմենտային բջիջներ, որը նրան տալիս է մուգ շագանակագույն
երանգ:
Ներքին թաղանթը` ցանցաթաղանթն է կամ ցանցենին, որն ընկած է
անոթաթաղանթից ներս, 0.2-0.3մմ: Ունի բարդ կազմություն, կազմված է երկու
թերթիկից` ներքին լուսազգաց և արտաքին պիգմենտային: Պիգմենտային բջիջների
շերտը մասնակցում է լույսի կլանմանը: Ցանցաթաղանթի ներքին շերտը իրենից
ներկայացնում է երեք շերտ նյարդային բջիջներ` արտաքին, պիգմենտային շերտին
հարող ֆոտոռեցեպտորներ, միջին` ասոցիատիվ, ներքին` գանգլիոզ:
Ցանցաթաղանթի հետին մասում առանձնանում է կույր և դեղին բիծը: Կույր
բիծը ակնագնդից դուրս եկող տեսողական նյարդի տեղն է, այն լուսազգաց
բջիջներ չի պարունակում: Դեղին բիծը գտնվում է աչքի հետին բևեռում, այն
համարվում է ցանցաթաղանթի ամենալուսագաց մասը, ունի
մոտավորապես 1.5մմ տրամագիծ, բծի կենտրոնում գտնվում է խորացած
կենտրոնական փոսիկը, պարունակում է միայն սրվակներ: Դեղին գույնը
պայմանավորված է կարոտինոիդների պարունակությամբ: Նորածինների
ցանցաթաղանթի ցուպիկները դիֆերենցված են, շշիկների քանակը դեղին
բծում սկսում է մեծանալ ծնվելուց հետո և առաջին տարվա վերջում
ցանցաթաղանթի մորֆոլոգիական զարգացումը ավարտվում է:
Ակնախնձորի կորիզը ներառում է ոսպնյակը, ապակենման մարմինը և աչքի
շճային հեղուկները:
Ոսպնյակը երկուռուցիկ թափանցիկ մարմին է, տեղավորված բարակ նուրբ
պատյանում` ցինյան կապաններով միացած թարթչավոր մարմինին, 9 մմ
տրամագծով: Ոսպնյակի հետևում գտնվում է ապակենման մարմինը, որը
հիալուրոնաթթվի կոլոիդ լուծույթ է: Նշված գոյացությունները արյունատար
անոթներ չունեն: Մինչև 7 տարեկան երեխաների աչքի ոսպնյակը ավելի
ուռուցիկ է, թափանցիկ, օժտված է մեծ էլաստիկությամբ:
Եղջերաթաղանթը, ոսպնյակը, առաջին և երկրորդ խցիկների
հեղուկները, ապակենման մարմինը կազմում են աչքի
օպտիկական համակարգի հիմնական բաղադրամասերը, այն
բաժանվում է աչքի լուսաբեկման ապարատի և
ակոմադացիայի կամ հարմարման ապարատի:Աչքի
օպտիկական համակարգը ցանցաթաղանթի վրա առաջացնում
է արտաքին աշխարհի շրջված և փոքրացած պատկերը: Դեպի
աչք գնացող լուսային ճառագայթները, մինչև ցանցաթաղանթ
հասնելը անցնում են մի քանի վերը նշված լուսաբեկող
կառուցվածքներով: Լույսի ամենաարտահայտված
լուսաբեկումը կատարվում է եղջերաթաղանթում: Աչքի
լուսաբեկիչ ուժը չափվում է դիոպտրիաներով (D): Մեկ
դիոպտրիան ոսպնյակի բեկող ուժն է , որի ֆոկուսային
հեռավորությանը մեկ մետր է: Եթե բեկող ուժը մեծանում է,
ֆոկուսային հեռավորությունը փոքրանում է: Այստեղից
հետևում է, որ եթե ոսպնյակը, որի ֆոկուսային
հեռավորությունը հավասար է 50 սմ-ի, ունի 2(D )
դիոպտրիային հավասար բեկող ուժ:
Աչքի օպտիկական համակարգը ունի մի քանի բեկող միջավայր, որից
յուրաքանչյուրը ունի իր բեկող ուժը և կառուցվածքային առանձնահատկությունը: Այս
ամենը խիստ բարդացնում են աչքի օպտիկական համակարգի ուսումնասիրումը:
Մարդը չի կարող միաժամանակ հստակ տեսնել տարբեր հեռավորությունների վրա
գտնվող առարկաները: Աչքի հարմարումը տարբեր հեռավորությամբ առարկաների
հստակ պատկերի ստացման համար կոչվում է ակոմոդացիա: Մարդու աչքի
հարմարումն իրականավում է ոսպնյակի ուռուցիկության փոփոխմամբ: Այս
մեխանիզմը իրականանում է թարթչային մարմնի հարթ մկանների կծկմամբ, որոնք
փոխում են ոսպնյակի ուռուցիկությունը: Դրանց կծկման ժամանակ ցինյան
կապանները թուլանում են, փոքրանում է ոսպնյակի վրա ընկնող ճնշումը, և այն իր
առաձգականության շնորհիվ ավելի ուռուցիկ է դառնում: Դա հիմնականում տեղի է
ունենքւմ մոտ առարկաները տեսնելիս, հեռավորության վրա գտնվող առարկաներին
նայելիս ոսպնյակը դառնում է հարթ: Որքան երիտասարդ է օրգանիզմը, այնքան
ակոմոդացիայի պրոցեստ կատարյալ է, քանի որ տարիքի հետ ոսպնյակը
աստիճանաբար կորցնում է էլաստիկությունը: Ակոմոդացիայի մեծությունը
փոքրանում է սկսած 10 տարեկանից, որը երկար տարիներ չի ազդում տեսողության
վրա: Երեխաների մոտ, մինչև կրտսեր դպրոցական տարիքը, ակնագնդի առաջետային տրամագիծը կարճ է, այն դրսևորվում է հեռատեսությամբ, որը ի
տարբերություն տարիքավորների հեռատեսության կեղծ է, քանի որ ոսպնյակի մեծ
չափի կորացումը երեխային թույլ է տալիս լավ տեսնելու նաև մոտ տեղադրված
առարկաները: Մանկական հեռատեսությունը անհետանում է դեռահասության
ժամանակաշրջանի սկզբին, երբ ակնագնդի առաջա-ետային առանցքը և բեկող
մակերեսի կորությունները ընդունում են չափահասին հատուկ չափեր:
1. Հետին խցիկ 27. Սկլերա
2. Ատամնավոր եզր
3. Թարթչային մկան
4. Թարթչային գոտի
5. Անցուղի
6. Ոսպնյակ
7. Առջևի խցիկ
8. Եղջերաթաղանթ
9. Ծիածանաթաղանթ
10. Ոսպնյակիի կեղևը
11. Ոսպնյակիի միջուկը
13. Կոնյուկտիվ
14. Ստորին շեղ մկան
15. Ստորին ուղիղ մկան
16. Մեդիալ ուղիղ մկան
17. Ցանցաթաղանթի զարկերակներ և
երակներ
26. Կենտրոնական փոսիկ 28. Անոթաթաղանթ
18. Կույր բիծ
29. Վերին ուղիղ մկան
19. Կարծր ուղեղային թաղանթ
30. Ցանցաթաղանթ
25. Դեղին բիծ
20. Ցանցաթաղանթի կենտրոնական 21. Ցանցաթաղանթի կենտրոնական
զարկերակ
երակ22. Տեսողական նյարդ
Տեսողության խանգաևումները
և դրանց կանխումը


Տեսողության խանգարման ավելի հաճախ
հանդիպող տեսակներն են
կարճատեսությունը և
հեռատեսությունը:Կարճատեսության դեպքում
մարդը տեսնում է միայն մոտիկ գտնվող
առարկաները, քանի որ ճառագայթների հատման
կետը(կիզակետը) ընկնում է ցանցաթաղանթից
առաջ: Կարճատեսությունը կարող է լինել
բնածին,որի դեպքում ակնագունդը երկարավուն է ,և
ձեռքբերովի,երբ ակնաբյուրեղի կորությունը
մեծանում է կյանքի ընթացքում:Այս դեպքում
օգտագործում են երկգոգավոր ապակիներով
ակնոց,որը յույսի ճառագայթները բեկում են այնպես,
որ պատկերը ձևավորում է ցանցաթաղանթի դեղին
բծի վրա:

Հեռատեսությունը նույնպես կարող է լինել
ձեռքբերովի և բնածին: Ձեռքբերովի
հեռատեսության դեպքում,տարիքի հետ
կապված,թուլանում է ակնաբյուրեղի
առաձկականությունը, և այն դառնում է ավելի
հարթ:Այս դեպքում լույսի ճառագայթները թույլ
են բեկվում, և նրանց հատման կետն ընկնում է
ցանցաթաղանթի հետևում:Բնածին
հեռատեսության դեպքում ակնագունդը
կարճացած է:Բնածին հեռատեսությունը կարող
է առաջանալ նաև ակնաբյուրեղի թույլ բեկման
հատկության հետևանքով: Հեռատեսության
դեպքում օգտագործում են երկուռուցիկ
ապակիներով ակնոց,որի շնորհիվ
առարկաներից եկող ճառագայթների հատման
կետն ընկնում է ցանցաթաղանթի զգայու
հատվածի վրա:
Տեսողության հիգիենան:









Տեսողության խանգարումները կանխելու համար
անհրաժեշտ է կիրառել մի շարք հիգիենիկ
միջոցառումներ:
Լույսը պետք է ընկնի ձախ կողմից:
Աշխատասենյակը լինի չափավոր լուսավոր:
Չի կարելի կարդալ պարկած, տրանսպորտում:
Ընթերցանության կամ գրելու ժամանակ պետք է գիրքը
կամ տետրը պահել 30-35 սմ հեռավորության վրա:
Տեսողությունը թուլանում է Aվիտամինի
անբավարարության դեպքում:
Տեսողության վրա վնասակար է ազդում ծխելը:
Չի կարելի աչքը տրորել կեղտոտ ձեռքերով,սրբիչով և
թաշկինակով:
Պետք չէ երկար նստել հեռուստացույցի կամ
համակարգչի առաջ.օրվա ընթացքում թույլատրելի
տևողությունը 1.5-2 ժամ է:
Տեսողության քիմիա
Բոլոր տեսողական գունակները բաղկացած են սպիտակուցից
և քրոմոֆորից: Ցուպիկների տեսողական գունակը կոչվում է
ռոդոպսին:Ռոդոպսինը կազմության մեջ մտնում է օպսին
սպիտակուցը և ռետինալ քրոմոֆորը:Սրվակներըը բաղկացած
են իոդոպսինից և ռետինալից:
 Տեսողությունը թույլ լուսավորության պայմաններռւմ որոշվում
է ռոդոպսինի սինթեզի և քայքայման արագությունով:Վառ
լուսավորության դեպքում ռոդոպսինի մեծ մասը քայքայվում է
,առաջացնելով ռետինեն(Aվիտամինի ալդեհիդային ձև) և
օպսին:Ռոդոպսինի սինթեզը դանդաղ գործնթաց է : Նրա
քանակը արագ վերականգնվում է ,երբ աչքը բավականաչափ
պաշտպանված է լույսից և հակառակը`նրա քանակը նվազում է
ուժեղ լուսավորության դեպքում:Սրվակները ավելի քիչ զգայուն
են լույսի նկատմամբ քան սրվակները և այդ պատճառով չեն
կարող ապահովել տեսողությունը թույլ լուսավորության
պայմաններում:Գոյություն ունեն երեք տիպի սրվակներ,որոնք
զգայուն են համապատասխանաբար կապույտ, կանաչ և
կարմիր գուների նկատմամբ:
