Transcript podstawowe pojęcia związane ze środowiskiem

PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE
ZE ŚRODOWISKIEM
1
EKOLOGIA
1. Nauka zajmująca się badaniem wzajemnych
oddziaływań pomiędzy organizmami i ich
środowiskiem.
2. Nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody
Wyróżnia się dwa składniki środowiska osobnika:
• środowisko abiotyczne – temperatura, wilgotność,
prędkość wiatru, kwasowość gleby
• środowisko biotyczne – oddziaływania ze wszystkimi
innymi osobnikami – o charakterze konkurencji,
drapieżnictwa, pasożytnictwa, kooperacji
2
DZIEDZINY EKOLOGII
1.
2.
3.
4.
Ekologia behawioralna – wyjaśnianie prawidłowości
rządzących zachowaniem się zwierząt
Ekologia fizjologiczna – wyjaśnia jak procesy
fizjologiczne zachodzące na poziomie pojedynczych
organizmów mogą wpływać na przebieg procesów
ekologicznych
Ekologia ewolucyjna – ewolucyjne podłoże
określonych zjawisk ekologicznych
Ekologia molekularna – stosowanie metod biologii
molekularnej do badania i wyjaśniania zjawisk
ekologicznych
3
POPULACJA
Grupa organizmów należących do tego samego
gatunku, współwystępujących na określonym
obszarze, w określonym czasie, wzajemnie na
siebie wpływających, zdolnych do wydawania
płodnego potomstwa.
4
PARAMETRY CHARAKTERYZUJĄCE
POPULACJĘ
Liczebność (zagęszczenie)
Cechy wpływające na zagęszczenie:
- rozrodczość
- śmiertelność
- imigracja
- emigracja
3.
Struktura populacji
- wiekowa
- genetyczna
- płci
1.
2.
- socjalna
- przestrzenna
5
RODZAJE ODDZIAŁYWAŃ MIĘDZY
POPULACJAMI
A.





B.



ANTAGONISTYCZNE
Konkurencja
Drapieżnictwo
Pasożytnictwo
Allelopatia –wytwarzanie przez populację A substancji szkodliwej dla populacji
B
Amensalizm- jedna z antagonistycznych zależności międzygatunkowych, w
której obecność i czynności życiowe jednego gatunku wpływają niekorzystnie na
gatunek drugi, przy czym jest to relacja jednostronna tj. obecność tego drugiego
gatunku dla pierwszego jest obojętna.
NIEANTAGONISTYCZNE
Mutualizm jedna z interakcji między populacjami charakteryzująca się
obopólnymi korzyściami (symbioza) o takim stopniu, który praktycznie
wzajemnie uzależnienia istnienie obu populacji.
Protokooperacja- oddziaływanie międzygatunkowe w przyrodzie, polegające na
współpracy dwóch populacji odnoszących wzajemne korzyści, lecz mogących
żyć także samodzielnie.
Komensalizm-typ zależności o charakterze symbiozy między dwoma lub więcej
gatunkami, przy czym jeden z gatunków czerpie z tej zależności wyraźne
6
korzyści, nie szkodząc pozostałym
RODZAJE PRZESTRZENNEGO
ROZMIESZCZENIA OSOBNIKÓW W
POPULACJI
1.
2.
3.
Przypadkowe – rozmieszczenie losowe, bez
jakichkolwiek zasad. Występuje bardzo rzadko
(głównie w przypadku bakterii i innych organizmów
niższego rzędu)
Równomierne – spotykane głównie na polach
uprawnych, ogródkach. Rzadko spotykane w
przyrodzie
Skupiskowe – osobniki łączą się w grupy, kolonie lub
stada- większe szanse na przetrwanie; łatwiej
zdobywają pokarm. Typ spotykany najczęściej,
dotyczy wielu gatunków.
7
BIOCENOZA
Naturalny zespół populacji organizmów żywych
danego środowiska (biotopu), należących do różnych
gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi
czynnikami ekologicznymi i zależnościami, tworząc
całość, która pozostaje w stanie homeostazy (czyli
dynamicznej równowagi).
2. Biotyczne, ożywione elementy środowiska, żywa część
ekosystemu
Biocenozę tworzą:

Fitocenoza – organizmy roślinne

Zoocenoza – organizmy zwierzęce

Drobnoustroje
1.
8
BIOTOP
1. Obszar zamieszkany przez organizmy o
tych samych lub bardzo zbliżonych
wymaganiach życiowych. Często
określany jako środowisko zewnętrzne
utworzone przez nieożywione elementy
obszaru : podłoże, woda, powietrze.
2. Środowiska życia organizmów
9
EKOSYSTEM
1. Największa jednostka funkcjonalna biosfery. Jedno z podstawowych pojęć w
ekologii. Termin utworzony przez brytyjskiego ekologa Arthura Tansley’a w
1930 roku (skrót od angielskiego ecological system).
Składa się z:

Biocenozy

Biotopu
Stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i
biotopem.
2. Ożywione i nieożywione elementy środowiska.
Posiada czteropoziomową strukturę pokarmową. Te poziomy to:
1.
Środowisko abiotyczne - materia nieożywiona w środowisku
2.
Producenci – organizmy samożywne, które użytkują wyłącznie abiotyczną część
ekosystemu
3.
Konsumenci – organizmy cudzożywne (głównie zwierzęta)
4.
Reducenci – destruenci czyli bakterie i grzyby powodujące rozkład materii
organicznej.
10
PRZYKŁADY EKOSYSTEMÓW I
PODSTAWOWY PODZIAŁ
EKOSYSTEMÓW
•
Staw
•
Las
•
Dżungla
•
Łąka
•
Moczary
•
Rafa koralowa
•
Pole
•
Plantacja sosnowa
•
Ocean
•
Wybrzeże morskie
•
Dolny brzeg rzeki
PODZIAŁ EKOSYSTEMÓW:
•
LĄDOWE
•
WODNE
•
SZTUCZNE
•
NATURALNE
11
BIOSFERA
•
•
•
Część zewnętrzna skorupy Ziemi, obejmująca powietrze, ląd i
wodę.
Światowy system ekologiczny, obejmuje wszystkie żyjące
organizmy i ich powiązania ze sobą i z litosferą (skorupą
ziemską), hydrosferą (wodą) i atmosferą (powietrzem)
Strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe, gdzie
odbywają się procesy ekologiczne
Biosfera obejmuje około:
4 km n.p.m. – atmosfera
300 m p.p.m. – hydrosfera
40 cm w głąb ziemi - litosfera
12
SIEDLISKO
Siedlisko (habitat, potocznie "adres
ekologiczny") - zespół czynników
abiotycznych (klimatyczno-glebowych),
które panują w określonym miejscu,
działających na rozwój poszczególnych
organizmów, ich populację lub całą
biocenozę.
13
NISZA EKOLOGICZNA
1. Pozycja danego gatunku, jaką zajmuje on w
biocenozie. Obejmuje czynniki (np. światło,
pokarm, miejsce), o które dany gatunek
konkuruje z innymi gatunkami w biocenozie.
2. Całokształt potrzeb życiowych organizmów
Określa znaczenie i rolę danego gatunku w
ekosystemie tj. sposób przetwarzania energii,
zachowania się, wpływ na środowisko i
zależności od innych gatunków.
14
BIOM
1. Biom - duży obszar o jednakowym
klimacie, charakterystycznej szacie
roślinnej i szczególnym świecie
zwierzęcym. Typ roślinności biomu jest
charakterystyczny, choć skład
gatunkowy może być różny w zależności
od położenia geograficznego. Podobnie
rzecz się ma ze składem gatunkowym
zwierząt.
2. Zespół ekosystemów
15
Opis: Najważniejsze biomy lądowe na kuli ziemskiej: 1 - zawsze zielone lasy równikowe i podzwrotnikowe,
2 - sawanny i lasy zrzucające liście w porze suchej, 3 - półpustynie i pustynie gorące, 4 - lasy twardolistne i
zawsze zielone strefy umiarkowanej, 5 - lasy zrzucające liście na zimę, 6 - stepy i pustynie strefy
umiarkowanej, 7 - borealne lasy szpilkowe, 8 - tundry i pustynie zimne, 9 - roślinność górska
SOZOLOGIA
1.
2.
Nauka o czynnej ochronie środowiska naturalnego,
zajmująca się problemami ochrony środowiska,
przyczynami i następstwami niekorzystnych zmian w
strukturze i funkcjonowaniu układów
przyrodniczych (ekologicznych), zmian wynikających
z rozwoju cywilizacji oraz sposobami zapobiegania
im i łagodzenia ich skutków.
Poszukuje skutecznych sposobów zapobiegania
degradacji środowiska, w zakresie środowiska
wodnego zajmuje się jego ochroną przed jego
zanieczyszczeniem, eutrofizacją i degradacją wód.
26
SOZOLOGIA
3.
Opisuje zmiany w środowisku przyrodniczym
(np. zanieczyszczenie wód, zanieczyszczenie powietrza i gleby),
zachodzące zwłaszcza pod wpływem czynników postępu
technicznego i sposoby zapewniające trwałość jego użytkowania.
4.
Nauka kompleksowa (interdyscyplinarna), ściśle związana z
ekologią, geologią i geografią, wykorzystuje wiedzę z różnych
nauk technicznych, ekonomicznych i humanistycznych. Swoje
działania opiera na podstawach ekologii i pokrewnych nauk
przyrodniczych takich jak: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i
łowiectwo.
Termin sozologia wprowadzony w 1965 roku przez polskiego
geologa W.Goetla
5.
27
EUTROFIZACJA
Proces wzbogacania zbiorników wodnych
w substancje pokarmowe (nutrienty,
biogeny), głównie w związki azotu i
fosforu. Proces zachodzący naturalnie
lub antropogenicznie.
28
EUTROFIZACJA NATURALNA
Zachodzi przez spływ ze zlewni związków
mineralnych i materii organicznej,
rozkładanej następnie przez
mikroorganizmy w zbiorniku. Proces
bardzo powolny, przejście zbiornika ze
stanu oligotrofii (niskiej żyzności) do
eutrofii (wysokiej żyzności) trwa setki
lub tysiące lat.
29
EUTROFIZACJA ANTROPOGENICZNA
Zachodzi głównie przez spływ ścieków i nawozów mineralnych.
Większość biogenów dostaje się do wody wraz ze ściekami
organicznymi. Proces ten zachodzi bardzo szybko (kilka lub
kilkanaście lat). Może dojść do niemal całkowitego zaniku
organizmów wyższych poza cienką warstwą wody stykającą się
z atmosferą.
Następstwem tego zjawiska jest wzmożony rozwój roślin, w
szczególności glonów i planktonu, oraz zachwianie równowagi
tlenowej zbiornika, dochodzi do zupełnego zaniku tlenu w
warstwach dennych zbiornika. Rozpoczynają się procesy
beztlenowe, z wydzielaniem siarkowodoru, metanu i innych
substancji trujących.
Eutrofizacja powoduje szybsze zanikanie zbiorników wodnych, osady
denne podnoszą poziom dna, aż zbiornik zupełnie znika z
powierzchni Ziemi.
30
BIODEGRADACJA
Biochemiczny rozkład związków
organicznych przez organizmy żywe:
bakterie, pierwotniaki, promieniowce,
grzyby, glony, robaki – na prostsze
składniki chemiczne
31
RECYKLING
1.
2.
3.
Jedna z kompleksowych metod ochrony środowiska naturalnego. Jej
celem jest ograniczenie zużycia surowców naturalnych oraz
zmniejszenie ilości odpadów.
Zasada działania recyklingu polega na maksymalnym ponownym
wykorzystania tych samych materiałów, przy minimalnych nakładach
na ich przetworzenie. Chronione są surowce naturalne, które służą do
ich wytworzenia oraz surowce służące do ich późniejszego
przetworzenia.
Recykling odbywa się w dwóch obszarach : produkowania dóbr oraz
późniejszego powstawania z nich odpadów. Założenia recyklingu
zakładają wymuszanie odpowiednich postaw producentów dóbr,
sprzyjających produkcji materiałów jak najbardziej odzyskiwalnych
oraz tworzenie odpowiednich zachowań u odbiorców tych dóbr.
32