Transcript Bartosz Piotrowski - "Sztuka współczesna w Polsce"

 1. Sztuka współczesna podstawowe wiadomości.
 2. Awangarda.
 3. Formizm.
 4. Konstruktywizm.
 5. Kapiści.
 6. Socrealizm.
Sztuka współczesna - aktualny okres w dziejach sztuki, którego początek umownie
wyznaczono na połowę XX wieku (po II wojnie światowej). Nie podlega on jeszcze
ustalonym, czasowym podziałom. Na skomplikowany obraz tej sztuki składają się: ruchy
artystyczne, tendencje i manifesty.
Zaczynu współczesności w sztukach wizualnych upatruje się w działalności dadaistów, czyli
w początkach XX wieku.
Od czasu, gdy artysta przestał być rzemieślnikiem w dziedzinie dekoracji i architektury, a
stał się interpretatorem świata, twórcą szukającym odpowiedzi na istotne
pytania epistemologiczne rozwiązującym własne problemy wewnętrzne - rola sztuki uległa
zmianie. Estetyczne satysfakcje odbiorcy coraz rzadziej motywują twórców. Hasło "sztuka
dla sztuki" - chociaż nie było pierwszym przykładem odchodzenia od służebnej roli sztuki było pierwszym sztandarow ym wezwaniem do wyzwolenia sztuki od uzależnień rynkowych.
W obecnej dobie rozwoju cywilizacji nie można zamknąć sztuki współczesnej w jednolitych
formułach. Sztuka poprzez dzieła artystów reaguje na ogromny potencjał, możliwości i
zagrożenia otaczającego świata. Artyści dla swoich poszukiwań znajdują różne środki
wyrazu. Do najwcześniej wprowadzonych nowatorskich rozwiązań - przez
pierwszą awangardę - należą abstrakcje, collage, fotomontaż, manifest, obiekt, w czasach
drugiej awangardy pojawia się także instalacje, happening, performance. Nie istnieją żadne
zauważalne dla współczesnego odbiorcy ograniczenia estetyczne czy techniczne w
wypowiedzi artystycznej.
Awangarda (franc. avant garde – "straż przednia") – zespół tendencji i trendów w sztuce XX wieku odrzucający dotychczasowe style,
kreujący własny świat, nie naśladujący rzeczywistości, szukający odrębnego języka wyrazu. Twórcy awangardy odrzucali dorobek
kulturowy i poszukiwali nowych, oryginalnych rozwiązań ideowo-artystycznych. Zjawisko pojawiło się ok. 1910 roku i wiązało się z
powstaniem nowych kierunków w sztuce takich jak:
- Futuryzm
-Ekspresjonizm
-Kubizm
-Dadaizm
-Surrealizm
-Fowizm
-Konstruktywizm
-Sztuka konceptualna
-Sztuka Naturalna
-Sytuacjonizm (ruch społeczno-artystyczny)
-Sztuka ziemi
Stefan Morawski jako cechy przysługujące wszystkim kierunkom awangardy wylicza:
-pionierstwo
-zdystansowane podejście do sztuki zastanej
-pogarda dla kanonów wytworzonych w przeszłości
-częste teoretyzowanie na temat podejmowanych działań (często, z wyjątkiem kubizmu, teorie wyprzedzały praktykę)
-traktowanie sztuki jako prekursora i animatora społecznego postępu
-czerpanie inspiracji z nauki i techniki, (kubiści z teorii względności, surrealiści z psychoanalizy, futuryści z techniki)
-Termin jest wykorzystywany również obecnie dla określenia dokonań artystycznych, które wykraczają poza schematy i nie poddają się
prostej klasyfikacji, np. muzyka awangardowa.
Formizm był to kierunek w sztuce, rozwijający się w latach 1917-1922 w Polsce. Czerpał
on swoje inspiracje z twórczości ludowej (m.in. z podhalańskiego malarstwa na
szkle), kubizmu, futuryzmu oraz ekspresjonizmu. Stanowił wraz z unizmem
oryginalną, polską formację awangardową. Ośrodkami tego artystycznego ruchu były:
Kraków, Poznań, Warszawa i Lwów. W latach 1919-21 wydano sześć numerów
czasopisma pt. „Formiści”. W 1917 roku krakowska grupa zwana „Ekspresjonistami
polskimi” (na czele z Tytusem Czyżewskim oraz braćmi Andrzejem i Zbigniewem
Pronaszko) stworzyła ten polski nurt w malarstwie. Odrzucili oninaturalizm, a skupili
się na ekspresji wyraźnej kompozycji oraz problematyce czystej formy. Najbardziej
zbliżonymi do ich sztuki byli włoscy futuryści. W 1919 roku ta grupa polskich artystów
przyjęła nową nazwę – formiści. Chcieli oni stworzyć nowoczesny styl narodowy oraz
nową formę dla polskiej sztuki (polski styl awangardy plastycznej). Zaczęli
eksperymentować z dokonaniami zachodniej awangardy, łącząc je z rodzimą tradycją
i nawiązując do m.in. rzeźb Stwosza, góralskich świątków, malarstwa na szkle czy
gotyckiej sztuki cechowej.
Konstruktywizm – kierunek w sztuce abstrakcyjnej powstały w r. 1913 w Rosji, nieco później w Holandii i wreszcie w
całej Europie, do USA dotarł po I wojnie światowej.
Podstawowym wyróżnikiem konstruktywizmu w stosunku do innych ruchów awangardowych było stosowanie dyscypliny
formalnej ograniczonej do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. Z założenia wzajemne
oddziaływania tych form wywołują wewnętrzne napięcie wewnątrz obrazu. Celem jest poszukiwanie nowej ekspresji
estetycznej, a metodą świadoma rezygnacja nie tylko z prezentowania widzialnej rzeczywistości, ale także odejście od skojarzeń
ze światem przedmiotów. Konstruktywizm zawdzięcza nazwę zarówno podejściu do budowania obrazu - "konstruowania" z
określonych elementów, jak i swoistemu zaangażowaniu w nowoczesność.
Konstruktywizm wywodzi się częściowo z futuryzmu. Konstruktywizm rozwinął się w powiązaniu ze wzornictwem
przemysłowym, architekturą, modą (prêt-à-porter,- gotowe do włożenia), grafiką użytkową, nowoczesną typografią i
projektowaniem mebli. Następnie koncepcje stworzone w ramach sztuki użytkowej zostały zastosowane także w "czystej
sztuce", rzeźbie, fotografii (pierwsze fotomontaże i kolaże).
Twórcami konstruktywizmu byli: Kazimierz Malewicz i Aleksander Rodczenko, Kierunek stworzony przez Malewicza on sam
nazywał suprematyzmem, Malewicz namalował serię obrazów z kwadratami, w tym słynny Czarny kwadrat na białym
tle (wystawiony w 1915 r.), które przewartościowały teorię sztuki. W latach 20. XX w. Malewicz zaczął tworzyć trójwymiarowe
instalacje artystyczne, które nazywał architektonami i planitami i które weszły do stałego repertuaru konstruktywizmu.
Konstruktywiści uważali, że sztuka nie polega na dekorowaniu, lecz na znalezieniu funkcji przestrzeni i przedmiotu adekwatnej
do potrzeby. To podejście zaowocowało rewolucją w architekturze, która doprowadziła do powstania tzw. stylu
międzynarodowego. Najbardziej znanym architektem, który przeszedł przez okres konstruktywizmu był Le Corbusier, który
później jednak odciął się od tego nurtu sztuki. Struktura stała się pojęciem technicznym, konstrukcyjnym oraz społecznym i
estetycznym. W architekturze podejście konstruktywistyczne zostało nazwane funkcjonalizmem.
W Holandii w tym samym czasie, lecz zupełnie niezależnie, powstała grupa artystyczna De Stijl, której najbardziej znanym
przedstawicielem był Pieter Cornelis Mondriaan.
W latach 1919-1934 działała w Niemczech uczelnia artystyczna Bauhaus, kierowana przez Waltera Gropiusa, z której wyszło
wielu nowatorów sztuki XX wieku. Podejście interdyscyplinarne i idea jedności estetycznej i funkcjonalnej przedmiotu
użytkowego stały się powszechne dzięki działalności tej uczelni. Najbardziej znani uczniowie i nauczyciele z Bauhausu
to Wassily Kandinsky, Paul Klee, Lyonel Feininger, Oscar Schlemmer, László Moholy-Nagy, Marcel Breuer,
Konstruktywizm wpisał się w ciąg kierunków sztuki nowoczesnej poprzedzony przez kubizm i futuryzm, a rozwijający się w
następne ruchy awangardy: sztukę kinetyczną, sztukę konkretną, op-art i wiele innych, raczej krótkotrwałych zjawisk
artystycznych. W Polsce konstruktywistów skupiały grupy Blok i Praesens, a najbardziej znanym przedstawicielem tego
kierunku był Władysław Strzemiński.
Kapiści, grupa malarzy polskich, którzy zawiązali Komitet Paryski (w skrócie K.P. - stąd
nazwa grupy) w 1923 pod patronatem J. Pankiewicza oraz ówczesnego rektora ASP w
Krakowie . W jego skład wchodzili m.in.: J. Cybis, J. Jarema, A. Szyszko-Bohusza A.
Nacht-Samborski, T.P. Potworowski, H. Rudzka-Cybisowa, Z. Waliszewski, S.
Szczepański. Początków kapizmu, kierunku w malarstwie zwanego inaczej koloryzmem,
należy doszukiwać się w roku 1924, kiedy to grupa studentów Akademii Sztuk Pięknych,
chcąc zebrać pieniądze na wyjazd do Paryża w celu poszerzenia swej wiedzy artystycznej,
założyła tzw. Komitet Paryski.
Do tych studentów należeli m.in.:
Zygmunt Waliszewski,
Jan Cybis,
Józef Czapski,
Hanna Rudzka-Cybisowa,
Artur Nacht-Samborski.
Wierzyli, że wspólnymi siłami będą w stanie osiągnąć swój wymarzony cel. To właśnie
od skrótu ich komitetu, KP, zaczęto nazywać ich kapistami. W Paryżu spędzili 7 lat,
wszyscy będąc pod silnym wpływem przedstawicieli francuskiego postimpresjonizmu.
Socrealizm (realizm socjalistyczny) – kierunek w sztuce, określany jako
metoda twórcza, istniejący od 1934 w sztuce radzieckiej, a następnie w
pozostałych krajach socjalistycznych. Miał tam oficjalny status podstawowej i
jedynej metody twórczości artystycznej i był ideowym
oraz propagandowym narzędziem partii komunistycznych.