Transcript HISTORIA POLSKI XIX WIEK

HISTORIA POLSKI XIX WIEK
POD ZABORAMI
LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH
• 1797 – Dąbrowski,
Kniaziewicz i Wybicki –
tworzą Legiony Polskie
we Włoszech – walczą
przy boku Napoleona we
Włoszech, potem na San
Domingo(powstaje
„Mazurek
Dąbrowskiego”)
LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE
1807 – pokój francusko
– rosyjski w Tylży:
utworzenie Księstwa
Warszawskiego (II i III
zabór pruski) – unia
personalna z Saksonią –
dziedziczna władza
Fryderyka Augusta
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE
TRÓJPODZIAŁ WŁADZY
DWUIZBOWY
SEJM
RADA
MININTRÓW –
NIEZALEŻNE SĄDY
RZĄD
(SĘDZIOWIE
POWOŁYWANY
MIANOWANI
PRZEZ KSIĘCIA I
PRZEZ WŁADCĘ)
PRZED NIM
ODPOWIEDZIALNY
KSIĘSTWO WARSZAWSKIE
dekret grudniowy 1807 –
zniesienie poddaństwa
osobistego chłopów, ale
pozostawienie szlachcicowi
własności ziemi
kodeks Napoleona –
równość obywateli wobec
prawa, nietykalność osobista
i majątkowa, dostęp do
urzędów
KIĘSTWO WARSZAWSKIE
• 1809 – wojna z
Austrią (Józef
Poniatowski –
Raszyn) –
powiększenie
Księstwa o III
zabór austriacki
KRÓLESTWO POLSKIE
1815 rok – Kongres
wiedeński – utworzenie
Królestwa Polskiego,
Wielkiego Księstwa
Poznańskiego i Wolnego
Miasta Krakowa
(autonomia)
KRÓLESTWO POLSKIE
konstytucja – Adam
Czartoryski;
królem – car Aleksander I;
namiestnikiem- Józef
Zajączek
równość obywateli wobec
prawa, wolność religii i
druku;
KRÓLESTWO POLSKIE
Towarzystwo Kredytowe
Ziemskie;
minister skarbu Drucki –
Lubecki: Bank Polski 1828
Okręgi przemysłowe:
łódzki,(włókienniczy)
dąbrowski (wydobywczy)
staropolski (wydobywczy i
hutnictwo)
KRÓLESTWO POLSKIE
• Uniwersytet Warszawski i Wileński;
Towarzystwo Przyjaciół Nauk (Staszic,
Niemcewicz)
• Łamanie konstytucji przez cara: cenzura --opozycja w sejmie „kaliszanie” - car nie
zwołuje sejmu 5 lat
KRÓLESTWO POLSKIE
organizacji spiskowe
Wolnomularstwo
Narodowe i Towarzystwo
Patriotyczne (Walerian
Łukasiński);
Towarzystwo Filomatów
(Adam Mickiewicz) i
Filaretów - rozbite, zsyłki
do Rosji
PRZYCZYNY WYBUCHU POWSTANIA
LISTOPADOWEGO 1830 ROK
• spisek w
Warszawskiej Szkole
Podchorążych
Piechoty – Piotr
Wysocki;
• sukces rewolucji
lipcowej w Paryżu;
• pogłoski o zamiarach
wysłania armii polskiej
do tłumienia
powstania w Belgii
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830
• detronizacja
Mikołaja I i przejęcie
władzy przez rząd
tymczasowy
• bitwy z Rosjanami:
noc listopadowa –
Arsenał, Belweder;
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830
Bitwy:
Olszynka
Grochowska,
Ostrołęka,
Wawer,
Iganie,
Stoczek, Dębe
Wielkie
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830
• dowódcy: Chłopicki,
Krukowiecki,
Skrzynecki
• Sowiński i Ordon –
obrona Woli;
• Emilia Plater –
powstanie na Litwie
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830
• atak Rosjan na
Warszawę – Paskiewicz
i kapitulacja Polaków
(1831)
Skutki powstania LISTOPADOWEGO
- zsyłki na Sybir i konfiskaty majątków
uczestników powstania;
- likwidacja konstytucji – Statut
Organiczny;
- budowa Cytadeli; - rusyfikacja administracji,
- zamiana województw na gubernie;
- zamknięcie uniwersytetów i liceum
w Krzemieńcu
WIELKA EMIGRACJA
• Komitet Narodowy Polski (Lelewel) – Polska republiką;
• Hotel Lambert (Adam Czartoryski) – pozyskiwanie
sojuszników dla sprawy polskiej, Polska ma odzyskać
niepodległość w wyniku konfliktu międzynarodowego;
Polska monarchią konstytucyjną;
• Towarzystwo Demokratyczne Polskie –
ogólnonarodowe powstanie w trzech zaborach,
uwłaszczenie chłopów;
• Gromady Ludu Polskiego – za upadek Polski winna jest
szlachta
KRÓLESTWO POLSKIE PO POWSTANIU
LISTOPADOWYM
W kraju działają: Centralizacja Poznańska;
Związek Plebejuszy;
Stowarzyszenie Ludu
Polskiego;
ks. Piotr Ściegienny
PRACA ORGANICZNA
Koncepcja pracy
organicznej: legalne
inicjatywy, umacnianie
świadomości narodowej,
oświata wśród ludu
(Chłapowski, Marcinkowski
– Bazar poznański,
Cegielski - fabryka)
ZABÓR AUSTRIACKI PO POWSTANIU
LISTOPADOWYM
1846 – rabacja
galicyjska – chłopi
(Jakub Szela)
wyrzynają szlachtę
polską oraz
powstanie
krakowskie
(Tyssowski,
Dembowski)
stłumione
ZABÓR PRUSKI PO POWSTANIU
LISTOPADOWYM
1848 – wiosna ludów –
powstanie
wielkopolskie – Ludwik
Mierosławski (Książ,
Miłosław, Sokołów) klęska, ale polska
reprezentacja w sejmie
pruskim
Powstanie styczniowe 1863 rok
Sytuacja międzynarodowa:
rozbudzenie nadziei niepodległościowych
Polaków:
- klęski Rosji w wojnie krymskiej w Turcją i
odwilż posewastopolska (reformy Aleksandra II
w Rosji)
- zjednoczenie Włoch
Powstanie styczniowe 1863
• demonstracje uliczne i nabożeństwa za
ojczyznę – tłumione przez wojsko rosyjskie –
car przywraca stan wojenny
Powstanie styczniowe 1863
biali
czerwoni
wymuszanie ustępstw na
carze poprzez bierny opór
przygotowania do walki
zbrojnej o niepodległość
Powstanie styczniowe 1863
Aleksander Wielopolski:
lojalizm,
rozwój oświaty ,
oczynszowanie chłopów
Powstanie styczniowe 1863
bezpośrednia przyczyna
wybuchu powstania
styczniowego – branka
(nadzwyczajny pobór do
wojska)
Powstanie styczniowe 1863
22 STYCZNIA 1863 ROK
OGŁOSZENIE PRZEZ
CZERWONYCH WYBUCHU
POWSTANIA
Manifest rządu narodowego
wzywający Polaków i Litwinów
do walki z carem i zapowiadający
uwłaszczenie chłopów
Powstanie styczniowe 1863
działania partyzanckie – Langiewicz, Traugutt,
Hauke – Bosak
Sytuacja Polaków w zaborze rosyjskim
po upadku powstania styczniowego
• 1864 – uwłaszczenie chłopów przez cara
• likwidacja odrębności politycznej, gospodarczej
ziem polskich, wprowadzenie stanu wojennego i
cenzury prewencyjnej
• wyższe stanowiska dla Rosjan; rosyjski językiem
urzędowym
• zmiana nazwy Królestwo Polskie na Kraj
Przywiślański
• rusyfikacja: rosyjski językiem wykładowym –
zamknięcie Uniwersytetu Warszawskiego a
otwarcie rosyjskiej szkoły Głównej
Odpowiedź Polaków w zaborze
rosyjskim:
• praca organiczna i praca u podstaw: rywalizacja z
zaborcą na polu gosp. ; szerzenie wśród chłopów
wiedzy o kulturze i historii Polski; organizacja kas
zapomogowych, towarzystw rolniczych , itd.
• okres nazywany pozytywizmem warszawskim:
działalność Aleksandra Świętochowskiego, Elizy
Orzeszkowej, Bolesława Prusa
• walka z analfabetyzmem, sieć czytelni, rozwój
prasy, tajne nauczanie
Sytuacja w zaborze pruskim po
powstaniu styczniowym
Kulturkampf (walka o kulturę)
represje wobec Kościoła
(ocenzurowanie kazań, wpływ
państwa na obsadę stanowisk
kościelnych, Niemiec
arcybiskupem gnieźnieńskim)
Sytuacja w zaborze pruskim po
powstaniu styczniowym
• walka z polskością w myśl hasła „wykorzenić”:
wysiedlanie Polaków bez obywatelstwa
pruskiego (rugi pruskie); wykup ziemi od
Polaków i organizowanie osadnictwa
niemieckiego (Komisja Kolonizacyjna);
germanizacja administracji, szkolnictwa, nazw;
działalność Hakaty (Związek Popierania
Niemczyzny)
Sytuacja w zaborze pruskim po
powstaniu styczniowym
Sytuacja w zaborze pruskim po
powstaniu styczniowym
• pruskie ustawodawstwo wyjątkowe: lekcje
religii po niemiecku (1901);
• nakaz uzyskania zezwolenia na postawienie
domu (1904);
• ustawa kagańcowa: nakaz używania
niemieckiego podczas zgromadzeń
publicznych
Odpowiedź Polaków w zaborze
pruskim:
walka o polskość w:
literaturze (M.
Konopnicka, Rota)
malarstwie (W. Kossak,
Rugi pruskie)
szkolnictwie (1901 –
protest dzieci we Wrześni)
Odpowiedź Polaków w zaborze
pruskim:
• - idea pracy organicznej: towarzystwa
oświatowe i rolnicze; kasy pożyczkowe, banki;
różne formy spółdzielczości („Bazar”
poznański);
• - budzenie świadomości narodowej : na
Śląsku – Karol Miarka (pismo „Katolik”);
Wojciech Korfanty („Górnoślązak”) na
Mazurach – Krzysztof Mrongowiusz. Wojciech
Kętrzyński
Odpowiedź Polaków w zaborze
pruskim
postawa Michała
Drzymały: zamieszkał w
wozie cyrkowym, a
potem w jamie,
ponieważ Niemcy
odmówili mu zezwolenia
na budowę domu.
Sytuacja Polaków w zaborze
austriackim:
• 1867r. – Statut Krajowy dla Galicji określający jej
ustrój:
• namiestnikiem Agenor Gołuchowski
• w rządzie Austro – Węgier minister dla Galicji –
Polak opiniujący projekty jej dotyczące
• Sejm krajowy: ordynacja oparta o cenzus
majątkowy, każda ustawa wymaga zgody cesarza;
• istnieje Wydział Krajowy zarządzający finansami,
kulturą, gospodarką, budownictwem, opieka
społ.
Sytuacja Polaków w zaborze
austriackim
• Galicja ostoją polskości: język polski
urzędowy, polonizacja szkolnictwa, działalność
uniwersytetów w Krakowie i Lwowie,
Politechniki Lwowskiej, ASP, teatry, obchody
wielkich rocznic; rozkwit malarstwa (Jan
Matejko, Józef Chełmoński)
Ruch robotniczy i socjalistyczny:
• Wielki Proletariat (Ludwik Waryński) - cel:
wprowadzenie komunizmu na świecie;
• Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – Józef
Piłsudski, Stanisław Wojciechowski,Bolesław
Limanowski – cel: niepodległość Polski,
reformy społeczne: równość, wolność słowa i
religii, prawo do strajku, republika
demokratyczna z parlamentem
Ruch robotniczy i socjalistyczny
• Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy
– SDKPiL – Róża Luksemburg i Julian
Marchlewski: obalenie cara - rosyjska
republika demokratyczna, utworzenie
ogólnoświatowej republiki socjalistycznej,
odrzucenie walki o niepodległość, likwidacja
własności prywatnej
• Polska Partia Socjalistyczna Galicji i Śląska
(PPSD) – Ignacy Daszyński
Nurt nacjonalistyczny:
Narodowa Demokracja
(Endecja) – Roman Dmowski
– najważniejsze są interesy
narodu polskiego, prawa
mniejszości – drugorzędne;
cel – odzyskanie
niepodległości; solidaryzm
narodowy – współpraca
warstw społecznych w trzech
zaborach
Ruch ludowy (chłopski)
Polskie Stronnictwo Ludowe
– podział na PSL – Lewica i
PSL – Piast (Wincenty Witos)
– poprawa życia chłopów,
niższe podatki, korzystne
kredyty dla rolników
Kultura
pozytywizm, idea nauki i gruntownego
wykształcenia, praca u podstaw i organiczna,
Sienkiewicz, Wyspiański, Matejko – malarstwo
historyczne impresjonizm, modernizm –
Młoda Polska: Żeromski, Reymont, Kasprowicz,