Transcript WESELE - WordPress.com

Stanisław
Wyspiański
Stanisław Wyspiański


Stanisław Wyspiański – urodzony 15 stycznia 1869 r. w
Krakowie polski poeta, dramaturg, malarz, witrażysta,
architekt i ilustrator książek. Artysta epoki Młodej Polski. Syn
rzeźbiarza. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych i na wydziale
filozoficznym
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Młodego
Wyspiańskiego szczególną opieką otoczył malarz, Jan
Matejko. Jeszcze na studiach skomponował witraż dla
katedry lwowskiej. Jako student odbył podróż po Europie.
Wyspiański uczęszczał do Académie Colarossi i École des
Beaux Arts w Paryżu. Tam też zaczął pisać dramaty.
Momentem zwrotnym w karierze pisarskiej Stanisława
Wyspiańskiego było wystawienie „Wesela” w 1901 r. Po
sukcesie „Wesela” artysta pracował nad opracowaniem
inscenizacji „Dziadów” Adama Mickiewicza. Wkrótce
powstały dzieła: „Wyzwolenie”, „Akropolis”, „Noc
listopadowa”. Dramatopisarz zdobył tytuł profesora
krakowskiej
Akademii
Sztuk
Pięknych.
Był
współzałożycielem
Towarzystwa
Artystów
Polskich
„Sztuka”. Wyspiański zmarł 28 listopada 1907 r. w Krakowie
w wieku zaledwie 38 lat w wyniku kiły, na którą medycyna
nie znała wtedy jeszcze lekarstwa.
Styl w twórczości

 W jego twórczości malarskiej, realizowanej głównie techniką pastelu
(portrety, pejzaże, kwiaty), dominował symbolizm i stylizacja secesyjna.
Podstawowym środkiem wyrazu była linia wijąca się wzdłuż konturu
przedstawionych przedmiotów, zaznaczonych płaską plamą barwną. W
projektach polichromii i witraży charakterystyczny był motyw
płomienistych języków oraz kaligraficznie traktowanej roślinności.
 W dziedzinie literatury jeden z największych twórców dramatu, zwłaszcza
tragedii. We wczesnych utworach Wyspiańskiego dominowały aspekty
metafizyczne. Nawiązując do tragedii antycznej, skupiał się m.in. na roli
fatum jako głównego motoru akcji osadzonej często w historycznych
realiach narodowych. W późniejszej jego twórczości (od 1900), obok
historiozoficznej i politycznej polemiki ze współczesnością (m.in.
„Wesele”), pojawił się nurt filozoficznej interpretacji dziejów Polski, a
także wątków mitologicznych.
Portret artysty z żoną
1904
Macierzyństwo
1905
Śpiący Staś
1904
Widok z okna pracowni na Kopiec Kościuszki
1904
Dziewczynka z wazonem z kwiatami
1902
Informacje ogólne

 „Wesele” – dramat autorstwa Stanisława Wyspiańskiego, wystawiony po raz
pierwszy w Teatrze Miejskim w Krakowie 16 marca 1901 roku. Utwór opisuje
autentyczne wydarzenie - wesele poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą
Mikołajczykówną. Ślub ten miał miejsce 20 listopada 1900 roku w Bazylice
Najświętszej Maryi Panny w Krakowie, wesele zaś w podkrakowskiej wsi
Bronowice.
 Wesele składa się z trzech aktów. Akt I jest aktem realistycznym, napisanym w
konwencji komedii realistycznej, akt II jest natomiast aktem symbolicznowizyjnym, obie te konwencje przeplatają się w akcie trzecim. Utwór ma budowę
szopkową. Jest kontynuacją dramatów romantycznych. Przedstawia sytuację
duchową narodu, nawiązując m.in. do rzezi galicyjskiej z 1846 r., wskazuje
dlaczego Polacy nie potrafią wywalczyć niepodległości.
 Pisząc „Wesele” Wyspiański inspirował się dramatami Mickiewicza, Fredry i
Słowackiego oraz malarstwem Malczewskiego i Maksymiliana Gierymskiego.
Krótko o treści

 Polska pod zaborami. W podkrakowskich Bronowicach, w domu Włodzimierza
Tetmajera odbywa się wesele krakowskiego poety Lucjana Rydla i chłopki,
Jadwigi Mikołajczykówny. Oprócz mieszkańców Bronowic na weselu goszczą
krakowianie: pani Rydlowa, poeta Kazimierz Tetmajer, Dziennikarz. Okazuje się, że
wciąż trudno jest się porozumieć mieszkańcom wsi i miasta.
 Późnym wieczorem do bronowickiej chaty przybywają duchy zaproszone przez
państwa młodych dla żartu, za namową Racheli, mającej „poetyczną duszę”.
Pierwszy nadchodzi Chochoł i zapowiada przybycie dalszych zjaw. Każdy widzi to,
co dla niego jest uosobieniem niezrealizowanych marzeń: Poeta - Rycerza, który
uświadamia mu, że jego poezja nie ma mocy oddziaływania na naród; Dziennikarz Stańczyka (nadwornego błazna Zygmunta Starego), który ze smutkiem stwierdza, że
swoimi artykułami Dziennikarz usypia rodaków, zamiast budzić w nich chęć walki o
wolność. Ostatni przybywa duch Wernyhory, legendarnego ukraińskiego wieszcza,
który zapowiada wyzwolenie Polaków. Gospodarz (Włodzimierz Tetmajer) daje
parobkowi Jaśkowi złoty róg, którym ma on wezwać wszystkich chłopów do walki.
Niestety Jasiek gubi róg schylając się po krakowską czapkę z pawim piórem. W
zakończeniu dramatu wszyscy tańczą chocholi taniec niemocy i słabości.
 Wyspiański zmierzył się w swoim dramacie z problemem: czy Polacy mogą
odzyskać niepodległość, czy możliwe jest zjednoczenie narodu. Pokazał, że
niestety inteligencja i chłopstwo to wciąż dwie odrębne siły. W tej sytuacji na
wolność trzeba jeszcze poczekać.
















Postacie autentyczne

Gospodarz – jego pierwowzorem był Włodzimierz Tetmajer, przyjaciel Pana Młodego
Gospodyni – jej pierwowzorem była Anna Tetmajerowa z domu Mikołajczykówna, starsza siostra
Panny Młodej, żona Włodzimierza Tetmajera
Pan Młody – jego pierwowzorem był Lucjan Rydel, poeta
Panna Młoda – jej pierwowzorem była Jadwiga Mikołajczykówna
Marysia – jej pierwowzorem była Maria Mikołajczykówna, młodsza siostra Anny i starsza siostra
Jadwigi; była zaręczona z malarzem Ludwikiem de Laveaux, który zmarł na gruźlicę
Poeta – jego pierwowzorem był Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Dziennikarz – jego pierwowzorem był Rudolf Starzewski, redaktor krakowskiego "Czasu"
Radczyni – jej pierwowzorem była Antonina Domańska, ciotka Lucjana Rydla; autorka powieści
dla młodzieży, np. „Historia żółtej ciżemki”
Haneczka – jej pierwowzorem była siostra Lucjana Rydla, Anna Rydlówna
Czepiec – jego pierwowzorem był Błażej Czepiec, wuj Jadwigi Mikołajczykówny, naprawdę był
pisarzem gminnym, w dramacie jest typowym reprezentantem chłopstwa
Isia – jej pierwowzorem była Jadwiga Tetmajer-Naimska, najstarsza córka Anny i Włodzimierza
Tetmajerów
Rachela – jej pierwowzorem była Pepa Singer, córka karczmarza z Bronowic
Żyd – jego pierwowzorem był Hirsz Singer, ojciec Racheli, karczmarz
Nos – jego pierwowzorem był malarz Tadeusz Noskowski
Maryna i Zosia – ich pierwowzorami były Maryna i Zofia Pareńskie, córki Elizy Pareńskiej,
znajomej Wyspiańskiego;
Klimina – jej pierwowzorem była wdowa po wójcie, matka chrzestna Isi.
Postacie symboliczne

 Chochoł – Rachela widzi w nim symbol poetycznego końca świata natury,
mała Isia nie ma wątpliwości, że to "śmieć", więc wygania go na pole. W
zakończeniu dramatu niesie weselnikom jałowość i zatracenie. Przewodzi
co prawda korowodowi demonicznych widm, ale zarazem budzi w
bohaterach świadomość, odsłaniając to, przed czym chcą uciec. Symbol
uśpienia narodu.
 Widmo – upiór Ludwika de Laveaux, zmarłego narzeczonego Marysi[4];
znana postać z literatury romantycznej - upiór zmarłego kochanka,
najbardziej wampiryczna ze wszystkich osób dramatu. Symbol miłości
romantycznej.
 Stańczyk – symbol mądrej, niepozbawionej dystansu do bieżącej polityki
troski o dobro państwa, odzwierciedla wyrzuty sumienia dziennikarza.
Stańczyk demaskuje słabość Dziennikarza, który kształtuje opinię
publiczną, a jednocześnie ma problemy z własną tożsamością. Nie widzi
perspektyw, stracił wiarę w cokolwiek, nawet Boga i swoje siły.
 Hetman – Franciszek Ksawery Branicki, współtwórca konfederacji
targowickiej; symbol fałszu i zdrady narodowej. Hetman ukazuje się Panu
Młodemu, który zastanawia się, co by o jego małżeństwie z chłopką
powiedzieli szlacheccy przodkowie.
Postacie symboliczne

 Rycerz Czarny – Zawisza Czarny z Garbowa, uosobienie honoru i odwagi polskiego
rycerstwa. Ukazuje się Poecie, którego marzenia o potędze nie przystają - tak samo
jak dawne polskie mity - do rzeczywistości.
 Upiór – Jakub Szela, jeden z przywódców rzezi galicyjskiej z 1846 roku, czyli
krwawych wystąpień chłopskich skierowanych przeciwko szlachcie, duchowieństwu
i urzędnikom dworskim. Ukazuje się Dziadowi, ukazuje prawdę o marzeniach o
cudzie szlachecko- czy inteligencko-chłopskiego pojednania, domaga się prawdy
historycznej o tych wzajemnych stosunkach szlachty i chłopów. Jest wyrzutem
sumienia i upomnieniem. Symbol krwawej zemsty chłopów na panach.
 Wernyhora – legendarny lirnik kresowy, wróżbita, który rzekomo przepowiedział
odzyskanie przez Polskę niepodległości; przychodzi do Gospodarza z poselstwem o
zorganizowanie powstania, ale widzą go także Staszek i Kuba. Gospodarz nie potrafi
rozwikłać wszystkich sensów wizyty Wernyhory, nie rozumie jego słów, ale ulega
sile pięknego narodowego obrazu, którego nie jest w stanie urzeczywistnić.
Wernyhora rozkazuje pędzić do Warszawy i zwołać wszystkie stany w sejmie. Daje
mu złoty róg - sygnał do walki, każe zgromadzić lud przed kaplicą i czekać do świtu,
kiedy to wszystko się rozpocznie. Gospodarz, początkowo pełny zapału, daje
Jaśkowi złoty róg, ważny symbol niepodległości i czynu narodowego, który zostaje
zgubiony przez próżność - Jasiek wraca się po czapkę z pawim piórem, którą upuścił
i gubi róg. Wernyhora jest zwiastunem czynu, niepodległości oraz pojednania
chłopsko-inteligenckiego. Symbol porozumienia ponad podziałami.
Przedmioty symboliczne

 Złoty róg – symbol czynu i walki narodowowyzwoleńczej, mający
ruszyć społeczeństwo do walki
 Podkowa – symbol szczęścia i powodzenia w walce wyzwoleńczej,
schowanie jej w skrzyni to metafora przyjścia owego szczęścia w
późniejszym czasie
 Chata bronowicka – symbol całej Polski
 "Czapka z piór" – czapka z pawimi piórami jest symbolem
próżności i przedkładania prywaty nad sprawami narodu
 Krzak róży – przykryty słomą symbolizuje uwięziony naród, pełen
życia i nadziei.
 Kaduceusz – symbolizuje laseczkę błazna, wręczoną rzekomemu
przewodnikowi opinii publicznej. W tradycji symbol pokoju,
natomiast w Weselu, ironicznie - sporu.
 Dzwon Zygmunta – symbol potęgi i wielkości historycznej narodu
Sceny symboliczne

 Chocholi taniec – symbolizuje zniewolenie, uśpienie
i marazm narodu
 Zasłuchanie – bezczynne czekanie na cud
 Zgromadzenie chłopów z kosami – nawiązanie do
bitwy pod Racławicami, symbol gotowości chłopów
do walki
Afisz z premiery
1901
Plakat promujący sztukę
2006