Transcript ********* 1

Οι Κοινότητες Πρακτικής και Μάθησης
ως Εργαλείο Επιμόρφωσης
Ευδοκία Καραβά
Επίκουρη Καθηγήτρια, ΤΑΓΦ
Από τυπικές και
οργανωμένες
μορφές
επιμόρφωσης σε
ΚΠ/Μ: το
σκεπτικό
Γιατί οι ΚΠ/Μς
θεωρούνται το
νέο πολλά
υποσχόμενο
μοντέλο
επαγγελματικής
μάθησης και
ανάπτυξης:
θεωρητικοποίηση
Τι είναι οι ΚΠ/Μ,
τι προσφέρουν, τι
κάνουν, ποια τα
χαρακτηριστικά
και οι αρχές τους;
Πως χτίζουμε μια
ΚΠ/Μ;
2
Η επιμορφωτική πολιτική στη χώρα μας…
• … χαρακτηρίζεται από έλλειψη μακροπρόθεσμου και συγκροτημένου σχεδιασμού, έλλειψη
συναίνεσης ως προς τους στόχους, τις μορφές, το περιεχόμενο της επιμόρφωσης και από μία
«μανία» συγκεντρωτισμού στον έλεγχο και στη διοίκηση της επιμόρφωσης.
• Όπως επισημαίνει και ο Βεργίδης (2010) στον τόπο μας επικρατεί η ετεροκαθοριζόμενη, έντονα
γραφειοκρατικοποιημένη προσθετικού χαρακτήρα επιμορφωτική πολιτική όπου ο εκπαιδευτικός
δεν συμμετέχει ούτε στο σχεδιασμό, ούτε στις επιλογές, ούτε στις αποφάσεις για την επιμορφωτική
πολιτική.
• Τα προγράμματα επιμόρφωσης σχεδιάζονται και υλοποιούνται σύμφωνα με την τεχνοκρατική
προσέγγιση, δεν λαμβάνουν υπόψη τις αρχές εκπαίδευσης ενηλίκων και δεν επιτρέπουν την
αυτοπροσδιοριζόμενη και ενεργό συμμετοχή των εκπαιδευτικών στο σχεδιασμό, στην υλοποίηση
και στην αξιολόγηση των προγραμμάτων (Παπαπροκοπίου 2002)
• Οι όποιες προσπάθειες για αποκεντρωτική και ευέλικτη επιμόρφωση έχουν καταλήξει πάντα στο
κενό. Παρά τις προτάσεις βασικών φορέων επιμόρφωσης, η επιμόρφωση στην Ελλάδα δεν έχει
καταφέρει να ξεφύγει από τα συγκεντρωτικά και ελεγχόμενα πρότυπα επιμόρφωσης.
Προτάσεις για την επιμόρφωση εκπαιδευτικών
διευθυντών και Σχ. Συμβούλων (2008)
Η επιμόρφωση πρέπει να:
παρέχει στους
εκπαιδευτικούς
δυνατότητες για συνεχή
βελτίωση του έργου τους
περιλαμβάνει δειγματικές
διδασκαλίες και αναστοχασμό
πραγματοποιείται με
απαλλαγή του
εκπαιδευτικού από τα
διδακτικά του καθήκοντα
συνδυάζει τη θεωρία με την
εφαρμογή δραστηριοτήτων στο
σχολείο, με την υποστήριξη του
επιμορφωτή
πραγματοποιείται στο
σχολείο, προσαρμοσμένη
στις ανάγκες της σχολικής
μονάδας
είναι συνεχής και συστηματική
δηλ. να πραγματοποιείται σε
συγκεκριμένες περιόδους της
σταδιοδρομίας του εκπαιδευτικού
Δούκας, Χρ. και άλλοι. 2008. Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών, στο Η Ποιότητα στην Εκπαίδευση:
Έρευνα για την αξιολόγηση ποιοτικών χαρακτηριστικών του συστήματος πρωτοβάθμιας και
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Βλάχος , Δ. και άλλοι (επ.) Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
ενθαρρύνει τη
συζήτηση
προβλημάτων
που θέτουν
οι εκπαιδευτικοί
σχετικά με την
καθημερινή
εκπαιδευτική
πράξη
Οι απόψεις των εκπαιδευτικών για την επιμόρφωση…
Η συντριπτική πλειοψηφία των
εκπαιδευτικών και των άλλων
φορέων εκπαίδευσης θεωρούν
απαραίτητη την συνεχή και
συστηματική επιμόρφωσή τους
και τη συμμετοχή τους στο
σχεδιασμό της.
Όμως, τα προγράμματα
επιμόρφωσης της τελευταίας
δεκαετίας χαρακτηρίζονται από
την πλειονότητα των
εκπαιδευτικών ως
αναποτελεσματικά, χωρίς
να συμβάλλουν σημαντικά στην
επαγγελματική τους εξέλιξη και
χωρίς να ανταποκρίνονται
στις πραγματικές τους ανάγκες .
Δεν υπάρχει σύνδεση
της επιμόρφωσης με
τις ανάγκες, τους ρυθμούς
λειτουργίας και τους χρόνους
των σχολείων.
(Παπαναούμ 2003, Πατούνα 2005, Κατσαντά 2005, Βαλμάς 2006,
Καζαντζής 2007, Μπατσούτα και Παπαγιαννίδου 2006, Φώκιαλη και
Ράπτης 2008, ΟΕΠΕΚ 2007, 2008, ΠΙ 2009, 2010, Βεργίδης 2010)
Αποτελεσματικότητα δραστηριοτήτων επιμόρφωσης
Δραστηριότητες
επιμόρφωσης
Παρουσιάζοντας τη τεχνική
θεωρητικά
Επίδειξη της τεχνικής από
τον επιμορφωτή
Εφαρμογή της τεχνικής από
τους επιμορφούμενους στο
σεμινάριο
Ενδοσχολική υποστήριξη
(οι επιμορφούμενοι έχουν
συστηματική καθοδήγηση
και υποστήριξη στο σχολείο)
Γνωστικό επίπεδο Επίπεδο δεξιότητας
(% επιμ/μενων που (% που μπορούν να
κατανοούν τη νέα εφαρμόσουν τη νέα
τεχνική)
τεχνική)
Εφαρμογή στη καθημερινή
διδακτική πρακτική (% που
εφαρμόζουν συστηματικά
τη νέα τεχνική)
10%
5%
0%
30%
20%
0%
60%
60%
5%
95%
95%
99%
Τα αποτελέσματα της
Σύμφωνα με τα
αποτελέσματα της
Surveylang, παρόλο
που το 30% των
εκπαιδευτικών
αγγλικής και γαλλικής
έχει κάνει
μεταπτυχιακές
σπουδές, λίγο
παραπάνω από το 1/3
έχουν πάρει μέρος σε
επιμορφωτικά
σεμινάρια κυρίως κατά
τη διάρκεια του
εργασιακού τους
ωραρίου.
Οι ξενόγλωσσοι
εκπαιδευτικοί
δήλωσαν ότι η έλλειψη
κινήτρων δυσχεραίνει
τη συμμετοχή τους σε
μορφές
ενδοϋπηρεσιακής
επιμόρφωσης
Οι ξενόγλωσσοι
εκπαιδευτικοί έχουν τα
μικρότερα ποσοστά
συμμετοχής σε
επισκέψεις
ανταλλαγής και
παραμονής στο
εξωτερικό, λόγω
έλλειψης οικονομικών
κινήτρων.
Τα αποτελέσματα της έρευνας επίδρασης ΠΕΑΠ
Η πιο διαδεδομένη μορφή επιμόρφωσης είναι η «αυτομόρφωση» (αναστοχασμός στη διδακτική πράξη) καθώς
και η συνεργασία με άλλους εκπαιδευτικούς (90%). Η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών θεωρεί
αυτές τις μορφές επιμόρφωσης ως πιο αποτελεσματικές (88%).
Η πλειοψηφία κρίνει ότι η εμπλοκή τους με το ΠΕΑΠ και η ενασχόλησή τους με μικρούς μαθητές έχει
συντελέσει στη διαμόρφωση των απόψεων και στάσεών τους απέναντι στη διδασκαλία μικρών μαθητών και
έχει επεκτείνει την ποικιλία των διδακτικών τους τεχνικών (95%).
Συγκρίνοντας την επίδραση της διδακτικής εμπειρίας με την επίδραση της συμμετοχής εκπαιδευτικών στις
δραστηριότητες επαγγελματικής βελτίωσης βλέπουμε ότι σχεδόν σε όλους τους τομείς οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ως πιο
σημαντική την επίδραση της διδακτικής εμπειρίας από ό,τι τη συμμετοχή τους σε οργανωμένες μορφές επιμόρφωσης.
Το αποτέλεσμα αυτό συνάδει με γενικότερες τάσεις στο χώρο της συνεχιζόμενης επιμόρφωσης και
επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών που προτρέπουν στην εγκαθιδρυμένη μάθηση
(situated learning).
Οι τάσεις αυτές αναγνωρίζουν ότι η γνώση των εκπαιδευτκών δομείται σταδιακά και οι απόψεις τους
διαμορφώνονται με βάση την εμπειρία τους, τον αναστοχασμό και τη συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών.
Λίγα λόγια για την εγκαθιδρυμένη μάθηση
Θεωρείται από τις πλέον σημαντικές νέες θεωρήσεις του φαινομένου της
μάθησης και σχετίζεται άμεσα με τη γνωστική θεωρία του Vygotsky
(η μάθηση επιτυγχάνεται μέσα από την κοινωνική διάδραση)
Βασικοί υποστηρικτές της
θεωρίας είναι η Jane Lave
(1988 – έρευνα με ενήλικους) και
οι Brown, Collins and Duguid
(1989-ανάπτυξη της θεωρίας).
Η θεωρία της Εγκαθιδρυμένης Μάθησης (Situated Learning) πρεσβεύει
τη μάθηση που: α. λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένο πλαίσιο (εργασιακή ή
επιστημονική κοινότητα) β. συνδυάζει την αυτόνομη δραστηριότητα με
την κοινωνική και νοητική υποστήριξη.
Βασικές αρχές της εγκαθιδρυμένης μάθησης
Η μάθηση δεν αποτελεί ατομική
λειτουργία της ανθρώπινης
νόησης αλλά μία
κοινωνικοπολιτισμική
λειτουργία που λαμβάνει χώρα
μέσα από την επικοινωνία και
την αλληλεπίδραση με άλλους.
Η γνώση δεν είναι ανεξάρτητη
από τις καταστάσεις μέσα στις
οποίες λαμβάνει χώρα και
χρησιμοποιείται.
Η ουσιαστική μάθηση
επιτυγχάνεται όταν
ενσωματωθεί στο κοινωνικό και
φυσικό περιβάλλον στο οποίο
θα χρησιμοποιηθεί.
Έμφαση στα αυθεντικά
περιβάλλοντα μάθησης και
μάθηση μέσα από
δραστηριότητες που
προσομοιάζουν τις πραγματικές
δραστηριότητες όπου θα
χρησιμοποιηθεί η γνώση.
Μία νέα προσέγγιση στην επιμόρφωση εκπαιδευτικών
Τα αποτελέσματα ερευνών των τελευταίων ετών καθώς και νέες θεωρίες μάθησης
κατέδειξαν την αναποτελεσματικότητα του παραδοσιακού μοντέλου επιμόρφωσης
εκπαιδευτικών μέσα από αποσπασματικά και βραχύχρονης διάρκειας σεμινάρια με
προκαθορισμένους στόχους και θεματικές που δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές
ανάγκες των εκπαιδευτικών και δεν βασίζονται στην εμπειρία των εκπαιδευτικών.
Το παραδοσιακό μοντέλο επιμόρφωσης πρέπει να δώσει τη θέση του
στη συγκρότηση διαδραστικών, συνεργατικών και αναστοχαστικών
επαγγελματικών Κοινοτήτων Πρακτικής
Τι είναι μία Κοινότητα Πρακτικής;
Ομάδες ανθρώπων που συμμετέχουν σε διαδικασία συλλογικής μάθησης
Μια ομάδα ατόμων, που:
• κινητοποιούνται από ένα κοινό όραμα μάθησης,
• εργάζονται μαζί και στηρίζουν ο ένας τον άλλο,
• βρίσκουν τρόπους, μέσα στην κοινότητά τους και έξω απ’ αυτήν να
ερευνούν την πρακτική τους και μαζί να μαθαίνουν νέες και καλύτερες
προσεγγίσεις που θα ενδυναμώσουν τη μάθηση των μαθητών τους
(Bolam et al, 2005)
«Είναι ομάδες ανθρώπων που μοιράζονται ένα ενδιαφέρον, ένα
πρόβλημα ή ένα πάθος για κάτι και που εμβαθύνουν τη γνώση τους και την
ειδίκευση τους σε αυτό το χώρο, μέσα από την συστηματική επικοινωνία
και αλληλεπίδραση» (Wenger, McDermott, & Snyder, 2002, p. 4)
Βασικές θεωρητικές αρχές είναι η εγκαθιδρυμένη μάθηση
και η αναστοχαστική πρακτική.
Τι είναι μία Κοινότητα Πρακτικής/Μάθησης Εκπαιδευτικών;
Η Κοινότητα Μάθησης και Πρακτικής είναι ένα «μαθησιακό»
περιβάλλον όπου οι εκπαιδευτικοί συνεργάζονται στην έρευνα δράσης
προκειμένου να βελτιώσουν την πρακτική τους και να επιτύχουν
καλύτερα αποτελέσματα με τους μαθητές τους.
Βασική θέση των Κοινοτήτων Μάθησης είναι ότι:
το «κλειδί» για τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων είναι
η συστηματική ενδοσχολική μάθηση και η εκπαίδευση
των εκπαιδευτικών.
Τι προσφέρει μία ΚΠ στους εκπαιδευτικούς;
Οι κοινότητες μάθησης/πρακτικής
προσφέρουν στους εκπαιδευτικούς
ένα μέσο για αναστοχασμό, με το
οποίο θα προβληματιστούν σε
θέματα διδακτικής και
περιεχομένου της διδασκαλίας.
Τα μέλη μιας ΚΜ/Π συνδημιουργούν τη γνώση μέσα από
επικοινωνία και κοινωνική
διάδραση που πραγματοποιούνται
στο εργασιακό περιβάλλον.
Τα μέλη μιας ΚΠ εισέρχονται στη
κοινότητα στην αρχή ως
παρατηρητές. Με το πέρασμα του
χρόνου, το επίπεδο συμμετοχής
τους και η πολυπλοκότητα της
διάδρασης αυξάνεται.
Στη βιβλιογραφία αυτό
αναφέρεται ως «νόμιμη
περιφερειακή συμμετοχή»
(legitimate peripheral participation)
(Goodnough, 2008, Chan & Pang, 2006).
Lave & Wenger, 1991; Wenger, 1998)
Τι προσφέρει μία ΚΠ στους εκπαιδευτικούς;
Οι ΚΜ/Π προσφέρουν στους
εκπαιδευτικούς συστηματικά
κίνητρα, αναγνώριση και
υποστήριξη των
προσπαθειών τους για
επαγγελματική ανάπτυξη
(Mycue 2000)
Η συμμετοχή σε ΚΠ/Μ
αυξάνει την αυτοπεποίθηση
των εκπαιδευτικών και
βελτιώνει τις γνώσεις και τις
δεξιότητές τους
(Wenger, McDermott, & Snyder, 2002)
Προσφέρει ένα μέσο για
την καθοδήγηση και
την υποστήριξη νέων
εκπαιδευτικών
(Wenger, McDermott, & Snyder, 2002)
• οι σχέσεις που χτίζονται ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς,
Τα πιο αξιόλογα
αποτελέσματα μιας ΚΠ/Μ
είναι μη μετρήσιμα, όπως:
• η αίσθηση του «ανήκειν» σε μία ομάδα ,
• η διάθεση της συλλογικής έρευνας καθώς και
• η αίσθηση επαγγελματικής αυτοπεποίθησης και
ταυτότητας (Wenger, McDermott, & Snyder, 2002, p. 15)
Το προσφέρει μια ΚΜ/Π στον επιμορφωτή;
Αυξάνει την αυτοπεποίθηση
των επιμορφωτών,
την εργασιακή τους
ικανοποίηση και βελτιώνει
τις γνώσεις και τις
δεξιότητές τους
Δίνει ευκαιρίες για να
επικυρώσουν την εμπειρία
και εξειδίκευση που έχουν
αποκτήσει
Αυξάνει τις ηγετικές
ικανότητες των
επιμορφωτών
Δίνει νέες ευκαιρίες για
αναστοχασμό και
αντικειμενική αξιολόγηση
της διδακτικής πράξης
Δίνει αφορμές για
ουσιαστικό διάλογο με
εκπαιδευτικούς
Βελτιώνει τις δεξιότητες
των επιμορφωτών σε
ερευνητικές δράσεις
Τι λέει η διεθνής εμπειρία;
«Η περισσότερο πολλά υποσχόμενη
στρατηγική για την ουσιαστική
βελτίωση του σχολείου είναι
η δυνατότητα των εκπαιδευτικών
του να λειτουργούν σε μία
επαγγελματική κοινότητα μάθησης»
Ο μόνος τρόπος για να
βελτιώσουμε τα μαθησιακά
αποτελέσματα είναι να
βελτιώσουμε τη διδασκαλία.
Τα καλύτερα εκπαιδευτικά
συστήματα του κόσμου
αναγνωρίζουν ότι η ποιότητα ενός
εκπαιδευτικού συστήματος δεν
μπορεί να ξεπεράσει την ποιότητα
των εκπαιδευτικών του.
Έτσι πολλά εκπαιδευτικά συστήματα υιοθετούν
την πρακτική των κοινοτήτων μάθησης για να
υποστηρίξουν την επαγγελματική ανάπτυξη των
εκπαιδευτικών, μέσα από την συνεργασία .
(Barber and Mourshed, 2007).
Μία Κοινότητα Μάθησης μπορεί να αλλάξει
την κουλτούρα ενός σχολείου!
Robert Eaker, Richard DuFour, and Rebecca DuFour, Getting Started:
Reculturing Schools to Become Professional Learning Communities
Βασικές αρχές Κοινοτήτων Μάθησης
Κοινό όραμα και κοινές αξίες
TEACH
Συλλογική και ατομική ευθύνη για τη μάθηση των μαθητών
Συνεργασία με σκοπό τη μάθηση
COLLABORATE
Ατομική και συλλογική μάθηση
Στοχαστική έρευνα
EXCHANGE
Εξωστρέφεια, συμμετοχή σε δίκτυα, συνεργασίες
Αμοιβαία εμπιστοσύνη, σεβασμός, υποστήριξη
Όλοι μαθαίνουν και αναπτύσσονται επαγγελματικά
(Bolam et al 2005)
LEARN
Βασικά συστατικά μιας ΚΜ/Π
Είναι μία συλλογική διαδικασία που βασίζεται στη συνεργασία
Πάντα εστιάζει στη βελτίωση της μάθησης και των μαθησιακών αποτελεσμάτων
Επικεντρώνεται στην ουσία ενός προγράμματος σπουδών
Μοιράζει καλές πρακτικές για τη βελτίωση της διδασκαλίας
Χρησιμοποιεί την αξιολόγηση της μάθησης (assessment of learning) των μαθητών καθώς
και την αξιολόγηση για την μάθηση (assessment for learning)
συνύπαρξη
αλληλεπίδραση
αλληλεξάρτηση
συνεργασία
διαπραγμάτευση
προσωπική
δέσμευση
συλλογική δράση
επίλυση
προβλημάτων
αμοιβαία
υποστήριξη
ασφάλεια
ομαδικό πνεύμα
διάλογος
εμπιστοσύνη
σεβασμός
αλληλοκατανόηση
Τι ΔΕΝ είναι μία Κοινότητα Μάθησης
Ένα πρόγραμμα για υλοποίηση
Μία εκπαιδευτική καινοτομία
για εφαρμογή
Μία συνταγή, βήμα-βήμα, για αλλαγή
Μία δοκιμασμένη πρακτική δανεισμένη
από άλλα σχολικά περιβάλλοντα
Μία νέα δραστηριότητα που φορτώνεται
στις πλάτες των εκπαιδευτικών
Τι κάνουν οι ΚΠ
Εμβαθύνουν τη γνώση του γνωστικού αντικειμένου
Υποστηρίζουν την εφαρμογή προγραμμάτων σπουδών και δραστηριοτήτων
Ενσωματώνουν και διασφαλίζουν τη συνοχή σε σχολικά προγράμματα και
πρακτικές
Προσδιορίζουν τις πραγματικές ανάγκες του σχολείου
Μελετούν βιβλιογραφία σχετική με τη διδακτική και τη μάθηση
Παρακολουθούν την επίδραση νέων διδακτικών τεχνικών και προσεγγίσεων
στους μαθητές
Αναλύουν και εξετάζουν τη δουλειά των μαθητών
Πώς να αναπτύξετε μία ΚΠ/Μ: Βασικά ερωτήματα
Με τι θεματικές και με τι ζητήματα θα ασχοληθεί η ΚΠ;
Ποια θα είναι τα μέλη της; Ποιους ρόλους θα παίξουν;
Πώς και κάθε πότε θα επικοινωνούν τα μέλη;
Ποιοι θα είναι οι βασικοί όροι συμμετοχής και οι κανόνες λειτουργίας στη
ΚΠ/Μ;
Πώς θα παρακολουθείται η «βελτίωση της πρακτικής»;
(Wenger, McDermott, & Snyder, 2002)
Μερικές συμβουλές…
Μία «κριτική μάζα» χρειάζεται για να
στηρίξει τη διάδραση και να προσφέρει
πολλαπλές οπτικές.
Μεγάλες ομάδες κάνουν
την άμεση διάδραση μεταξύ των μελών
πολύ δύσκολη.
(Wenger, McDermott, & Snyder, 2002)
< 15 = οικείο
15 – 50 = λειτουργικό
> 50 = απαιτούνται υπο-ομάδες
(είτε γεωγραφικές, είτε θεματικές)
Συνοψίζοντας…
Οι ΚΠ/Μ αποτελούν μαθησιακά
περιβάλλοντα στα οποία
οι συμμετέχοντες μπορούν να
συνευρίσκονται, να επικοινωνούν, να
συνεργάζονται και έτσι να μαθαίνουν
Η ΚΠ/Μ που βασίζεται
στην τεχνολογία (ΤΠΕ) και
το διαδίκτυο για την επικοινωνία
των μελών της, ονομάζεται
«Ηλεκτρονική Κοινότητα Μάθησης»
Το έργο υλοποιείται από το
ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΛΩΣΣΟΜΑΘΕΙΑΣ
Την ευθύνη για το περιεχόμενο αυτής της εισήγησης έχει η ομάδα εμπειρογνωμόνων του ΠΕΑΠ.
Εισηγήτρια της παρούσας:
Ευδοκία Καραβά
http://rcel.enl.uoa.gr
[email protected]