Transcript Translasyon at Interpretasyon Bilang Anyo ng Elaborasyon: Isang

Translasyon at Interpretasyon
Bilang Anyo ng Elaborasyon:
Isang Panimulang Pag-aaral sa Wikang Filipino
ni: Wilfreda P. Jorge – Legaspi
Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas
Kolehiyo ng Arte at Literatura
Unibersidad ng Pilipinas, Diliman
Ferdinand de Saussure
“Time changes all things. There is
no reason why language should
escape this universal law.”
HAUGEN
FORM
SOCIETY
LANGUAGE
selection
FUNCTION
acceptance
codification elaboration
MGA TANONG:
• Ano ang nagagawa ng translasyon o pagsasalin at
interpretasyon o pagpapakahulugan sa proseso
ng elaborasyon?
• Paano nakatutulong ang elaborasyon sa larangan
ng translasyon at interpretasyon, vice versa ang
translasyon at interpretasyoin sa elaborasyon?
• Ano ang kaugnayan o mahalagang papel na
ginagampanan ng translasyon at interpretasyon
sa proseso ng elaborasyon ng wikang Filipino?
BALANGKAS NG PAPEL
1. Paglilinaw ng Ilang Mahalagang Termino
2. Batayang Ideyolohikal: Process of Theological Rerooting by Jose de Mesa
3. Qualitative na Pagkakaiba ng Translasyon at
Interpretasyon
4. Translasyon, Interpretasyon, at Elaborasyon:
Isang Pagtatagpo
5. Ilang Tala at Obserbasyon sa Elaborasyon: Tuon
sa Translasyon at Interpretasyon ng Ilang Piling
Termino sa Biblia
MAHAHALAGANG
TERMINO AT KONSEPTO
TRANSLASYON / PAGSASALIN: proseso ng
paglilipat o pagpapalit ng tekstwal na materyal
ng pinagmulang wika sa katumbas na tekstwal
na materyal sa target na wika (Catford:1965).
INTERPRETASYON / PAGPAPAKAHULUGAN:
proseso ng pagbibigay ng katumbas na
kahulugan ng salita mula sa isang sors na wika
tungo sa target na wika, na isinasaalang-alang
ang katutubo o indigenous term sa target na
wika.
ELABORASYON / PAGPAPALAWAK: proseso ng
pagpapayaman ng leksikon o bokabularyo ng
isang wika sa pamamagitan ng iba’t ibang
estratehiyang pangwika, gaya ng: borrowing,
coining, translating, interpreting, extension of
meaning of a native term, at iba pa
WIKANG FILIPINO: ang pambansang lingua
franca at opisyal na wika sa kapuluan ng
Pilipinas na nasa yugto nang patuloy na
modernisasyon at pagpapayaman.
INTELEKTWALISASYON: isang kontrobersyal na
teorya o konsepto na tumutukoy sa isang
yugto ng language planning and development
na maglalagay sa wika sa antas na
intelektwalisado dahil nagagamit ito sa lahat
ng lebel at controlling domains gaya ng:
edukasyon, gobyerno, batas, business,
publikasyon, at media (Sibayan,1988:8)
The Process of Theological Re-rooting
(Jose De Mesa, 1987)
TRANSLATION
Culture as Target
GOSPEL MESSAGE
GOSPEL
MESSAGE
CULTURE
CULTURE
INTERPRETATION
Culture as Source
TRANSLATION
salvation = kaligtasan*
(*pinakamalapit at komon na panumbas mula sa
wikang Ingles)
INTERPRETATION
salvation = ginhawa#
(#higit na malapit at nagtataglay ito nang mas
malawak na kahulugang katulad sa wikang Greek)
• Ang salitang ginhawa sa Greek ayon kay De
Mesa ay naghahayag ng mga kahulugang:
“ease of life, relief from difficulty, consolation
received, freedom from want, and something
more than earthly blessings”
Para kay De Mesa,
“If salvation is the reality of total well-being
in God, then salvation is ginhawa, rather
than kaligtasan.”
Isa pang halimbawa mula sa: “Rethinking
the Faith with Indegenous Categories”
METANOIA – nakapokus sa nous o isip
CONVERSION – nagbibigay empasis sa
pagbabago ng direksyon
PAGBABALIK-LOOB – naghahayag ng katulad na
realidad subalit higit na nagbibigay-diin sa
pagbalik sa pinakatunay na sarili o “return to
the most authentic self”
Ayon kay Bautista (1988)
TRANSLASYON – gumagamit ng word formation
o maugnayin method (Del Rosario) at decision
procedure approach (Otanes at Santiago)
INTERPRETASYON – gumagamit ng disciplinedriven approach (Enriquez at De Mesa)
Qualitative na Pagkakaiba ng
Translasyon at Interpretasyon
TRANSLASYON – para sa elaborasyon ng salita sa
culture-neutral na disiplina gaya ng physical at
biological sciences.
INTERPRETASYON – para sa elaborasyon ng salita
sa culture-loaded na disiplina gaya ng
humanities at social sciences.
Ang Proseso ng Elaborasyon ng Wikang
Filipino sa Wika ng Biblia
•
TRANSLATION of Word
=Equivalent Term=
(English Based)
LANGUAGE OF THE
Language
of the Bible
BIBLE
Greek/ English
•
ELABORATION
INTERPRETATION of
Meaning
=Indigenous Concept=
(Filipino-Based)
CULTURE
Greek/ English/ Filipino
9 na Piling salita mula sa
Galatians 5:22-23 (Bunga ng Espiritu)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Love
Joy
Peace
Patience
Kindness
Goodness
Faithfulness
Gentleness
Self-control
4 na Salin ng Biblia
•
•
•
•
Magandang Balita, 1973
Ang Biblia, 1982
Ang Bagong Magandang Balita, 2005
Filipino Standard Version, 2009
4 na Kilalang
Diksyunaryong Ingles-Filipino:
1.
2.
3.
4.
James Leo English Dictionary, 1977
Constantino Dictionary, 1999
Vicassan Dictionary, 2001
UP- Diksyunaryong Filipino, 2010
Apendiks 1: Table ng Salin sa 4 na Dictionary
NIV English
Word
(Galatians
5:22-23)
1. love
2. joy
3. peace
Fr. Leo English
Dictionary
Vicassan EnglishPilipino
Dictionary
Constantino
English-Fil
Dictionary
UP
Diksyunaryong
Filipino
pagmamahal, pagibig, paggiliw,
pagsinta, pag-irog
pag-ibig,
pag-ibig,
pagmamahal,
pagmamahal,
pag-irog,
pagsinta
paggiliw, pagsinta
pag-ibig
tuwa, pagkatuwa,
katuwaan, galak,
pagkagalak,
kagalakan
kapayapaan,
katahimikan,
katiwasayan,
kapanatagan
saya, kasayahan,
tuwa, katuwaan,
galak, kagalakan
kaligayahan
saya
kapayapaan,
katahimikan,
katiwasayan,
kapanatagan
kayapaan,
katahimikan,
pagkakasundo,
pagkakaisa
kapayapaan,
katahimikan
kapayapaan
NIV English
Word
(Galatians
5:22-23)
Fr. Leo English
Dictionary
Vicassan EnglishPilipino Dictionary
Constantino
English-Fil
Dictionary
UP
Diksyunaryong
Filipino
4. patience
pagtitiis,
pasensya,
paumanhin,
pagtitiyaga,
katiyagaan
tiyaga, pagtitiyaga,
katiyagaan,
pasensya,
paumanhin
tyaga,
pasensya,
pagtitiis
pasensya
5. kindness
kabaitan,
kagandahangloob,
kabutihan
kabaitan,kabutihan,
pagtulong,mabuting
pakikitungo,
kagandahan/
kabutihang-loob
(kind)
mabait, mey
magandang
luob/kaloob
an
(kind) mabuti
6. goodness
kabutihan,
kagalingan
kabutihan,
kabaitan,kahusayan,
kagalingan
kabaitan,
kabutihan
kabutihan
NIV English
Word
(Galatians
5:22-23)
Fr. Leo English Vicassan EnglishDictionary
Pilipino
Dictionary
Constantino
English-Fil
Dictionary
UP
Diksyunaryong
Filipino
7. faithfulness
katapatan,
katapatan,
pagkamatapat pagkamatapat,
lubos na
pananampalataya
(loyalty)
katapatan
tapat,
katapatan
8. gentleness
hinahon,
kahinahunan,
kahinayan
hinahon,
kahinahunan,
kabaitan
(gentle)
maamo,
mabini,
mayumi
--------------------
9. self-control
pagpipigil sa
sarili,
pagtitimpi
pagpipigil sa sarili, kontrol sa
pagtitimpi
sarili,
pagpipigil,
pagtitimpi
kakayahang
pigilin ang
panlabas na
pagtugon,
saloobin, at iba
pa
Apendiks 2: Table ng Salin sa 4 na Biblia
NIV English
(Galatians
5:22-23)
Magandang Ang Biblia
Balita
1982
BIBLIA - 1973
Ang Bagong
Magandang
Balita, 2005
Ang Bagong
Tipan
FSV, 2009
1. love
pag-ibig
pag-ibig
pag-ibig
pag-ibig
2. joy
kagalakan
katuwaan
kagalakan
kagalakan
3. peace
kapayapaan
kapayapaan
kapayapaan
kapayapaan
4. patience
katiyagaan
pagpapahinuhod
katiyagaan
pagtitiyaga
5. kindness
kabaitan
kagandahangloob
Kabaitan
kagandahangloob
6. goodness
kabutihan
kabutihan
kabutihan
kabutihan
7. faithfulness
katapatan
pagtatapat
katapatan
katapatan
8. gentleness
kahinahunan
kaamuan
kahinahunan
kaamuan
9. self-control
pagpipigil sa
sarili
pagpipigil
pagpipigil sa
sarili
pagpipigil sa
sarili
Apendiks 3: Table ng Salin sa Greek Words
English Word
Transliteration in
Greek
1. LOVE
agape (ag-ah-pay) love, goodwill,
from:
benevolence,
agapao=goodwill esteem, plur, lovefeasts, affection
love which centers in moral
preference; in Ancient Greek
focuses on preference/to prefer; in
NT typically refers to DIVINE
LOVE=what God prefers
chara (khar-ah’)
joy, delight,
cognate:
gladness,
xara=joy/xairo=rej a source of joy
oice
from: xar=extend
favor
the awareness (of God’s) grace,
favor, joy (grace recognized);
joy/rejoice because of grace,
condition/state to attain
blessedness at the right hand of
God
eirene (i-ray-nay)
from: eiro=to join,
tie together into a
whole
wholeness when all essential parts
are joined together (God’s gift of
wholeness); a state of national
tranquility, peace between
individuals, harmony, concord,
security, safety, prosperity, felicity
2. JOY
3. PEACE
Short Definition
one, peace,
quietness, rest,
peace of mind,
undisturbed
Word Meaning / Studies
English Word
Transliteration
in Greek
Short Definition
Word Meaning / Studies
4. PATIENCE
makrothumia
(mak-roth-oomee-ah)
from:
makros=long
and
thymos=passion
)
patience, long
suffering,
forbearance,
endurance,
constancy,
steadfastness,
perseverance
waiting sufficient time before
expressing anger; embraces
steadfastness and staying
power/long tempered;
perseverance especially shown
in bearing troubles and ills;
slowness in avenging or
retaliating wrongs, self restraint
5. KINDNESS
charis (khar-ece) grace, kindness,
cognate:
favor, gratitude,
xaris=favor
thanks, gift, credit
disposed to,
inclined,
favorable
towards
6. GOODNESS chrestotes
(khray-stot-ace)
from:
xrestos=useful,
profitable
goodness,
uprightness,
excellence, kindness,
gentleness, moral
goodness, integrity,
benignity
leaning towards to share
benefit; grace is preeminently
used of the Lord’s freely
extended to give Himself away
to people; sometimes rendered
“thanks, favor, grace”
useable or well fit for use (for
what is really needed); kindness
that is also serviceable;
goodness which meets the need
and avoids human
harshness/cruelty
English Word
Transliteration in
Greek
Short Definition
Word Meaning / Studies
7. FAITHFULNESS
pistis
(pis-tis)
from: peitho =
persuade
faith, faithfulness,
belief, trust,
confidence, fidelity
be persuaded; come to trust; faith
is always a gift from God and
never something that can be
produced by people; God’s divine
persuasion; in secular antiquity
referred to a guarantee/warranty;
faith given to the redeemed
8. GENTLENESS
prautes
(prah-oo-tace)
from:
pra=emphasizing the
divine origin of
meekness
gentleness, mildness,
meekness, humility,
“gentle force”
expresses power with reserve and
gentleness; for believers
meekness begins with the lord’s
inspiration and finishes by His
direction and empowerment; it is
divinely balanced virtue that can
only operate through faith
9. SELF-CONTROL
egkrateia
(eng=krat-i-ah)
from: en = in the
sphere of and kratos
= dominion, mastery
self mastery, self
control, self restraint,
continence, self
discipline, prudence
dominion within, self controlproceeding out from within
oneself, but not by oneself; for
believer self/spirit control can
only be accomplished by the Lord;
temperentia (the virtue of one
who masters his desires and
passions especially sensual
appetites
Mungkahing Elaborasyon ng mga Salita
sa Paraang Interpretasyon
1. love
2. joy
=
=
3. peace
=
4. patience
=
5.
6.
7.
8.
kindness
goodness
faithfulness
gentleness
=
=
=
=
9. self control
=
dakilang pag-ibig (divine love)
ligayang panloob (exceeding joy because of grace
and favor)
kapanatagan
(God’s gift of wholeness because
of harmony, security, safety, and prosperity)
katatagan ng loob (steadfastness in times of anger;
long tempered; perseverance in bearing troubles,
ills, wrongs)
kagandahang-loob (sharing benefit, grace)
mabuting kalooban (integrity, uprightness, usable)
tapat na tiwala (trust as a gift from God)
kababaang-loob/mababang-loob (meekness;
humility, gentle force)
pansariling disiplina (discipline within oneself)
Sabi ni De Mesa (1988:22)
“…..words are not just equivalents
from one culture to another. They
are interpretations of reality. And
interpretations are our access to
reality, not simply formal
designations of it.”
“…every language has its own genius, its
own distinctiveness, its own special
character. It has its own grammatical
patterns, its own peculiar idiom, its own
areas of vocabulary strength and its
own weakness and limitation.”
(Jose De Mesa)
“Dependence on English and
translation of it into the
vernacular hinders the rethinking of the Christian faith in
a new cultural situation.”
***JOSE DE MESA
KONGKLUSYON
Higit na makatutulong ang interpretasyong
nagmumula sa wikang Filipino. Sa paraang ito,
makalilikha ng wikang tunay na nauunawaan,
nagagamit, makabuluhan, at sumasalamin sa
kapaligiran at karanasan ng mga taong
namumuhay at inaabot sa kulturang kanilang
kinamulatan.
KONGKLUSYON
Ang pagpapalawak, pagpapayaman at
modernisasyon ng wikang Filipino na
nagmumula sa sariling kultura nito ay
nangangailangan ng muling pag-iisip o “rethinking” at muling pag-uugat o “re-rooting
upang matamo ang tunay na elaborasyong
hinihingi ng kasalukuyang panahon.
Maraming salamat po.
Daghang Salamat.
Thank you very much.