Transcript Eğitim Dökümanı 3

AİLE EĞİTİMİ, AİLE DANIŞMANLIĞI VE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI
Afet ve Acil Durumlarda Psikososyal Destek Hizmetleri
AFET VE ACİL
DURUMLARDA
PSİKOSOSYAL DESTEK
ÇALIŞMALARI
İÇERİK
1.AFET/ACİL DURUM KAVRAMLARI VE AFET
YÖNETİMİ
2.AFET YAŞANTISI SONRASI TOPLUMLARIN
GEÇİREBİLECEKLERİ AŞAMALAR
3.PSİKOSOSYAL MÜDAHALE
4.PSİKOSOSYAL MÜDAHALE SÜRECİNDE
YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR
5.ÖRNEK VAKA: GÜNGÖREN BOMBALAMA
EYLEMİ PSİKOSOSYAL DESTEK ÇALIŞMALARI
Afet
Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve
sosyal kayıplar doğuran,
normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran
veya kesintiye uğratan
doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olayları.
Acil Durum
Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin
normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan,
acil müdahaleyi gerektiren olaylar ile bu olayların oluşturduğu kriz
halini tanımlar.
4
AFET TÜRLERİ
Doğal
Sebepler
Ani Oluşan Tek Sebep
• Fırtına
• Sıcak Dalgası
• Dondurucu Soğuk
• Deprem
• Volkan Patlaması
5
İnsani
Sebepler
Ani Oluşan Tek Sebep
• Yangın
• Patlama
• Çarpışma
• Deniz Kazası
• Yapısal Çökme
Aşamalı Oluşan
Birden Çok Sebep
Aşamalı Oluşan
Birden Çok Sebep
• Heyelan
• Kuraklık
• Sel
• Çevresel Kirlilik
• Savaş
• Ekonomik Kriz
• Salgın Hastalıklar
5
AFET YÖNETİMİ DÖNGÜSÜ
Geliştirme
Zarar
Azaltma/Hazırlık
AFET YÖNETİMİ
DÖNGÜSÜ
İyileştirme
AFET
Müdahale
6
MÜDAHALE
Bir afetin oluşunu takip eden
ve afetin oluşundan hemen
sonra başlayarak afetin
büyüklüğüne bağlı olarak
en çok 1-3 aylık bir süre
içerisinde yapılan
faaliyetlerdir.
7
MÜDAHALE FAALİYETLERİ









Haber alma ve ulaşım
İhtiyaçların belirlenmesi(Psikososyal dahil)
Arama ve kurtarma
İlkyardım, Tedavi
Tahliye, Geçici iskan
Yiyecek, içecek, giyecek, yakacak temini
Güvenlik, çevre sağlığı ve koruyucu hekimlik
Hasar tespiti
Tehlikeli yıkıntıların kaldırılması
8
İYİLEŞTİRME
Afetin sonrasında; etkilenen toplumun
haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon,
eğitim, uzun süreli geçici iskân, ekonomik ve
sosyal faaliyetler gibi hayati ihtiyaçlarının en
alt düzeyde karşılanabilmesi için gereken
etkinlikleri içerir.
9
İYİLEŞTİRME FAALİYETLERİ
o
o
o
o
o
Hasar Tespiti/Onarım
Kesintiye uğrayan hizmetlerin servise sunulması
Geçici iskan sağlanması
Kalıcı yerleşim yerlerinin inşa edilmesi
Etkilenen insanlara psikososyal hizmet verilmesi
10
GELİŞTİRME
Afet ve acil durumlardan etkilenen veya zarar gören tüm
insan aktivitelerinin olaydan önceki düzeyden daha ileri
bir düzeyde karşılanabilmesi hedefiyle, toplumun
afet/acil durum nedeniyle bozulmuş olan ekonomik,
sosyal ve psikolojik bütünlüğünün yeniden sağlanmasına
yönelik etkinlikleri içerir.
11
GELİŞTİRME
o Hasar gören veya yıkılan tüm bina ve tesislerin
yeniden inşası
o Toplumun afet nedeniyle bozulmuş olan
ekonomik, sosyal ve psikolojik bütünlüğünün
yeniden sağlanması
12
ZARAR AZALTMA VE
HAZIRLIK DÖNEMİ
Tehlike ve risklerin olumsuz etkilerini mümkünse
önlemek, mümkün değilse ise etkilerini azaltmak
ve afet meydana geldiğinde zamanında hızlı ve etkili
bir müdahaleyi başarmak için önceden yapılması
gereken tüm faaliyetlerdir.
13
ZARAR AZALTMA VE
HAZIRLIK DÖNEMİ








Ulusal sismik ağın güçlendirilmesi
Risk analizlerinin yapılması
Binaların güçlendirilmesi
Kaçak yapılaşmanın önlenmesi
İdari tedbirler
Doğal afet sigortası (DASK) yaptırılmasının önemi
Deprem senaryosu ve tahminler
Eğitim çalışmaları
14
AFET SONRASI TEPKİLER
15
Afet Meydana Geldikten Hemen Sonra Verilebilecek
Psikolojik Tepkiler (AKUT AŞAMA)
Mantıklı düşünememe
Her şey gerçek dışı; Yaşadıklarına inanamama, bunların bir rüya olduğunu
düşünme
Duygusal karmaşa (heyecan, şok, gerginlik, sinirlilik, öfke, bunalma, çaresizlik)
Rüyalar ve kâbuslar
Bellek ve dikkat sorunları
Artan huzursuzluk, kendini toplumdan dışlama ve depresyon
Hayatta kalmaya çalışma, suçluluk ve yas gibi duygulara kapılmak
Yerinde duramama; uyku bozukluğu; iştahta değişim; içki/sigara kullanımında
artış
Güvensizlik
Afeti hatırlatan
durumlardan
kaçınma
Huzursuzluk,
depresyon
Kendini kopuk
ve yalnız
hissetme
Korkutucu rüya
ve kâbuslar
Gerginlik, korku
Suçluluk
duyguları
Tepki Aşamasında
Verilmesi Olağan
Tepkiler
İyileşme/Uyum Aşamasında Verilmesi Olağan
Tepkiler
Tepkilerin şiddeti azalır
Günlük hayata ilginin artması
Gelecekle ilgili planlara aktif katılım
Bireyin bu yaşantıyı kabullenmesi
Mevcut durumla baş edebilmesi
Gelecekle ilgili planlar yapabilmesi
Duygusal açıdan toparlanması
AFET YAŞANTISI SONRASI
TOPLUMLARIN GEÇİREBİLECEKLERİ AŞAMALAR
1.Tehdit Aşaması
2.Kurtarma Kahramanlık
Aşaması
3.Toplumsal
Dayanışma İyimserlik aşaması
4.Farkındalık
Aşaması
5.Yeniden Yapılanma
- İyileşme Aşaması
1. Tehdit Aşaması
• Olaydan hemen sonraki dönemdir.
• Olayın niteliğine göre fiziksel tehlikeler devam
diyorolabilir. (artcılar, patlamalar, kaymalar)
• Olay yerinden herkesin uzaklaştırılması
• Alanın boşaltılması
• Trafiğin kontrol edilmesi ve yardım çalışanlarına
öncelik verilmesi
20
2.Kurtarma ve Kahramanlık
Aşaması
• Yardımcı olma davranışı artar.
• Yorgunluk
edebilir.
hissetmeyebilir,
bakımını
ihmal
• Strese bağlı olarak riski de değerlendirebilme
azalabilir ve kişiye zarar verici sonuçlar ortaya
çıkabilir.
3.Toplumsal Dayanışma
Aşaması
•Sürekli ve kolay erişilebilir destek artar.
•İyimserlik ve yardımlaşma görülür.
•Yoğun yardımlaşma toplumsal bağların
güçlenmesine yol açar
4. Farkındalık Aşaması
• Yardımların sonlanmaya başlamasıyla
maddi ve manevi zorluklar başlar.
• Elverişsiz yaşam şartları sonucu stres ve
fiziksel yıpranma başlar.
• Tükenmişlik ortaya çıkabilir.
5. Yeniden Yapılanma ve
İyileşme Aşaması
• Kendi yaşamının
başlar.
sorumluluğunu
alma
• Kayıplarla yüzleşme görülür.
• Yeni yaşantıya uyum başlar
• Afet yaşantısıyla başetmeyle oluşan kişisel
olgunlaşma başlar.
AFET HALİNDE VE ACİL DURUMLAR
KARŞISINDA VERİLEN TEPKİLER;
OLAĞAN ÜSTÜ DURUMLARA
VERİLEN OLAĞAN TEPKİLERDİR.
PSİKOSOSYAL MÜDAHALE
•Afetler sonrasında birey/aile/topluma destek
olmak
•Afet yaşamış birey/aile/toplumları normal
yaşamlarına geri dönmelerini sağlamak
•Afet yaşamış bireylerin kapasitelerini arttırmak
•Afetlerden sonra insanların kendi hayatlarını
devam ettirmek için sorumluluk almalarını
sağlamak
PSİKOLOJİK
-Düşünceler
-Duygular
- Davranışlar
SOSYAL
-Diğer insanlarla olan
etkileşim ve ilişkiler
-Çevre
- Görev ve roller
- Kültür ve gelenekler
Psikososyal Müdahalenin Amaçlar
•
•
•
•
•
Fiziksel ve duygusal acıyı azaltma
Normale dönüşü kolaylaştırma
Olası tepkiler hakkında bilgilendirme
Toparlanma ve başetmede yardımcı olma
Kontrolü artırma ve destek sistemlerini
harekete geçirme
Nedret Öztan, 2011
PSİKOSOSYAL ETKİLİLİK ALANLARI
kültür ve
değerler
topluluk
toplum
aile
sosyal çevre
bırey
insan kapasitesi
MÜDAHALE HEDEFLERİ-1
•Afetlerin yol açtığı olumsuz psikolojik yaşantılarla
başa çıkma konusunda bilgi vermek
•İnsanların katılımını sağlamak,
•Hedef kitlenin tanımı, amaçları ve müdahale
yöntemleri hedef kitlenin temsilcileri ile birlikte
belirlenmeli,
•Sosyal destek sistemlerinin toparlanma sürecinde çok
önemli bir role sahip olduğunu unutmamak
•Hem sosyal yapıyı güçlendirmeyi sağlamak hem de
sorunlarla başa çıkma konusundaki mevcut stratejileri
ve becerileri geliştirmeyi amaçlamak,
MÜDAHALE HEDEFLERİ-2
•Toplumdaki stresi azaltmak için değişik sosyal
etkinlikler, projeler ve eğitimleri, kişilerle birlikte
planlamak,
•Stresin çalışanlar üzerindeki etkisini en aza indirmek
için çalışanları desteklemek,
•Basit açık ve güvenilir bilgi akışı sağlamak, bunu
sürdürmek ve hedef kitlenin bilgiye erişmesini
sağlamak,
•Çalışma ve Değerlendirme sürecinde kültürel, politik,
etnik ve dini bağlamları göz önünde bulundurmak,
PSİKOSOSYAL MÜDAHALE SÜRECİNDE
YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR
1. İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi
2. Psikolojik İlk Yardım
3. Sevk Etme ve Yönlendirme
4.Bilgi Merkezi Oluşturma
5.Koordinasyon ve İşbirliği
6.Toplumu Harekete Geçirme
7.Sürdürülebilir- Uzun Dönem Çalışmaların/Projelerin Planlaması
8.Çalışana Destek
9. Eğitim
10. İzleme ve Değerlendirme
1.İHTİYAÇ VE KAYNAK
DEĞERLENDİRMESİ
• İlk psikososyal değerlendirmenin
yapılması
• Sağlam bir bilgi ve veri temeli
oluşturulması.
• Gerekli görülen toplum
değerlendirmelerinin hedefler
doğrultusunda ve kapsamlı biçimde
yapılması.
2.PSİKOLOJİK İLK YARDIM
 İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı başlayan bir
psikososyal müdahaledir.
 Psikolojik ilk yardım, afet/acil durumdan etkilenenlerin duygularını
ve yaşadıklarını ifade etmelerine olanak verilmesi ve temel
psikolojik
bilgilerin
iletilmesi
aracılığıyla
rahatlamalarına,
yaşadıkları ve hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler.
 Bireylere ve gruplarla yapılan görüşmelerde uygulanabileceği
gibi, bilgilendirme amacıyla broşürlerin hazırlanıp dağıtılması,
medya araçlarının kullanılması, panel, sempozyum gibi
toplantılarının düzenlenmesi yollarıyla da uygulanabilir.
34
3.
SEVK
ETME
VE
YÖNLENDİRME/HAVALE ETMEK
İhtiyaç/kaynak değerlendirmesi ve psikolojik ilk yardım
süreçleri sırasında
ciddi psikolojik ve psikiyatrik hizmetlere ihtiyaç duyanların
tedavi için bölgedeki
uzmanlara (psikolog, psikiyatrist) ve
kurumlara (akıl ve ruh sağlığı hastaneleri, psikiyatri hastaneleri,
hastanelerin psikiyatri klinikleri gibi) yönlendirilmesini içeren bir
psikososyal müdahaledir.
4. BİLGİ MERKEZİ OLUŞTURMA
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı,
ihtiyaçların ve kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir
ve kullanılabilir bir bilgi merkezinin oluşturulması
şeklinde bir psikososyal müdahaledir.
Afetlerin ardından yaşanan kaos ortamında doğru
bilgiye ulaşmak hayati önem taşıdığından; bilgi
merkezinin afetin hemen ardından oluşturulması ve
uzun bir sure işletilmesi, belki de hiç sonlandırılmaması
önerilmektedir.
5. KOORDİNASYON VE İŞBİRLİĞİ
Tüm psikososyal müdahalelerde alanda çalışan tüm
kurum ve kuruluşların bir koordinasyon ve işbirliği
içinde çalışmaları çok önemlidir. Bu koordinasyon ve
işbirliğinin sadece afet acil durumlarında değil,
öncesinde ve sonrasında da devam etmesi
çalışmaların verimliliği ve daha çok sayıda kişiye
ulaşılması açısından da önemli olmaktadır.
6. TOPLUMU HAREKETE GEÇİRME
 Toplumda ortak sorun/ihtiyaçlar ve bunlara yönelik
kaynaklar değerlendirilerek, bireylerin kendi
ihtiyaçlarını karşılamak ya da sorunlarını çözmek
için harekete geçmelerine olanak veren kısa sureli
sosyal projeler uygulanması
 Etkilenen bireylerin yardım faaliyetlerine
katılımlarını teşvik edecek ve kolaylaştıracak
düzenlemeler yapılması
7. SÜRDÜRÜLEBİLİR- UZUN DÖNEM
ÇALIŞMALARIN/PROJELERİN PLANLAMASI
Afetlerden sonra yaygınlıkla kullanılan psikososyal
müdahalelerden biridir.
Bu projeler, etkilenen bireylerin ihtiyaç ve sorunları
doğrultusunda harekete geçmelerine, başa çıkma
kapasitelerinin
gelişmesine,
afet
sonucunda
kaybolan yaşamın kontrolünü yeniden sağlama
duygusunu hissetmelerine ve sorumluluk almalarına
fırsat veren projelerdir.
8. ÇALIŞANA DESTEK
•Çalışanlar için bilgi paylaşımı ve rahatlama toplantılarının
başlatılması ve sürdürülmesi
•Çalışanları etkileyen stres faktörlerinin tanımlanması
•Bu faktörlerin etkilerini azaltmak için kullanılabilecek iç ve
dış kaynakların belirlenmesi.
•Çalışanlara destek amacıyla uygulanabilecek örgütsel ve
idari değişikliklerin önerilmesi
•Görev yapan yöneticilerle birlikte çalışarak gerekli
kurumsal desteğin verilmesi
•Çalışanlara destek broşürü, bilgilendirme toplantıları
aracılığıyla kişisel stres yönetimi konusunda bilgi yayılması
Alanda Çalışacak Kişilerin Özellikleri
•
•
•
•
•
•
•
Koşullara uyum sağlayabilmek,esneklik
İnsanları sevmek ve saymak
Bunu hissettirebilmek
İletişim ve problem çözme becerileri olmak
Strese dayanıklı
Kendi duygu ve ihtiyaçlarının farkında
Ekip çalışmasına ve gerıbildirime açık
41
9. EĞİTİM
En yaygın kullanılan psikososyal müdahalelerdendir.
Gerek afetten etkilenenlere, gerekse psikososyal
destek uygulamalarında çalışılan ve/veya çalışma
olasılığı bulunan kişilere (psikologlar, sosyal hizmet
uzmanları, kamp yöneticileri, öğretmenler, sivil
toplum örgütü çalışanları, toplum liderleri gibi) eğitim
yoluyla ulaşmak önemlidir.
10. İZLEME VE DEĞERLENDİRME
Yapılan tüm çalışmaların izlenmesi ve
değerlendirilmesi. Hem yapılan çalışmaların
etkinliğini gösterecek, hem de bir sonraki
afet acil durumu için hazırlık oluşturacaktır.
PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER
1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2008 Bala Depremi
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi
2010 Zonguldak Maden Kazası
2011 Van Depremi
2014 Soma Maden Kazası
2014 Ermenek Maden Kazası
GRUP ÇALIŞMASI
45
Psikososyal Müdahale Modeli
Acil Durum
Terör Eylemi
“PATLAMA”
GÜNGÖREN BOMBALAMA EYLEMİ
Alarm Durumu
İlgi Hastanesi, Kolan Hastanesi,
Bakırköy Eğt. ve Araştırma Has.,
Bağcılar Devlet Hastanesi Yenibosna
Adli Tıp Kurumu (İlk gece bu
kurumlarda
yerinde
tespit
yapılmıştır.
Yaralıların
sevk
edildikleri diğer hastanelerin bilgisi
alınarak olaydan etkilenen tüm
bireylere ulaşılmıştır.
Bölgede “Psikososyal Destek Merkezi”
kurulması, psikiyatrik desteğe ihtiyaç
duyan müracaatçı grubunun ilgili
hastaneler sevk edilmesi, acil durum
sonrası alanda çalışan emniyet
mensupları, sağlık personellerine
yönelik psikolojik destek çalışmaları.
Okullara yönelik çalışmalar
Toplum
Liderleri
ve
Gönüllülerle yapılan çalışmalar,
eğitimler, diğer kurumlarla
ortaklaşa projeler vb.
Psikososyal Müdahale
İhtiyaç Tespiti Psikolojik İlk
Yardım
Koordinasyon ve
İşbirliği
AKUT DÖNEM
Orta ve
Uzun Dönem Psikososyal
Müdahale Planının
Oluşturulması
Bilgi Merkezi
Kurma
Çalışana
Destek
Sevk ve
Yönlendirme
ORTA /UZUN
DÖNEM
Toplumu Harekete
Geçirme
Proje Planlama
Psikososyal Müdahale Sürecinin
Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME
TEŞEKKÜRLER
Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Aile Eğitimi, Aile Danışmanlığı ve Psikososyal Destek Hizmetleri
Daire Başkanlığı
48