Transcript თავი 28 - Grigol Modebadze

უმუშევრობა
Copyright © 2004 South-Western
28
უმუშევრობის გამოთვლა
• უმუშევრობის პრობლემა ორ ნაწილადაა
გაყოფილი
• გრძელვადიანი პერიოდის პრობლემად და
მოკლევადიანი პერიოდის პრობლემად:
• უმუშევრობის ბუნებრივი დონე
• ციკლური უმუშევრობის დონე
Copyright © 2004 South-Western
უმუშევრობის გამოთვლა
• უმუშევრობის ბუნებრივი დონე
• უმუშევრობის ბუნებრივი დონე არის უმუშევრობის
ის დონე, რომელიც შენარჩუენბულია ეკონომიკის
გრძელვადიან პერიოდში.
• ის უმუშევრობის ჩვეული დონეა კონკრეტული
ეკონომიკისათვის.
Copyright © 2004 South-Western
უმუშევრობის გამოთვლა
• ციკლური უმუშევრობის დონე
• ციკლური უმუშევრობა უმუშევრობის ბუნებრივი
დონიდან ყოველწლიურ გადახრას ასახავს.
• ის მჭიდროდაა დაკავშირებული საქმიანი აქტივობის
ზრდასა და შემცირებასთან.
Copyright © 2004 South-Western
უმუშევრობის დონე 1950 წლიდან
სამუშაო ძალის
პროცენტი
10
უმუშევრობის დონე
8
6
უმუშევრობის
ბუნებრივი დონე
4
2
0
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
როგორ გამოითვლება უმუშევრობა?
• უმუშევრობის დონის დადგენით დაკავებულია
სტატისტიკის დეპარტამენტი.
• სტატისტიკის სამსახური მონაცემებს ოჯახის
გარკვეული რაოდენობის ყოველთვიური
რეგულარული გამოკითხვის შედეგად ღებულობს.
• ამ გამოკითხვას მოსახლეობის მიმდინარე
გამოკითხვა ეწოდება.
Copyright © 2004 South-Western
როგორ გამოითვლება უმუშევრობა?
• გამოკითხვის შედეგებზე დაყრდნობით,
სტატისტიკის სამსახური გამოკითხული
ოჯახების თითოეულ ზრდასრულ წევრს
შემდეგი კატეგორიიდან ერთ-ერთში ათავსებს:
• დასაქმებული
• უმუშევარი
• სამუშაო ძალას არმიკუთვნებული
Copyright © 2004 South-Western
როგორ გამოითვლება უმუშევრობა?
• დასაქმებული
• ეს კატეგორია მოიცავს იმ პირებს, რომლებმაც წინა
კვირის უდიდესი ნაწილი გაატარეს სამსახურში,
სადაც ხელფასს იღებდნენ; ჰქონდათ საკუთარი
ბიზნესი, ან უხელფასოდ იმუშავეს ოჯახის წევრის
საწარმოში.
• ასევე ეს კატეგორია მოიცავს მათ, ვინც არ მუშაობდა
შვებულებაში ყოფნის, ავადმყოფობის, ან
უამინდობის გამო.
Copyright © 2004 South-Western
როგორ გამოითვლება უმუშევრობა?
• უმუშევარი
• ამ კატეგორიაში შედის ადამიანთა ის ჯგუფი,
რომელთაც შეეძლოთ მუშაობა, სცადეს მუშაობის
დაწყება გასული 4 კვირის განმავლობაში, მაგრამ ვერ
იშოვეს სამსახური.
• ეს კატეგორია მოიცავს იმ პირებსაც, რომლებიც
დროებით დაითხოვეს სამსახურიდან ან ახალი
სამსახურის დაწყების მოლოდინში არიან.
Copyright © 2004 South-Western
როგორ გამოითვლება უმუშევრობა?
• სამუშაო ძალას არმიკუთვნებული
• ამ ჯგუფში შედიან პირები, როლებიც ზედა ორი
კატეგორიიდან არც ერთ კატეგორიას არ ეკუთვნიან.
• მაგალითად სტუდენტები, დიასახლისები, ან
პენსიონერები.
Copyright © 2004 South-Western
როგორ გამოითვლება უმუშევრობა?
• სამუშაო ძალა
• სტატისტიკის სამსახური განსაზღვრავსსამუშაო
ძალას, როგორც დასაქმებულებისა და უმუშევრების
რაოდენობათა ჯამს.
• უმუშევრობის დონე
• სტატისტიკი სამსახური განსაზღვრავსუმუშევრობის
დონეს, როგორც უმუშევრად დარჩენილი სამუშაო
ძალის პროცენტულ რაოდენობას.
უმუშევართა რაოდენობა
უმუშევრობის დონე =
× 100
სამუშაო ძალა
Copyright © 2004 South-Western
საქართველოს მოსახლეობის კატეგორიები 2013 წელს
დასაქმებულები
(85.4 %)
თვით დასაქმებულები 52.1 %
სამუშაო ძალა
(2.003 მლნ)
დაქირავებულები
(32.8%)
უმუშევრები (14.6 %)
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
როგორ გამოითვლება უმუშევრობა?
• სამუშაო ძალის ხვედრითი წილი ზრდასრულ
მოსახლებოაში ასახავს ზრდასრული
მოსახლეობის იმ ნაწილს (პროცენტებში),
რომელიც სამუშაო ძალაში შედის.
სამუშაო ძალის ხვედრითი
სამუშაო ძალა
წილი ზრდასრულ
=
× 100
ზრდასრული მოსახლეობა
მოსახლეობაში
Copyright © 2004 South-Western
15 და უფროსი ასაკის მოსახლეობის განაწილება
ეკონომიკური აქტივობისა და სქესის მიხედვით
Copyright © 2004 South-Western
უმუშევრობა რეგიონალურ ჭრილში
Copyright © 2004 South-Western
დაქირავებული, თვითდასაქმებული და
უმუშევარი
Copyright © 2004 South-Western
ზომავს თუ არა უმუშევრობის დონე იმას, რაც
გვაინტერებს?
• უმუშევრის გარჩევა იმ ადამიანისაგან, რომელიც
სამუშაო ძალაში არ შედის საკმაოდ
პრობლემურია.
• იმედდაკარგული მუშახელი, ეწოდება ისეთ
ინდივიდებს, რომლებმაც სცადეს სამუშაო
ადგილის მოძებნა, მაგრამ წარუმატებელი
ძიების შემდეგ ამ მცდელობაზე უარი თქვეს.
• ზოგიერთი თავს უმუშევრად აცხადებს, რათა
მიიღოს უმუშევრობის შემწეობა; რეალურად კი
აქტიურ სამუშაო ძიებაში არ იმყოფება.
Copyright © 2004 South-Western
რატომ ხდება, რომ მუდამ ვიღაც არის
უმუშევარი?
• შრომის იდეალურ ბაზარზე სამუშაო ძალის
მოთხოვნისა და მიწოდების რაოდენობას
ხელფასი უნდა აბალანსებდეს, რაც, თავის
მხრივ ყველა შრომისუნარიანი ადამიანის
დასაქმებას უნდა უზრუნველყოფდეს.
Copyright © 2004 South-Western
რატომ ხდება, რომ მუდამ ვიღაც არის
უმუშევარი?
• ხშირად ადამიანებს შესაფერისი ან სასურველი
სამუშაოს საპოვნელად დრო სჭირდებათ. ამ
პირობებში წარმოქმნილი უმუშევრობას
ფრიქციული უმუშევრობა ეწოდება.
საქართველოში ეს მაჩვენებელი
საშუალოდ 6 თვეა
Copyright © 2004 South-Western
რატომ ხდება, რომ მუდამ ვიღაც არის
უმუშევარი?
• სამუშაო ძალის ზოგიერთ ბაზარზე არსებული
სამუშაო ადგილების რაოდენობა საკმარისი არ
არის სამუშაოს ყველა მსურველის
დასაკმაყოფილებლად. ამგვარ უმუშევრობას
სტრუქტურული უმუშევრობა ეწოდება.
• შემდგომში ამის სამ მიზეზს განვიხილავთ.
Copyright © 2004 South-Western
სამუშაოს ძებნა
• სამუშაოს ძებნა
• პროცესი როდეასც ადამიანები თავიანთი უნარისა და
გემოვნების შესაფერის სამუშაოს ეძებენ.
• გამოწვეულია იმ ფაქტიდან, რომ სამუშაოს
მაძიებელთა და სამუშაო ადგილების შესახებ
ინფორმაცია ნელა ვრცელდება.
Copyright © 2004 South-Western
რატომ არის გარდაუვალი ფრიქციული
უმუშევრობა
• ფრიქციული უმუშევრობა უბრალოდ
გარდაუვალია, რადგან ეკონომიკა მუდამ
იცვლება.
• მრეწველობის დარგებს ან სამრეწველო
რეგიონებს შორის მოთხოვნის ცვლილებებს
სექტორული გადაადგილებები ეწოდება.
• იმ დროის გამო, რომელიც სამუშაო ძალის
მონაწილეებს ახალ სექტორში სამუშაოს
მოსაძებნათ სჭირდებათ, დროებითი
უმუშევრობა იზრდება.
Copyright © 2004 South-Western
საზოგადოებრივი პოლიტიკა და სამუშაოს ძებნა
• სახელმწიფო ცდილობს, თავისი პროგრამების
მეშვეობით უფრო ადვილი გახადოს სამსახურის
პოვნა.
• ეს პროგრამები მოიცავს:
• სახელმწიფო დასაქმების სააგენტოები
• სახელმწიფოს დაფინანსებული სასწავლო
პროგრამები
• უმუშევრობის დაზღვევა
Copyright © 2004 South-Western
საზოგადოებრივი პოლიტიკა და სამუშაოს ძებნა
• სახელმწიფოს დასაქმების სააგენტოები ხელს
უწყობენ ინფორმაციის გავრცელებას არსებული
ვაკანსიების შესახებ.
• სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული სასწავლო
პროგრამების მიზანია ზრდად დარგებში
ადამიანების სამუშაოდ მომზადება.
Copyright © 2004 South-Western
საზოგადოებრივი პოლიტიკა და სამუშაოს ძებნა
• უმუშევრბის დაზღვევის პროგრამა იმისთვის
შეიქმნა, რომ ნაწილობრივ მაინც დაიცვას
ადამიანები, რომლებმაც სამუშაო დაკარგეს .
• უმუშევრობის დაზღვევა ამცირებს
უმუშევრობის სიმძიმეს, მაგრამ ამავე დროს
ზრდის უმუშევრობის დონეს.
Copyright © 2004 South-Western
სტრუქტურული უმუშევრობა
• სტრუქტურული უმუშევრობა ყალიბდება მაშინ,
როდესაც სამუშაოს მაძიებელთა რაოდენობა
აჭარბებს სამუშაო ადგილების რაოდენობას.
• სტრუქტურული უმუშევრობა იძლევა
გრძელვადიანი უმუშევრობის მიზეზების
ახსნის საშუალებას.
Copyright © 2004 South-Western
სტრუქტურული უმუშევრობა
• რა წარმოშობს სტრუქტურულ უმუშევრობას?
• მინიმალური ხელფასის კანონები
• პროფკავშირები
• ეფექტიანი ხელფასები
Copyright © 2004 South-Western
მინიმალური ხელფასის კანონები
• როდესაც მინიმალური ხელფასი არის
დაწესებული წონასწორული ხელფასის
მაღლა, წარმოიქმნება უმუშევრობა.
Copyright © 2004 South-Western
უმუშევრობა, რომელიც წონასწორულ დონეზე მაღალი ხელფასის
შედეგია
ხელფასი
შრომის
მიწოდება
შრომის სიჭარბე =
უმუშევრობა
მინიმალური
ხელფასი
WE
შრომაზე
მოთხოვნა
0
LD
LE
LS
შრომის რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
პროფკავშირები და კოლექტიური
მოლაპარაკება
• პროფკავშირი მშრომელთა გაერთიანებაა,
რომელიც ხელფასებისა და სამუშაო პირობების
შესახებ აწარმოებს მოლაპარაკებებს.
• 1940 - 1950 -იან წლებში, როდესაც
პროფკავშირები თავისი ძლიერების
მწვერვალზე იყო, ის შეერთებული შტატების
სამუშაო ძალის მესამედს აერთიანებდა.
• პროფკავშირები ერთგვარი კარტელია,
რომელიც თავისი საბაზრო ძალაუფლების
გაფართოებას ცდილობს.
Copyright © 2004 South-Western
პროფკავშირები და კოლექტიური
მოლაპარაკება
• პროცესს, რომელშიც პროფკავშირები და
ფირმები შეთანხმებას აღწევენ დასაქმების
პირობებზე კოლექტიური მოლაპარაკება
ეწოდება.
• თუ პროფკავშირი და ფირმა შეთანხმებას ვერ
აღწევენ, პროფკავშირებს შეუძლია
ორგანიზირება გაუკეთოს ფირმიდან
მშრომელთა გამოსვლას, ანუ გაფიცვას.
Copyright © 2004 South-Western
კარგია თუ ცუდი პროფკავშირი ეკონომიკისთვის?
• კრიტიკოსები თვლიან, რომ პროფკავშირი
მხოლოდ კარტელის სახეობაა. შედეგად
მიღებული შრომის განაწილება, არც ეფექტურია
და არც სამართლიანი.
• არაეფექტურია, რადგან მაღალი ხელფასი ამცირებს
დასაქმებას, ეფექტიან კონკურენტულ დონესთან
შედარებით.
• არასამართლიანია იმიტომ, რომ მშრომელთა ერთი
ნაწილი სხვა მშრომელების ხარჯზე იღებს
სარგებლობას.
Copyright © 2004 South-Western
კარგია თუ ცუდი პროფკავშირი ეკონომიკისთვის?
• პროფკავშირების მომხრეები აცხადებენ, რომ
პროფკავშირები იმ ფირმების საბაზრო
ძალაუფლების საწინააღმდეგო საშუალებაა,
რომლებიც მშრომელებს ქირაობენ.
• ისინი ფირმებს კმაყოფილი და ნაყოფიერი
სამუშაო ძალის შენარჩუნებაში ეხმარებიან.
Copyright © 2004 South-Western
ეფექტიანი ხელფასების თეორია
• ეფექტიან ხელფასს ფირმები აწესებენ უფრო
მაღლა ვიდრე წონასწორულს, იმ მიზნით, რომ
გაზარდონ მშრომელთა პროდუქტიულობა.
• არსებობს ეფექტიანი ხელფასის თეორიის
რამოდენიმე სახესხვაობა, რომლებიც იძლევა
იმის ახსნას თუ რატომ უნდა სურდეს ფირმას
მაღალი ხელფასების გადახდა.
Copyright © 2004 South-Western
ეფექტიანი ხელფასების თეორია
• ეფექტიანი ხელფასის გადახდის მიზეზები:
• მშრომელთა ჯანმრთელობა: რაც მეტ ხელფასს იღებს
მშრომელი, მით უფრო ჯანმრთელია და მით მეტია
მისი მწარმოებლურობა.
• მშრომელთა დენადობა: რაც უფრო მეტს უხდის
ფირმა თავის მშომელებს, მით უფრო იშვიათად
მიდიან ისინი ფირმიდან.
Copyright © 2004 South-Western
ეფექტიანი ხელფასების თეორია
• ეფექტიანი ხელფასის გადახდის მიზეზები:
• მშრომელთა ძალისხმევა: რაც უფრო მაღალია
ხელფასი, მით მეტად ცდილობენ მშრომელები
სამუშაო ადგილის შენარჩუნებას და მით მეტია
ძალისხმევით მუშაობის სტიმული.
• მშრომელთა კვალიფიკაცია: მაღალი ხელფასის
შეთავაზებით ფირმები ცდილობენ მიიზიდონ უფრო
კვალიფიციური მუშახელი.
Copyright © 2004 South-Western
daqiravebiT dasaqmebulTa saSualo Tviuri nominaluri xelfasi saqmianobis
saxeebis mixedviT, 2000-2013
Copyright © 2004 South-Western
Copyright © 2004 South-Western