Transcript Bệnh dại (Lyssa, Rabbise)

Bệnh dại (Lyssa, Rabise)
Giới thiệu chung
• Là bệnh chung cho nhiều loại động vật
máu nóng và người
• Do virus có tính hướng thần kinh gây nên
• Virus tác động vào não bộ nên con vật có
những tác loạn thần kinh như : điên cuồng,
lồng lộn, bại liệt rồi chết
Lịch sử và địa dư bệnh
• Bệnh có từ thời thượng cổ.
• Năm 1880, Luis Pasteur đã chứng minh
được độc lực của mầm bệnh có trong hệ
TKTƯ. Năm 1884 , ông chế được vacxin
phòng bệnh
• Bệnh có ở khắp nơi trên thế giới
• Theo thống kê, năm 2007 có 131 trường
hợp tử vong vì bệnh dại, trong đó 38% trẻ
em dưới 15 tuổi. 8 tháng đầu năm 2008 có
38 trường hợp tử vong, trong đó chủ yếu
cũng là trẻ em dưới 15 tuổi. Tổ chức Y tế
Thế giới (WHO) đã lấy ngày 28/9 hàng
năm là Ngày Thế giới Phòng chống bệnh
dại
I. Căn bệnh
•
•
•
•
•
Do virus thuộc họ Rhabdovirus
VR có hình viên đạn, kích thước : dài 180nm, rộng 80nm
VR có vỏ bọc với các đầu nhọn dài 6 - 7nm
Là ARN virus, sợi đơn
Chủng “virus dại đường phố” là các dòng virus mới được phân lập trực
tiếp từ con vật bị nhiễm. Các dòng virus này cho thời kỳ ủ bệnh dài và thay đổi (21-60
ngày ở loài chó),tạo thể vùi trong bào tương, khả năng gây bệnh cao.
• Chủng “virus dại cố định”
Là dòng virus đã được cấy truyền liên tiếp trong
não thỏ, th đã qua hơn 50 lần cấy truyền. Virus cố định (virus đột biến) nhân lên rất
nhanh và thời kỳ ủ bệnh rất ngắn chỉ còn khoảng 4-6 ngày, gây bệnh cảnh dại bại liệt
cho động vật nhưng mất khả năng gây bệnh cho người, được xử lý để sản xuất vắcxin
phòng bệnh.
• VR có thể nhân lên khi nuôi cấy trên phôi gà, phôi vịt, một
số tế bào nuôi cấy, đặc biệt tế bào BHK21 (baby hamster
kidney) và tế bào lưỡng bội của người
I. Căn bệnh
Đặc điểm kháng nguyên
• Virus dại có 1 type kháng nguyên duy nhất .
• Ở Mỹ, đã tìm thấy 5 biến thể kháng nguyên
trong động vật sống trên cạn và 8 biến thể khác
trong loài dơi.
• Kháng huyết thanh kháng nucleocapsit giúp
chẩn đoán bệnh dại bằng phản ứng miễn dịch
huỳnh quang.
Căn bệnh
• Thể Negri do nhà bác học Negri (Italia) phát hiện ra năm 1903
ở trong não của súc vật chết vì bệnh Dại. Thể Negri có hình
dạng thay đổi (nhỏ, hình tròn hình trứng, hình bầu dục, kích
thước từ 0,5 - 30µm
• Thường định vị trong bào tương của noron thần kinh, chủ yếu
là sừng Amon, trong tế bào tiểu não ít hơn
• Bản chất tiểu thể Negri vẫn chưa rõ :
– Ý kiến 1 : đó là “khuẩn lạc” của virus
– Ý kiến 2 : đó là bệnh tích trong tế bào TK do virus gây nên
• Có thể nhuộm bằng phương pháp nhuộm Giemsa, Mann,
Sellers
Tiểu thể Negri trong não chó bị bệnh
I. Căn bệnh
• Sức đề kháng : VR có sức đề kháng yếu
với điều kiện ngoại cảnh
– Nhiệt độ 560C, VR bị diệt sau 30 phút
– Nhiệt độ 700C, VR bị chết ngay
– VR có thể tồn tại trong não bệnh 10 ngày ở
nhiệt độ phòng; nếu ở 40C, có thể tồn tại vài
tuần và 3 - 4 năm ở nhiệt độ âm
– Các chất hoá học như : formalin 1%, cresol
3%, beta-propiolactone 0,1% có thể diệt VR
II. Truyền nhiễm học
• Loài vật mắc bệnh
– Trong thiên nhiên, mọi động vật máu nóng
đều cảm nhiễm, nhất là chó, chó sói, cáo,
mèo
– Chó nuôi và mèo là nguồn lây bệnh chính cho
người
– Ở châu Mỹ, chồn và dơi là động vật mang và
tàng trữ bệnh dại
– Con vật mắc bệnh ở mọi lứa tuổi
– Trong phòng thí nghiệm thường dùng thỏ,
chuột bạch
Loài vật mắc bệnh
(tính mẫn cảm)
RẤT CAO
CAO
TRUNG BÌNH
THẤP
Cáo
Chuột Hamster
Chó
Thú có túi
Chó sói đồng cỏ
Chồn hôi
Cừu
Chó sói
Gấu trúc
Dê
Chuột
Mèo
Ngựa
Dơi
Linh trưởng
Thỏ
Trâu bò
Truyền nhiễm học
Truyền nhiễm học
II. Truyền nhiễm học
• Chất chứa căn bệnh
– Trong cơ thể bệnh, mầm bệnh có nhiều trong hệ
thần kinh như não, tuỷ sống, sừng Amon, chất
xám của vỏ não, tuyến nước bọt
– Trong tuyến nước bọt, thời gian có virus trước khi
phát bệnh lâm sàng vẫn chưa được thống nhất
• 3 ngày
• 7 ngày hoặc 13 ngày
• Sau khi khỏi (hãn hữu), VR tồn tại sau 8 ngày
II. Truyền nhiễm học
• Đường xâm nhập
– VR xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua vết cắn
hoặc vết xây xát ở da, niêm mạc
– Thời gian nung bệnh dài hay ngắn phụ thuộc
vào:
• Vị trí vết cắn
• Độ nông sâu của vết cắn
• Số lượng virus xâm nhập
• Điều kiện ngoại cảnh, tuổi
- Virus dại chủ yếu lây truyền qua các vết cắn, vết liếm
vào vết thương của người hoặc một số động vật khác
của động vật mắc bệnh dại.
- Trong một số ít trường hợp, bệnh có thể lây truyền
qua đường hô hấp hoặc do ghép giác mạc. Nhiễm
bệnh dại từ người qua người rất hiếm gặp.
- Chỉ ghi nhận được trừơng hợp mắc bệnh dại do
truyền qua ghép giác mạc :giác mạc người cho bị chết
vì bệnh của hệ thần kinh trung ương không rõ nguyên
nhân và người nhận chết vì bệnh dại sau 50-80 ngày.
- Về mặt lý thuyết, bệnh dại có thể khởi đầu từ nước
bọt bệnh nhân sang người tiếp xúc, nhưng trên thực
tế chưa bao giờ ghi nhận được cách truyền bệnh này
.
II. Truyền nhiễm học
• Động vật bị động vật khác mắc bệnh dại cắn có
khả năng phát bệnh dại 30-40% do:
– Sự phát bệnh tuỳ thuộc vào vết cắn, nếu vết cắn sâu,
rộng thì khả năng phát bệnh dại lớn
– Vết thương chảy máu có thể coi là quá trình tự rửa, đẩy
virus trôi ra ngoài
– Người hay vật bị cắn có lớp bao phủ (quần áo, lông), sẽ
thấm nước bọt, làm giảm lượng virus vào vết thương
– Người sau khi bị chó dại cắn, nếu ngay lập tức rửa và
bôi thuốc sát trùng sẽ làm giảm khả năng phát dại
– Virus sau khi vào cơ thể bị cơ thể chống lại bằng các
phản ứng không đặc hiệu
– Sau khi VR vào cơ thể sẽ nằm tiềm ẩn, khi sức đề
kháng của cơ thể giảm hoặc stress sẽ phát bệnh
II. Truyền nhiễm học
• Cơ chế sinh bệnh
– Khi vào cơ thể, VR đi theo dây thần kinh hướng tâm lên não.
Tốc độ di chuyển của VR trong dây thần kinh là 1mm/giờ
– Tại não bộ, VR theo dây thần kinh ly tâm đi đến các nơi khác
(tuyến nước bọt)
– Thời kỳ đầu, VR mới nhân lên ở não bộ, phá huỷ một lượng
ít noron TK nên con vật chưa có biểu hiện bệnh dại
– Giai đoạn sau, các noron TK bị phá huỷ, con vật xuất hiện
triệu chứng thần kinh : điên cuồng, lồng lộn, cắn xé, rối loạn
tâm lý
– Sau đó, các noron TK bị phá huỷ nghiêm trọng, con vật bị
bại liệt rồi chết. Phần lớn chết do liệt thần kinh hô hấp
III. Triệu chứng
• Thời gian ủ bệnh : từ 7 ngày đến 5 năm sau
khi bị động vật dại cắn
• Chia làm 2 thể :
– Thể dại điên cuồng : chiếm từ 15 – 20% chó bị dại
– Thể dại bại liệt
Triệu chứng - Thể dại điên cuồng
• Chia làm ba thời kỳ
• Thời kỳ mở đầu :
– Rất khó phát hiện
– Chó có biểu hiện khác thường, chủ yếu thay
đổi tính nết như : trốn vào một góc kín (sau tủ,
gầm giường, chỗ tối …)
– Khi chủ gọi chạy đến một cách miễn cưỡng
– Biểu hiện vui mừng quá hơn bình thường
(liếm chân chủ, vẫy đuôi nhanh hơn)
– Cắn sủa vu vơ lên không khí, hoặc cắn lên
không khí (đớp ruồi) vẻ bồn chồn
Triệu chứng - Thể dại điên cuồng
• Thời kỳ kích thích :
– Các phản xạ thông thường của chó bị kích thích mạnh
• Ngồi dưới đất đứng dậy, nhảy lên
• Chủ gọi, lao ngay đến liếm chân, liếm tay chủ
• Thấy người lạ xông ra cắn sủa dữ dội
• Tiếng động nhẹ, bật ánh sáng lao đến cắn sủa ầm ĩ
• Nơi bị cắn ngứa, chó liếm, cắn, cọ sát vào chỗ này nhiều làm
cho rụng hết lông, chảy máu
• Thỉnh thoảng con ngươi mắt mở to; ngồi đờ đẫn, khi có kích
thích bên cạnh thì giật mình
• Chó bỏ ăn, nuốt khó khăn, vươn cổ ra để nuốt, cắn các vật lạ,
khát nước, uống nước liên tục nhưng chỉ uống được rất ít
• Chó bắt đầu chảy nước dãi, sùi bọt mép
Triệu chứng - Thể dại điên cuồng
• Thời kỳ kích thích :
– Bộ mặt chó dại đặc trưng :
• Mắt đỏ ngầu
• Hai tai dựng ngược
• Mồm há hốc ra
• Hàm dưới trễ hẳn xuống
• Nước dãi chảy thành dòng
• Bụng thóp lại
– Con vật có biểu hiện sợ gió, sợ nước
Triệu chứng - Thể dại điên cuồng
• Thời kỳ kích thích :
– Tiếng sủa đặc trưng : dây thần kinh họng bắt đầu liệt,
chó phát ra tiếng hú nghe như thiếu hơi, xa xôi
– Nếu chó không bị nhốt sẽ bỏ nhà ra đi, không bao giờ
quay trở lại nữa
– Nếu chó bị xích buộc hoặc nhốt, tìm mọi cách cắn xé
để bỏ đi
– Sau khi bỏ nhà, đi lang thang, không đi thẳng mà đi
theo hình chữ chi.
• Nếu gặp chó khác, lao vào cắn, tìm cách cắn vào đầu
– Các cơn dại thường xen kẽ với cơn trầm uất, chó ngồi
lặng lẽ, nét mặt đờ dại trông vẻ sợ sệt
Triệu chứng - Thể dại điên cuồng
• Khi bỏ đi, nếu gặp chó khác,nó không sủa, không phát
ra tiếng kêu mà xông vào cắn, nhất là tìm cách cắn vào
đầu (khác chó cắn trộm, xông vào cắn phía sau).
– Nếu chó lành bỏ chạy thì không đuổi theo.
– Nếu không chạy mà chống cự sẽ thấy 2 con chó cắn nhau,
một con bị dại cắn điên cuồng nhưng không kêu, trong khi
chó lành bị tấn công thì gầm gừ sủa, kêu la.
– Chó cắn bất kỳ vật gì động đậy, nhất là chó và động vật nhỏ.
Đối với người, chó dại thường chạy trốn, ít khi tấn công trừ
khi bị đe doạ
• Khi lên cơn, nhiều khi chó cắn cả vật bất động cho đến
khi gãy cả răng, chảy máu miệng, trong khi cắn như
vậy không phát ra tiếng kêu
Triệu chứng - Thể dại điên cuồng
• Thời kỳ bại liệt
– Con vật liệt mặt, không ăn và nuốt được
– Nước bọt chảy ra nhiều, hàm dưới trễ hẳn
xuống
– Liệt các cơ vận động và chết do liệt hô hấp
hoặc do kiệt sức do vận động của cơn dại và
không ăn uống gì
Triệu chứng - Thể dại bại liệt
• Còn gọi là thể lặng
• Không có các biểu hiện lên cơn cuồng nộ
• Các triệu chứng khác tương tự
• Do con vật không cắn, không sủa nên còn gọi là
dại câm
• Sau khi lên cơn dại, đa số kéo dài 5-7 ngày, hãn
hữu có 3 ngày, có trường hợp kéo dài 27 ngày
• Một số trường hợp chó bị bệnh có thể khỏi (56%)
Triệu chứng
• Chó điên cuồng, lồng lộn, cắn xé lung tung
Triệu chứng
• Chó chảy nước dãi
Triệu chứng
• Chó điên cuồng, lồng lộn, chảy nước dãi
Triệu chứng
• Chó mắc bệnh thể dại bại liệt
Triệu chứng
• Chó mắc bệnh thể dại bại liệt
IV. Bệnh tích
• Bệnh tích đại thể không đặc trưng :
– Xác chết gầy
– Dạ dày không chứa vật gì hoặc vật lạ không
tiêu hoá được (rơm rạ, mẩu gỗ, mẩu xương,
đá…)
– Niêm mạc dạ dày và ruột phù nề, xuất huyết
lấm tấm
• Bệnh tích vi thể
– Tìm thấy tiểu thể Negri ở não, đặc biệt ở sừng
Amon
V. Chẩn đoán
• Chẩn đoán lâm sàng
– Do tính chất nguy hiểm của bệnh Dại, bất kỳ biểu
hiện thần kinh không bình thường nào ở chó đều
được coi là nghi bệnh dại.
– Ở một số nước, cấm thú y chữa trị cho chó có biểu
hiện triệu chứng thần kinh
• Chẩn đoán khẳng định
– Cho phép khẳng định nhầm là con vật bị bệnh dại
nhưng không cho phép khẳng định nhầm là con vật
không bị bệnh dại, vì lý do sức khoẻ và tính mạng của
con người
Chẩn đoán khẳng định
• Có 3 phương pháp chẩn đoán cơ bản và
bắt buộc phải tiến hành đồng thời
– Tìm thể Negri
– Chẩn đoán huỳnh quang
– Chẩn đoán sinh học
• Kết quả ba phương pháp bổ sung cho nhau
• Chỉ một phương pháp có kết quả dương tính,
con vật được coi là mắc bệnh dại
Chẩn đoán khẳng định – tìm thể
Negri
• Thể Negri có màu đỏ thẫm, tìm bằng phương
pháp nhuộm Xanh methylen và đỏ Fuchsin,
thường thấy nhất trong sừng Amon
• Thể Negri có hình đa dạng, phần lớn là hình gần
tròn, kích cỡ khác nhau, có thể nằm bên trong
hoặc ngoài tế bào thần kinh
• Phương pháp này không cho kết quả dương tính
giả
• Phương pháp cho kết quả âm tính giả
Chẩn đoán khẳng định – phản ứng
huỳnh quang
• Độ nhạy của phản ứng cao hơn phương
pháp tìm thể Negri
• Khi phản ứng âm tính chưa thể kết luận
con vật không mắc bệnh dại do lượng
virus trong não con vật quá ít
• Cần phải dùng phương pháp thử sinh học
Chẩn đoán khẳng định – chẩn đoán
sinh học
• Dùng não vật mắc bệnh pha thành hỗn dịch
1/10, tiêm vào não chuột mới đẻ, mỗi chuột
0,05ml
• Theo dõi 1 tháng
• Nếu chuột phát triển bình thường, phản ứng
âm tính
• Nếu chuột bị liệt và chết cả ổ, kết quả dương
tính
VI. Điều trị
• Gia súc bị dại không chữa trị, tiêu diệt
ngay
• Người bị chó dại cắn
– Tiêm kháng huyết thanh, trước 72 giờ sau khi
bị cắn
• Liều lượng 0,5 – 1 ml/kg TT
– Tiêm vacxin phòng dại
• Tiêm 6 mũi cách nhật
• Sau 1 tháng tiêm mũi 7 (mũi củng cố)
Các loại kháng thể dại
• Globudin miễn dịch kháng dại của người: Là một
gamma globulin có tính miễn dịch cao, điều chế
từ huyết tương người với ethanlol lạnh. Globulin
này ít gây phản ứng phụ hơn huyết thanh ngựa
kháng dại. Có thể tiêm globulin phòng dại đồng
thời với tiêm vaccine phòng dại trong những
trường hợp bị vết cắn sâu, gần thần kinh trung
ương. Liều điều trị cho tất cả các nhóm tuổi là
20IU/kg trọng lượng cơ thể. Có thể tiêm quanh
vết cắn một nửa và một nửa tiêm bắp bình
thường. Chỉ 1 lần, không tiêm tiếp lần 2 vì không
có tác dụng.
• Huyết thanh ngựa kháng dại: Là huyết
thanh được cô đặc từ ngựa có đáp ứng
miễn dịch tốt với virus dại. Đến nay huyết
thanh ngựa kháng dại vẫn được dùng ở
những nơi không có globulin miễn dịch
kháng dại của người.
VII. Phòng bệnh
• Quản lý đàn chó là phương pháp hữu hiệu
nhất
– Đăng ký nuôi chó, đánh số và quản lý đàn
chó, phạt hoặc giết chó thả rông
– Tiêm phòng bệnh dại bắt buộc cho chó
– Giết chết những động vật mắc và nghi mắc
bệnh dại, bắt nhốt hoặc giết chó vô chủ
VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại
• Tiêm phòng sau khi nhiễm :
– Tiêm vacxin sau khi bị động vật dại cắn
– Chỉ áp dụng đối với người
– Ít hoặc bị cấm áp dụng cho động vật
• Tiêm phòng trước khi nhiễm
– Cho người : áp dụng cho một số trường hợp
như Bác sỹ thú y, người phải ra vào nhà dân
liên tục như nhân viên bưu điện, người thu
tiền điện, nước
VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại
• Tiêm phòng trước khi nhiễm
– Cho động vật : nhằm mục đích ngăn ngừa
bệnh dại xảy ra ở động vật, nhất là cho chó
• Nếu không nắm được tình hình dịch tễ thì đòi hỏi
tiêm phòng bắt buộc trong cả nước
• Ngược lại, chỉ tiêm phòng cho động vật ở vùng có
bệnh dại lưu hành
• Khi việc quản lý đàn chó được thực hiện đầy đủ thì
tiêm phòng không còn mang tính chất bắt buộc nữa
Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi
• Tất cả các vắc xin dùng cho người đều
chứa virus dại bất hoạt.
• Vắcxin chế từ nuôi cấy tế bào có ưu thế
hơn vắcxin chế từ mô thần kinh vì ít gây
phản ứng phụ .
Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi
• Vacxin Fuenzalida : ®îc s¶n xuÊt tõ viÖc nu«i
cÊy virus trªn n·o chuét.
– Trong qu¸ tr×nh chiÕt t¸ch virus rÊt khã lo¹i bá ®îc tÊt
c¶ c¸c thµnh phÇn kh«ng cÇn thiÕt nh protein vµ
myelin cña n·o chuét.
– ChÝnh c¸c thµnh phÇn tån d nµy, ®Æc biÖt lµ lîng
myelin (mét thµnh phÇn chÝnh cña sîi thÇn kinh) tån d
, cã thÓ g©y tæn th¬ng hÖ thÇn kinh cña ngêi ®îc tiªm
phßng nh : viªm n·o - mµng n·o, viªm tñy - mµng n·o,
viªm tñy c¾t ngang ...
– Nh÷ng tæn th¬ng nµy cã thÓ x¶y ra víi tû lÖ kho¶ng
1/8.000 - 1/27.000 trêng hîp ®îc tiªm vacxin nµy.
Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi
• Vacxin Fuenzalida - C¸ch dïng :
– Ngêi lín tiªm 6 mòi c¸ch 2 ngµy tiªm mét lÇn;
LiÒu lîng: 0,2ml/lÇn; tiªm trong da. Tiªm nh¾c
l¹i 2 mòi vµo ngµy 21 vµ 30 sau khi tiªm mòi
thø nhÊt
– TrÎ em < 15 tuæi: tiªm 6 mòi c¸ch 2 ngµy tiªm
mét lÇn; liÒu lîng 0,1ml/lÇn, tiªm trong da.
Tiªm nh¾c l¹i 2 mòi vµo ngµy 21 vµ 30 sau
mòi tiªm thø nhÊt
– Trong 6 th¸ng nÕu tiªm 2 lÇn, sè lîng lÇn tiªm
thø 2 sÏ gi¶m 20 - 50% tïy theo vÕt c¾n vµ
Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi
• Vacxin ®îc s¶n xuÊt tõ viÖc nu«i cÊy virus
trªn tÕ bµo, vÝ dô nh vacxin Verorab cña
Ph¸p ®îc s¶n xuÊt b»ng c¸ch nu«i cÊy
virus d¹i trªn tÕ bµo Vero
– Do kh«ng cßn lîng myelin tån d vµ do ®ã
kh«ng g©y ra c¸c bÖnh lý n·o sau khi tiªm
phßng.
– Ngêi lín tiªm 5 mòi vµo c¸c ngµy 0, 3, 7, 14 vµ
28 sau khi bÞ ®éng vËt d¹i c¾n; liÒu lîng
1ml/lÇn vµo c¬ delta c¸nh tay
Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi
• Vacxin Vnukovo: nu«i cÊy chñng virus d¹i
Vnukovo - 32 trªn m«i trêng tÕ bµo thËn
chuét hamster Syrian (Syrian hamster
kidney cell), sau 30 - 38 lÇn cÊy chuyÓn
v« ho¹t virus b»ng tia cùc tÝm
– LiÒu lîng : 1ml vµo c¸c ngµy 0, 3, 7, 14 , 30 vµ
90 sau khi bÞ ®éng vËt d¹i c¾n. Ngêi lín : tiªm
vµo trong c¬ delta; trÎ em < 5 tuæi : tiªm b¾p
®ïi tríc. Vacxin nµy tuyÖt ®èi kh«ng ®îc tiªm
vµo m«ng
VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại
• Tiªm phßng tríc khi nhiÔm
– Vacxin dïng cho ®éng vËt bao gåm nhiÒu lo¹i
®îc s¶n xuÊt b»ng c¸ch gi¶m ®éc virus d¹i
qua ®éng vËt, qua ph«i hoÆc qua tÕ bµo
nu«i cÊy
– Vacxin Flury LEP (LEP = low egg passage) :
dïng chñng virus d¹i Flury cÊy truyÒn 50 - 60
®êi qua ph«i gµ, ®éc lùc cña virus gi¶m ®i.
– Do vÉn cßn ®éc nªn chØ sö dông vacxin cho chã > 2
th¸ng tuæi
– LiÒu lîng : 3 - 5 ml/con, miÔn dÞch 1 n¨m.
VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại
• Tiªm phßng tríc khi nhiÔm
– Vacxin Flury HEP (HEP = high egg passage) :
tiÕp truyÒn virus d¹i chñng Flury liªn tiÕp 300
®êi qua ph«i gµ.
– Vacxin rÊt an toµn nªn cã thÓ sö dông cho
chã con, mÌo mµ kh«ng cã ph¶n øng
– LiÒu tiªm : chã : 3ml/con; mÌo : 1 - 2 ml/con;
®¹i gia sóc : 5ml/con ;
– MiÔn dÞch kho¶ng 1 n¨m
VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại
• Tiªm phßng tríc khi nhiÔm
– Vacxin Rabisin (h·ng Merial - Ph¸p): lµ vacxin
v« ho¹t dïng ®Ó phßng bÖnh d¹i cho chã,
mÌo, ngùa, tr©u bß, dª vµ cõu; cã thÓ tiªm khi
gia sóc tõ 4 tuÇn tuæi trë lªn
– Vacxin ®îc s¶n xuÊt trªn m«i trêng tÕ bµo, v«
ho¹t b»ng betapropiolactone, bæ trî aluminium
hydroxide
– Tiªm díi da hoÆc tiªm b¾p. LiÒu lîng :
1ml/con
Phòng bệnh dại cho người
• Tổng đàn chó ở VN : 12 – 14 triệu
• Theo thống kê hàng năm :
– Số người tiêm vacxin sau khi nhiễm do bị chó cắn :
400 nghìn
– Số người chết do bị dại : 300 – 500 người
– Tỷ lệ số người phát dại do bị chó cắn nhưng không
tiêm phòng là 3,2%
– Số người phát dại do bị chó cắn và đã tiêm phòng sau
khi nhiễm là 0,074%
– Tỷ lệ trẻ em dưới 16 tuổi chết vì bệnh dại : 50%
Phòng bệnh dại cho người
• Khi bị chó cắn, cần tẩy rửa vết thương ngay lập
tức và kỹ bằng xà phòng và thuốc sát trùng
• Tiêm phòng sau khi nhiễm càng sớm càng tốt
• Nếu vết cắn ở gần não và tuỷ sống phải tiêm
kháng huyết thanh kháng dại ngay lập tức
• Không nên quá lo sợ mà gây hoang mang cho
người bị nhiễm cũng như thân nhân của họ
Miễn dịch phòng bệnh dại
• Kháng thể đặc hiệu với virus dại xuất hiện trễ
trong huyết thanh bệnh nhân .Kháng thể trung
hòa trong máu xuất hiện khi sau khi tiêm vắcxin
phòng dại vào cơ thể 10 ngày và tồn tại khoảng
7 tháng .Kháng thể trung hòa không có trong
máu mà có cả trong tế bào, điều này giải thích
cơ chế tác dụng của vắc xin phòng dại đối với
người bị chó dại cắn Vì không có người sống
sót sau con dại nên không có nghiên cứu về
miễn dịch khi bị chó dại cắn lần thứ 2 .
Bảng hướng dẫn cách xử lý khi bị chó cắn
Bản chất sự tiếp xúc
Tiếp xúc không gây
tổn thương trực tiếp,
gián tiếp
Liếm da, cào xước,
cắn nhẹ các phần hở
tay, chân, mình
Tình trạng động vật cắn đã hay chưa tiêm
vacxin
Khi cắn
10 ngày sau
Khỏe mạnh
Khỏe mạnh
Khỏe mạnh
Bị dại
Không cần điều trị đặc
hiệu
Khỏe mạnh
Khỏe mạnh
Không điều trị
Bị dại
Tiêm vacxin
Khỏe mạnh
Tiêm vacxin. Ngừng
tiêm nếu sau 5 ngày
ĐV vẫn khỏe mạnh
Nghi ngờ
Bị dại hoặc không
theo dõi được
Liếm niêm mạc, cắn
nghiêm trọng gây
nhiều thương tích ở
mặt, đầu, cổ, ngón
tay
Thái độ xử lý
Dã thú, gia súc nghi
ngờ hoặc bị dại
không theo dõi được
Bị Dại
Tiêm đủ liều vacxin khi
có chẩn đoán (+)
Huyết thanh + vacxin.
Ngừng điều trị khi gia
súc 5 ngày sau vẫn
khỏe mạnh
Hướng dẫn phòng ngừa sau khi tiếp xúc với bệnh dại.
Loại động vật
Vật nuôi trong
nhà:Chó, mèo và
chồn hương
Động vật hoang dại:
Chồn hôi, gấu trúc,
dơi,cáo, chó sói
đồng cỏ và các loài
ăn thịt khác
Đánh giá động vật
Điều trị người tiếp xúc
Khỏe mạnh hoặc
phải theo dõi 10
ngày
Không ngoại trừ trường hợp động vật
có triệu chứng dại
Dại hoặc nghi dại
Chích vắcxin ngay lập tức
Không rõ (convật
chạy mất)
Đến bác sĩ chuyên khoa
Nghĩ đên bệnh dại
trừ khi có xét
nghiệm chứng tỏ
động vật không
mắc bệnh
Cần xem xét để chích ngừa ngay.
Các loài động vật
khác: Vật nuôi, loài
Cân nhắc từng
gặm nhấm,thỏ và thỏ trường hợp.
rừng
Phải xin ý kiến bác sĩ chuyên khoa
xem có cần chích ngừa hay không.
Gần như không cần phòng ngừa
kháng dại khi có vết cắn của sóc,
chuột đất vàng hamster,heo,
sóc,chuột,loài gặm nhấm và thỏ rừng.
• Thông tin mới trong phòng chống bệnh dại