Transcript gamze demet slayt

Yeni bir tarih
paradigması ve
ÖMER LÜTFİ
BARKAN…
Strasbourg üniversitesinden
mezun olan Ömer Lütfi BARKAN,
fakültede genel felsefe sosyoloji
ve psikoloji sertifika hukuk
fakültesinden “iktisadi ilimler
yüksek diploması” alarak ikinci bir
lisansı tamamlandı ve Eskişehir
lisesi felsefe öğretmenliğine
atandı. İki yıl lise öğretmenliği
yaptı.
1933 yılında İstanbul üniversitesi Türk
inkılap enstitüsü doçentliğine atanan
Barkan, iktisat fakültesinin açılması ile
İktisat tarihi ve iktisat coğrafya kürsüsü
doçentliğine geçti 1950/52 de iktisat
fakültesi dekanlığı yapmış 1957 yılında
da ordinaryüs profesörlüğüne
yükselmiştir. Fransa’da aldığı eğitimlerle
Türkiye’de ilk iktisat mecmuasında
bulunan Türkiye’ye iktisat tarihini
getiren ve iktisat fakültesinin ilk doçenti
olan kişidir.
Ekonometri sözcüğü ilk olarak 1926
yılında Norveçli İktisatçı Ragnar
Frisch tarafından kullanılmıştır.
Ekonometri sözcüğü Yunanca “ev
idaresi, iktisat” anlamına gelen
“oikonomia” ile ölçme anlamına
gelen “metron” sözcüklerinin
birleşmesinden oluşmaktadır
Ekonometrinin oluşumuna
önemli katkılar yapan,
ekonometri
kavramını ilk kez kullanan
Frisch, makro iktisat kavramını
ilk kez
kullanan iktisatçıdır.
PEKİ KİMDİR RAGNAR
FRİSCH ? (1895-1973)
NORVEÇLİ iktisatçı 1969'da
ilk defa verilen Nobel
İktisat Ödülü'nü,
özellikle ekonometri bilim
dalının kurucusu olması
nedeniyle, kazanmıştır.
Frisch iktisadin bir
modern bilim dalı
olarak ortaya
çıkmasının temelini
sağlayanların başında
gelir.
•
1926da tüketim teorisini
yeni-Walrasiyen matematik
baza Frisch koymuştur.
1965de üretim teorisini
formalize etmiştir.
Makroekonomi teriminin
adını 1933de Frisch vermiştir.
 1927de zaman serileri üzerine
1934de doğrusal regresyon üzerine
çalışmalar yaparak 1930da
Econometrics Society (Ekonometri
Kurumu)nu Frisch kurmuş ve bu
kurumun yayın organı olan
Econometrica dergisinin editörlüğünü
20 yıl kendisi yapmıştır.
Modern devlet sosyal
muhasebesi ve iktisat planlaması
alanlarında ekonometrik
modellemenin baş rol
oynamasında Frisch'in rolü çok
büyüktür. 1993de Fredrick
Waugh ile birlikte tanınmış
Frisch-Waugh teoremini ortaya
çıkartmıştır
Ekonometrinin bir bilim dalı olarak
1930’lar başında
oluşmaya başladığı kabul edilir.
Öncesinde, özellikle 1870 1930
döneminde, istatistiksel iktisat veya
uygulamalı iktisat olarak
adlandırılan çalışmalar vardır.
(i) Frisch’in (1926) makalesi;
tüketici davranışını kuramsal ve
uygulamalı olarak açıkladığı ve
ekonometri kavramını ilk kullandığı
makaledir.
N O M E T R İ
N
E D İ R ?
EKONOMETRİ
NEDİR?
E K O
Matematiksel
İktisat
İktisat
Matematik
E
K ON OMETR İ
EKONOMETRİ
İktisatçılar için
İstatistik
Matematiksel
İstatistik
İstatistik
Ekonometri,
iktisat,
matematik
ve
istatistiğin
kesişimi olan
sentez bir
bilim dalıdır
• Ekonometride hesap sözcüğü
yerine tahmin sözcüğü
kullanılmaktadır. Bunun nedeni,
her parametrenin belirli olasılık
kanunları ve konan varsayımlar
çerçevesinde hesaplanması
sonucu kesinlik ifade etmemekte
olmasıdır ve bu yüzden “tahmin”
adı ile anılmaktadır
• Temel olarak ekonometri
teorik ve uygulamalı
olarak ikiye ayrılmakta,
bunlar da Klasik ve
Bayesian yaklaşımlar ile
incelenmektedir
EKONOMETRİNİN GAYESİ
• Ekonometrinin gayesi, iktisadi
ilişkilerin katsayılarını gerçeğe en
yakın bir şekilde tahmin etmektir.
• Burada iktisadi ilişkiler "iktisadi
modelleri" ilgilendirirken,
"gerçeğe en yakın" ifadesi ise
"istatistik tümevarım" konusunu
ilgilendirmektedir.
Ekonometrik Yaklaşım
İktisat Teorisi
Yaşam
Model Tanımlaması
Ham Veri
Ekonometrik Model
İşlenmiş Veri
İstatistik Teorisi
Ekonometrik Teknikler
Model Tahmini
Modelin Kullanılması
Devlet veya Firma
Kararlarında
Yapısal Analiz
Geleceğin Tahmini
Ekonometri disiplinini, sadece
ekonometrik teknikler
anlamında kullanmak onu yanlış
tanımlamaktır. Şüphesiz bu
teknikleri bilmek gerekir ama
bunları doğru yerde kullanmak
ve elde edilen sonuçları
değerlendirebilecek İktisadi
bilgiye de sahip olmak
önemlidir. Yani iktisadın
mühendisliğidir..
Ekonometri, 19. yüzyılın başlarında bir
disiplin olarak ortaya çıktı.
Ekonometrinin başlangıcı olarak
Ekonometri Cemiyeti (Econometric
Society)’nin kuruluşu kabul edilir.
Ekonometri biliminin öncüleri olarak 19.
yüzyıl matematiksel iktisatçıları Cournot,
Jevons, Gossen, Walras, Wiksel,
Edgeworth ve Pareto sayılabilir.
Özellikle bunlardan Edgeworth, Pareto
ve Fisher ekonometrinin gerçek
kurucuları olarak kabul edilirler.
Ekonometri bilimi çoğu Cowles Komisyonu
ile bağlantılı ekonomist ve
ekonometristlerin katkısıyla 1950 ve
1960’lı yıllarda altın çağını yaşadı.
Büyük bunalımın etkileyip belirlediği bir ortamda 12 ABD’li
ve 4 Avrupalı
iktisatçı 29 Aralık 1930’da Ekonometri Derneğinin
kuruluşu için ABD’nin
Cleveland kentinde toplandılar. Derneğin kuruluş
önergesini o sırada Bonn
Üniversitesinde olan Joseph A. Schumpeter verdi.
Ekonometrinin ortaya
çıkışında ilk temel böylece atıldı, Ekonometri Derneği
kurulmuş oldu.
Ekonometri Derneğinin ilk başkanlığına Irving Fisher
seçildi ve dernek ilk
toplantısını Eylül 1931’de İsviçre-Lozan’da, ikinci
toplantısını Aralık
1931’de ABD-Washington’da yaptı. 1931 yılı sonunda
derneğe kabul edilen
toplam üye sayısı 173’tü. Ekonometri Derneği, Keynes de
dahil olmak üzere birçok ünlü iktisatçıyı
bünyesinde toplamış olmasına karşılık, 1931 yılı boyunca
ciddi bir faaliyette
bulunamadı, çünkü yeterli parasal kaynağı yoktu.
1970’li yıllardan itibaren geleneksel
ekonometrik yöntem üzerine kurulu
çalışmalara yöneltilen eleştiriler
artmaya başladı. Buna karşın, belirli
durumlarda basit tek değişkenli
zaman serisi modeli çerçevesinde
gerçekleştirilen öngörülerin daha
başarılı sonuçlar verdiği ortaya
konuldu Böylece ekonometride yeni
yaklaşımlar meydana gelmeye
başlamış ve zaman serisi
ekonometrisi adı altında neredeyse
yeni bir dal ortaya çıkmıştır
Zaman serileri
Birbirini izleyen periyodik dönemlere ait verilere,
zaman serisi denir.
–
–
–
–
–
–
Günlük
Haftalık
Aylık
Üç aylık
Altı aylık
Yıllık
veriler, zaman serilerine örnek olarak verilebilir.
Zaman serilerinde hiç bir döneme ait veri, eksik
olmamalıdır.
Zaman serisi: Örnek
Dönem
Tarımsal
işgücü
Dönem
Tarımsal
işgücü
1983.01
94341
1984.01
98463
1983.02
94399
1984.02
99104
1983.03
95023
1984.03
99898
1983.04
95655
1984.04
100437
1983.05
96032
1984.05
101567
1983.06
97836
1984.06
102932
1983.07
99144
1984.07
103536
1983.08
99179
1984.08
102982
1983.09
98825
1984.09
102247
1983.10
99252
1984.10
102994
1983.11
99866
1984.11
103019
1983.12
99852
1984.12
103037
(Rusya )1928’de Stalin’in iktidarının da
pekişmesi ile birlikte gelişen bazı olaylar,
matematiksel ve istatisiksel çalışmalara
karşı gösterilen tepkilere de ilginç
bir örnek oluşturuyor. Örneğin, 1930’da
dört aritmetik işlem dışında
iktisatta matematik ve istatistik
kullanılması yasaklanmıştır
. Bu gelişmelerle birlikte, genel bir
tasfiye hareketi içinde dönemin bazı
matematik ve istatistik kullanan
iktisatçıları idam edilmişler (Groman
ve
Kondratiev), bazıları hapsedilmişler
(Feldman ve Vainshtein) ve bazıları
da
iktisadı bırakmışlardır.. Slutsky ve
Konius gibi.Ayrıntı için >>
Smolinski (1973)
• Ekonometristler,
Türkçeleştirmek amacıyla
ekonometrici olarak
tanımlandığında, bazen
toplumda konfeksiyoncu ya da
kunduracı gibi algılanma riski
taşıyabiliyor.=) Çünkü
toplumumuzda bu disiplin henüz
çok fazla tanınmıyor
Ekonometrist, hem iktisat
teorilerini ve gelişmiş
istatistik tekniklerini
anlayabilecek matematik
bilgisini hem de bunları
verilere uygulayacak
bilgisayar kullanımını bilen
ve bulduğu sonuçları
yorumlayabilen kişidir
• Ekonometriyi iyi kullanırsak, Türk
ekonomisinin yapısını iyi ortaya
koyar ve krizlere girmemizi
önleyebilir miyiz ya da
dalgalanmaları öngörebilir miyiz?
Ekonomik karar birimlerinin ve
politikacıların kararlarına bağlı
olduğundan zaten
ekonometristten böyle bir işlevi
beklemek yanlış olur Prof. Dr.
Saraçoğlu diyor ki ” Ancak
isabetli olarak yapılan
çalışmalarla krizlerin yaklaşma
sinyalleri bulunabilir.”
BAZI ÖNEMLİ İKTİSAT VE
MATEMATİKÇİLER…
DANIEL
BERNOULLİ
BAYES
BOREL
CAUCHY
CRAMER
CORRADO
GİNİ
• Tarih, milletlerin yükselme ve alçalma
sebeplerini ararken birçok siyasî, askerî,
içtimaî sebepler bulmakta ve saymaktadır.
Şüphe yok, bütün bu sebepler içtimaî
hâdiseler üzerinde tesir yaparlar. Fakat bir
milletin doğrudan doğruya hayatıyla,
yükselişiyle, alçalışıyla alâkası olan,
münasebetli olan, milletin iktisadiyatıdır.
Tarihin ve tecrübelerin tespit ettiği bu
hakikat bizim millî hayatımızda ve millî
tarihimizde de tamamen belirir. Gerçekten
Türk Tarihi tetkik olunursa, bütün
yükseliş ve alçalış sebeplerinin bir iktisat
meselesinden başka bir şey olmadığı
anlaşılır.
Mustafa Kemal Atatürk 1923