Transcript Yuksak ma`naviyat

Ўзбекистон Республикаси
Президенти Ислом Каримовнинг
“ЮКСАК МАЪНАВИЯТ – ЕНГИЛМАС КУЧ”
асарини ўрганиш бўйича
КЎРГАЗМА
Биз
халқимизнинг
дунёда ҳеч кимдан кам
бўлмаслиги,
фарзандларимизнинг
биздан
кўра
кучли,
билимли,
доно
ва
албатта бахтли бўлиб
яшаши учун бор куч ва
имкониятларимизни
сафарбар
этаётган
эканмиз,
бу
борада
маънавий
тарбия
масаласи, ҳеч шубҳасиз,
беқиёс аҳамият касб
этади.
Ислом Каримов
Ўзбекистон Республикаси
Президенти
Ислом Каримовнинг
“Юксак маънавият –
енгилмас куч”
номли асарини ўрганиш
бўйича кўргазма
№
1
Бўлимлар ва мавзулар
Ажратилган
юклама,
соат
Кириш. Муқаддима
1
Маънавият – инсоннинг улуғайиш ва куч-қудрат манбаидир
2
3-4
5
Маънавиятни англаш
1
Маънавиятни шакллантирадиган асосий
мезонлар
2
Маънавий ва моддий ҳаёт уйғунлиги
1
Мустақиллик – маънавий тиклаш ва юксалиш
Миллий ғоя ва маънавий ҳаёт
1
Маънавият ва жамиятнинг янгиланиши
2
9
Ислоҳотлар ва уларнинг маънавий мезони
1
10
Такрорлаш
1
6
7-8
Маънавиятга таҳдид – ўзлигимиз ва келажагимизга таҳдид
11
12-13
Глобаллашув жараёнлари ва маънавий таҳдидлар
1
Фикрга қарши фикр, ғояга ғарши ғоя
2
Ватанимиз тараққиётининг мустаҳкам пойдевори
14-15
Инсон қалбига йўл
2
16
Энг буюк жасорат
1
17
Хотима (умумлаштирувчи дарс)
1
МАЪНАВИЯТ – ИНСОННИНГ
УЛУҒАЙИШ ВА
КУЧ-ҚУДРАТ МАНБАИДИР
Маънавиятни англаш
“Маънавият” тушунчаси, мазмуни ва моҳияти ҳақида
билдирилган фикрлар. Президент Ислом Каримовнинг
маънавият ва маънавий камолот ҳақида билдирган фикрлари.
Маънавият – инсонни руҳан поклаш, қалбан улғайишга
чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, иродасини бақувват иймонэътиқодини бутун қиладиган виждони уйғотадиган беқиёс куч,
унинг барча қарашларининг мезонидир. Маънавиятнинг негизи
ва маъно-мазмунини белгилайдиган асосий хусусиятлар;
инсоннинг руҳий покланиши, қалбан улғайиши. Инсоният
тарихи маънавият-инсоннинг, халқнинг, жамият ва давлатнинг
буюк бойлиги ва куч - қудрати манбаи.
Маънавиятни тушуниш, англаш учун аввало инсонни
тушуниш, англаш керак.
Маънавиятни шакллантирадиган
асосий мезонлар
Миллий маънавиятни ҳар томонлама юксалтиришда маънавий мерос,
маданий бойликлар, қўҳна тарихий ёдгорликлар муҳим омиллардан
бири.
Ҳалоллик, поклик, мардлик, саҳоват, камтарлик, инсоф - диёнат
фазилатлари. Лоқайдлик, бепарволик, манфаатпарастлик, хиёнат ва
сотқинлик иллатлари. Бир-бирини инкор қиладиган икки хил ҳаётий
қараш. Миллий ўзлик. Виждон поклиги ва бедорлиги. Маънавият –
инсон, халқ, жамият ва давлатнинг буюк бойлиги. Инсонни англаш ва
тушуниш.
Маънавий ва моддий ҳаёт уйғунлиги. Ўзбекистон Шарқ ва жаҳон
цивилизацияси бешикларидан бири. ЮНЕСКО эътироф этган диёр.
“Авесто” китоби. “Алпомиш” достони. “Наврўз” байрами.
Ислом дини – халқимиз тарихи, маданияти ва маънавиятининг
таркибий қисми. Ислом дини ва халқимизга хос фазилатлар. Ислом дини
ақидапарастлик эмас. Тошкент – Ислом маданияти пойтахти. Буюк
мутафаккирлар ва алломаларимизнинг ислом маданияти равнақига
қўшган ҳиссаси.
Оила тарбияси - маънавий камолот пойдевори. Оила
халқимизнинг юксак қадриятларидан бири эканлиги. “Қуш уясида
кўрганини қилади” мақолининг моҳияти. Оила – бола учун
оламнинг беқиёс акси. Оиладаги покиза муҳит. Ибрат ва ўрнак.
“Насл” ва “насаб” тушунчалари ўртасидаги боғлиқлик. “Оила йили”.
“Эл-юрт таянчи” ёдгорлиги.
Маҳалла – маънавият ва тарбия ўчоғи. Маҳалла институти.
Маҳалла - олийжаноб фазилатларни тарбияловчи маскан.
“Маҳалла - ҳам ота, ҳам она” деган ҳикматли нақл маъноси.
“Кучли давлатдан кучли жамият сари” ғояси.
Таълим ва тарбия бирлиги – шарқона ҳаёт фалсафаси. Илму
маърифат – бебаҳо бойлик. Абдулла Авлонийнинг “Тарбия биз
учун ё ҳаёт – ё мамот, ё саодат – ё фалокат масаласидир” деган
сўзлари маъноси. Таълим ислоҳотларининг пировард мақсади.
Мактаб ислоҳотлари бўйича дастурларнинг аҳамияти.
Маънавий ва моддий ҳаёт уйғунлиги
Моддий ва маънавий олам – инсоннинг қўш қаноти. Руҳий ва
моддий олам. Инсон тимсолида маънавий ва моддий аломатлар
уйғунлиги. Халқимизнинг асрлар давомидаги орзу-мақсадлари.
Иқтисодий тараққиёт ва маънавий юксалиш жараёнларининг уйғун
ривожланиши. Мустақиллик нафақат иқтисодий, балки маънавий
имкониятлар манбаи. Бозор иқтисодиётининг жорий этилиши
жамият аъзоларининг ўз салоҳияти ва истеъдодини руёбга
чиқариши учун тенг имкониятлар ва эркинлик муҳитини яратиб
бериш зарурати. Хусусий мулкнинг маънавий жиҳатлари. Моддий
ва
маънавий
жараёнларнинг
ўзаро
мутаносиб
тарзда
ривожлантирилаётгани сиёсий- ижтимоий барқарорлик ва
тараққиётнинг мустаҳкам гарови.
МУСТАҚИЛЛИК ВА
МАЪНАВИЙ
ТИКЛАНИШ ВА ЮКСАЛИШ
Миллий ғоя ва маънавий ҳаёт
Миллий ғоянинг теран мазмун-моҳияти. Миллий ғоя – халқнинг
таянчи ва суянчи. “Юксак маънавият – енгилмас куч” асарида
“миллий ғоя” тушунчасига берилган таъриф. Миллий ғоянинг
юксак тушунчалари. Миллий ғоя Ўзбекистонда яшаётган, уни ўз
она Ватани деб биладиган барча миллат ва элатларга бирдай
дахлдор. Ўзбекистоннинг ягона йўли, улуғ мақсади ва улуғ ғояси.
Инсоннинг энг устувор ва муқаддас ҳуқуқларидан бири-бу тинч
яшаш ҳуқуқидир. Ватан равнақи аввало унинг фарзандларига,
уларнинг маънавий ва жисмоний камолотига бевосита боғлиқ.
Миллий ғоянинг узвий таркибий қисмларини ташкил қиладиган
комил инсон, ижтимоий ҳамкорлик, миллатлар аро тотувлик,
динлар аро бағрикенглик каби тамойиларнинг маъно моҳиятини
бугунги кунда мамлакатимизда олиб борилаётган маънавиймаърифий, таълим-тарбия ишларининг марказига қўйиш, уларни
янги босқичга кўтариш,ёш авлодимизни ҳар томонлама мустақил
фикрлайдиган етук дунё қараш эгалари қилиб тарбиялашдан
иборат. Бизнинг энг улуғ ғоямиз- Ўзбекистоннинг мустақиллигини
мустаҳкамлаб, мамлакатимизни ҳар томонлама юксалтириб, ёруғ
ва эркин ҳаёт сари олға юриш.
Маънавият ва жамиятнинг янгиланиши
Янги жамият пойдеворини барпо этишда эркин фуқаро
маънавиятини шакллантириш долзарб аҳамиятга эга масала.
1990 йил 24 март куни ўтказилган Республика Олий Кенгашининг
биринчи сессиясининг тарихий аҳамияти. Маънавий тикланиш ва
ривожланишнинг илк режалари ва қадамлари. Маънавий
тикланиш ва янгиланишнинг тўғри йўли. Маърифат ва
маданиятнинг моддий- техник базасини мустаҳкамлаш. Инсоннинг
тўлақонли ҳаёти учун ниҳоятда зарур бўлган мактаблар,
кутубхонлар, театр ва бошқа маданият ўчоқларини кўпайтириш,
уларнинг шароитини яхшилаш. Мустақиллик йилларида маърифат
ва маданиятга муносабатнинг ижобий томонга ўзгариши.
Тил – маънавият кўзгуси. Она тили – миллатнинг руҳи. Ўзбек
тилига давлат мақоми берилиши. “Давлат тили ҳақида” ги Қонун.
Ўзбек тилининг аҳамияти ва нуфузининг ошиб бориши. Лотин
ёзувига
асосланган
янги
алифбонинг
жорий
этилиши.
Ўзбекистонда яшовчи миллатлар ва элатлар тили ва маданиятига
ҳурмат.
Ватанга муҳаббат. Ўзбекистонимиз яккаю ягона. Бу гўзал юрт,
бу муқаддас замин фақат бизга аталган. Мана шу улуғ туйғу ҳар
биримизнинг дилимизга жо бўлиши, ҳаётимиз мазмунига
айланиши зарур.
Дунёвий ва диний қадриятлар ўртасидаги нозик муносабатлар
ва уларнинг бир-бирини тўлдириши. Муқаддас динимиз
арконларини доимо улуғлаш шу билан бирга дунёвий ҳаётга ҳам
қатъий ишонч билан интилиш эзгу мақсадларга етаклайди.
Тарихий хотира ва тафаккур уйғониши. Чинакам тарих тарихий
хотира асосида яратилади. Тарихдан сабоқ чиқариш ва келажакка
онгли қараш. Тарихий адолатни тиклаш ва бегуноҳ қурбон бўлган
инсонлар хотирасини абадийлаштириш. Хотира ва қадрлаш куни.
Маънавий соҳадаги тадрижий-эволюцион йўл. Ватан ишқи жўш
урган инсонгина буюк ишларга қодир бўлади.
Ислоҳотлар ва уларнинг
маънавий мезони
Инсон манфаатлари – устувор ва пировард мақсад.
Ислоҳотлар – кенг қамровли янгиланиш ва ўзгаришлар асоси.
Тараққиётнинг “ўзбек модели”. Ҳар томонлама чуқур ўйланган
сиёсат Ислоҳотларнинг халқ ҳаёти, онги ва руҳиятига
дахлдорлиги. “Ислоҳот – ислоҳот учун эмас, аввало инсон учун,
унинг фаровон ҳаёти учун хизмат қилиши керак” сўзларининг
мазмун-моҳияти.
Демократия авваломбор маънавий мезонлар асосида
бошқариладиган, кучли ҳуқуқий давлат, кучли фуқаролик жамияти
демакдир. “Кучли давлатдан- кучли жамият сари” концепциясини
ишлаб чиқилиши ва амалга оширилиши.
Мустақилликнинг босқичма-босқич ривожланиш йўлининг
афзаллиги. Ижтимоий соҳага давлатнинг асосий эътибори.
МАЪНАВИЯТГА ТАҲДИД –
ЎЗЛИГИМИЗ ВА
КЕЛАЖАГИМИЗГА ТАҲДИД
Глобаллашув жараёнлари ва
маънавий таҳдидлар
Глобаллашув
феномени
ва
мафкура
полигонлари.
Глобаллашув- бу аввало ҳаёт суръатларининг беқиёс даражада
тезлашуви демакдир. Глобаллашувнинг ижобий ва салбий
томонлари. Эзгу ва ёвуз ғоялар ўртасидаги азалий кураш.
Мафкура полигонлари ядро полигонларидан кучли. Ўзбекистон
маърифий дунё билан ҳамкорлик, тинчлик, эркин ва фаровон ҳаёт
тарафдори. Қаерда ҳушёрлик ва жонкуярлик, юксак ақл –идорк ва
тафаккур ҳукмрон бўлса, ўша ерда маънавият қудратли кучга
айланади.
“Оммавий маданият” – замон воқелиги. “Оммавий маданият”
тушунчаси. “Оммавий маданият” таҳдиди. Ахлоқсизлик – маданият
эмас. Ор-номус, уят ва андиша, шарму ҳаё, ибо ва иффат – юксак
аҳлоқий туйғулар. Огоҳлик ва ҳушёрлик. Маънавиятнинг қудратли
кучи. Инсон маънавиятининг юксалиши- унинг иродасини
мустаҳкамлайди.
Фикрга қарши фикр, ғояга қарши ғоя
Бугунги кунда фикрга қарши фикр, ғояга қарши ғоя, жаҳолатга
қарши маърифат билан курашиш ҳар қачонгидан кўра муҳим
аҳамият касб этиши. Мафкуравий иммунитет, мустаҳкам ирода ва
соғлом дунёқараш. Мафкуравий иммунитет нима учун керак?
Номақбул одатлардан халос бўлиш зарурати. Аҳиллик, ҳавас ва
хайрихоҳлик фазилатлари. Ирода – мустаҳкам ишонч. Соғлом
дунёқараш аҳамияти, бу борадаги энг муҳим вазифа шундан
иборатки, ҳар қайси фуқаро, ҳар қайси инсон жамият тараққиёти
ва уни янгилашга, маънавий ҳаётимизни турли таҳдид ва
ҳуружлардан ҳимоя қилиш масаласига бўлган ўз бурчи ва
масъулиятини айнан ана шу асосда аниқлаб олиши зарур.
Маънавият – умумдавлат ва умумжамият вазифаси.
ТЎРТИНЧИ БЎЛИМ
ВАТАНИМИЗ
ТАРАҚҚИЁТИНИНГ
МУСТАҲКАМ ПОЙДЕВОРИ
Инсон қалбига йўл
Мактаб – улуғ даргоҳ, устоз – буюк зот. Маънавиятни қудратли
кучга айлантириш вазифаси. Инсон қалбига йўл аввало таълим ва
тарбиядан бошланади. Дунё иморатлари ичида энг улуғи мактаб бўлса,
касбларнинг ичида энг шарафлиси ўқитувчилик ва мураббийликдир.
Янги жамият бунёдкори бўлмиш янги инсонни тарбиялашда ҳозирги
пайтда маҳалларимизда самарали фаолият олиб бораётган, бу ноёб
тузилмани том маънода ўзини ўзи бошқариш идорасига айлантиришга
катта ҳисса қўшиб келаётган маҳалла оқсоқоллари ва фаоллари,
фуқаролар йиғинларининг диний маърифат ва маънавий аҳлоқий
масалалар бўйича маслаҳатчиларнинг ижобий таъсири.
Оммавий ахборот воситалари – маънавий-маърифий минбар. ОАВ
нинг бугунги ҳаётимиздаги ўрни ва вазифалари. Замонавий ахбороткоммуникация технологиялари, Интернетнинг беқиёс имкониятлари.
ОАВ ва маънавий-ахлоқий тарбия.
Адабиёт – сўз санъати, халқ қалбининг ифодачиси. Адабиёт
инсоншуносликдир. Шоир ва ёзувчилар – инсон руҳининг
муҳандислари. Миллий адабиётимиз ютуқлари. Бадиий таржима
халқларни яқинлаштирувчи кўприк. Абдулҳамид Чўлпоннинг “Адабиёт
яшаса, миллат яшайди” сўзларининг маъноси. Санъат – кучли тарбия
воситаси ва руҳий камолот манбаи.
Мусиқа – эзгу ва нозик кечинмалар ифодаси. Мумтоз мусиқани
асраш. Мусиқа санъатининг маънавий камолотдаги ўрни. Миллий
эстрада. Ўзбекистонда мусиқий таълим ривожи.
Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг “Театр – бу ибратхонадур”
сўзларининг маъноси. Юртимизда театр санъатининг бугунги
ривожи.
Кино санъатининг инсон онги ва тафаккурига таъсири.
Ўзбекистонда кино санъатининг бугунги ҳолати, ютуқлари ва
муаммолари. Миллий кино мактабини яратиш муаммоси.
Тасвирий ва монументал санъат асарлари– маънавий
янгиланиш тимсоллари. Тасвирий санъат намуналарининг миллий
маънавиятимиздаги ўрни. Монументал санъатнинг таъсирчан
ғоявий кучи. Соҳибқирон Амир Темур сиймосининг яратилиши.
Юртимиздаги монументал санъат намуналари. Ўйинчоқлар ва
маънавий – ахлоқий тарбия. Санъат ва адабиётнинг умрбоқий
вазифалари.
Энг буюк жасорат
Маънавий жасорат – энг буюк жасорат. “Маънавий жасорат”
тушунчаси. Маънавий жасорат бутун башариятга хос хусусият.
Маънавий жасоратга қодир инсон фазилатлари. Ҳақиқий
қаҳрамонлик мезонлари. Фидойилик – буюк қалб ва метин ирода
далили. Фидойилик – юксак фазилат. Академик Яҳё Ғуломов, Халқ
шоири Зулфия, Ўзбекистон Қаҳрамони Озод Шарафутдиновнинг
ибратли ҳаёти ва фаолияти.
Фидойи инсонлар – халқ фахри ва ғурури. Маънавий жасорат
ҳисси билан яшаш. Мустақиллик – халқимизнинг энг буюк
маънавий жасорати. Маънавият – узлуксиз жараён.
Маънавий юксалишнинг давомли йўли. Маънавий юксалиш
сари доимий интилиш. Халқ – улуғ ва шарафли йўлдаги карвон.
Халқимизнинг умрбоқий фазилатларига ишонч.
Хотима
Халқ – бамисоли улуғ ва шарафли йўлдан илгарилаб
бораётган улкан карвон. Халқнинг қалбида не-не авлодлардан
мерос енгилмас кучи – маънавият.
Юксак маънавият-енгилмас куч
ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ