Transcript wyklad7_funkcjonowanie_przedsiebiorstw

Funkcjonowanie przedsiębiorstw
WYKŁAD 7
1
• Przedsiębiorstwo jest podstawowym podmiotem
gospodarki rynkowej. Kreuje ono zarówno podaż
jak i popyt (na czynniki produkcji, materiały
maszyny, pracę).
• Własność prywatna - konkretne osoby
rozporządzają przedsiębiorstwami decydując o ich
działaniu, mogąc je sprzedać, ponosząc
odpowiedzialność za efekty pracy.
• Własność kolektywna - oznacza przekazanie praw
do dysponowania przedsiębiorstwem grupie osób
gospodarujących wspólnie. W przypadku
przedsiębiorstw państwowych grupą tą jest całe
społeczeństwo, a reprezentantem administracja
państwowa
2
Zasięg prywatnej i kolektywnej
własności przedsiębiorstw w Polsce
rok
ogółem
Przeds.
państwo
we
Spółki
handlowe
spółdzielnie
Osoby fizyczne
prowadzące
działalność
gosp.
2000
3185040
2268
159660
19011
2500952
2005
3615621
1029
230588
18303
2776459
2007
3685608
572
258299
18128
2787650
2008
3757093
363
268942
17352
2845321
3
Struktura własności przedsiębiorstw w Polsce w latach 2000-2008
Liczba przedsiębiorstw państwowych
Liczba przedsiębiorstw ogółem
3 800 000
2500
3 600 000
2000
3 400 000
1500
3 200 000
1000
3 000 000
500
0
2 800 000
2000
2005
2007
2000
2008
2005
2007
2008
Rok
Rok
Liczba spółek handlowych
Liczba spółdzielni
300000
19500
250000
19000
200000
18500
150000
18000
100000
17500
50000
17000
0
16500
2000
2005
2007
2008
2000
2005
Rok
2007
2008
Rok
Liczba osób fizycznych prowadzących
działalność gospodarczą
Źródło: Rocznik
statystyczny
2009
2 900 000
2 800 000
2 700 000
2 600 000
2 500 000
2 400 000
4
2 300 000
2000
2005
2007
2008
Wybrane grupy producentów
w Polsce
5
Przedsiębiorstwa jednoosobowe
• przedsiębiorstwo jednego właściciela będącego
osobą fizyczną
• jest ich najwięcej w gospodarce
• brak wymagań kapitałowych
• Przedsiębiorca odpowiada w sposób wyłączny i
bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania swojej
firmy zarówno majątkiem przedsiębiorstwa, jak i
majątkiem osobistym.
• akt założycielski - forma umowy, gdy
założycielem spółki jest jeden wspólnik.
6
Spółka jawna
• nie posiada osobowości prawnej,
• tworzona jest zazwyczaj przez niewielką liczbę
wspólników darzących się wzajemnie zaufaniem,
• każdy ze wspólników może reprezentować spółkę,
można też w umowie wyłączyć wspólnika z
reprezentacji,
• wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim
majątkiem za zobowiązania spółki,
• swoboda w formułowaniu treści umowy spółki,
• nie ma określonych wymagań kapitałowych,
7
Spółki kapitałowe
• Spółki kapitałowe są odrębnymi od wspólników
osobami prawnymi, ich majątek jest ich majątkiem
"własnym", a nie wspólników. Same też
odpowiadają za swoje zobowiązania.
• Posiadać osobowość prawną znaczy posiadać
zdolność do czynności prawnych np.: zaciągania
zobowiązań, podpisywania umów, dokumentów,
występowania w sądzie jako strona.
8
Spółka akcyjna
• najczęstszy sposób zorganizowania wielkich
przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej,
• jest to spółka kapitałowa, która może zawiązać jedna lub
więcej osób,
• statut spółki - formie aktu notarialnego.
• kapitał zakładowy - minimum 100 000 PLN,
• organy obligatoryjne: walne zgromadzenie, rada nadzorca
oraz zarząd,
• akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki,
• udziały, czyli akcje (minimalna wartość to 1grosz) bywają
przedmiotem publicznego obrotu na specjalnym rynku,
czyli giełdzie.
9
Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością
• umowa spółki z o.o. musi być zawarta w postaci aktu notarialnego
• wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki
• wpis do Krajowego Rejestru Sądowego - element konieczny do
powstania spółki
• spółka posiada osobowość prawną
• Spółkę reprezentuje oraz prowadzi jej Zarząd
• każdy wspólnik ma prawo kontroli, tj. wglądu do ksiąg i
dokumentów, jednak w przypadku ustanowienia Rady Nadzorczej
albo Komisji Rewizyjnej prawo do indywidualnej kontroli przez
wspólnika może być wyłączone lub ograniczone
• kapitał zakładowy to minimum 5000 zł
• minimalna wartość udziału - 50 zł
• do zarejestrowania sp. z o.o. konieczna jest całkowita wpłata kapitału
zakładowego.
10
Spółka komandytowa
• Co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz)
odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki, a
odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika
(komandytariusza) jest ograniczona.
• Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki
wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy
komandytowej, komplementariusz całym swoim
majątkiem.
• Umowa w formie aktu notarialnego
• Komandytariusze mogą działać w imieniu spółki
wyłącznie jako pełnomocnicy
Brak określonych wymagań odnośnie sumy
komandytowej
11
Spółka partnerska
• spółka osobowa, utworzona przez wspólników
(partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu
(adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego
rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera
papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza,
lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej,
radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i
tłumacza przysięgłego).
• umowa w postaci aktu notarialnego,
• partner nie ponosi odpowiedzialności za
zobowiązania spółki powstałe w związku z
wykonywaniem przez pozostałych partnerów
wolnego zawodu w spółce
12
Spółka komandytowo-akcyjna
• spółka osobowa, w której za zobowiązania
spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden
wspólnik odpowiada bez ograniczenia
(komplementariusz), a co najmniej jeden
wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz
jest inwestorem pasywnym - nie odpowiada
za zobowiązania spółki.
13
Cele działalności przedsiębiorstwa
• Z ekonomicznego punktu widzenia celem działalności
przedsiębiorstw jest maksymalizacja zysku.
• Zysk jest to różnica utargu całkowitego i kosztu
całkowitego.
• Utarg całkowity jest to wartość dóbr sprzedanych przez
przedsiębiorstwo w pewnym okresie.
• Koszt całkowity jest to suma wartości czynników produkcji
zużytych w analizowanym okresie.
• Dywidenda - część zysku netto (po opodatkowaniu
podatkiem dochodowym) spółki kapitałowej przeznaczona
do podziału pomiędzy akcjonariuszy lub udziałowców.
• W ustalaniu wielkości zysku wygospodarowanego w
pewnym okresie pomagają dokumenty finansowe
przedsiębiorstwa, z których najważniejsze to rachunek
wyników (ang. net income statement) i bilans (ang. balance14
sheet).
Rachunek wyników
• Rachunek wyników zwykle dotyczy
jednego roku. Informuje on o ważnych dla
przedsiębiorstwa zdarzeniach, które miały
miejsce w ciągu tego roku.
• Rachunek wyników przedstawia
całoroczne przychody przedsiębiorstwa
ze sprzedaży i odpowiadające im koszty.
15
Rachunek wyników
Wyszczególnienie
Tys. J.p
PRZYCHODY (UTARG CAŁKOWITY)
1500
KOSZTY
1250
w tym:
Robocizna
400
Koszty energii i materiałów
300
Amortyzacja maszyn i urządzeń
150
Czynsz za wynajęcie hali fabrycznej razem z gruntem
250
Koszty ogólne
100
Koszty kredytu bankowego
50
ZYSK BRUTTO
250
Podatek dochodowy
100
ZYSK NETTO
150
16
Zasady tworzenia rachunku
wyników
• zasada memoriału - zarejestrowanie w rachunku
wyników zobowiązania lub należności następuje
w momencie ich powstania, który może się różnić
od momentu przekazania gotówki.
• W rachunku wyników zmniejszenie się wartości
dobra kapitałowego w pewnym okresie w wyniku
użytkowania lub starzenia się to tzw. amortyzacja
• zasada współmierności - w rachunku wyników
uwzględnia się tylko te koszty, które poniesiono w
celu uzyskania przychodów
17
• Analiza przepływów gotówki (ang. cash flow
analysis), stanowi bardzo ważne uzupełnienie
rachunku wyników.
• Przepływy gotówki między przedsiębiorstwem a
jego otoczeniem mogą się różnić od obrazu
zarejestrowanego w rachunku wyników. Od
rzeczywistego ruchu gotówki zależy płynność
finansowa firmy, czyli jej zdolność do
regulowania bieżących zobowiązań.
18
• Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) jest to zysk
przekraczający dochód, który właściciel
przedsiębiorstwa mógłby otrzymać w postaci
odsetek, wypożyczając swój kapitał według
rynkowej stopy procentowej.
• Koszt alternatywny jest to suma dochodów
utraconych w wyniku niewykorzystania
posiadanych zasobów w najlepszym z istniejących
zastosowań
19
Bilans
• Bilans przedsiębiorstwa jest to lista
tego, co firma ma (aktywa), i tego, co
jest winna innym (pasywa).
Kapitał własny nie uwzględnia trudnych do wycenienia wartości niematerialnych,
takich jak np. znak firmowy, opinia klientów o przedsiębiorstwie, jego kontakty
20
handlowe
Utargi
• Utarg całkowity (ang. total revenue TR) jest to iloczyn liczby sprzedanych
jednostek dobra, Q, i ceny, P (TR=P*Q).
Popyt i utarg całkowity przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
21
Popyt i utarg całkowity przedsiębiorstwa na rynku
konkurencji niedoskonałej
• Jeśli warunkiem zwiększenia sprzedaży jest obniżenie ceny,
rynek jest rynkiem konkurencji niedoskonałej. Od pewnej
wielkości sprzedaży dalsze obniżanie ceny powoduje
zmniejszenie utargu (rys. b).
22
Koszty i funkcja produkcji
• Koszt całkowity (ang. Total Cost-TC) jest to
wartość zużytych czynników produkcji.
• O poziomie kosztu całkowitego decyduje metoda
produkcji i ceny czynników.
• Metodę produkcji danej ilości dobra będziemy
nazywali technicznie nieefektywną, jeśli wymaga
ona zużycia większej ilości przynajmniej jednego
czynnika produkcji i nie mniejszej ilości każdego
innego czynnika, niż inne metody.
• Funkcja produkcji przyporządkowuje technicznie
efektywne metody wytwarzania poszczególnym
wielkościom produkcji.
23
Przykład funkcji produkcji
NK – nakład kapitału
NP – nakład pracy
KK- koszt kapitału
KP – Koszt pracy
TC – Koszt całkowity
Na przykład, dla drugiej metody wytworzenia 15
jednostek dobra stosunek liczby zużytych jednostek
kapitału i pracy wynosi 2:6 = 1/3, a dla metody
pierwszej 4:4 = 1. Oznacza to, że metoda pierwsza jest
trzy razy bardziej kapitałochłonna od drugiej
24
Koszt całkowity produkcji
• Punkty A, B, C
odpowiadają
ekonomicznie
efektywnym
metodom
produkcji
kolejno: 15,16
i 30 jednostek
dobra.
25
• Znając koszt całkowity produkcji różnych ilości
produktu, możemy ustalić koszt krańcowy i koszt
przeciętny odpowiadający kolejnym jednostkom
produkcji.
• Koszt krańcowy (ang. marginal cost - MC) jest
to zmiana kosztu całkowitego, TC,
spowodowana zwiększeniem się produkcji o
jednostkę.
• Koszt przeciętny (ang. average cost - AC) jest to
część kosztu całkowitego, TC, przypadająca na
jednostkę produktu.
26
Koszty stałe i zmienne w krótkim
okresie
• Koszty stale się nie zmieniają, niezależnie od
wielkości produkcji. Koszty zmienne są tym
większe, im przedsiębiorstwo więcej wytwarza.
Koszty stałe plus koszty zmienne równają się
kosztom całkowitym
• (FC+VC=TC)
• FC – ang. fixed costs
• VC – ang. variable costs
27
Prawo malejących przychodów
• W krótkim okresie prawo malejących przychodów
powoduje, że w miarę zwiększania nakładów zmiennego
czynnika produkcji od pewnego momentu wielkość
produkcji rośnie coraz wolniej.
28
Korzyści i niekorzyści skali
• W długim okresie wszystkie czynniki
produkcji są zmienne.
• Korzyści skali powodują spadek
przeciętnego kosztu, AC, w miarę wzrostu
produkcji.
• Niekorzyści skali oznaczają, że kiedy
produkcja wzrasta, koszt przeciętny też
wzrasta.
29
Powstawanie korzyści skali
Niepodzielność procesu produkcji - konieczność
ponoszenia określonego minimum nakładu niezbędnego do
prowadzenia działalności niezależnie od rozmiaru produkcji.
Specjalizacja - dzięki niej możliwy jest wzrost wydajności
powodujący korzyści skali, przy produkcji na dużą skalę
opłaca się na ogół zastosować lepsze maszyny.
Zasada 2/3 oznacza, że koszty wybudowania fabryki lub
skonstruowania maszyny zwiększają się tylko o 2/3 w
stosunku do wartości uzyskanego z tego tytułu przyrostu
produkcji.
Stochastyczne korzyści skali podczas gospodarowania
prawdopodobieństwo odchyleń różnych parametrów od
normy maleje w miarę wzrostu produkcji.
30
Powstawanie niekorzyści skali
• wraz ze wzrostem produkcji pojawiają się kłopoty
z zarządzaniem
– duże firmy wymagają wielu szczebli zarządzania
– problemy z koordynacją poszczególnych działów
– biurokracja
• konieczność poszukiwania dalszych rynków zbytu
• możliwe kłopoty z pozyskiwaniem
poszczególnych czynników produkcji - skutkiem
może być pojawienie się wąskich gardeł
31
Mnimialna efektywna skala
produkcji MES
•
•
•
Zwykle od pewnej wielkości produkcji
niekorzyści biorą w końcu górę nad korzyściami
skali, co oznacza, że krzywa kosztów
przeciętnych przestaje opadać i zaczyna się
wznosić.
Wielkość produkcji, przy której do tego
dochodzi, nazywamy minimalną efektywną skalą
(ang. minimum efficient scale - MES) produkcji
lub optimum techniczno-organizacyjnym.
względna wielkość MES wpływa na liczbę
producentów w danej gałęzi.
32
• Przedsiębiorstwo powinno zwiększać produkcję
dopóty, dopóki utarg krańcowy przewyższa
koszt krańcowy wyprodukowania kolejnej
jednostki produkcji.
• W krótkim okresie przedsiębiorstwo powinno
kontynuować produkcję, jeśli tylko utarg całkowity
jest większy od kosztów zmiennych. Utarg
pokrywa wtedy część kosztów stałych. Wobec tego
w krótkim okresie zaprzestanie produkcji byłoby
nieopłacalne.
33