Transcript Producent - podstawy ekonomii
Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro ekonomii, :)…
Jeszcze o KONSUMENCIE…
2
3
Analizie poddajmy wpływ zmiany ceny dobra na zachowa nie konsumenta… Wzrost ceny zwykle powoduje spadek zapotrzebowania…
4
Wzrost ceny zwykle powoduje spadek zapotrzebowania. Jed nak w przypadku DOBRA GIFFENA zapotrzebowanie na drożejące dobro rośnie.
5
Nazwa „dobra Giffena” pochodzi od nazwiska Roberta Gif fena, brytyjskiego ekonomisty, który w XIX w. badał popyt na mięso i chleb najuboższych rodzin irlandzkich. Istnienie tych dóbr nie zostało udowodnione empirycznie.
6
Aby lepiej zrozumieć reakcje zapotrzebowania na dobro na zmiany ceny tego dobra (a także fenomen dóbr Giffena) roz różnimy teraz EFEKT SUBSTYTUCYJNY oraz EFEKT DOCHODOWY zmiany ceny.
7
Po zmianie ceny dobra zmiana popytu konsumenta zachodzi zarówno NA SKUTEK ZMIANY RELACJI CEN nabywa nych dóbr, jak i NA SKUTEK ZMIANY REALNEGO DO CHODU konsumenta.
8
Zmianę popytu konsumenta zachodzącą WYŁĄCZNIE pod wpływem zmiany relacji cen nabywanych dóbr nazywamy EFEKTEM SUBSTYTUCYJNYM zmiany ceny.
Efekt substytucyjny: A
B
9
10
Zmianę popytu konsumenta spowodowaną WYŁĄCZNIE przez wywołaną ruchem ceny zmianę jego realnego dochodu nazywamy EFEKTEM DOCHODOWYM zmiany ceny.
Efekt dochodowy: B
C
11
Efekt substytucyjny i efekt dochodowy: A
B
C.
12
ZADANIE
13
Janek cały swój dochód, który wynosi 60 zł, wydaje na chleb (X) i dżem (Y). Chleb kosztuje 15 zł za bochenek, a dżem 12 zł za słoik.
a) Narysuj linię ograniczenia budżetowego Janka. b) Zaznacz prefe rencje konsumenta i punkt, który odpowiada wybranemu przezeń koszykowi dóbr. c) Dżem potaniał do 10 zł. Jak zmieni się popyt Janka (wskaż nowy optymalny koszyk dóbr)? d) Zaznacz wpływ efektu substytucyjnego i efektu dochodowego obniżki ceny dżemu, o której była mowa w punkcie (c), na zapotrzebowanie na dżem.
ZADANIE
14
Janek cały swój dochód, który wynosi 60 zł, wydaje na chleb (X) i dżem (Y). Chleb kosztuje 15 zł za bochenek, a dżem 12 zł za słoik.
a) Narysuj linię ograniczenia budżetowego Janka. b) Zaznacz prefe rencje konsumenta i punkt, który odpowiada wybranemu przezeń koszykowi dóbr. c) Dżem potaniał do 10 zł. Jak zmieni się popyt Janka (wskaż nowy optymalny koszyk dóbr)? d) Zaznacz wpływ efektu substytucyjnego i efektu dochodowego obniżki ceny dżemu, o której była mowa w punkcie (c), na zapotrzebowanie na dżem.
a) Zobacz linia OL na rysunku wyżej.
ZADANIE
15
Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wy nosi 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta.
16
Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wyno si 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta.
a) LOB została przedstawiona na rysunku. Współrzędne punktów L i N znajdujemy, dzieląc dochód konsumenta przez ceny dóbr (L: 120/8=15; N: 120:12=10). Nachylenie LOB jest równe 0N/0L, czyli odpowiada relacji cen dóbr X i Y (0N/0L=10/15=2/3).
b) Gusty konsumenta są takie, że w przypadku X efekt substytucyj ny podwyżki ceny dobra X ma odwrotny kierunek niż efekt docho dowy i jest od niego słabszy. Narysuj tę sytuację. Co powiesz o X?
17
Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wyno si 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta.
a) LOB została przedstawiona na rysunku. Współrzędne punktów L i N znajdujemy, dzieląc dochód konsumenta przez ceny dóbr (L: 120/8=15; N: 120:12=10). Nachylenie LOB jest równe 0N/0L, czyli odpowiada relacji cen dóbr X i Y (0N/0L=10/15=2/3).
b) Gusty konsumenta są takie, że w przypadku X efekt substytucyj ny podwyżki ceny dobra X ma odwrotny kierunek niż efekt docho dowy i jest od niego słabszy. Narysuj tę sytuację. Co powiesz o X?
b) X jest dobrem niższego rzędu.
Efekt substytucyjny jest dla tego dobra skierowany odwrotnie niż dochodowy. Po wzroście ceny X pod wpływem efektu substytucyj nego popyt na X maleje (z X
E
do
X B
), a wskutek efektu dochodo wego – wzrasta (z X
B
do X E’ ). X to dobro Giffena, bo efekt substy tucyjny jest słabszy niż dochodo wy. Wzrost ceny zwiększa zapo trzebowanie na to dobro (przej ście z E do E’).
18
Dochód konsumenta, który nie oszczędza, wynosi 120, cena X wyno si 8, a cena Y równa się 12. a) Narysuj LOB tego konsumenta.
b) Gusty konsumenta są takie, że w przypadku X efekt substytucyj ny podwyżki ceny dobra X ma odwrotny kierunek niż efekt docho dowy i jest od niego słabszy. Narysuj tę sytuację. Co powiesz o X?
X jest dobrem niższego rzędu.
Efekt substytucyjny jest dla tego dobra skierowany odwrotnie niż dochodowy. Po wzroście ceny X pod wpływem efektu substytucyj nego popyt na X maleje (z X
E
do
X B
), a wskutek efektu dochodo wego – wzrasta (z X
B
do X E’ ). X to dobro Giffena, bo efekt substy tucyjny jest słabszy niż dochodo wy. Wzrost ceny zwiększa zapo trzebowanie na to dobro (przej ście z E do E’).
c) Narysuj ścieżkę wzrostu dochodu tego konsumenta.
19
PRZEDSIĘBIORSTWO NA RYNKU
20
Przyjrzyjmy się teraz zachowaniu przedsiębiorstwa (firmy, producenta) na rynku…
21
Przedsiębiorstwa (firmy, producenci) wytwarzają dobra, zuży wając zasoby, których właściciele, czyli gospodarstwa domowe, uzyskują dzięki temu dochody. Producentem jest np. muzyk jazzowy, fabryka samochodów, policja.
22
Utworzenie przedsiębiorstwa pozwala zwiększyć wydajność pracy. Po pierwsze, przedsiębiorstwa umożliwiają specjalizację.
Po drugie, chodzi o korzyści z koordynacji działań ludzi wykonu jących wyspecjalizowaną pracę.
23
Przyjrzymy się teraz decyzjom przedsiębiorstwa o wielkości pro dukcji .
24
Zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk.
TP = TR – TC,
gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)
25
26
Uwaga! Obliczając zysk (TP=TR-TC), ekonomiści zwracają uwagę na ignorowany przez księgowych KOSZT ALTERNATYWNY.
Chodzi głównie o koszt alternatywny kapitału zaangażowanego w działalność firmy A .
------------------------------------------------------------------------------------- A Tym kosztem alternatywnym jest zwykle ZYSK NORMALNY, którego nie osiągnięto, bo zaangażowano kapitał w realizację takie go, a nie innego, projektu.
27
Od tej pory zatem, mówiąc o kosztach, będziemy mieli na myśli KOSZT W SENSIE EKONOMICZNYCM, który obejmuje m. in.
KOSZT ALTERNATYWNY kapitału.
Jeśli zatem firma, o której mówimy, osiąga zysk, oznacza to, że jej utarg całkowity przewyższa jej EKONOMICZNY koszt całkowity.
O takim zysku tej firmy powiemy, że jest to ZYSK EKONO MICZNY (NADZWYCZAJNY ).
ZAUWAŻ, rozróżnilismy 3 rodzaje zysku: 1. ZYSK KSIEGOWY; 2. ZYSK EKONOMICZNY (inaczej: NADZWYCZAJNY ); 3. ZYSK NORMALNY.
28
A zatem zakładamy, że celem działalności przedsiębiorstwa jest zysk…
TP = TR – TC,
gdzie: TP – zysk całkowity (ang. total profit). TR – utarg całkowity (ang. total revenue). TC – koszt całkowity (ang. total cost)
29
TP = TR – TC,
1. TP, TR i TC zależą od wielkości produkcji, Q. 2. Naszym celem jest zbadanie decyzji firmy o wielkości pro dukcji. Firma wybiera wielkość produkcji, Q, przy której zysk całkowity, TP, jest największy. Sprawdzimy zatem, przy jakiej wielkości produkcji zysk, czyli różnica TR i TC jest największa. Wymaga to zbadania zależności TR i TC od wielkości produkcji, Q.
30
WIELKOŚĆ PRODUKCJI A UTARGI PRZEDSIĘBIORSTWA
31
Od wielkości produkcji, Q, zależy utarg całkowity:
TR = f(Q) = Q•P
gdzie: TR – utarg całkowity przedsiębiorstwa. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji. P – cena jednostki produkcji. (UWAGA! WYKLUCZAMY RÓŻ NICOWANIE CEN).
ROŻNICOWANIE CEN ma miejsce, kiedy różne jednostki pro dukcji sprzedajemy po różnej cenie (np. różnym klientom).
32
33
Obok utargu całkowitego, TR, (ang. total revenue) ekonomiści wy różniają także utargu krańcowy, MR, (ang. marginal revenue).
Utarg krańcowy, MR, stanowi zmianę utargu całkowitego, TR, spowodowaną niewielkm zwiększeniem produkcji.
34
Zależnie od rodzaju rynku, na którym działa przedsiębiorst wo, utarg całkowity, TR, zmienia się w różny sposób, reagu jąc na zmiany liczby wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji, Q.
Rynek, na którym dziala przedsiębiorstwo, może mieć jedną z dwóch form: 1. RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ.
2. RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ.
Po kolei zbadamy zależność utargów, TR i MR, od wielkości produkcji, Q, na tych obu rynkach.
35
RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY.
36
RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY.
W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…
37
RYNEK KONKURENCJI DOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji doskonałej FIRMY SĄ MAŁE I MOGĄ ZWIĘKSZAĆ SPRZEDAŻ, PRAKTYCZNIE NIE OBNIŻAJĄC CENY.
W takiej sytuacji linia popytu na produkty firmy jest pozioma, cena równa się utargowi krańcowemu…
38
…a utarg całkowity zwiększa się proporcjonalnie do wielkości sprzedaży.
39
RYNEK KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. (Ich przy rosty produkcji też są duże).
40
Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. Linia po pytu na produkty firmy jest nachylona w dół, cena jest większa od utargu krańcowego.
41
Na rynku konkurencji niedoskonałej FIRMY SĄ DUŻE I, ABY ZWIĘKSZYĆ SPRZEDAŻ, MUSZĄ OBNIŻYĆ CENĘ. Linia po pytu na produkty firmy jest nachylona w dół, cena jest większa od utargu krańcowego, a utarg całkowity najpierw rośnie w miarę zwiększania się produkcji, a potem maleje.
WIELKOŚĆ PRODUKCJI A KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA KOSZT CAŁKOWITY Od wielkości produkcji, Q, zależy także koszt całkowity:
TC = g(Q)
gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.
42
Od wielkości produkcji, Q, zależy także koszt całkowity:
TC = g(Q)
gdzie: TC – koszt całkowity produkcji. Q – liczba wytworzonych i sprzedanych jednostek produkcji.
TC 43 0 Q
Zwykle w miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity, TC, NAJPIERW ROŚNIE CORAZ WOLNIEJ, A POTEM – CORAZ SZYBCIEJ.
44
W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt całkowity naj pierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.
Uwaga! Dotyczy to zarówno KRÓTKIEGO OKRESU, jak i DŁU GIEGO OKRESU.
TC 0 Q
KRÓTKI OKRES od DŁUGIEGO KRESU różni się tym, że w KRÓTKIM OKRESIE przedsiębiorstwo nie ma dość czasu, aby dokonać wszystkich pożądanych przez nie zmian technicznych i prawnych.
45
Natomiast w DŁUGIM OKRESIE czasu na te zmiany jest dość.
46
Na przykład, powiedzmy, że firma wynajmuje halę fabryczną, w której montowane są motorynki. Powiedzmy, że wypowiedzenie tej umowy wymaga trzymiesięcznego wypowiedzenia. W takiej sytuacji okres krótszy od trzech miesięcy nazwę KRÓTKIM OKRESEM, a dłuższy od trzech miesięcy – DŁUGIM OKRESEM.
47
Jest tak, że w KRÓTKIM OKRESIE pewne rodzaje kosztów są stałe w tym sensie, że ich wielkość nie zależy od poziomu produk cji. Te KOSZTY STAŁE istnieją nawet wtedy, kiedy firma za przestaje produkcji! (Aby zlikwidować przedsiębiorstwo, niezbęd ny jest DŁUGI OKRES).
Pozostałe koszty w KRÓTKIM OKRESIE są kosztami ZMIENNYMI, czyli ich wielkość zmienia się wraz z wiekością pro dukcji.
48
A zatem, w KRÓTKIM OKRESIE koszty całkowite w firmie (TC, ang. total costs) składają się z kosztów stałych (FC, ang. fixed costs) i z kosztów zmiennych (VC, variable costs).
TC = FC + VC
TC = FC + VC
W KRÓTKIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest PRAWEM MALEJĄCYCH PRZY CHODÓW.
49
PRAWO MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW
50
W krótkim okresie prawo malejących przychodów powoduje, że w miarę zwiększania nakładów zmiennego czynnika produkcji od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej (mimo że początkowo zwiększała się coraz szybciej). Nadaje to krzywym kosztu zmiennego i kosztu całkowitego charakterystyczny kształt.
Zauważ! Od pewnego mo mentu kolejne równe przy rosty produkcji, ∆Q, oku pione są zużywaniem coraz większej porcji zmiennego czynnika produkcji (pra cy).
51
W DŁUGIM OKRESIE charakterystyczne zachowanie kosztów całkowitych spowodowane jest KORZYŚCIAMI I NIEKORZYŚ CIAMI SKALI, o których będziemy mówili za chwilę…
TC 0 Q
52
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT PRZECIĘT NY I KOSZT KRAŃCOWY Obok KOSZTU CAŁKOWITEGO, TC (ang. total cost) eko nomiści wyróżniają także KOSZT PRZECIĘTNY, AC (ang.
average cost) i KOSZT KRAŃCOWY, MC (ang. marginal cost).
53
KOSZT PRZECIĘTNY, AC, stanowi część kosztu całkowitego, TC, przypadającą na jednostkę produkcji (AC = TC/Q).
54
KOSZT KRAŃCOWY, MC, stanowi zmianę kosztu całkowitego, TC, spowodowaną ∆TC/
∆
Q.
niewielkm zwiększeniem produkcji (MC =
KOSZT PRZECIĘTNY, AC AC = h(Q)
55
W miarę zwiększania się produkcji, Q, koszt przeciętny, AC, najpierw maleje, a potem – rośnie. Wykres kosztu przeciętnego, AC, jest U-KSZTAŁTNY (ang. u-shaped).
AC = h(Q)
56
Optimum techniczne OPTIMUM TECHNICZNE to taka wielkość produkcji, przy któ rej koszt przeciętny, AC, przestaje maleć i zaczyna rosnąć.
57
U-kształtność wykresu kosztow przeciętnych, AC, spowodowana jest KORZYŚCIAMI SKALI i NIEKORZYŚCIAMI skali.
58
KORZYŚCI SKALI powodują zmniejszanie się kosztu przecięt nego w miarę wzrostu produkcji.
- NIEPODZIELNOŚĆ urządzeń produkcyjnych.
-
SPECJALIZACJA.
- STOCHASTYCZNE korzyści skali.
59
NIEKORZYŚCI SKALI powodują zwiększanie się kosztu przecięt nego w miarę wzrostu produkcji.
- MENEDŻERSKIE niekorzyści skali.
- LOKALIZACYJNE niekorzyści skali .
AC = h(Q)
60
Optimum techniczne To właśnie takie zachowanie długookresowego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.
61
W DŁUGIM OKRESIE to właśnie takie zachowanie długookreso wego kosztu przeciętnego sprawia, że – w miarę zwiększania się produkcji - koszt całkowity najpierw rośnie coraz wolniej, a potem – coraz szybciej.
TC 0 Q
KOSZT KRAŃCOWY
MC
MC = i(Q)
MC 0
U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC.
Q
62
63
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA – KOSZT KRAŃCOWY MC = i(Q)
MC MC AC Q 0
U-kształtny wykres kosztu krańcowego, MC, przechodzi przez mi nimum wykresu kosztu przeciętnego, AC.
64
REGUŁA WIELKOŚCI KRAŃCOWYCH: Przedsiębiorstwo wybiera taką wielkość produkcji, dla której utarg krańcowy (MR) zrównuje się z kosztem krańcowym (MC)
MC = MR!
MC, MR MC 0 Q
OPT
MR Q
ZADANIE
65
Na rysunku zostały przedstawione koszty i utargi przedsiębiorstwa, a także różne poziomy ceny produktu. Przy jakiej wielkości pro dukcji: a) Przedsiębiorstwo będzie się znajdowało w równowadze (osiągnie maksymalny zysk)?
P, MC, AC, MR AC MC P D P E P B P C P A D
0
A B C D E MR F Q b) Przedsiębiorstwo osiągnie optimum techniczne?
c) Przedsiębiorstwo osiągnie maksymalny utarg całkowity?
d) Przedsiębiorstwo osiągnie jedynie zysk normalny?
e) Zaznacz na rysunku wysokość ceny, po jakiej jest sprzedawany produkt, oraz ekonomiczny zysk (stratę) przedsiębiorstwa.
66
Oto warunek kontynuowania produkcji W KRÓTKIM OKRESIE, mimo ponoszonych strat: VC 67 Oczywiście W DŁUGIM OKRESIE warunkiem kontynuowania produkcji jest: TC 68 ZADANIE W tablicy jest pokazana sytuacja pewnego przedsiębiorstwa. a) Czy jest to krótki, czy długi okres? b) Oblicz koszt krańcowy i utarg krańcowy. Ile należy wyprodukować? (Zastosuj „złotą regułę”!). c) Firma musi zapłacić podatek równy 20. (Jego wysokość nie zależy od wielkości produkcji!). Oblicz stary i nowy poziom zysku. d) Czy w krótkim okresie produkcja będzie kontynuowana? Dlaczego? e) Podaj warunek kontynuowania produkcji w długim okresie. ZADANIE Bez względu na okoliczności nowe czarne dżinsy są dla ciebie warte 140 zł, więc te Levisy za 100 zł to prawdziwa okazja! Już w domu okazuje się, że spodnie są za krótkie, za szerokie, za niskie w kroku. a) Czy masz wydać następne 100 zł na czarne dżinsy, które tym razem leżą „jak ulał”? b) Uzasadnij odpowiedź. c) Pamiętasz decyzję o kontynuowaniu produkcji mimo strat i przysłowie: „Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”? Co wspólnego mają ze sobą: te dżinsy, ta decyzja, to przysłowie? 69