Transcript การเก็บตัวอย่างให้เหมาะสม กับการตรวจวินิจฉัยโรคในสัตว์ (ใหญ่) นสพ.ดร

การเก็บตัวอย่างให้เหมาะสม
กับการตรวจวินิจฉัยโรคในสัตว ์
(ใหญ่)
นสพ.ดร. สาทิส ผลภาค
ศูนย ์วิจ ัยและพัฒนาการสัตวแพทย ์
ภาคตะว ันออกเฉี ยงเหนื อตอนบน
จ.ขอนแก่น
Begin at the conclusion
คัดลอกจากเอกสารการอบรม
7
Survival
Analysis
ั ว์มห
ข ้อมูลด ้านประวัตส
ิ ต
ี ลายมิตท
ิ ม
ี่ ผ
ี ลต่อ
ทางด ้านระบาดวิทยาของโรค
แบ่งกลุ่มสัตว ์ ตามอายุ การใช้งาน
คะแนนรู ปร่าง ระยะการให้ผลผลิต
(ให้นม ท้อง แห้งนม)
่
่
สถานที(โซน)
สิงแวดล้
อม อาหาร
น้ า การจัดการ
ฤดู กาล ร ้อน ฝน หนาว อุณหภู ม ิ
้ THI
ความชืน
่
่
ปั จจัยเสียงอื
นๆ.......ปริ
มาณพาหะ
นิ ยามสัตว ์ป่ วย (Case definition)
 Confirmed case: แสดงอาการชัดเจน
ร่วมกับ
่ นยันการ
ผลทดสอบทางห ้องปฏิบต
ั ก
ิ ารทียื
เป็ นโรคจริง
 Probable case: แสดงอาการชัดเจนว่าน่ าจะ
เป็ นโรค
 Suspected case:แสดงอาการไม่ชด
ั เจนมาก
นัก
้
หลักการเบืองต้
นในการเก็บตัวอย่าง
1. ต ้องมีโรคในใจทีค
่ ด
ิ ไว ้
2. มีประสบการณ์ด ้านโรคทีเ่ คยพบเห็น
มาก่อน
ื ใน
3. ได ้เรียนรู ้มาตอนเรียนหนังสอ
ึ ษา การฝึ กอบรม หรือ
สถาบันการศก
การประชุมและอืน
่ ๆ ตย. Internet และ
ื่ ต่างๆ
สอ
ข ้อมูลบันทึก สามารถแบ่งออกได ้เป็ น 3
กลุม
่ หลักๆดังนี ้
การบันทึกประวัติสต
ั ว ์ป่ วยผู ส
้ ่งตัวอย่างต้อง
ให้ความสาคัญในการเก็บบันทึกรายละเอียด
่ วยในการช ันสู ตรโรค ด ังนี ้
ต่างๆ เพือช่
้
1.ประวัตต
ิ วั สัตว ์พืนฐาน
เช่น เพศ
พันธุ ์ อายุ ค่าคะแนนรู ปร่าง
สถานะการให้ผลผลิต ประวัตก
ิ ารดู แล
สุขภาพ เช่น การทาวัคซีน ถ่ายพยาธิ
่
และ
การร ักษา การจัดการดู แลทัวไป
สภาพแวดล้อมต่างๆ
2.clinical examination
2. อาการสัตว ์ป่ วยจากการบอกเล่าของ
เจ้าของสัตว ์และการตรวจร่างกายสัตว ์
ป่ วยด้วยตนเอง ตย. การวัดไข้ การฟั ง
การทางานของปอดหรือกระเพาะอาหาร
การสังเกตอาการซีดบริเวณเหงือก ตา
ปากช่องคลอด การสังเกตลักษณะ สี
ความหนื ด ความข้นใส อุจจาระ ปั สสาวะ
อาการหอบ กัดฟั น เดินวน ชนคอก
่
ขนลุกช ัน ขาอ่อน และอืนๆ
3.Laboratory diagnosis
3. ผลการตรวจจากห ้องปฏิบต
ั ก
ิ าร
......................................................
..........
เพือ
่ ให ้ได ้ข ้อมูลครบถ ้วนตามระบบ
หลักการหาข ้อมูลทางระบาดวิทยาเมือ
่ พบ
โรค
ให ้ยึดหลักการง่ายๆว่า
What…….อะไร
When……..เมือ
่ ใด
Where…….ทีไ่ หน
Why……..ทาไม
How………อย่างไร
่
การเลือกชนิ ดตัวอย่างทีจะเก็
บส่ง
่
1. มาจากอาการทีพบ
- ระบบทางเดินอาหาร
: อุจจาระ
ั ว์
อาหารทีส
่ ต
กิน
- ระบบทางเดินหายใจ : nasal swab
ั หลัง
- ระบบประสาท
: สมอง น้ าไขสน
- ระบบสืบพันธุ ์
: vaginal swab, ล ้าง
มดลูก
- ระบบเลือด
: EDTA
Serum
Blood smear
- ระบบขับถ่ายของเสีย
: ปั สสาวะ
่
- ระบบการเคลือนไหว
: กล ้ามเนือ
้ น้ าไขข ้อ
2. มาจากมาตรฐานการเก็บตวั อย่างที่
สถาบันฯ/ศวพ. กาหนดไว้ดงั ตย.
ั ว์เป็ น
สต
 EDTA blood
 Serum
 Blood smear
 Feces หรือพืชอาหาร
ั ว์ทก
สต
ี่ น
ิ
ั ว์ตาย
สต
Organ smear
อวัยวะสด : หัวใจ
ปอด ตับ ม ้าม
ไต สมอง
Rumen content
ั ว์
พืชอาหารทีส
่ ต
กิน
่
รายชือโรคและชนิ
ดตัวอย่างในสัตว ์ใหญ่ท ี่
่
ต้องเก็บเมือพบโรค
ชนิด
โรค
Blo
EDT od Seru อุจจา อว ัยวะภายในและ
อืน
่ ๆ
A sme m
ระ
ar
แบคทีเ
รีย
Haemo

Black leg

หัวใจ ปอด หลอดลม

กล ้ามเนือ
้ และอวัยวะอืน
่ ๆที่
ผิดปกติ
ไวร ัส
BL:bovine
leukosis.
FMD



เยือ
่ ลิน
้ เยือ
่ กีบ
่ องสงสัย
ชนิ ดโรคทีต้
ชนิดโรคทีต
่ อ
้ ง
ั
สงสย
EDTA
Blood
อุจจาร
smear Serum
ะ
อว ัยวะภายใน

ตัวพยาธิทพ
ี่ บ
โรคพยาธิ
- พยาธิภายใน
ระบบทางเดิน
อาหาร



- พยาธิตวั กลม




กระเพาะ:Abom
asum
้ ก
/ลาไสเล็
- พยาธิใบไม ้ใน
ตับ




ตับ/ถุงน้ าดี
- พยาธิใบไม ้ใน
ิ โต
เลือด (ชส
โซม)




Rectal scrape
่
รายชือโรคและล
าดับความสาคัญของการเกิดโรคในสัตว ์
ใหญ่
ในภาคตะว ันออกเฉี ยงเหนื อตอนบน
โรคระบาด
้ ฐานประจาถิน
โรคพืน
่
- Haemo
โรคพยาธิในทางเดิน
- FMD
อาหาร
- Brucellosis - GI-nematode
- Fasciola gigantica
- Schistosoma
spindale
โรคพยาธิในเลือด
- Babesiosis
- Anaplasmosis
- Trypanosomosis
infection
โรคนานๆ เกิดที
- Trichinosis
- Rabies
- Tetanus
- Black leg
- Anthrax
- Tetanoid
syndrome
- Salmonellosis
- Clostridium
infection
- Mineral
่
่
การเก็บตวั อย่างเพือการส
ารวจโรคหรือเพือ
ตรวจสุขภาพสัตว ์ประจาปี
1. เลือด EDTA– ป้ ายสไลด์ ตรวจ
จาแนกชนิดพยาธิในเลือด
จาแนกชนิดเม็ด
เลือดขาว
วัดความ
ั ว์
สมบูรณ์ของร่างกายสต
พยาธิในเลือด
ชนิดเคลือ
่ นไหวได ้
Animal History
ั ว์แต่ละตัวควรต ้องระบุ
4 . ใบประวัต ิ สต
ข ้อมูลอย่างน ้อยดังต่อไปนี้
้ กระบือ
ื่ (เบอร์) ชนิดสต
ั ว์ (โคเนื อ
ชอ
โคนม.........)
อายุ...........ปี เพศ..............พันธุ์
..............
Body condition Score(5-1).........
ตัวอย่างแบบฟอร ์มสารวจสุขภาพสัตว ์
เบอร์CASE…………………………...ชุดที...................
่
แผ่นที.................
่
เบอร์ถังนมco-opnumber
่ ศูนยวิจั
์ ยและพัฒนาการสัตวแพทยภาคตะวั
์
นออกเฉียงเหนือตอนบน ตาบลท่าพระ อาเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น 40260
แบบสารวจสุขภาพสัตวทั์ วไป
ื่ าข
ชอเจ
้ องOwner……………..ทีอยู
่ A่ ddress……………………….วันทีส่ ารวจInvestigatedate………………………………ผูส้ ารวจInvestigator.................................
ั งห
จานวนสตว์ทั
้ มด.................................ตัว เพศผูM้ ALEอายุ<1ปี..............ตัว อายุ1- 2ปี ............ตัวอายุ>2ปี..............ตัว E-mail: [email protected]
ั งห
จานวนสตว์ทั
้ มด.................................ตัว เพศผูFE
้ MALEอายุ<1ปี..............ตัว อายุ1- 2ปี ............ตัวอายุ>2ปี..............ตัว Tel./fax043-261246,262050
ี
พืนที
้ /envirom
่
้ asture……………….ไร่ ฉีดวัคซนคอบวม
ent………………..ไร่ ปลูกหญา/P
LastH.S.vac/dateเมือ่ ..........................วัคซนี Last FMDvac/dateเมือ่ ..........................
อาหารขน้ (concentrate) เฉลีย่ ................กิโลกรัม/วันMimeral Block/ powders………….Yes(...)/ No(...)Dewormdateถ่ายพยาธิเมือ่ .............Nameof AntheIminthicsยาถ่ายชอื่ .......................
ื
ระยะการใหนม
้ /หลังคลอด ผลการตรวจระบบสบพันธุ
์
ผลการตรวจ/ทดสอบโรค
ลาดับ เบอร์ พันธุ์
อายุ
Lact B.C.S. 1. ลูกสาวHeifer
ที่
No.
ื่ ค
ชอโ
Breed Age(yrs) ที่
Name Native
Calf no.
ID. No. Crosbrd
(5-1) 2. สาว-ผสมHei/br
3. สาว-ทอง้ preghf
4. รีดนมไม่ผสมcf/NB
5. รีดนมผสมCf/Brd
6. รีดนมทอง้ Cf/prg
7. ทอง้ -ดรายprg/dry
8. ไม่ทอง้ -ดรายopen
Daysafter calving
1. ดราย-ทอง้ preg/dry
2. หลังคลอด- 2ด.(60days)
3. หลังคลอด 2ด.- 150วัน
4. หลังคลอด >150วัน
5. ดราย- ไม่ทอง้ open-dry
Pregnant check
จานวนทีผสม
่ 1. preg.
(ครัง้ ) 2. suspect
dateof Ser. 3. open
เบอร์พ่อพันธุ์ ทองว่าง
้
จริง/เทียม (เดือน)
Bull serv. (months)
AI
ปัญหาสุขภาพ
result fromlabdiagnosis
1. ผสมติดยาก
Hct(%)
Bru Para T.B. พยาธิ พยาธิ 2. ไม่เป็นสดั
้
T.B.
Bl.para Endo.p 3. แทงลูก
ี อรัง
้ ยเรื
้
Tryps GI 4. ทองเส
้
Mf.
Fas 5. ผอมเรือรัง
etc. Toxasca 6. โรคผิวหนัง
้
Str.gyle 7. ไอ/หอบเรือรัง
coccid 8. Iaminitis
หมายเหตุ
Remarks
(การแกไข้ และ
การรักษา)
Recommend.
Treatment
อาการป่ วยต่างๆจากการตรวจดูภายนอก
อาการป่ วยจากการตรวจดูภายนอก
การขาดแร่ธาตุ:อาการสัตว ์แสดงออกเมือ่
ขาดแร่ธาตุ
่
เลียกินปั สสาวะหรือเหงื่อจากสัตว ์ตัวอืนใน
ฝู ง
กินวัตถุแปลกปลอม เช่น ไม้ ดิน หิน
เศษกระดูก
กัดเทาะเล็มคอก ( PICA ) ตัวอย่าง
การขาด Na, K, Cl, P
่
เจริญเติบโตช้าให้ผลผลิตตา
ตัวอย่าง แม่โคให้นมน้อย ส่งผลให้ลูก
เจริญเติบโตช้า
ภาวะเจริญพันธุ ์ช้าหรือเกิดความผิดปกติ
อาการป่ วยจากการตรวจดูภายนอก
จา
นวนโคนม(ตวั)
อาการป่ วยจากการตรวจดูภายนอก :
Clinical exam.
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
โคนมป่วย
โคนมตาย
0 1 2 3 4 5 6 7 8 91011121314151617181920212223242526
เดือนมิถุนายน วันที่
้
ชนิดตัวอย่างทีใ่ ชในห
้องปฎิบต
ั ก
ิ าร
้
ชนิดตัวอย่างทีใ่ ชในห
้องปฎิบต
ั ก
ิ าร(ต่อ)
ชนิดตัวอย่างจากเลือดและอวัยวะ
ขัน
้ ตอนการเจาะเลือด
และอุปกรณ์ในการเก็บตัวอย่างเลือด/ซรี ั่ม
ขัน
้ ตอนการแยกตัวอย่างซรี ั่มทีด
่ ี
การทา Blood smearที
ถู กต้อง
การทา Impression(organ)
smear
พยาธิในเลือดชนิดต่างๆจากการทาสเมียร์เลือด
ี ม
ย ้อมสย
ิ ซา่
คุณภาพของตัวอย่างทีไม่ด ี
ตัวอย่างไข่พยาธิชนิดจมและลอยน้ า
แหล่งแพร่กระจายโรคสาคัญ
มาตรการควบคุมโรคโดยการฉี ดวค
ั ซีน
และการทดสอบโรค
แนวทางในการป้ องกันโรคในกลุ่ม
สัตว ์ใหญ่
ทาวัคซีนป้ องกันโรค ปากเท้าเปื่ อย คอบวม
่ าหนด
ตามเวลาทีก
่ าหนด
ถ่ายพยาธิสต
ั ว ์ตามระยะเวลาทีก
่ ผลบวกต่อการทดสอบโรคสาคัญ(บรู
คัดโคทีให้
เซลโลซิส ทีบี
้
่ าน
พาราทีบ)ี ออกจากฝูง / ควรเลือกซือโคที
ผ่
การทดสอบโรคและมีใบร ับรองแล ้ว
่
ควบคุมการเคลือนย้
ายสัตว ์/ไม่ชาแหละ
่
สัตว ์ป่ วยทีตายโดยไม่
ทราบสาเหตุและแบ่ง
ขาย
ขอบคุณ
...................สวัสดี