1Epistemologia_jako_dyscyplina
Download
Report
Transcript 1Epistemologia_jako_dyscyplina
Epistemologia jako dyscyplina
filozoficzna
RENATA ZIEMIŃSKA
Definicja epistemologii
Epistemologia to dział filozofii dotyczący natury,
wartości i granic ludzkiej wiedzy.
Dodatkowo: teoria uzasadnienia przekonań,
prawdy i innych wartości epistemicznych
(prawdopodobieństwa), źródeł wiedzy, stanowisko
w sprawie podmiotu, przedmiotu i granic wiedzy.
Trzy główne kwestie: wiedza, prawda i sceptycyzm.
Nazewnictwo
Nazwa epistemologia to polski odpowiednik
angielskiej epistemology, od greckiego słowa
episteme (wiedza).
jeszcze niedawno popularna była nazwa teoria
poznania (odpowiednik niemieckiej
Erkenntnistheorie),
wcześniej używano nazwy gnozeologia (od
greckiego słowa gnosis, poznanie),
Inne nazwy
noetyka (od greckiego słowa noesis, poznanie)
kantyści stosowali nazwę krytyka poznania i
kryteriologia,
scholastycy używali nazwy logica maior czyli logika
większa lub logica materialis (w odróżnieniu od
logica minor lub logica formalis odnoszącej do
logiki formalnej).
Początki terminu
W 1779 roku A. G. Baumgarten użył łacińskiej nazwy
gnoseologia na oznaczenie ogólnej nauki o poznaniu.
Nazwę Theorie der Erkenntnis wprowadził E.
Reinhold w dziele z 1832 roku.
Wyraz epistemology pochodzi prawdopodobnie od
szkockiego filozofa J. Ferriera (1854).
Początki
Chociaż problemy epistemologiczne obecne są od
początku dziejów filozofii, epistemologia zaczęła się
wyodrębniać jako osobna dyscyplina filozoficzna w
okresie nowożytnym, począwszy od Kartezjusza,
który zapoczątkował filozofię podmiotu (jej punktem
wyjścia stało się istnienie własnej świadomości, a nie
istnienie zewnętrznego świata).
Klasyczne dzieła
Kartezjusz - Rozprawa o metodzie,
John Locke - Rozważania dotyczące rozumu
ludzkiego,
George Berkeley – Traktat o zasadach poznania,
David Hume – Badania dotyczące rozumu
ludzkiego,
Thomas Reid – Rozważania o władzach
poznawczych człowieka,
Immanuel Kant – Krytyka czystego rozumu.
Prima philosophia
W dziewiętnastowiecznym neokantyzmie
epistemologia zyskała pełną autonomię, a nawet
status prima philosophia. „Wydawało się wówczas,
że cała filozofia została pochłonięta przez teorię
poznania”, ponieważ wykluczano tam możliwość
metafizyki jako nauki.
Wiedza a poznanie
Wiedza zwykle ma się tak do poznania jak czynność
do wytworu (rezultatu), ale poznanie w
przeciwieństwie do poznawania ma niekiedy
również znaczenie wytworowe.
Wiedza świadoma i nieświadoma
Zakres wiedzy (posiadania informacji) jest szerszy
niż zakres rezultatów świadomych czynności
poznawania, np. mój organizm wie, jak oddychać, a
serce jak pompować krew. Drzwi elektryczne wiedzą,
kiedy zbliża się osoba, a termometr wskazuje
temperaturę.
Wiedza zwierząt, małych dzieci, komputerów,
książek czy płyt.
Wiedza jak i wiedza że
Wiedzę można pojąć jako zespół sądów (tzw. wiedza
propozycjonalna, wiedza że), choć istnieje wiedza
niepropozycjonalna (wiedza jak, umiejętność), np.
jazda na rowerze
Jazda na rowerze
Wiedza słowna i obrazowa
Wiedza obrazowa
Reklamy, bilboardy, banery, szyldy firmowe, plakaty,
wystawy sklepowe, graffiti, znaki drogowe, rysunki,
gazety ze zdjęciami, telewizja, gry komputerowe,
internet, mapy, globusy, obrazy w galeriach itd..
stroje regionalne, uniwersyteckie, wojskowe,
duchowne, subkulturowe
Wiedza a przekonanie
Przekonanie to stan umysłu lub sąd w sensie
psychologicznym .
Wiedza składa się z sądów w sensie logicznym
(abstrakcyjna treść przekonania, niekiedy
pojmowana jako znaczenie zdania lub idealny stan
rzeczy).
Wiedza to uzasadnione prawdziwe przekonanie, a
zdarzają się przekonania fałszywe.
Wiedza nie wymaga pewności, fallibilizm.
Inne dyscypliny filozoficzne
Epistemologia jest ściśle związana z filozofią umysłu i
filozofią nauki
Filozofia nauki pomija wiedzę potoczną i zawiera
elementy ontologii, historii nauki i socjologii wiedzy.
Filozofia umysłu skupia się na podmiocie
poznającym, a nie wynikach procesu poznawczego,
zawiera ontologię i inne elementy umysłu, np.
emocje.
Epistemologia a psychologia poznawcza
psychologia skupia się na genezie przekonań, ich
rozwoju, dewiacjach, wpływie na inne funkcje
psychiczne
psychologia zajmuje się przekonaniem jako faktem
psychicznym, a epistemologia jego wartością logiczną
fakt i wartość
Epistemologia a logika
Logika (teoria poprawnego wnioskowania) zajmuje
się poprawnością formalną, a epistemologia
poprawnością materialną sądów.
Sąd jest formalnie poprawny jeśli jest
jednoznaczny, niesprzeczny i wynika logicznie z
przesłanek, na których jest oparty.
Sąd jest materialnie poprawny jeśli jest prawdziwy.
Logika formalna nie zajmuje się wartością wiedzy
percepcyjnej.